Μπομπ Ντύλαν: Τρικυμία (Tempest) — Μετάφραση στα μέτρα της μελωδίας: Μπάμπης Ζαφειράτος

Μπομπ Ντύλαν (Ρόμπερτ Άλλεν Ζίμμερμαν)
24 Μαΐου 1941, Μινεσότα, ΗΠΑ. Νόμπελ Λογοτεχνίας, 13 Οκτ. 2016.
Σχέδιο (2^ο από 3 του Ντύλαν), Μπάμπης Ζαφειράτος, 20.X.2016 (Μολύβι, 29 χ 21 εκ.)

 

 

Γενέθλια του Ντύλαν σήμερα. Η Μποτίλια Στον Άνεμο με το BookSitting, του εύχονται χρόνια πολλά, να εκατοστίσει τα Νόμπελ του, και με Tempestώδη διάθεση παρουσιάζουν ένα από τα μεγαλύτερα, στιχουργικά, μουσικά και σε διάρκεια (το τρίτο μεγαλύτερο μέχρι τώρα) τραγούδια του.

 

Bob Dylan - Tempest

Μετάφραση – Σημειώσεις

Μπάμπης Ζαφειράτος – Μποτίλια Στον Άνεμο

Πρώτη παρουσίαση - δημοσίευση, BookSitting, 24/5/2024

 

 

Πολλές φορές οι άνθρωποι «αφαιρούν» τη μουσική από τους στίχους μου και τους διαβάζουν σαν στίχους. Αυτό δεν είναι πραγματικά δίκαιο γιατί πάντα ένιωθα πως η μουσική και οι στίχοι είναι στοιχεία αναπόσπαστα μεταξύ τους. Δεν μπορείς έτσι απλά να ξεχωρίσεις το ένα από το άλλο. Συχνά το νόημα βρίσκεται στον τρόπο που τραγουδιέται ένας στίχος, και όχι μόνο στον ίδιο τον στίχο.

Μπομπ Ντύλαν

 

 

Bob Dylan – Tempest (Official Audio)

Διάρκεια, 13:54

Άλμπουμ: Tempest (2012)

 

 

Πηγή βίντεο: Bob Dylan

Το πρωτότυπο κείμενο, μετά τις σημειώσεις, προέρχεται από την επίσημη ιστοσελίδα του Ντύλαν.

 

 

 

Μπομπ Ντύλαν

Τρικυμία

(2012)

 

1

Σελήνη χλωμή έχει ανατείλει

Με αίγλη στη δύση κοιτάζει

Θλιμμένο τραγούδι θα στείλει

Για πλοίο τρανό που βουλιάζει

Μπάμπης Ζαφειράτος: Μπομπ Ντύλαν, Του πολέμου αφεντάδες — Αφιερωμένο στους φίλους Κώστα Γουλιάμο και Γιώργο Πήττα (2 VIDEO)

Μπομπ Ντύλαν (Ρόμπερτ Άλλεν Ζίμμερμαν): 24 Μαΐου 1941, Μινεσότα, ΗΠΑ – Βραβείο Νόμπελ Λογοτεχνίας, 13 Οκτωβρίου 2016
Σχέδιο (3ο από 3 του Ντύλαν), Μπάμπης Ζαφειράτος, 13.XI.2016 (Μολύβι, 29χ21 εκ.)

Με αφορμή τη βράβευση του Ντύλαν με το Νόμπελ Λογοτεχνίας, στις 13 Οκτ. 2016, αλλά και τη γενοκτονία που συντελείται στη Γάζα, η Μποτίλια Στον Άνεμο παρουσιάζει ένα από τα καλύτερα αντιπολεμικά τραγούδια αυτής τη μεγάλης μουσικής φυσιογνωμίας.

Μετάφραση – Σημείωση
Μπάμπης Ζαφειράτος – Μποτίλια Στον Άνεμο

Στην Κινούμενη Άμμο της Παλαιστίνης

(Αντί υστερογράφου)

ΤΟ ΤΡΑΓΟΥΔΙ μού το θύμισε ο φίλος μουσικός παραγωγός και διανοητής Γιώργος Πήττας, προχτές, την Κυριακή, 15 Οκτ. 2023 και το μετέφρασα την επομένη, στην εξαιρετική Κινούμενη Άμμο του, που γράφει τη δική της ιστορία «με μουσικές εξαίσιες και φωνές» στο κυπριακό ραδιόφωνο, από τη συχνότητα του Άστρα FM 92.8, κάθε Κυριακή 21:00-23:00.

