Για ναυαγούς που θέλουν να κολυμπήσουν. Το σημείωμα άλλοτε βιαστικό και ταραγμένο, άλλοτε φλύαρο ή λακωνικό, ακατάληπτο κι ερμητικό, κακογραμμένο κι αδέξιο, ευδιάκριτο ή ξεθωριασμένο. Μπουκαλάκια, φιαλίδια, φιάλες αερίου. Μποτίλιες, μποτίλιες, μποτίλιες... Με καθορισμένο, πάντοτε, στίγμα.
Καλή στεριά, συνταξιδιώτες...
Ή καλή θάλασσα.
Ερνέστο Γκεβάρα δε λα Σέρνα, γνωστός και ως «Τσε» (Che Guevara - Ernesto Guevara de la Serna)
Γεννήθηκε στις 14 Ιουνίου 1928 στο Ροσάριο της Αργεντινής
Δολοφονήθηκε από τη CIA, στις 9 Οκτωβρίου 1967, στη Λα Ιγέρα της Βολιβίας
Σχέδιο (4ο από 5 του Τσε), Μπάμπης Ζαφειράτος, 14.Χ.2015 (Μελάνι, 29 χ 21 εκ.)
Τα κείμενα που ακολουθούν προέρχονται όλα από το υπό έκδοση (σύντομα) βιβλίο, Μπάμπης Ζαφειράτος: Ο Τσε της Ποίησης - Ο ποιητής των Ποιητών, με ποιήματα και κείμενα του Τσε, ποιήματα και κείμενα άλλων για τον Τσε, ποιήματα από την προσωπική, χειρόγραφη Ανθολογία του Τσε κλπ κλπ....
Θα μπορούσε να ειπωθεί κάλλιστα πως ο Τσε είναι ο Ποιητής των Ποιητών, αφού —εκτός του ότι τα ποιήματά του έχουν μεγάλη λογοτεχνική αξία και ο ίδιος είναι αναμφισβήτητα ο Μεγάλος Ποιητής της Επανάστασης— περισσότεροι από 200 σημαντικοί ποιητές τού έχουνε αφιερώσει στίχους τους ή και ολόκληρες ποιητικές τους συλλογές⸱ ποιητές βραβευμένοι με τα μεγαλύτερα βραβεία της χώρας τους, ανάμεσά τους και 3 νομπελίστες (οι τρεις πρώτοι από εδώ: Πάμπλο Νερούδα (1973), Βιθέντε Αλεϊξάντρε (1977), Ντέρεκ Γουώλκοτ (1992).
Πάνω επίσης από 200 είναι και τα τραγούδια-ποιήματα, μα και συμφωνικά έργα, τζαζ, ορατόρια κ.λπ. που έχουνε γραφτεί για τον αθάνατο Κομαντάντε, ανάμεσά τους η Τζούντυ Κόλινς, ο τζαζίστας Τσάρλυ Χέυντεν με το Song for Che, ο Χανς Βέρνερ Χέντσε με το ορατόριο Η Σχεδία της Μέδουσας, ένα ρέκβιεμ για τον Τσε κλπ
Αν λογαριάσουμε δε και τις κινηματογραφικές ταινίες που έχουνε γυριστεί γι’ αυτόν, τα διηγήματα, τα ποιητικά κείμενα (Χοσέ Λεσάμα Λίμα, Αλέχο Καρπεντιέρ, Ίταλο Καλβίνο, Ζοζέ Σαραμάγκου), κόμικς, ζωγραφική, χαρακτική –ανάμεσά τους και ο δικός μας Τάσσος με δύο έργα του, Μνήμη Τσε Γκεβάρα. Ο Αρχάγγελος με το πολυβόλο, Α΄ και Β΄, 1968– και πολλά πολλά άλλα, τότε, σίγουρα ο τίτλος του Ποιητή των Ποιητών δεν είναι καθόλου σχήμα λόγου.
Η ποίηση και οι ποιητές δεν τον εγκαταλείψανε ποτέ.
