Ροβέρτο Φερνάντες Ρεταμάρ (9.6.1930 – 20.7.2019): 5 ποιήματα | Μετάφραση - Σημειώσεις: Μπάμπης Ζαφειράτος / Μποτίλια Στον Άνεμο

Επέτειος θανάτου μιας εξέχουσας μορφής της Κούβας και της ισπανόφωνης λογοτεχνίας.

Roberto Fernández Retamar

Αβάνα, 9 Ιουν. 1930 – 20 Ιουλ. 2019

*

«5 Ποιήματα»

 

Μετάφραση – Σημειώσεις

Μπάμπης Ζαφειράτος – Μποτίλια Στον Άνεμο
Πρώτη παρουσίαση – δημοσίευση στα Ελληνικά για το BookSitting, 20/7/2024

(Πηγή φωτό: https://revistaelestornudo.com)

 

____________

 

Ροβέρτο Φερνάντες Ρεταμάρ

Μπορείς να γράψεις ένα ποίημα

 

 

Μέσα στην τρύπα της σιωπής
Ή στην εξεγερμένη ανεμελιά των παιδικών μου χρόνων,
Βρήκα ένα δεντρί μοναχικό με ροζ λουλούδι
Που σκόρπαγε στο πεζοδρόμιο τα πλούτη του:
Είχε μιαν άνθινη κορώνα που ετρύπαγε τον πρωινό ουρανό
Κι ήταν σαν χέρι, ήταν σαν
Σκέψη φιλική. Το έκανα δικό μου
Με τέτοια ορμή που μείναμε πιο μόνοι μας ακόμα
Το δέντρο με το άνθος του το ροζ κι ο ενθουσιασμός μου.
Μα ύστερα σκέφτηκα: Θλιμμένος, σχεδόν ουτοπικός
Ήταν αυτός ο πρίγκηπας ως να βρεθώ μπροστά του
Και τα μάτια μου, που μαρτυρούν την τελειότητά του,
Τον κάνουν να ’ναι αληθινός. Κι αυτή η δική μου
Ευτυχία, η μοναδική, μπορεί κι αυτή να είναι ουτοπία,
Σαν δέντρο με ένα άνθος, μα ωστόσο αναγκαίο
Που σπαταλιέται ανάμεσα σε σιωπή κι αντάρα,
Ανύπαρκτο ίσως, χωρίς το μάτι
Που το θωρεί, μες στη χαρά του,
Να το κάνει αληθινό. Και τότε
Μπορείς να γράψεις ένα ποίημα.

 

Μετάφραση: Μπάμπης Ζαφειράτος, 15 Ιουλίου 2024

Μπάμπης Ζαφειράτος: Ροβέρτο Φερνάντες Ρεταμάρ, Επανάστασή μας, αγάπη μας - 5 ποιήματα για την Ανακτημένη Νήσο

 Με αφορμή τα 63 χρόνια της Μεγάλης Κουβανικής Επανάστασης, 1 Γενάρη 1959, μεταφράζονται 5 αντιπροσωπευτικά ποιήματα μιας από τις σημαντικότερες φωνές της εποχής μας:

Ροβέρτο Φερνάντες Ρεταμάρ (Roberto Fernández Retamar, Αβάνα. 9 Ιουν. 1930 – 20 Ιουλ. 2019). Ποιητής, δοκιμιογράφος, κριτικός λογοτεχνίας, με περί τις τριάντα ποιητικές συλλογές και πλήθος δοκιμίων. Μια από τις σημαντικότερες φωνές της εποχής μας. Από τους πρώτους στενούς συνεργάτες του Τσε και του Φιντέλ, κεντρική φιγούρα στην πολιτιστική και πολιτική ζωή της Κούβας, υπογράφει, μεταξύ άλλων, και την Εισαγωγή στο βιβλίο του Τσε, Ανταρτοπόλεμος. Το 1965 άρχισε να διευθύνει την Επιθεώρηση Casa, του σημαντικότερου για ολόκληρη τη Λατινική Αμερική ιδρύματος της Κούβας, Casa de Las Américas, όπου από το 1986 μέχρι το θάνατό του κατείχε τη θέση του Προέδρου. Σπούδασε φιλοσοφία και λογοτεχνία στην Αβάνα, στο Παρίσι και στο Λονδίνο. Δίδαξε για κάποια χρόνια στο Πανεπιστήμιο Yale των ΗΠΑ. Κατείχε την έδρα Φιλοσοφίας στο Πανεπιστήμιο Alma Mater της Αβάνας. Μετά την Επανάσταση υπηρέτησε στο Διπλωματικό Σώμα. Έχει μεταφραστεί στα Αγγλικά, Γαλλικά, Ρωσικά, Ιταλικά κ.λπ.