Στη συγκεκριμένη εκπομπή προσκεκλημένος ήταν ο ποιητής, συγγραφέας, και πολλά άλλα, Κώστας Γουλιάμος (βλ. στο τέλος), κατά την οποία, όσοι τυχεροί, παρακολουθήσαμε μια υπέροχη συζήτηση —από αυτές που λαμπρύνουν τον δημόσιο λόγο και δίνουν νόημα στη λέξη «ενημέρωση»— με θέμα της τη σφαγή στη Γάζα.

Ο Γιώργος Πήττας, αναγγέλλοντας αυτήν την ξεχωριστή συνάντηση στη σελίδα του στο Facebook, σημείωνε:

Μπάμπης Ζαφειράτος: Μπομπ Ντύλαν (24.5.1941), Καλά Είμαι, Μάνα (Απλώς Αιμορραγώ)

Μπομπ Ντύλαν (Ρόμπερτ Άλλεν Ζίμμερμαν), 24 Μαΐου 1941, Μινεσότα, ΗΠΑ. Νόμπελ Λογοτεχνίας, 13 Οκτ. 2016.
Σχέδιο (1ο από 3 του Ντύλαν), Μπάμπης Ζαφειράτος, 13.X.2016 (Μολύβι, 29 χ 21 εκ.)

 

Μπάμπης Ζαφειράτος: Μπομπ Ντύλαν (24.5.1941), Καλά Είμαι, Μάνα (Απλώς Αιμορραγώ)

 

Κι αν τα όνειρά μου τα ’βλεπαν κι εκείνα
Θα μ’ έσερναν στην γκιλοτίνα
Μα εντάξει, Μάνα, αυτή η ζωή μάς απομένει.

 

It’s Alright, Ma (I’m Only Bleeding). Ένα ακόμα μεγάλο —επίκαιρο πάντα— αντιπολεμικό τραγούδι από την ταραγμένη 10ετία του ’60, μια από τις μεγάλες στιγμές του κυρίου Ρόμπερτ Άλλεν Ζίμμερμαν, κατά κόσμον Μπομπ Ντύλαν. Γράφτηκε το 1964 και κυκλοφόρησε με το LP Bringing It All Back Home τον Απρίλη 1965, χρονιά που ο Ντύλαν θα την κλείσει με το Highway 61 Revisited, όπου και το ιδιοφυές, διεισδυτικό Επιτάφιο Μπλουζ (Κατιούσα, 24/5/2022).

«Το 1965, ο Ντύλαν ξεκίνησε τη χρονιά βάζοντας τα δυνατά του να απομακρυνθεί όσο το δυνατόν γρηγορότερα από τα finger-pointing songs [που κατηγορούν, που κουνάνε το δάχτυλο] και την τελείωσε αλλάζοντας την πορεία της αμερικανικής λαϊκής μουσικής. Ηχογράφησε δυο εκπληκτικά άλμπουμ, δυο αριστουργήματα που άνοιγαν ένα δρόμο τον οποίο δεν είχε ακολουθήσει κανένα άλλο folk, pop ή rock άλμπουμ⸱ και μετά, παρεμπιπτόντως, επαναπροσδιόρισε για μια ακόμα φορά την καλλιτεχνική του ταυτότητα» [Το Λεύκωμα του Bob Dylan (σ. 41⸱ βλ. κάτω)].

Ο ίδιος ο Ντύλαν, που είχε φτάσει στη Νέα Υόρκη τέσσερα χρόνια νωρίτερα κουβαλώντας στις αποσκευές του τον Γούντι Γκάθρι, θυμάται:

«Συνειδητοποιούσα ότι είχα αρχίσει να γίνομαι διάσημος, αλλά μόνο στο χώρο της μουσικής. Και οπωσδήποτε δεν ήμουν καμιά μεγάλη διασημότητα. Αυτό θα ήταν αδιανόητο. Ούτε και θα ήθελα κάτι τέτοιο εκείνη την εποχή. Εγώ ήθελα να με ξέρουν μόνο οι άνθρωποι οι οποίοι ενδιαφέρονταν για το είδος της μουσικής που έπαιζα, όπου κι αν βρίσκονταν» (ό.π.).