Τ’ άλογά μας καλπάζουνε γραμμή για Ιγέρα.
Δεξιά μας η άβυσσος χάσκει, ζερβά μας η άβυσσος πάλι.
Σαν σε σκέφτομαι Κομαντάντε το φορτίο σου είναι ασήκωτη σφαίρα.
Κουβαλάω μια σιωπή σαν σεισμό που μου σπάει το κεφάλι.
Για τους αντάρτες, εδώ δεν υπάρχουν μνημεία.
Τα μνημεία τους με τα λυπημένα ανθρώπινα πρόσωπα είναι οι βράχοι.
Τα σύννεφα ακίνητα σαν να σκέφτονται ανθρώποι μονάχοι
σαν να σκέφτεται το τοπίο εδώ στην ορεινή Βολιβία.
Νιώθω πως είμαι γεμάτος χαράδρες, όλος πέτρα σκληρή και τραχιά σαν τα βράχια στην άγρια σιέρα.
Τα νεύρα μου τεντώνουνε⸱ χαλινάρι που το τραβάει με βία καβαλάρης σε ατίθασο άτι.
Το ρυθμό μου σ’ ετούτο το ποίημα τον δίνουνε τα αλογοπέταλα πάνω στην ξέρα
που παραπατάνε στις πέτρες στο θανάσιμο αυτό μονοπάτι.
Κομαντάντε, η βιομηχανία ζητάει τ’ όνομά σου φτηνά να πουλήσει
Με τ’ ακριβό όνομά σου καινούργιους πελάτες να τραβήξει ζητά
Κομαντάντε, όρκο παίρνω, το πορτρέτο σου έχω δει στο Παρίσι,
σ’ αυτά τα μικρά τα σορτσάκια που τα λένε καυτά. [...]
(Μετάφραση: Μπάμπης Ζαφειράτος, 10 Σεπτεμβρίου 2022)
Ένα πάρκο είν’ η καρδιά
της με σκιές τρυφερές
Και τριγύρω της κάτι αρχαία μπαλκόνια πετάνε
Στο τραγούδι του σίδερου στων πουλιών τις στροφές
Τα μάτια πιστεύουνε πως είναι καρδιές που περνάνε.
Τη φλερτάρουν τα μπάρκα
όπως μια μακρινή πολιτεία.
Βρίσκεται πλάι στο κύμα⸱ κι απ’ τον καιρό φαγωμένες
Οι αποβάθρες οι ξύλινες, ήρεμη αργή συνοδεία,
Κινάνε και πίσω απ’ τ’ αστέρια θα βρεθούν γκρεμισμένες.
Τσε και Λόρκα. Σχέδια, Μπάμπης Ζαφειράτος. 28.VI.2015 και 5.VI.2015.
(Μελάνι σε χαρτί 29χ21 εκ.)
Ιούνιος
1954. Γενέθλιος μήνας του Ερνέστο και του Φεδερίκο. «Πραξικόπημα της Μπανάνας»
(United Fruit Co & CIA) με 15.000 νεκρούς στη Γουατεμάλα, Ο Τσε που
βρίσκεται εκεί γράφει το 3ο από τα 21 ποιήματά του και «συνομιλεί» με το Αηδόνι
της Ανδαλουσίας.
Federico
García Lorca – Φεδερίκο Γαρθία Λόρκα
(Federico
del Sagrado Corazón de Jesús García Lorca)
Γεννήθηκε στις 5 Ιουνίου 1898, στην πόλη Φουέντε Βακέρος της επαρχίας Γρανάδας.
Δολοφονήθηκε από τους φασίστες της Ισπανικής Χωροφυλακής του Φράνκο, στις 19
Αυγούστου 1936, μεταξύ Βιθνάρ και Αλφακάρ, λίγο έξω από τη Γρανάδα.
Αυτόγραφο
του Λόρκα. «Στον Χοσέ Μαρία, με μια δυνατή αγκαλιά αληθινής και παλιάς φιλίας.
