Για ναυαγούς που θέλουν να κολυμπήσουν. Το σημείωμα άλλοτε βιαστικό και ταραγμένο, άλλοτε φλύαρο ή λακωνικό, ακατάληπτο κι ερμητικό, κακογραμμένο κι αδέξιο, ευδιάκριτο ή ξεθωριασμένο. Μπουκαλάκια, φιαλίδια, φιάλες αερίου. Μποτίλιες, μποτίλιες, μποτίλιες... Με καθορισμένο, πάντοτε, στίγμα.
Καλή στεριά, συνταξιδιώτες...
Ή καλή θάλασσα.
Στην
αγκαλιά μου θα σε σφίξω, συγκινημένος πιο πολύ,
Μέσα σ’ αυτόν τον άνεμο που εσύ μας έμαθες να τον ονοματίζουμε
Με ονόματα βγαλμένα από τις τσέπες σου,
Κι ας ήσουν κιόλας πεθαμένος.
Ποιητής,
δοκιμιογράφος, κριτικός λογοτεχνίας, με περί τις τριάντα ποιητικές συλλογές και
πλήθος δοκιμίων. Μια από τις σημαντικότερες φωνές της εποχής μας. Από
τους πρώτους στενούς συνεργάτες του Τσε και του Φιντέλ, κεντρική
φιγούρα στην πολιτιστική και πολιτική ζωή της Κούβας, υπογράφει,
μεταξύ άλλων, και την Εισαγωγή στο βιβλίο του Τσε, Ανταρτοπόλεμος. Το
1965 άρχισε να διευθύνει την ΕπιθεώρησηCasa, του σημαντικότερου
για ολόκληρη τη Λατινική Αμερική ιδρύματος της Κούβας, Casa de Las Américas,
όπου από το 1986 μέχρι το θάνατό του κατείχε τη θέση του Προέδρου. Σπούδασε φιλοσοφία και λογοτεχνία στην Αβάνα, στο Παρίσι και στο Λονδίνο. Δίδαξε για κάποια χρόνια στο Πανεπιστήμιο Yale των ΗΠΑ. Κατείχε την έδρα Φιλοσοφίας στο Πανεπιστήμιο Alma Mater της Αβάνας. Μετά την Επανάσταση υπηρέτησε στο Διπλωματικό Σώμα. Έχει μεταφραστεί στα Αγγλικά, Γαλλικά, Ρωσικά, Ιταλικά κ.λπ.
(Federico
del Sagrado Corazón de Jesús García Lorca)
Γεννήθηκε στις 5 Ιουνίου 1898, στην πόλη Φουέντε Βακέρος της επαρχίας Γρανάδας.
Δολοφονήθηκε από τους φασίστες της Ισπανικής Χωροφυλακής του Φράνκο, στις 19
Αυγούστου 1936, μεταξύ Βιθνάρ και Αλφακάρ, λίγο έξω από τη Γρανάδα.
Σε ένα ποίημα (μάλλον
κακό εδώ που τα λέμε) διάβασα μόλις
και με
εντυπωσίασε,
Πως δεν ηχογραφήθηκε η φωνή σου, που τόσα λέγονται γι’ αυτήν
απ’ όσους
σε γνωρίσανε⸱
Πως δεν ηχογραφήθηκε η φωνή σου και πως εκείνοι οι παλαιοί,
Οι πάνω απ’ τα εξήντα που αρχίζουνε να φεύγουνε ένας ένας,
Οι μαγεμένοι συνομήλικοί σου,
Μαζί τους παίρνουνε πεθαίνοντας και σβήνουνε απ’ αυτήν τη γη
την
τελευταία της φωνής σου ανάμνηση.
Σε λίγον καιρό (άλλα τριάντα χρόνια ας πούμε),
Δεν θ’ απομείνει ούτε ψυχή απάνω στον πλανήτη
Που να θυμάται πώς εμίλαγες,
Πώς ετραγούδαγες
Πώς εγέλαγες
Μπορεί ακόμα και πώς έκλαιγες.
Θα ’χει για πάντα η φωνή σου ξεχαστεί.