1965: Κορύφωση του 20ετή (1955-1975) Πολέμου στο Βιετνάμ. Ο Ντύλαν είναι μόλις 24 χρονών:

Ξαναφέρνοντάς τα όλα πίσω: Τη μουσική, το τραγούδι, την πολιτική, την πολιτική στο τραγούδι, το τραγούδι στην πολιτική, την κοινωνία που πάει του χαμού, τα παιδιά που αιμορραγούν στον μπουρδελοπόλεμο του μπάρμπα-Σαμ…

Μπομπ Ντύλαν

(Ρόμπερτ Άλλεν Ζίμμερμαν, 24 Μαΐου 1941)

Καλά Είμαι, Μάνα (Απλώς Αιμορραγώ)

Μετάφραση — Επιμέλεια
Μπάμπης Ζαφειράτος – Μποτίλια Στον Άνεμο

Πρώτη δημοσίευση: Μποτίλια Στον Άνεμο, 9/11/2016, με αφορμή την απονομή του Βραβείου Νόμπελ στον Ντύλαν. Αναδημοσιεύτηκε και στην Κατιούσα στις 24/5/2023 ξανακοιταγμένο, με προσθήκες σημειώσεων.

 

It’s Alright, Ma (I’m Only Bleeding)

Live at the Oval, City Hall, Sheffield, UK – April 1965 · Bob Dylan

 

 

Καλά Είμαι, Μάνα (Απλώς Αιμορραγώ)

 

Σκοτάδια του μεσημεριού
Σκιές στ’ ασήμια του σπιτιού
Σε μια λεπίδα, στο μπαλόνι ενός παιδιού
Σβήνει του ήλιου το φως του φεγγαριού
Κι εσύ μαθαίνεις ξαφνικά
Πως είναι ανώφελο ό,τι κάνεις.

Πέφτουν με χλεύη απειλές
Κι αυτοκτονίας προσταγές·
Κι απ’ το χρυσό και κούφιο κόρνο ενός τρελού
Μάταια τα λόγια που ηχούν
Πως να γεννιέσαι αν δεν μπορείς πας να πεθάνεις.

Μπάμπης Ζαφειράτος: Μπομπ Ντύλαν (24.5.1941), Επιτάφιο Μπλουζ – Ένα μυθικό τραγούδι για τον μπουρδελοπόλεμο του μπαρμπα-Σαμ

Μπομπ Ντύλαν (Ρόμπερτ Άλλεν Ζίμμερμαν): 24 Μαΐου 1941, Μινεσότα, ΗΠΑ
Σχέδιο (3ο από 3 του Ντύλαν), Μπάμπης Ζαφειράτος, 13.XI.2016 (Μολύβι, 29χ21 εκ.)

 

Υστερικό θηλυκό στο μπουρδέλο ουρλιάζει
«Ποιος με γκάστρωσε πάλι!», οδύρεται κλαίει
Κι ένας γιατρός στο παραβάν του την μπάζει
«Συμβουλή μου, μακριά απ’ τ’ αγόρια!», της λέει

Ένα μεγάλο αντιπολεμικό τραγούδι από την ταραγμένη 10ετία του ’6ο, που ανήκει στις κορυφαίες στιγμές του κυρίου Ρόμπερτ Άλλεν Ζίμμερμαν, κατά κόσμον Μπομπ Ντύλαν, γραμμένο το 1965, χρονιά κορύφωσης του 20ετούς (1955-1975) Πολέμου στο Βιετνάμ, που τον διαδέχτηκε ο άλλος 20ετής Πόλεμος στο Αφγανιστάν (2001-2021), αλλά και ο 15ετής (και βάλε) Πόλεμος στο Ιράκ (2003-2017).