Φεδερίκο. Αβάνα 1930». Estudio Rembrandt, Habana. * (Πηγή: https://drouot.com).
Ernesto
Che Guevara – Ερνέστο Τσε Γκεβάρα
Γεννήθηκε
στις 14 Ιουνίου 1928 στο Ροσάριο της Αργεντινής.
Δολοφονήθηκε από τη CIA στις 9 Οκτωβρίου 1967, στη Λα Ιγέρα της Βολιβίας.
Δεν πέθανε ποτέ!
(Πρώτη
δημοσίευση Κατιούσα,
5/6/2023)
(Από βιβλίο μου για τον Τσε που θα κυκλοφορήσει προσεχώς)
Η Ισπανία (και ο
φασισμός) στην Αμερική. Ποιητική (και ιδεολογική) μεταφορά της φασιστικής
Ισπανίας του 1936 και της συμμάχου της Γουατεμάλας ―όπως θα δούμε πιο κάτω―
στην εποχή που βρίσκεται εκεί ο Τσε, μέσα Δεκ. 1953 με 21 Σεπ. 1954, οπότε και
θα περάσει στο Μεξικό.
Το «Πραξικόπημα της
Μπανάνας» (United Fruit Co & CIA) με τους 15.000 νεκρούς κορυφώνεται
στις 18 Ιουν. 1954, 4 μέρες μετά τα 26α γενέθλια του Ερνέστοκαι 13
μέρες μετά τη γενέθλια ημερομηνία του Λόρκα.
Ο Τσε για να μεταδώσει τη
σκληρότητα των γεγονότων «καταφεύγει» στο Αηδόνι της Ανδαλουσίας,
που γεννήθηκε 56 χρόνια νωρίτερα (5 Ιουν. 1898) και δολοφονήθηκε από τους
φασίστες του Φράνκο, στις 19 Αυγ. 1936, λίγο έξω από τη Γρανάδα, εξού
και η σύνδεσή της με την Μπανανέρα και την Τσικιμούλα της
Γουατεμάλας (βλ. κάτω).
Οι άμεσοι στίχοι αναφοράς
του Τσε είναι ο τέταρτος και ο πέμπτος της πρώτης στροφής από το περίφημο
συνθετικό ποίημα του μεγάλου Ισπανού ποιητή, Romance de la Guardia Civil
espaañola (Μπαλάντα της Ισπανικής Χωροφυλακής):
έχουνε ―γι’ αυτό δεν
κλαίνε― τα κρανία τους μολυβένια.
Αλλά και στον 6οστίχο, μέσα στα πράσινα μαλλιά σου, είναι μια ακόμα αναφορά στο 4ο ποίημα της ίδια συλλογής, Μπαλάντα Υπνοβάτισσα (επίσης από τημ Μποτίλιαεδώ).
Η Μπαλάντα της
Χωροφυλακής είναι το 15ο από τα 18 ποιήματα που απαρτίζουν το περίφημο Romancero
Gitano (Τσιγγάνικη Μπαλάντα ή Τσιγγάνικη Ιστορία, 1928), μέρος
του οποίου γνωρίζουμε από τη Θεοδωρακική εκδοχή στη μετάφραση του Οδυσσέα
Ελύτη (η Χωροφυλακή δεν περιλαμβάνεται σε αυτήν).
Ο Λόρκα, με τον δικό του
μοναδικό τρόπο, αποδίδει τα δραματικά γεγονότα στην ύπαιθρο της Χερέθ ντε
λα Φροντέρα[1] το καλοκαίρι του
1923, στη βασιλεία του δικτάτορα στρατηγού Πρίμο δε Ριβέρα, κατά
τη διάρκεια μιας απεργίας αγροτών και τσιγγάνων εργατώνγια
καλύτερους μισθούς, που κράτησε 26 μέρες και πνίγηκε στο αίμα από τους
χωροφύλακες του καθεστώτος.
