Μπάμπης Ζαφειράτος: Χουάν Χέλμαν (3.5.1930 – 14.1.2014), 3 Ποιήματα

Ο Χουάν Χέλμαν (Juan Gelman) στη Μορέλια, Μεξικό

(Πηγή φωτό: periodicoperformance)

 

 

 

Juan Gelman – Χουάν Χέλμαν

(3 Μαΐου 1930, Αργεντινή, Μπουένος Άιρες – 14 Ιανουαρίου 2014, Πόλη του Μεξικού, Μεξικό)

 

3 ποιήματα

 Μετάφραση
Μπάμπης Ζαφειράτος – Μποτίλια Στον Άνεμο

Πρώτη δημοσίευση, 3/5/2024

 

 

Χουάν Χέλμαν

Δέηση

 

 

Κατοίκησέ με, διαπέρασέ με.

Να γίνει το αίμα σου ένα με το αίμα μου.

Το στόμα σου βάλε μέσα στο στόμα μου.

Η καρδιά σου να διαστείλει τη δική μου ώσπου να εκραγεί.

Κομμάτιασέ με.

Πέσε μέσα στα σπλάχνα μου ολάκερη

Μπάμπης Ζαφειράτος: Χουάν Χέλμαν (3.5.1930 – 14.1.2014), Εργοστάσια του Έρωτα (I-V)

Χουάν Χέλμαν (Juan Gelman)

Αργεντινή, Μπουένος Άιρες, 3 Μαΐου 1930 – Πόλη του Μεξικού, Μεξικό, 14 Ιανουαρίου, 2014

Σχέδιο, Μπάμπης Ζαφειράτος, 6.Χ.2017 (Μολύβι, 29 χ 21 εκ. από φωτό του 2013)

 

 

Juan Gelman – Χουάν Χέλμαν

 

Fábricas del amor (I-V)

 

Μετάφραση

Μπάμπης Ζαφειράτος – Μποτίλια Στον Άνεμο

(Πρώτη δημοσίευση)

 

 

 

Χουάν Χέλμαν

Εργοστάσια του Έρωτα

 

 

Ι

 

Κι έπλασα το πρόσωπό σου.

Με τα αινίγματα του έρωτα το πρόσωπό σου έπλαθα

μες στις απόμακρες αυλές των παιδικών μου χρόνων.

Εγώ ένας χτίστης ντροπαλός

από τον κόσμο εκρύφτηκα για να σμιλέψω την εικόνα σου

για να σου δώσω τη φωνή,

για να γλυκάνω το σάλιο σου.

Πόσες φορές τρεμούλιασα

μόλις και μετά βίας σκεπασμένος με του καλοκαιριού το φως

τις ώρες που σε ζωγράφιζα με το αίμα μου.

Ατόφυα μου εσύ

πες μου από πόσες εποχές είσαι φτιαγμένη

και από πόσα σούρουπα κατάγεται η χάρη σου.

Πόσες από τις μέρες μου σκαρφίστηκαν τα χέρια σου.

Πόσα αμέτρητα φιλιά στη μοναξιά ενάντια

το βήμα σου βυθίζει μες στη σκόνη.

Σε εξύμνησα, σε απάγγειλα στους δρόμους,

όλα τα ονόματα σου τα έγραψα βαθιά μες στη σκιά μου

σου ’κανα χώρο στο κρεβάτι μου,

σ’ αγάπησα, αιθέρια στήλη, αόρατο μονοπάτι του αφρού, νύχτα τη νύχτα.

Έτσι οι σιωπές ετραγουδήσανε.

Χρόνια και χρόνια εδούλεψα για να σε φτιάξω

προτού έναν μονάχα ψίθυρο ακούσω της ψυχής σου.