Τσε και Λόρκα. Σχέδια, Μπάμπης Ζαφειράτος. 28.VI.2015 και 5.VI.2015.
(Μελάνι σε χαρτί 29χ21 εκ.)
Ιούνιος
1954. Γενέθλιος μήνας του Ερνέστο και του Φεδερίκο. «Πραξικόπημα της Μπανάνας»
(United Fruit Co & CIA) με 15.000 νεκρούς στη Γουατεμάλα, Ο Τσε που
βρίσκεται εκεί γράφει το 3ο από τα 21 ποιήματά του και «συνομιλεί» με το Αηδόνι
της Ανδαλουσίας.
Federico
García Lorca – Φεδερίκο Γαρθία Λόρκα
(Federico
del Sagrado Corazón de Jesús García Lorca)
Γεννήθηκε στις 5 Ιουνίου 1898, στην πόλη Φουέντε Βακέρος της επαρχίας Γρανάδας.
Δολοφονήθηκε από τους φασίστες της Ισπανικής Χωροφυλακής του Φράνκο, στις 19
Αυγούστου 1936, μεταξύ Βιθνάρ και Αλφακάρ, λίγο έξω από τη Γρανάδα.
Αυτόγραφο
του Λόρκα. «Στον Χοσέ Μαρία, με μια δυνατή αγκαλιά αληθινής και παλιάς φιλίας.
Φεδερίκο. Αβάνα 1930». Estudio Rembrandt, Habana. * (Πηγή: https://drouot.com).
Ernesto
Che Guevara – Ερνέστο Τσε Γκεβάρα
Γεννήθηκε
στις 14 Ιουνίου 1928 στο Ροσάριο της Αργεντινής.
Δολοφονήθηκε από τη CIA στις 9 Οκτωβρίου 1967, στη Λα Ιγέρα της Βολιβίας.
Δεν πέθανε ποτέ!
(Πρώτη
δημοσίευση Κατιούσα,
5/6/2023)
(Από βιβλίο μου για τον Τσε που θα κυκλοφορήσει προσεχώς)
Η Ισπανία (και ο
φασισμός) στην Αμερική. Ποιητική (και ιδεολογική) μεταφορά της φασιστικής
Ισπανίας του 1936 και της συμμάχου της Γουατεμάλας ―όπως θα δούμε πιο κάτω―
στην εποχή που βρίσκεται εκεί ο Τσε, μέσα Δεκ. 1953 με 21 Σεπ. 1954, οπότε και
θα περάσει στο Μεξικό.
Το «Πραξικόπημα της
Μπανάνας» (United Fruit Co & CIA) με τους 15.000 νεκρούς κορυφώνεται
στις 18 Ιουν. 1954, 4 μέρες μετά τα 26α γενέθλια του Ερνέστοκαι 13
μέρες μετά τη γενέθλια ημερομηνία του Λόρκα.
Ο Τσε για να μεταδώσει τη
σκληρότητα των γεγονότων «καταφεύγει» στο Αηδόνι της Ανδαλουσίας,
που γεννήθηκε 56 χρόνια νωρίτερα (5 Ιουν. 1898) και δολοφονήθηκε από τους
φασίστες του Φράνκο, στις 19 Αυγ. 1936, λίγο έξω από τη Γρανάδα, εξού
και η σύνδεσή της με την Μπανανέρα και την Τσικιμούλα της
Γουατεμάλας (βλ. κάτω).
Οι άμεσοι στίχοι αναφοράς
του Τσε είναι ο τέταρτος και ο πέμπτος της πρώτης στροφής από το περίφημο
συνθετικό ποίημα του μεγάλου Ισπανού ποιητή, Romance de la Guardia Civil
espaañola (Μπαλάντα της Ισπανικής Χωροφυλακής):
έχουνε ―γι’ αυτό δεν
κλαίνε― τα κρανία τους μολυβένια.
Αλλά και στον 6οστίχο, μέσα στα πράσινα μαλλιά σου, είναι μια ακόμα αναφορά στο 4ο ποίημα της ίδια συλλογής, Μπαλάντα Υπνοβάτισσα (επίσης από τημ Μποτίλιαεδώ).