Βέβαια
ο Τσε δεν περιορίζεται μόνο στους δυο αυτούς στίχους, αφού σε ολόκληρο το
ποίημά του, Η Ισπανία Στην Αμερική, ο Λόρκα είναι παρών και τον
οδηγεί ποιητικά (βλ. Σημειώσεις).
Ραμόν Κάσας (1866-1932): Η επίθεση
(1899). Η Χωροφυλακή επιτίθεται στον λαό της Βαρκελώνης. Μουσείο Reina Sofía,
Μαδρίτη (Ισπανία). Λάδι, 298 cm × 470,5 cm.
Romance
de la guardia civil española ― Atilio y los Alimonados cantan Lorca (2013)
Μαύρα
είναι τ’ αλόγατά τους.
Μαύρα και τα πέταλά τους.
Έχουν μπέρτες λερωμένες
με κερί και με μελάνι
που στο φως στραφτοκοπάνε.
Έχουνε, γι’ αυτό δεν κλαίνε,
τα κρανία τους μολυβένια.
Με ψυχή από λουστρίνι
μες στη στράτα προχωράνε.
Σκοτεινοί καμπουριασμένοι
σπέρνουν διαταγές και μαύρου
καουτσούκ σιγή ξεσπάει
τρόμος σαν την ψιλή άμμο.
Τριγυρνάνε όπου γουστάρουν
και μια αστρονομία τεμπέλα
κρύβουνε μες στο μυαλό τους
μπερδεμένη με πιστόλια.
Πατρίς
Λουμούμπα (Patrice Émery Lumumba)
Βελγικό Κονγκό, νυν Λαϊκή Δημοκρατία του Κονγκό
Γεννήθηκε στις 2 Ιουλ. 1925, Ανατολικό Κασάι
Δολοφονήθηκε από τη CIA και τις μυστικές υπηρεσίες Αγγλίας και Βελγίου
στις 17 Ιαν. 1961, στην Ελίζαμπετβιλ της Κατάνγκα
Σχέδιο, Μπάμπης Ζαφειράτος, 2.VII.2016 (Μολύβι, 29χ21 εκ.)
*
Εσύ
κυνηγημένο αγρίμι, διωγμένος απ’ το σπίτι σου
Σακατεμένος από μάχες που βία ωμή τις γένναγε
Κι αιώνες βαρβαρότητας με βιαστές και μακελλάρηδες
Που σου έδιναν επιλογή: νεκρός ή σκλάβος.
Ο Bob Dylan τον ερχόμενο
Μάιο κλείνει (με το καλό) τα 84. Κουρασμένος; Ναι. Η κλεψύδρα τρέχει. Απτόητος;
Ναι. Κάθεστιγμή, είναισαναλέει: «I’m a performer and performers perform».
Με αφορμή ένα
αναστοχαστικό κείμενο του Michael Henderson για την τελευταία του συναυλία στο
Albert Hall επιχειρώ ένα δίωρο αφιέρωμα στον μέγιστο τροβαδούρο των καιρών μας.
Ο Dylan κυριολεκτικά
εξαϋλώνει τον εαυτό του στις σκηνές, εξαντλεί το Είναι του παίζοντας και
ερμηνεύοντας, κλείνει πεισματικά τον κύκλο του κάνοντας αυτό που το πεπρωμένο
του υπέδειξε.
Οι πρόσφατες παραστάσεις
του, γεμάτες νύξεις κι αναφορές στον Shakespeare μοιάζουν να σβήνουν αργά τα
φώτα του Never Ending Tour.
Η Κινούμενη Άμμος,
ασφαλώς θα κινηθεί και στις ατραπούς που χάραξε ο Μπάμπης Ζαφειράτος / Μποτίλια
Στον Άνεμο τόσο με τις προσεγγίσεις του στο έργο του Τροβαδούρου, όσο και
με τις αποδόσεις που έχει κάνει σε κάποια ποιήματα του. Αποδόσεις – μεταφράσεις
εξαιρετικής ποιητικής αντίληψης και με τεράστια απόσταση οι καλύτερες στην
ελληνική γλώσσα.