Ένα Επιτάφιο Μπλουζ, που παρά τις πυκνές αλληγορικές αναφορές του στη «μυθολογία» της εποχής παραμένει επίκαιρο, όσο τραγικά επίκαιρος μπορεί να είναι ο κάθε μπουρδελοπόλεμος, όπως αυτός ο καινούργιος, δι’ αντιπροσώπου, που τον προκάλεσαν οι ΗΠΑ-ΕΕ με το οπλισμένο ΝΑΤΟικό τους χέρι και τον εκτέλεσε η ομοίως καπιταλιστική Ρωσία.

 

 

Μπομπ Ντύλαν

(Ρόμπερτ Άλλεν Ζίμμερμαν, 24 Μαΐου 1941)

Επιτάφιο Μπλουζ

Πρώτη δημοσίευση: Μποτίλια Στον Άνεμο, 4/11/2016, με αφορμή την απονομή του Βραβείου Νόμπελ στον Ντύλαν. Αναδημοσιεύτηκε στην Κατιούσα στις 24/5/2022 ξανακοιταγμένο, με προσθήκες σημειώσεων, φωτογραφιών και βίντεο, χωρίς το Επίμετρο για τον Γούντυ Γκάθρι.

 

Μετάφραση – Σημειώσεις – Επίμετρο (I’m Not There, Ρίτσι Χέιβενς)

Μπάμπης Ζαφειράτος – Μποτίλια Στον Άνεμο

 

Bob Dylan – Tombstone Blues

Από ηχογράφηση στο Newport Folk Festival, Freebody Park, Newport, Rhode Island, 24 Ιουλίου 1965

Επιτάφιο Μπλουζ

(Από το LP Highway 61 Revisited, 30 Αυγούστου 1965)

Στο βίντεο ο Ντύλαν δεν τραγουδάει καθόλου το ρεφρέν.
Μετά τις Σημειώσεις ακολουθούν και οι πρωτότυποι στίχοι με μια ακόμη πολύ ωραία εκτελέση του Ρίτσι Χέιβενς, όπου οι λέξεις ηχούν καθαρά και η μετάφραση μπορεί να τραγουδηθεί με τη μελωδία.

 

Τ’ ανθρωπάκια τώρα κοιμούνται βαθιά
Κι οι πατέρες της πόλης προσπαθούν βιαστικά
Στου Πωλ Ριβίαρ^[1] το άλογο να ξαναδώσουν ζωή
Αλλά ήσυχη η πόλη μας κοιμάται κι αυτή

Και το φάντασμα της Μπελ Σταρ^[2] δίνει σπίθα κι ορμή
Στης ιερής Ιεζάβελ^[3] το θείο κορμί
Του Αντεροβγάλτη^[4] να πλέξει το πλούσιο μαλλί^[5]
Που πρόεδρος του Εμπορίου^[6] έχει χρηστεί

Στο εργοστάσιο η μάνα
Ξυπόλητη γυρνά
Ο πατέρας στους δρόμους
Να ψάχνει δουλειά
Πλανόδιος κι εγώ
Μ’ ένα μπλουζ νεκρικό ^[7]

Μπάμπης Ζαφειράτος: Ο Τζίμυ Χέντριξ με την κιθάρα του στην ψηλότερη σκοπιά της μουσικής

Τζίμυ Χέντριξ - James Marshall "Jimi" Hendrix
27 Νοεμβρίου 1942, Σιάτλ, Ουάσινγκτον, ΗΠΑ
18 Σεπτεμβρίου 1970, Κένσινγκτον, Λονδίνο, Ηνωμένο Βασίλειο
Σχέδιο, Μπάμπης Ζαφειράτος, 27.XI.2015 (Μελάνι, 29 χ 21 εκ.)

 

Jimi Hendrix - All Along The Watchtower Instrumental

*

Ψηλά στου κάστρου τη σκοπιά

Στίχοι - Μουσική: Μπομπ Ντύλαν

Μετάφραση σταμέτρα της μελωδίας: Μπάμπης Ζαφειράτος

 

«Ίσως υπάρχει διαφυγή», είπε στον κλέφτη ο τζουτζές

«Είν’ όλα ανάστατα εδώ, τι τα γυρεύεις τι τα θες;

Καπάτσοι πίνουν το κρασί μου, τη γη μου σκάβουν γεωργοί

Κανένας όμως από δαύτους δεν ξέρει πόσο αξίζει τι».