Η Μπαλάντα της
Χωροφυλακής είναι το 15ο από τα 18 ποιήματα που απαρτίζουν το περίφημο Romancero
Gitano (Τσιγγάνικη Μπαλάντα ή Τσιγγάνικη Ιστορία, 1928), μέρος
του οποίου γνωρίζουμε από τη Θεοδωρακική εκδοχή στη μετάφραση του Οδυσσέα
Ελύτη (η Χωροφυλακή δεν περιλαμβάνεται σε αυτήν).
Ο Λόρκα, με τον δικό του
μοναδικό τρόπο, αποδίδει τα δραματικά γεγονότα στην ύπαιθρο της Χερέθ ντε
λα Φροντέρα[1] το καλοκαίρι του
1923, στη βασιλεία του δικτάτορα στρατηγού Πρίμο δε Ριβέρα, κατά
τη διάρκεια μιας απεργίας αγροτών και τσιγγάνων εργατώνγια
καλύτερους μισθούς, που κράτησε 26 μέρες και πνίγηκε στο αίμα από τους
χωροφύλακες του καθεστώτος.
Βέβαια
ο Τσε δεν περιορίζεται μόνο στους δυο αυτούς στίχους, αφού σε ολόκληρο το
ποίημά του, Η Ισπανία Στην Αμερική, ο Λόρκα είναι παρών και τον
οδηγεί ποιητικά (βλ. Σημειώσεις).
Ραμόν Κάσας (1866-1932): Η επίθεση
(1899). Η Χωροφυλακή επιτίθεται στον λαό της Βαρκελώνης. Μουσείο Reina Sofía,
Μαδρίτη (Ισπανία). Λάδι, 298 cm × 470,5 cm.
Romance
de la guardia civil española ― Atilio y los Alimonados cantan Lorca (2013)
Μαύρα
είναι τ’ αλόγατά τους.
Μαύρα και τα πέταλά τους.
Έχουν μπέρτες λερωμένες
με κερί και με μελάνι
που στο φως στραφτοκοπάνε.
Έχουνε, γι’ αυτό δεν κλαίνε,
τα κρανία τους μολυβένια.
Με ψυχή από λουστρίνι
μες στη στράτα προχωράνε.
Σκοτεινοί καμπουριασμένοι
σπέρνουν διαταγές και μαύρου
καουτσούκ σιγή ξεσπάει
τρόμος σαν την ψιλή άμμο.
Τριγυρνάνε όπου γουστάρουν
και μια αστρονομία τεμπέλα
κρύβουνε μες στο μυαλό τους
μπερδεμένη με πιστόλια.
Guardia
Civil Española. Σχέδιο, Πάβλο Μαρτίν Βέγα, εμπνευσμένο από το ποίημα. Μολύβι
σε χαρτί, 2020. (Πηγή: https://martinvegapablo.wixsite.com/pablomartnvega).
Ω,
εσύ πόλη των Τσιγγάνων!
Στις γωνιές σημαίες φυτρώνουν.
Κολοκύθα και φεγγάρι
με γλυκό αγριοκεράσι.
Ω, εσύ πόλη των Τσιγγάνων!
Ποιος σ’ είδε και δε θυμάται;
Πόλη από ευωδιές και θλίψη
που ’χεις κάστρα από κανέλα.
Κι
όταν έπεφτε η νύχτα,
μουχρωμένη μαύρη νύχτα,
μες στα σιδεράδικά τους
οι τσιγγάνοι με τ’ αμόνια
δένανε ήλιους και σαΐτες.
Ένα άτι πληγιασμένο
φρούμαζε μπροστά στις πόρτες.
Γυάλινα βραχνά κοκόρια
αρχινάγανε τραγούδι
στη Χερέθ δε λα Φροντέρα.
Πρόβαλε γυμνός ο αγέρας,
από μια έκπληκτη γωνία,
άξαφνα μέσα στη νύχτα
στη νυχτοασημένια νύχτα
μες στη μουχρωμένη νύχτα.