Μπάμπης Ζαφειράτος: Χουάν Χέλμαν (3.5.1930 – 14.1.2014), Κάθε ποίηση είναι εχθρική στον καπιταλισμό (7 ποιήματα)

κάθε ποίηση είναι εχθρική στον καπιταλισμό

μπορεί να γίνει στεγνή και σκληρή όχι

επειδή είναι φτωχή αλλά

για να μη συνεισφέρει στον κρατικό πλούτο

 

 

Juan Gelman – Χουάν Χέλμαν

(3 Μαΐου 1930, Αργεντινή, Μπουένος Άιρες – 14 Ιανουαρίου 2014, Πόλη του Μεξικού, Μεξικό)

 

 

7 ποιήματα

 Μετάφραση
Μπάμπης Ζαφειράτος – Μποτίλια Στον Άνεμο

Πρώτη δημοσίευση: Κατιούσα, 3/5/2023

 

 

 

Χουάν Χέλμαν

Επιτάφιο

 

Μέσα μου ζούσε ένα πουλί.
Ένα λουλούδι κυλούσε στο αίμα μου.
Η καρδιά μου ήτανε ένα βιολί.

 

Αγάπησα ή δεν αγάπησα. Μα κάποιες φορές
μ’ αγαπήσανε. Κι εγώ ήμουν χαρούμενος
με την άνοιξη,
τα ενωμένα μας χέρια, την τόση ευτυχία

 

Ο άνθρωπος λέω έτσι πρέπει να είναι!

 

(Ενθάδε κείται ένα πουλί.
                                        Ένα λουλούδι.
                                                               Ένα βιολί.)

Μπάμπης Ζαφειράτος: Χουάν Χέλμαν (3.5.1930 – 14.1.2014), 4 ποιήματα για τον έρωτα

*

Ολημέρα ολημέρα σε αέναη κίνηση
απελευθερώνει πουλιά που φτερουγίζουνε γύρω της
και ζωγραφίζουνε στον αέρα χαιρετίζοντας τη μεγάλη πόλη
πριν επιστρέψουνε τρυφερά να φωλιάσουνε πάλι στη σάρκα της.

*

Juan Gelman – Χουάν Χέλμαν

(3 Μαΐου 1930, Αργεντινή, Μπουένος Άιρες – 14 Ιανουαρίου 2014, Πόλη του Μεξικού, Μεξικό)

Γκοτάν (Τάνγκο)

(4 ποιήματα)

*

Μετάφραση
Μπάμπης Ζαφειράτος – Μποτίλια Στον Άνεμο

Πρώτη δημοσίευση, Κατιούσα, 3/5/2022

 

 

Χουάν Χέλμαν

Αρχειοθέτηση

 

Άρπαξα τον έρωτά μου που άφηνε τ’ αστέρια κατάπληκτα
και του είπα: κύριε έρωτα
μεγαλώνετε το βράδυ, νύχτα και μέρα,
πλαγίως, καθέτως, με χτυπάτε κατακούτελα,
η ταραχή σας δε μ’ αφήνει να κοιμηθώ, είμαι τελείως ανόρεχτος
κι εκείνη ούτε γεια δε μας λέει, είστε άχρηστος, άχρηστος.

Μπάμπης Ζαφειράτος: Χουάν Χέλμαν (3.5.1930 – 14.1.2014), Γκοτάν (7 ποιήματα)

Χουάν Χέλμαν (Πηγή φωτό: trianarts.com)

*

Ούτε να φεύγεις ούτε να μένεις,
να αντιστέκεσαι,
έστω κι αν είναι βέβαιο
πως θα υπάρξει περισσότερος πόνος και λησμονιά

*

Juan Gelman –Χουάν Χέλμαν

(3 Μαΐου 1930, Αργεντινή, Μπουένος Άιρες – 14 Ιανουαρίου 2014, Πόλη του Μεξικού, Μεξικό)

Γκοτάν

(6+1 ποιήματα)

*

Μετάφραση
Μπάμπης Ζαφειράτος – Μποτίλια Στον Άνεμο

Πρώτη δημοσίευση: Κατιούσα, 3/5/2021

 