Μπάμπης Ζαφειράτος: Μπομπ Ντύλαν, Η δολοφονία του Έμετ Τιλ — Μετάφραση στα μέτρα της μελωδίας

Σικάγο, 6 Σεπ. 1955. Η μάνα του Έμετ Τιλ στην κηδεία. (Πηγή φωτό: https://abcnews.go.com)

*

Μπομπ Ντύλαν: Η δολοφονία του Έμετ Τιλ – Μετάφραση στα μέτρα της μελωδίας

Τo άψυχο έπειτα παιδάκι, κι έβρεχε βροχή από αίμα,
Στο ποτάμι το βουλιάξαν, να του πνίξουνε τον πόνο
Κι όλο αυτό το φονικό έγινε –δεν είναι ψέμα–
Για να δουν ν’ αργοπεθαίνει, για την πλάκα τους και μόνο

*

Πρόλογος – Μετάφραση – Σημειώσεις
Μπάμπης Ζαφειράτος

Πρώτη δημοσίευση: Μποτίλια Στον Άνεμο, 14 Νοε. 2016.

 Σε τούτη τη δημοσίευση, της 25/7/2021, όπως και στην Κατιούσα την ίδια μέρα, έχουν προστεθεί κείμενα, φωτό και βίνετο.

*

Έμετ Τιλ: Γεννήθηκε στις 25 Ιουλ. 1941 και είχε μόλις κλείσει τα 14 όταν δολοφονήθηκε άγρια στις 28 Αυγ. 1955.

Οι φωτογραφίες του φριχτά παραμορφωμένου πτώματος προκάλεσαν τεράστια ααίσθηση σε όλο τον κόσμο, μετά και την απόφαση της μητέρας να μείνει το φέρετρο ανοιχτό κατά τη διάρκεια της κηδείας, ώστε να γίνει γνωστή η βαρβαρότητα των γεγονότων.

Αυτή η σκοτεινή στιγμή συγκλονίζει και σηματοδοτεί την «αυγή» του αναδυόμενου κινήματος των μαύρων.

Τη 1 Δεκέμβρη του ίδιου έτους, σε μία από τις πιο εμβληματικές στιγμές στον αγώνα κατά του ρατσισμού στη χώρα, η μαύρη μοδίστρα Ρόζα Παρκς αρνείται να σηκωθεί στο λεωφορείο για να καθίσει ένας λευκός.

[Βλ. και κάτω: Έμετ Τιλ]

*

Bob Dylan, The Death of Emmett Till, 1962, Finjan Club, Montreal

 

Ο Θάνατος του Έμετ Τιλ

Μπομπ Ντύλαν

Μεγάλο Λευκό Θαύμα (1969)

[Μετάφραση στα μέτρα της μελωδίας]

 

ΉTANE στο Μισισίπι, κι όχι πριν πολύ καιρό
Ένα αγόρι απ’ το Σικάγο πέρασε απ’ τη Νότια πύλη μοναχό
Τέτοια άγρια τραγωδία δεν μπορεί να ξεχαστεί
Το παιδί είχε μαύρο δέρμα και το λέγαν Έμετ Τιλ ^[1]

Κάποιοι, μέσα σ’ έναν στάβλο το έσυραν και το χτυπούν
Είπανε πως είχε φταίξει, δεν θυμάμαι όμως για τι
Του ’καναν φριχτά μαρτύρια, δύσκολο να ειπωθούν
Μες στο στάβλο κραυγές πόνου, έξω γέλια και γιορτή

Μπάμπης Ζαφειράτος: Γούντι Γκάθρι (14.7.1912 – 3.10.1967), Η Σφαγή του 1913 — Μπομπ Ντύλαν, Τραγούδι για τον Γούντι (Δύο τραγούδια με την ίδια μελωδία, μεταφρασμένα στα μέτρα των πρωτότυπων)

Ο Woody Guthrie (Woodrow Wilson Guthrie, 14 Ιουλ. 1912, Οκλαχόμα – 3 Οκτ. 1967, Νέα Υόρκη), σύμφωνα με τον βιογράφο του Joe Klein [Woody Guthrie: A life, 1980], έλεγε:

«Αν με αποκαλείς Κομμουνιστή, είμαι πολύ περήφανος γιατί το να είσαι Κομμουνιστής είναι ένδειξη συνετού και εργατικού ανθρώπου». Μετά την απόρριψη της αίτησής του από το Κομμουνιστικό Κόμμα, δήλωνε: «Δεν είμαι κομμουνιστής, αλλά όλη μου τη ζωή ήμουν κόκκινος». Κατά τον πόλεμο της Κορέας είχε εκφράσει πολλές φορές την ελπίδα του για μια νίκη των κομμουνιστών και επανειλημμένως είχε εκδηλώσει τον θαυμασμό του για τον Στάλιν.

