Μπάμπης Ζαφειράτος: Πάμπλο Νερούδα - Πετώντας με τα πουλιά - 90 φωτό των φτερωτών συντρόφων του (3 ποιήματα)

Ο κόσμος είναι μια σφαίρα μαγική
που πάει του χαμού αν δεν πετάξει ο άνθρωπος
αν δεν μπορεί να δει το διάφανο αστραφτερό γυαλί της.

O  Πάμπλο Νερούδα, γεννημένος στις 12 Ιούλη 1904, στο Παράλ της Χιλής, έτρεφε ιδιαίτερη αγάπη για τα πουλιά· και είναι βαθιά η τρυφερότητα με την οποία αυτός ο Γίγαντας της Ποίησης τα κατονομάζει, περιγράφει τα παραδείσια χρώματά τους, τα καλεί, συνομιλεί μαζί τους, ακολουθώντας τα στις εντυπωσιακές πτήσεις τους με το μαγικό φτερό του, με την ανεξάντλητη πένα του —pluma: φτερό και πένα.

*

Πάμπλο Νερούδα

Τρία ποιήματα για τα πουλιά

Μετάφραση – Σημειώσεις – Σχέδιο – Ο Νερούδα πετώντας – Επιμέλεια

Μπάμπης Ζαφειράτος – Μποτίλια Στον Άνεμο

(Πρώτη δημοσίευση: Κατιούσα, 12 Ιουλ. 2020)

*

Και δεν πετάνε μόνο τα πουλιά στους στίχους του. Αλλά και… γάτες, άλογα, βόδια, ελέφαντες, τίγρεις, σκύλοι, μέδουσες, σαλιγκάρια, κοχύλια, ψάρια, φάλαινες…

Ωστόσο, ο Νερούδα, μόνο στα πουλιά έχει αφιερώσει μια ολόκληρη συλλογή. Πρόκειται για την Τέχνη των Πουλιών (1966), αποτελούμενη από 52 ποιήματα, όπου εκτός από 5 [Πρόλογος, Ιντερμέδιο –Η πτήση (βλ. κάτω), Το πουλί εκείνη —για την αγαπημένη του σύντροφο Ματίλντε Ουρούτια, την Τσασκόνα του ^[1]— Το πουλί Εγώ και Ο ποιητής αποχαιρετά τα πουλιά], τα υπόλοιπα 47 υμνούν ισάθμους φτερωτούς συντρόφους του της Λατινικής Αμερικής και τιτλοφορούνται με τα όνοματά τους.

Στο παραθαλάσσιο σπίτι του, στην Isla Negra (όπως ο ίδιος είχε βαφτίσει το ένα από τα τρία «καταφύγιά» του), πέρναγε ώρες ατελείωτες παρατηρώντας τα πουλιά, και εξασκούσε το πάθος του για την ορνιθολογία.

Θα αναρωτιούνται, ενδεχομένως, γιατί υπάρχουν τόσα πολλά βιβλία για τα ζώα και τα φυτά. Η απάντηση βρίσκεται στην ποίησή μου. Επιπλέον, αυτά τα βιβλία ζωολογίας και βοτανολογίας, ανέκαθεν με εντυπωσίαζαν. Παρέτειναν την παιδική μου ηλικία. Έφερναν κοντάμου τον απέραντο κόσμο, τον ατελείωτο λαβύρινθο της φύσης. Αυτά τα βιβλία για την εξερεύνηση της Γης είναι τα αγαπημένα μου και σπανίως κοιμάμαι χωρίς να κοιτάξω τις εικόνες με τα υπέροχα, αξιολάτρευτα πουλιά ή τα εκθαμβωτικά και περίπλοκα, σαν τα ρολόγια, έντομα.

[Πάμπλο Νερούδα: Γεννήθηκα για να γεννηθώ –Μεταθανάτια έκδοση, 1978, σ. 392)].

Γεννήθηκε για να μας αναγεννήσει με τη σπουδαία επική, λυρική, ερωτική, ταξική του ποίηση. Και στις 23 Σεπ. 1973, στο Σαντιάγο, με τα φτερά του ξέφυγε απ’ το θάνατο.

[Σημείωση: Τα πουλιά στη Λατινική Αμερική —πέρα από την προαιώνια, «Ικάρεια» γοητεία που ασκούν στον άνθρωπο— περιβάλλονται και με ιδιαίτερη αίγλη· κουβαλάνε τη λάμψη, την ακτινοβολία, το μεγαλείο, τη δόξα και τους μύθους των αυτοχθόνων ^[2], και αντιμετωπίζονται με μεγάλο σεβασμό, όπως συμβαίνει και στην ποίηση του μεγάλου Νικαραγουανού Ερνέστο Καρδενάλ ^[3], που τον Νερούδα πολύ εθαύμαζε].

Χαρακτικό έργο του Χόρχε Σότο Βεράγουα (Βλ. στο τέλος)

*

Τα ποιήματα που ακολουθούν προέρχονται από τις συλλογές:

Κάντο Χενεράλ (1950), Επικό Τραγούδι (1960), Τέχνη των Πουλιών (1966)

*

III

Έρχονται τα Πουλιά

Πάμπλο Νερούδα

Τα πάντα ήταν ιπτάμενα στη γη μας.
Στάλες από φτερά και αίμα
στραγγίζανε οι καρδινάλιοι
το αυγινό του Ανάουακ ^[4] χρώμα.

Γλυκούλι το τουκάν σαν δίσκος
φρεσκοζωγραφισμένων φρούτων,
το κολιμπρί πέταγε σπίθες
από αρχαία αστροπελέκια,
κι έκαιγε ο ασάλευτος αγέρας
στις τοσοδούλες πυρκαγιές του.