 

 

Ροβέρτο Φερνάντες Ρεταμάρ

Θα μιλήσει ο Φιντέλ. CUBA. La Havana. 1959. New Year Days, a crowd begins to gather in Govt Plaza. (Burt Glinn-Magnum Photos)

 

5 ποιήματα για την Ανακτημένη Νήσο

Από την ποιητική συλλογή

Ναι στην Επανάσταση

 

*

Μετάφραση – Σημειώσεις – Επιμέλεια

Μπάμπης Ζαφειράτος / Μποτίλια Στον Άνεμο

Πρώτη δημοσίευση Κατιούσα, 8/1/2022

*

Ο Ρεταμάρ με τον Φιντέλ και δεξιά ο Γαβριέλ Γαρσία Μάρκες. (Foto: La Ventana / Casa de las Américas)

 

Έζησα, δίδαξα και έμαθα σε πολλές χώρες, δημοσίευσα περισσότερα από είκοσι βιβλία, μίλησα με εκατοντάδες ανθρώπους, αλλά τίποτα δεν ήταν τόσο σημαντικό όσο το ότι γνώρισα τον Φιντέλ.

Μου λείπει κάθε μέρα της ζωής μου. Πιστεύω ότι στην ιστορία της ανθρωπότητας δεν υπάρχουν πολλοί σαν τον Φιντέλ, ούτε στην Κούβα, ούτε στην Αμερική, στον κόσμο ολόκληρο. Πρέπει να ανατρέξουμε σε εξαιρετικές μορφές όπως ήταν αυτός πραγματικά. Σκέφτομαι τον Φιντέλ, όπως τον Τσε, όπως και τον Μαρτί, διαρκώς. Τέτοιοι άνθρωποι δεν θα ’πρεπε να πεθαίνουν, αν και κατά μία έννοια δεν πεθαίνουν ποτέ.

Ο Φιντέλ είναι ένα απολύτως εξαιρετικό πλάσμα που, για μένα, συγκρίνεται μόνο με τον Σιμόν Μπολίβαρ και τον Χοσέ Μαρτί· αυτή είναι η γιγάντια τριάδα της ηπείρου μας.

Roberto Fernández Retamar
(Δυο μήνες περίπου πριν πεθάνει, στην τελευταία του συνέντευξη)

 

Ο Ρεταμάρ είναι ένας από τους συγγραφείς που ήξερε να μιλάει καλύτερα για λογαριασμό μιας γενιάς.

Graziella Pogolotti Jacobson

 

 

Ο Ρεταμάρ ξεπερνά τα στιλιστικά όρια για να ενώσει το πάθος και τη μνήμη με βαθιά υποβλητικούς τρόπους.

Margaret Randall

 

Ο Ρεταμάρ είναι ένας από τους πιο διακεκριμένους διανοούμενους της Λατινικής Αμερικής στον εικοστό αιώνα.

Joao Cezar Castro Rocha

 

 

 

Η ΑΝΑΚΤΗΜΕΝΗ ΝΗΣOΣ

 

Το άλογο, η πεταλούδα, ο ναύτης, ο γάτος,
Το μεγάλο ψάρι και το μικρό ψάρι
Τη βάλανε να ξεφωνίζει στης λοταρίας τo γλέντι απ’ όπου δε θα βγει
Παρά μόνο με τα στήθια κομμένα.
                                                               Ο γαλόγυπας
Και το σκουλήκι χαίρονται. Το σαλιγκάρι ξεφαντώνει.

Μπάμπης Ζαφειράτος: Νικολάς Γκιγιέν, Ραούλ Τόρες, Σίλβιο Ροδρίγες - Καλπάζοντας με τον Φιντέλ

Ο Φιντέλ στη Σιέρα Μαέστρα. Φωτό, Ραούλ Κοράλες. Πίσω η Σέλια Σάντσες και (πιθανότατα) η Βίλμα Εσπίν.