Ο Γούντι Γκάθρι βρέθηκε πάντα δίπλα στο εργατικό κίνημα και τραγούδησε γι’ αυτό.

Και με αφορμή σαν σήμερα, 14 Ιουλ. 1921, την καταδίκη σε θάνατο των Ιταλών μεταναστών εργατών Νίκολα Σάκο και Μπαρτολομέο Βαντσέτι –εκτελέστηκαν στις 23 Αυγ. 1927– με τη στημένη κατηγορία πως σκότωσαν δύο υπαλλήλους, κατά τη διάρκεια ληστείας ενός καταστήματος υποδημάτων στη Μασαχουσέτη, ας μνημονεύσουμε και το άλμπουμ του Γούντι, Ballads of Sacco & Vanzetti, με 11 τραγούδια που ηχογραφήθηκαν το 1946-1947 και κυκλοφόρησαν το 1960.

Και για την ιστορία: Στις 22 Αυγ. 1927 το πρωτοσέλιδο του Ριζοσπάστη έγραφε: «ΤΟ ΕΓΚΛΗΜΑ ΣΥΝΕΤΕΛΕΣΘΗ - Ο ΣΑΚΚΟ ΚΑΙ Ο ΒΑΝΖΕΤΤΙ ΕΔΟΛΟΦΟΝΗΘΗΣΑΝ ΧΘΕΣ ΕΠΙ ΤΗΣ ΗΛΕΚΤΡΙΚΗΣ ΚΑΡΕΚΛΑΣ - ΑΝΤΙΚΡΥΣΑΝ ΜΕ ΚΑΤΑΠΛΗΣΣΟΥΣΑΝ ΨΥΧΡΑΙΜΙΑΝ ΤΟΝ ΘΑΝΑΤΟΝ - ΕΞΕΓΕΡΣΙΣ ΕΙΣ ΟΛΟΝ ΤΟΝ ΚΟΣΜΟΝ - ΚΟΛΟΣΣΙΑΙΑΙ ΔΙΑΔΗΛΩΣΕΙΣ».

Ο Γούντι Γκάθρι το 1943 με τη μηχανή που σκοτώνει φασίστες. (Πηγή φωτό: https://www.reddit.com)

 

*

 

Γούντι Γκάθρι: Η Σφαγή του 1913

Μπομπ Ντύλαν: Τραγούδι για τον Γούντι

(Δύο τραγούδια με την ίδια μελωδία, μεταφραμένα στα μέτρα των πρωτότυπων)

 

Μετάφραση
Μπάμπης Ζαφειράτος

Πρώτη δημοσίευση, Μποτίλια Στον Άνεμο, 18/10/2016.

 Σε τούτη τη δημοσίευση, της 14/7/2021, όπως και στην Κατιούσα την ίδια μέρα, τα τραγούδια είναι ξανακοιταγμένα με μικρές διορθώσεις και προσθήκες φωτογραφιών και βίντεο.

 

 

*

 

 

Η Σφαγή του 1913 (1941)

Γούντι Γκάθρι

 

Πρόκειται για τη «σφαγή» των απεργών των ορυχείων χαλκού και των οικογενειών τους, στο Κάλιμετ του Μίτσιγκαν, στις 24 Δεκέμβρη 1913.
Κατ’ ευφημισμόν, αναφέρεται ως η Τραγωδία της Ιταλικής Σάλας (Italian Hall Disaster)

Πάμε στα ’913 μαζί
Κατά Κάλιμετ, Μίτσιγκαν, στις στοές του χαλκού.
Χριστούγεννα· μεταλλεργάτες τραγουδούν, Ιταλοί,
Καλεσμένοι θα μπούμε σε μια Σάλα γλεντιού.