Χουάν Χέλμαν (Juan Gelman)
3 Μαΐου 1930, Αργεντινή, Μπουένος Άιρες – 14 Ιανουαρίου 2014, Πόλη του Μεξικού, Μεξικό
Σχέδιο, Μπάμπης Ζαφειράτος, 6.Χ.2017 (Μολύβι, 29 χ 21 εκ. από φωτό του 2013)

 

 

 

Γκοτάν

Χουάν Χέλμαν

 

Εκείνη η γυναίκα έμοιαζε με τη λέξη ποτέ,
απ’ τον αυχένα της αναδυόταν μια γοητεία ξεχωριστή,
μια ιδέα λησμονιάς όπου μπορείς ν’ αποθέσεις το βλέμμα για πάντα⸱
εκείνη η γυναίκα μ’ έβαλε δίπλα της στ’ αριστερά της.

 

Προσοχή προσοχή φώναζα προσοχή
μα εκείνη εισέβαλε όπως ο έρωτας, όπως η νύχτα,
τα τελευταία σημάδια που μηνούν το φθινόπωρο
γέρνανε ατάραχα κάτω απ’ τη φουσκοθαλασσιά των χεριών της.

Μπάμπης Ζαφειράτος: Χουάν Χέλμαν - Κάρλος Πουέμπλα, Ένα ποίημα και ένα τραγούδι για τον Ράφτη με του περιστεριού το πρόσωπο

Καμίλο Σιενφουέγος. Φωτό:Perfecto Romero (1936-). Πηγή: juventudrebelde.cu

Καμίλο Σιενφουέγος (Cienfuegos: εκατό φωτιές / πυρκαγιές). Γεννήθηκε στην Αβάνα, 6 Φεβρουαρίου 1932 - Χάθηκε στη θάλασσα, 28 Οκτωβρίου 1959.

Ο Κομαντάντε του Λαού, ο Ήρωας του Γιαγουαχάι δεν είχε προλάβει να κλείσει τα 28 του χρόνια.

*

Xουάν Χέλμαν – Κάρλος Πουέμπλα 

O Ράφτης με του περιστεριού το πρόσωπο – Σε τραγουδάω Καμίλο

Μετάφραση – Σημειώσεις – Επιμέλεια Φωτό και Βίντεο
Μπάμπης Ζαφειράτος / Μποτίλια Στον Άνεμο

Πρώτη δημοσίευση Κατιούσα, 6/2/2019

(Με προσθήκες από Μποτίλια, 6/2/2017)

 

*

Ο Καμίλο δεν λογάριαζε τον κίνδυνο, έπαιζε μαζί του, τον προκαλούσε, τον έλκυε και τον χειριζόταν. Για την αντάρτικη νοοτροπία του δεν μπορούσε ένα σύννεφο ν’ αλλάξει πορεία σε μια χαραγμένη γραμμή.
Ερνέστο Τσε Γκεβάρα, Ο Ανταρτοπόλεμος

*

Απρίλιος  1959. Ο Camilo και ο Raúl κατά την επιθεώρηση των στρατιωτών που χτίσζουν ένα σχολείο για τα ορφανά του πολέμου στη Las Mercedes, στη Σιέρα Μαέστρα. Αυτό το σχολείο μετά τη φυσική εξαφάνιση του Camilo πήρε το όνομα του αντάρτη.
Φωτό: Perfecto Romero (1936-). Πηγή: juventudrebelde.cu

*

Ο Καμίλο είναι μια μορφή μυθική, ως και στο ασυνήθιστο όνομά του, το γεμάτο δύναμη και ποίηση ταυτόχρονα. Αν ήταν να επινοήσουμε ένα όνομα για έναν θρυλικό χαρακτήρα, θα μπορούσαμε να του δώσουμε το όνομα του Camilo Cienfuegos.

