Μποτίλια Στον Άνεμο

Για ναυαγούς που θέλουν να κολυμπήσουν. Το σημείωμα άλλοτε βιαστικό και ταραγμένο, άλλοτε φλύαρο ή λακωνικό, ακατάληπτο κι ερμητικό, κακογραμμένο κι αδέξιο, ευδιάκριτο ή ξεθωριασμένο. Μπουκαλάκια, φιαλίδια, φιάλες αερίου. Μποτίλιες, μποτίλιες, μποτίλιες... Με καθορισμένο, πάντοτε, στίγμα. Καλή στεριά, συνταξιδιώτες... Ή καλή θάλασσα.

Παρασκευή 14 Ιουνίου 2024

Ερνέστο Τσε Γκεβάρα (14.6.1928 - 9.10.1967): Ο Τσε της ποίησης — Μετάφραση - Σημειώσεις: Μπάμπης Ζαφειράτος / Μποτίλια Στον Άνεμο

Ερνέστο Γκεβάρα δε λα Σέρνα, γνωστός και ως «Τσε»
(Che Guevara - Ernesto Guevara de la Serna)
Γεννήθηκε στις 14 Ιουνίου 1928 στο Ροσάριο της Αργεντινής
Δολοφονήθηκε από τη CIA στις 9 Οκτωβρίου 1967, στη Λα Ιγέρα της Βολιβίας
Δεν πέθανε ποτέ!
Σχέδιο (5ο από 5 του Τσε), Μπάμπης Ζαφειράτος, 15.Χ.2015 (Μελάνι, 29 χ 21 εκ.)

«Ξέρω τον Νερούδα απέξω και στο κομοδίνο μου έχω τον Μπωντλαίρ, που τον διαβάζω στα Γαλλικά»

(Ο Τσε στον δημοσιογράφο Ίγκορ Μαν, τον Ιούν. του 1961 )

Μετάφραση – Σημειώσεις: Μπάμπης Ζαφειράτος – Μποτίλια Στον Άνεμο

(Πρώτη παρουσίαση, δημοσίευση στα Ελληνικά για το BookSitting)

Ερνέστο Τσε Γκεβάρα

[Έτσι Λοιπόν Τούτη Τη Μέρα]

Έτσι λοιπόν τούτη τη μέρα με χέρι τρεμάμενο

βιάζομαι για μια καταγραφή αμφιλεγόμενη.

Με την περίεργη γεύση του πακεταρισμένου φρούτου

που δεν επρόλαβε στο δέντρο να ωριμάσει.

Είναι φορές που δεν ακούω το κάλεσμά της

από το φτερωτό μου πύργο του ερημίτη,

μα υπάρχουνε μέρες που νιώθω να ξυπνάω για έρωτα

και πάω στο θηλυκό ζητιανεύοντας ένα φιλί

και ξέρω πως δε θα φιλήσω ποτέ την ψυχή

εκείνης που δεν μπορεί να με λογιάζει σύντροφο...

Ξέρω πως τα αρώματα των αγνών ιδανικών

θα κατακλύσουνε το μυαλό μου με γόνιμα φτερά,

ξέρω πως θα παραιτηθώ απ’ του σκεπτικισμού τον εφησυχασμό

να συνδυάζω ιδέες που δεν έχουνε καθόλου πρακτική εφαρμογή.

Ξέρω πως όταν έρθει η μέρα για μια μέχρι θανάτου μάχη

θα βάλει πλάτη ο λαός με τη δική μου πλάτη,

ξέρω πως αν δε δω τη Νίκη την ολοκληρωτική

για τον σκοπό εκείνο που παλεύει ο λαός,

θα είναι γιατί έχω πέσει στον αγώνα

για να φέρω μια ιδέα ως το υπέρτατο τέλος,

το ξέρω με τη βεβαιότητα της πίστης που γεννιέται

όταν το αρχαίο τσόφλι από το φτέρωμα αφαιρέσεις.

[1954-1956]

Πρώτη ελληνική μετάφραση: Μπάμπης Ζαφειράτος, 16 Ιουνίου 2022

Ernesto Che Guevara

[Así cuando este día]

ASÍ CUANDO este día con mano temblorosa

pongo mi prisa en un registro ambiguo.