Φιδέλ Αλεχάντρο Κάστρο Ρους

3 Αυγούστου 1926 – 25 Νοεμβρίου 2016

Ηγέτης της Κουβανικής επανάστασης

Α’ Γραμματέας του Κομμουνιστικού Κόμματος Κούβας (1961-2011)

Πρωθυπουργός της χώρας του (1959-2008)

*

Κι ο στρατός του Φιντέλ Κάστρο, / μπόρα που κλωσάει κυκλώνες,

σαν από εκατό ποτάμια / της Αμαζονίας ορμάει.

*

Πόσο η δύναμή σου θα μας λείψει.

Μα ούτ’ ο θάνατος ο ίδιος να σε σβήσει δεν μπορεί.

*

Μετά τον είδα να φεύγει / Γυμνός και ωραίος:

Να κυνηγάει τους κανάγιες / Με της ζωής τα κανόνια.

*

Τρία ποιήματα – Δύο τραγούδια

Νικολάς Γκιγιέν: Ο στρατός του Φιντέλ

Ραούλ Τόρες: Καλπάζοντας με τον Φιντέλ

Σίλβιο Ροδρίγες: Το τραγούδι του Εκλεκτού

*

Μετάφραση – Σημειώσεις – Επιμέλεια

Μπάμπης Ζαφειράτος – Μποτίλια Στον Άνεμο

Για την Κατιούσα, 25-11-2019

Ο στρατός του Φιντέλ

Νικολάς Γκιγιέν

Γη με τα γλαυκά βουνά σου

και τα βουερά ποτάμια

από την πλευρά του Οριέντε,

εσύ αφέντρα μου επαρχία

με τις τρομερές χαράδρες

που στο μπρούντζινό σου στήθος

τρέχουν γρανιτένιες φλέβες,

και το μενταγιόν του ήλιου

τις χτυπά και στραφταλίζουν.

Ένας χείμαρρος ξεσπάει

κατεβαίνει απ’ το Τουρκίνο

μες από χαγουέι-φονιάδες

κι από καφεδοφυτείες

–σκούρες σαν το μέτωπό σου–

που λουφάζουν ναρκωμένες·

κι ο στρατός του Φιντέλ Κάστρο,

του μεγάλου Κομαντάντε,

–μπόρα που κλωσάει τυφώνες–

ένα ανθρώπινο ριπίδι

σαν από εκατό ποτάμια

της Αμαζονίας ορμάει.

Σίλβιο Ροδρίγες: Φιδέλ Αλεχάντρο Κάστρο Ρους - Ο Εκλεκτός (Video - τραγούδι μεταφρασμένο)

Comandante Fidel Alejandro Castro Ruz

In memoriam

Silvio Rodriguez - Canción del Elegido

Μετάφραση συνάδουσα με τη μελωδία

Μπάμπης Ζαφειράτος - Μποτίλια Στον Άνεμο

 

Μετάφραση στα μέτρα του πρωτότυπου, Μπάμπης Ζαφειράτος
Επιμέλεια Video - υποτιτλισμός: Βελισσάριος Κοσσυβάκης NEW STAR, 11 Απριλίου 2020 

 

Canción del Elegido Siempre que se hace una historia se habla de un viejo, de un niño o de sí, pero mi historia es difícil: no voy a hablarles de un hombre común. Haré la historia de un ser de otro mundo, de un animal de galaxia. Es una historia que tiene que ver con el curso de la Vía Láctea. Es una historia enterrada. Es sobre un ser de la nada.

Πλάγια Χιρόν, 15 & 16 Απριλίου 1961, Φιντέλ: «Η Επανάσταση τώρα γίνεται σοσιαλιστική» (VIDEO) ‒ Εκδήλωση για την 55η επέτειο της "Απόβασης στον Κόλπο των Χοίρων" - 17 Απρίλη, 7:30 μμ -Café Satyricon- Χαϊδάρι

15 & 16 Απριλίου 1961: «Πατρίδα ή Θάνατος» (VIDEO)

Εκδήλωση για την 55η επέτειο της "Απόβασης στον Κόλπο των Χοίρων" - 17 Απρίλη, 7:30 μμ - Café Satyricon - Χαϊδάρι