Βίλμα Εσπίν

*

Χουάν Χέλμαν. 3 Μαΐ. 1930, Μπουένος Άιρες, Αργεντινή - 14 Ιαν. 2014, Πόλη του Μεξικού, Μεξικό. Φωτό: Ραφαέλ ντελ Ρίο, 27 Νοε. 2011. Πηγή: juangelman.net

Καμίλο Σιενφουέγος

Juan Gelman


άγρυπνος ζωντανός μες στις ριπές της θάλασσας περνάει ο καμίλο
μες στα κοράλλια και στα τέρατα με τη γενειάδα του
και σε μαζώξεις αλλόκοτων πλασμάτων
μιλάει για την Κούβα ο κομαντάντε

Μπάμπης Ζαφειράτος: Χουάν Χέλμαν, Ο Φιντέλ το άλογο και η γλυκιά παλίρροια της Επανάστασης — 4+1 ποιήματα

1957. Σιέρα Μαέστρα. Ο Φιντέλ το άλογο, στο άλογο λόγω… γρίπης. Φωτό, Ενρίκε Μενέσες. (Πηγή: https://www.msn.com/es>-es)

*

κόντρα στον κόσμο ολάκερο σ’ ένα παλούκι εκρέμασε
την ίδια την καρδιά του μοναδικό του απόχτημα
μες στον αέρα την ξεδίπλωσε σαν μια σημαία τεράστια
σαν μια μεγάλη πυρκαγιά κόντρα στη μαύρη νύχτα
είναι ο φιντέλ μια χώρα

*

Τα τέσσερα ποιήματα που παρουσιάζονται εδώ είναι ένας ελάχιστος φόρος τιμής στον Γίγαντα Φιντέλ, με αφορμή την 94η επέτειο γέννησής του (13 Αυγ. 1926 – 25 Νοε. 2016).

Προέρχονται από την ποιητική συλλογή GOTÁN (1962), του σπουδαίου Αργεντίνου ερωτικού ποιητή, και στρατευμένου κομμουνιστή, Χουάν Χέλμαν (3 Μαΐ. 1930 – 14 Ιαν. 2014).

Στο πρώτο ποίημα, το καλύτερο κατά τη γνώμη μου που έχει γραφτεί για τον Φιντέλ –από τις μεγαλύτερες μορφές όλων των εποχών– ο Χέλμαν εκφράζει την αγάπη του και το θαυμασμό του στον αθάνατο Κομαντάντε· στα άλλα τρία αποτυπώνεται ο έρωτάς του για την Κουβανική Επανάσταση και η μεγάλη της επίδραση στη ζωή και στην ποίησή του.

Η επανάσταση και ο έρωτας. Ο έρωτας για την επανάσταση. «Η γλυκιά παλίρροια της Επανάστασης»…

Και ο Φιντέλ, «το άλογο», όπως τον εφώναζε τρυφερά ο λαός. Που «έκανε την καρδιά του σημαία, την έκανε ψωμί, νερό, μπαρούτι, να φάνε, να πιούνε, να πολεμήσουνε οι λαοί, για να πραγματοποιήσουνε το όνειρο εκείνο που το βλέπεις μονάχα σε έναν (παν)ανθρώπινο σοσιαλιστικό κόσμο. Στον σημερινό κόσμο της Κούβας, λαμπρό παράδειγμα ανώτερης προσφοράς και απόλυτης διεθνιστικής αλληλεγγύης.

 [Δυο λόγια για τη συλλογή, βλ. κάτω].

Χουάν Χέλμαν: 4+1 ποιήματα

Αργότερα, με την δημοσίευση της 3 Μαΐου 2021,
Μπάμπης Ζαφειράτος: Χουάν Χέλμαν (3.5.1930 – 14.1.2014), Γκοτάν (7 ποιήματα)
προστέθηκε το ποίημα Γράμμα στον Ρεταμάρ που μεταφράστηκε εκείνη την περίοδο (Απρ. 2021) και ανήκει στην ίδια ενότητα της συλλογής (βλ. στα Επιλεγόμενα).