Con el sabor extraño de fruto encajonado

antes de consumar la madurez al árbol.

A veces no percibo su llamado

desde mi alada torre de viejo solitario,

pero hay días que siento despertar al sexo

y voy a la hembra, a mendigar un beso;

y sé entonces que jamás besaré el alma

de quien no logre llamarme camarada...

Sé que los perfumes de valores puros

llenarán mi mente de fecundas alas,

sé que dejaré los agnósticos placeres

de copular ideas sin funciones prácticas.

Sé que el día del combate a muerte

hombros del pueblo apoyarán mis hombros,

que si no veo la total Victoria

de la causa por que lucha el pueblo,

será porque caí en la brega

por llevar la idea hasta un fin supremo,

lo sé con la certeza de la fe que nace

quitando del plumaje el cascarón antiguo.

Σημειώσεις του μεταφραστή

Τα 20 από τα 21 συνολικά ποιήματα του Τσε γράφτηκαν κατά τη διάρκεια του δεύτερου ταξιδιού του στη Λατινική Αμερική, όταν βρίσκεται στη Βολιβία και στη Γουατεμάλα, από τον Δεκ. του 1953, δηλαδή, έως και κατά την περίοδο του Μεξικού, από 21 Σεπ. 1954 μέχρι τις 25 Νοε. 1956, οπότε, στα 28 του χρόνια, θα ταξιδέψει με το Granma προς την Αθανασία. Κανένα από αυτά τα ποιήματα δεν φέρει ημερομηνία.

Τα 14 από αυτά τα ποιήματα δημοσιεύτηκαν αρχικά το 1972 στο βιβλίο της πρώτης συζύγου του Ίλντας Γαδέα, Τσε Γκεβάρα: Τα καθοριστικά χρόνια, το οποίο από το 2017 επανακυκλοφόρησε με τον τίτλο Η ζωή μου με τον Τσε.

Το Έτσι λοιπόν τούτη τη μέρα είναι χαρακτηριστικό της πολιτικής δέσμευσης του Τσε και περιγράφει αυτό που ο ίδιος ονόμαζε μαχόμενη μοιρολατρία (fatalismo combatiente).

Ο Τσε ήταν μέγας λάτρης της ποίησης. Όταν τον συλλάβανε στη Βολιβία, στο σακίδιό του βρέθηκαν 12 ρολά φιλμ, περίπου είκοσι χάρτες σημειωμένοι με χρωματιστά μολύβια, ένα φορητό ραδιόφωνο που είχε πάψει προ πολλού να λειτουργεί, μερικά ημερολόγια (το ημερολόγιο Βολιβίας) και το περίφημο Πράσινο Σημειωματάριο του Τσε —El cuaderno verde del Che.

Ήταν η ιδιόχειρη ανθολογία του με 69 ποιήματα που ανήκουν σε τέσσερεις μόνο ποιητές: 25 ποιήματα του εθνικού ποιητή της Κούβας, Νικολάς Γκιγιέν (1902-1989), 18 του Σέσαρ Βαγιέχο (Περού, 1892 – Παρίσι, 1938), 17 του Πάμπλο Νερούδα (Χιλή, 1904-1973) και 9 του Λεόν Φελίπε (Ισπανία, 1884 – Πόλη Μεξικού, 1968), ο οποίος ζούσε εξόριστος στο Μεξικό κι εκεί, το 1955, γνωρίστηκε με τον Τσε. Το Βαγιέχο μόνο δεν είχε γνωρίσει, αφού όταν αυτός πέθανε ο Τσε ήταν 10 χρονών.

Θα μπορούσε λοιπόν με σιγουριά να ειπωθεί πως ο Τσε είναι ο ποιητής των ποιητών, αφού —πέραν των άλλων— 250 περίπου ποιητές απ’ όλον τον κόσμο τού έχουνε αφιερώσει στίχους ή και ολόκληρες ποιητικές συλλογές, ποιητές βραβευμένοι με τα μεγαλύτερα βραβεία της χώρας τους, ανάμεσά τους και 3 νομπελίστες: Πάμπλο Νερούδα (1971), Βιθέντε Αλεϊχάντρε (1977), Ντέρεκ Γουώλκοτ (1992).