ΑΠΟΨΕ
όπου στου καλοκαιριού το πτώμα
βαθιά του ανέμου το στιλέτο είναι μπηγμένο
είδα το μελαμψό σου πρόσωπο στο δώμα,
προφίλ Τσιγγάνου, στις σκιές ζωγραφισμένο.
*
Φεδερίκο Γαρθία Λόρκα: Γεννήθηκε στις 5 Ιουνίου του 1898, στη Φουέντε Βακέρος της
Γρανάδας.
Αφού η ακριβής ημερομηνία θανάτου του αποτέλεσε
αντικείμενο μακράς συζήτησης (μέχρι και το 2011, ίσως και πιο πρόσφατα),
φαίνεται ότι —οριστικά πλέον— ο ποιητής πυροβολήθηκε στις 4:45 το πρωί της
18ης Αυγούστου του 1936, στο δρόμο που πηγαίνει από το Βιθνάρ στο Αλφακάρ, στην
περιοχή της Γρανάδας. Ακόμα και σήμερα σε πολλές βιογραφίες (π.χ. en.wiki)
αναφέρεται η 19η Αυγούστου.
Τον συλλάβανε στην πόλη της Γρανάδας στις 16 Αυγούστου.
Κατηγορήθηκε ότι «ήταν κατάσκοπος των Ρώσων, ότι επικοινωνούσε
μαζί τους μέσω ασυρμάτου, ότι ήταν γραμματέας τουΦερνάντο δε λος Ρίος
[Fernando de los Ríos Urruti, σημαίνων πολιτικός, διπλωμάτης, νομικός, καθηγητής] και ομοφυλόφιλος».
Μεταφέρθηκε στην πόλη Βιθνάρ όπου πέρασε την
τελευταία του νύχτα σε μια πρόχειρη φυλακή, μαζί με άλλους κρατούμενους.
Το πτώμα του δεν βρέθηκε ποτέ. Παραμένει σε κάποιον από τους πολλούς ανώνυμους
ομαδικούς τάφους σ’ εκείνα τα μέρη, όπου θάφτηκε μαζί με έναν δάσκαλο, τον Διόσκορο
Γαλίντο (Discoro Galindo) και δυο μπαντεριγιέρος (βοηθούς ταυρομάχου),
αναρχικούς, τον Φρανθίσκο Γαλαδί (Francisco Galadí) και τον Χοακίν Αρκόλιας (Joaquín Arcollas), που εκτελέστηκαν το ίδιο πρωί.
Ένας από τους εκτελεστές του, ο Χουάν Λούις Τρεσκάστρο
(Juan Luis Trescastro) καυχιόταν αργότερα ότι ξεπάστρεψε έναν ομοφυλόφιλο.
___________
— Σχέδιο επάνω (λεπτομέρεια): Αυτοπροσωπογραφία
του Λόρκα για τη συλλογή, Ο Ποιητής στη Νέα Υόρκη (1930). (Πηγή φωτό: es.wiki).
*
Ραφαέλ Αλβέρτι: Δύο Σονέτα
Μπάμπης Ζαφειράτος: Επίγραμμα
*
Gregorio Prieto Muñoz (Βαλδεπένιας, 2 Μαΐ. 1897 – 14
Νοε. 1992) Φεδερίκο Γαρθία Λόρκα, 1962 (24,6 x 16,9 cm). Biblioteca Nacional de España. Madrid.
*
Ραφαέλ Αλβέρτι
Στον Φεδερίκο Γαρθία Λόρκα,
Ποιητή από τη Γρανάδα (1924)
Πρώτη δημοσίευση των δύο σονέτων, Κατιούσα, 19/8/2021
*
Ι
(ΦΘΙΝΟΠΩΡΟ)
ΑΠΟΨΕ
όπου στου καλοκαιριού το πτώμα
βαθιά του ανέμου το στιλέτο είναι μπηγμένο
είδα το μελαμψό σου πρόσωπο στο δώμα,
προφίλ Τσιγγάνου, στις σκιές ζωγραφισμένο.