 

*

Πρόλογος – Μετάφραση – Επιλεγόμενα
Μπάμπης Ζαφειράτος – Μποτίλια Στον Άνεμο

Πρώτη δημοσίευση Κατιούσα, 13/8/2020

*

Φιντέλ, 1958. Ποταμός Γιάρα, Σιέρα Μαέστρα.
Φωτό του Ενρίκε Μενέσες. (Πηγή: http://www.fidelcastro.cu)

Χουάν Χέλμαν

Φιντέλ

θα πούνε αυτολεξεί για τον φιντέλ
μεγάλος αρχηγός αυτός που άναψε φωτιές στην ιστορία και τα ρέστα
μα ο λαός τονε φωνάζει το άλογο κι είναι η πάσα αλήθεια
μια μέρα εκαβαλίκεψε ο φιντέλ απάνω στον φιντέλ
τίναξε το κεφάλι του μπροστά κι ενάντια ρίχτηκε στον πόνο ενάντια στο θάνατο
κι ακόμα πιο ορμητικά ενάντια στης ψυχής τον κουρνιαχτό
η Ιστορία θα φλυαρήσει για τις ένδοξες τις πράξεις του
μα προτιμάω να τονε θυμάμαι εκεί στο γύρισμα της μέρας
που εκοίταξε τη γη του και είπε είμαι η γη
που το λαό του εκοίταξε και είπε είμ’ ο λαός
κι έβαλε τέρμα στο μαράζι του στη λησμονιά του στα σκοτάδια του
και μοναχός του κόντρα στον κόσμο ολάκερο σ’ ένα παλούκι εκρέμασε

Μπάμπης Ζαφειράτος: Χουάν Χέλμαν, Αφού έλεγε ότι πρέπει ν' αγωνιστούμε μέχρι την τελική νίκη τότε δεν πέθανε

Χουάν Χέλμαν (Juan Gelman)

Αργεντινή, Μπουένος Άιρες, 3 Μαΐου 1930 – Πόλη του Μεξικού, Μεξικό, 14 Ιανουαρίου, 2014

Σχέδιο, Μπάμπης Ζαφειράτος, 6.Χ.2017 (Μολύβι, 29 χ 21 εκ. από φωτό του 2013)

 

από τη χώρα αυτή της φαντασίας / έφυγε ο Γκεβάρα ένα πρωί και / γύρισε τ’ άλλο πρωί και πάντα / θα γυρνάει σ’ αυτή τη χώρα ακόμα κι αν / είναι για / να μας κοιτάξει λίγο μια στιγμούλα και / ποιος αλήθεια να το αντέξει; / ποιος θα μπορεί το βλέμμα του ν’ αντέξει;

 

Juan Gelman

Pensamientos – Σκέψεις

Μετάφραση – Σημειώσεις – Σχέδια των Χέλμαν και Τσε – Βιογραφικό Χέλμαν

Μπάμπης Ζαφειράτος – Μποτίλια Στον Άνεμο

 

Πρώτη δημοσίευση Κατιούσα, 9 Οκτώβρη 2017

Εδώ με μικρές προσθήκες στις Σημειώσεις, στο Βιογραφικό του Χέλμαν, με μερικές επιπλέον φωτό, αλλά και το ισπανικό κείμενο του ποιήματος

 

Οι Σκέψεις με τη φωνή του ποιητή

Στο ποίημα που ακολουθεί, με τις εσοχές του κειμένου επισημαίνονται τα αποσπάσματα που ακούγονται στο VIDEO

 

Juan Gelman Pensamientos     soy de un país donde hace poco Carlos       Molina uruguayo anarquista y payador fue detenido en Bahía Blanca al sur del sur frente al inmenso mar como       se dice fue detenido por la policía Carlos Molina estaba cantando hilando coplas sobre el océano enorme los viajes los monstruos del océano enorme o coplas sobre el caballo que se acuesta en la       pampa o sobre el cielo un suponer Carlos Molinas cantaba como siempre bellezas y       dolores cuando de pronto el Che empezó a vivir a morir en       su guitarra y así la policía lo detuvo