ΠΡΟΣΚΛΗΣΗ

Κυριακή 17 Απρίλη 19.30

Café Satyricon - Αριστοφάνους 1 και Μάρνης 26, Χαϊδάρι

Σε αυτή την κρίσιμη περίοδο των τελευταίων χρόνων, βιώνουμε την επίθεση διαρκείας του νεοφιλελευθερισμού και των παραγώγων του που άμεσο στόχο έχουν την αποδόμηση των κοινωνιών μέσα από το τσάκισμα της εργατικής τάξης, της νεολαίας και των εκφράσεών τους. Παράλληλα δεχόμαστε την μιντιακή επίθεση που στοχεύει την συλλογική μνήμη των κινημάτων και όλων των αγωνιστριών και αγωνιστών, και που υποβαθμίζει τις ιστορικές μας νίκες που έδωσαν ώθηση στην ιστορία.

15 & 16 Απριλίου 1961: «Πατρίδα ή Θάνατος» (VIDEO)

16 Απρίλη 1961. Μία μέρα μετά την επίθεση των ΗΠΑ στον Κόλπο των Χοίρων. Συμβολή των οδών 23 και 12 (περιοχή Βεδάδο, όπου και η  Πλατεία της Επανάστασης), απέναντι από τη νεκρόπολη Κολόν (το κοιμητήριο της Αβάνας και εθνικό μνημείο της Κούβας· η Οδός 12 οδηγεί στο Κολόν). Στη μεγάλη διαδήλωση που πραγματοποιήθηκε για τις κηδείες των θυμάτων από τις αεροπορικές επιδρομές στην Πλάγια Χιρόν, ο Φιντέλ  διακηρύσσει το σοσιαλιστικό χαρακτήρα της επανάστασης. Η απάντηση από τους ένοπλους Κουβανούς είναι για δεύτερη φορά ομόφωνη: «Πατρίδα ή Θάνατος». (Το πρώτο ¡Patria o Muerte!: Πάμπλο Νερούδα: Η Ανατίναξη του La Coubre στο λιμάνι της Αβάνας)

[...] Την ίδια εποχή η Κούβα είχε δεχτεί μια φιλική επίσκεψη, εκ μέρους της Ουάσιγκτον, από αεροπλάνα, πολεμικά πλοία, μισθοφόρους κι εκατομμυριούχους, σε εκπαιδευτική αποστολή. Δεν μπόρεσαν να περάσουν πέρα από τον Κόλπο των Χοίρων.
Εδουάρδο Γκαλεάνο, 1940-2015
Μια σύντομη ανασκόπηση για το πώς η Αμερική σπέρνει Δημοκρατίες
Από το βιβλίο Καθρέφτες ‒ Μια Σχεδόν Παγκόσμια ιστορία (2009)

15 & 16 Απριλίου

1961 ‒Τίθεται σε εφαρμογή το σχέδιο των Αμερικανών για την ανατροπή της Κουβανικής Επανάστασης και την κατάληψη του νησιού.

1.

Για το σκοπό αυτό η CIA είχε στρατολογήσει πάνω από 5.000 Κουβανούς αντικαθεστωτικούς και τους είχε εκπαιδεύσει στη Γουατεμάλα.

«Θα πεθάνω όπως έχω ζήσει»: Ο Κουβανός Αγωνιστής, ποιητής και ζωγράφος Αντόνιο Γκερέρο – Από μέσα προς τα έξω: Ζωγραφική, ποίηση, επιστολές – Επίμετρο: VOLVERAN! (5 VIDEO, 58 πίνακες, 39 φωτό)

Αντόνιο Γκερέρο: "El Gigante" [παστέλ]

Ο ΒΛΑΚΑΣ

Σίλβιο Ροδρίγες

Σίλβιο

Για να μην κάνω την εικόνα μου κομμάτια,

για να σωθώ ανάμεσα σε μοναδικούς και ασύγκριτους,

για να μου παραχωρηθεί ένας χώρος στον Παρνασσό του,

για να μου δοθεί μια γωνίτσα στα ιερά του,

έρχονται να με πείσουν να μετανιώσω,

έρχονται να με πείσουν να μη χάσω,

έρχονται να με πείσουν να είμαι ουδέτερος,

έρχονται να με πείσουν για τόσα σκατά.