Μπάμπης Ζαφειράτος: Ροβέρτο Φερνάντες Ρεταμάρ, Επανάστασή μας, αγάπη μας - 5 ποιήματα για την Ανακτημένη Νήσο

 Με αφορμή τα 63 χρόνια της Μεγάλης Κουβανικής Επανάστασης, 1 Γενάρη 1959, μεταφράζονται 5 αντιπροσωπευτικά ποιήματα μιας από τις σημαντικότερες φωνές της εποχής μας:

Ροβέρτο Φερνάντες Ρεταμάρ (Roberto Fernández Retamar, Αβάνα. 9 Ιουν. 1930 – 20 Ιουλ. 2019). Ποιητής, δοκιμιογράφος, κριτικός λογοτεχνίας, με περί τις τριάντα ποιητικές συλλογές και πλήθος δοκιμίων. Μια από τις σημαντικότερες φωνές της εποχής μας. Από τους πρώτους στενούς συνεργάτες του Τσε και του Φιντέλ, κεντρική φιγούρα στην πολιτιστική και πολιτική ζωή της Κούβας, υπογράφει, μεταξύ άλλων, και την Εισαγωγή στο βιβλίο του Τσε, Ανταρτοπόλεμος. Το 1965 άρχισε να διευθύνει την Επιθεώρηση Casa, του σημαντικότερου για ολόκληρη τη Λατινική Αμερική ιδρύματος της Κούβας, Casa de Las Américas, όπου από το 1986 μέχρι το θάνατό του κατείχε τη θέση του Προέδρου. Σπούδασε φιλοσοφία και λογοτεχνία στην Αβάνα, στο Παρίσι και στο Λονδίνο. Δίδαξε για κάποια χρόνια στο Πανεπιστήμιο Yale των ΗΠΑ. Κατείχε την έδρα Φιλοσοφίας στο Πανεπιστήμιο Alma Mater της Αβάνας. Μετά την Επανάσταση υπηρέτησε στο Διπλωματικό Σώμα. Έχει μεταφραστεί στα Αγγλικά, Γαλλικά, Ρωσικά, Ιταλικά κ.λπ.

 

 

Ροβέρτο Φερνάντες Ρεταμάρ

Θα μιλήσει ο Φιντέλ. CUBA. La Havana. 1959. New Year Days, a crowd begins to gather in Govt Plaza. (Burt Glinn-Magnum Photos)

 

5 ποιήματα για την Ανακτημένη Νήσο

Από την ποιητική συλλογή

Ναι στην Επανάσταση

 

*

Μετάφραση – Σημειώσεις – Επιμέλεια

Μπάμπης Ζαφειράτος / Μποτίλια Στον Άνεμο

Πρώτη δημοσίευση Κατιούσα, 8/1/2022

*

Ο Ρεταμάρ με τον Φιντέλ και δεξιά ο Γαβριέλ Γαρσία Μάρκες. (Foto: La Ventana / Casa de las Américas)

 

Έζησα, δίδαξα και έμαθα σε πολλές χώρες, δημοσίευσα περισσότερα από είκοσι βιβλία, μίλησα με εκατοντάδες ανθρώπους, αλλά τίποτα δεν ήταν τόσο σημαντικό όσο το ότι γνώρισα τον Φιντέλ.

Μου λείπει κάθε μέρα της ζωής μου. Πιστεύω ότι στην ιστορία της ανθρωπότητας δεν υπάρχουν πολλοί σαν τον Φιντέλ, ούτε στην Κούβα, ούτε στην Αμερική, στον κόσμο ολόκληρο. Πρέπει να ανατρέξουμε σε εξαιρετικές μορφές όπως ήταν αυτός πραγματικά. Σκέφτομαι τον Φιντέλ, όπως τον Τσε, όπως και τον Μαρτί, διαρκώς. Τέτοιοι άνθρωποι δεν θα ’πρεπε να πεθαίνουν, αν και κατά μία έννοια δεν πεθαίνουν ποτέ.

Ο Φιντέλ είναι ένα απολύτως εξαιρετικό πλάσμα που, για μένα, συγκρίνεται μόνο με τον Σιμόν Μπολίβαρ και τον Χοσέ Μαρτί· αυτή είναι η γιγάντια τριάδα της ηπείρου μας.

Roberto Fernández Retamar
(Δυο μήνες περίπου πριν πεθάνει, στην τελευταία του συνέντευξη)

 

Ο Ρεταμάρ είναι ένας από τους συγγραφείς που ήξερε να μιλάει καλύτερα για λογαριασμό μιας γενιάς.

Graziella Pogolotti Jacobson

 

 

Ο Ρεταμάρ ξεπερνά τα στιλιστικά όρια για να ενώσει το πάθος και τη μνήμη με βαθιά υποβλητικούς τρόπους.

Margaret Randall

 

Ο Ρεταμάρ είναι ένας από τους πιο διακεκριμένους διανοούμενους της Λατινικής Αμερικής στον εικοστό αιώνα.

Joao Cezar Castro Rocha

 

 

 

Η ΑΝΑΚΤΗΜΕΝΗ ΝΗΣOΣ

 

Το άλογο, η πεταλούδα, ο ναύτης, ο γάτος,
Το μεγάλο ψάρι και το μικρό ψάρι
Τη βάλανε να ξεφωνίζει στης λοταρίας τo γλέντι απ’ όπου δε θα βγει
Παρά μόνο με τα στήθια κομμένα.
                                                               Ο γαλόγυπας
Και το σκουλήκι χαίρονται. Το σαλιγκάρι ξεφαντώνει.

Μπάμπης Ζαφειράτος: Ρόκε Δάλτον - Κατηγορώ την ατομική ιδιοκτησία ─ 5 παράνομα ποιήματα και 1 ποίημα αγάπης ─ Η ζωή του, το έργο του, η δολοφονία του ─ 3 κείμενα του Εδουάρδο Γκαλεάνο (Αφιέρωμα Β΄)

Ρόκε Δάλτον. Ελ Σαλβαδόρ
Γεννήθηκε στο Σαν Σαλβαδόρ, 14 Μαΐ. 1935 – Δολοφονήθηκε στο Κεσαλτεπέκε, 10 Μαΐ. 1975
Σχέδιο, Μπάμπης Ζαφειράτος, 22.VI.2019 (Μολύβι σε χαρτί, 21χ29 εκ.)

«…η βία δεν [θα] είναι μόνο η μαμή της ιστορίας
αλλά και η μάνα του νεογέννητου λαού» (Ρ. Δ.)

Μιλήσαμε πολύ για πολιτική και είστε γνωστός κατά κύριο λόγο ως ποιητής, τι δουλειά έχει ένας ποιητής με όλ’ αυτά; Ή, πώς αντιλαμβάνεστε την ποίηση;

Ο Πλάτωνας έδιωξε τους ποιητές απ’ τον κόσμο του: ο Λένιν, όχι. Δεν πιστεύω ότι οι ποιητές είμαστε ιδιαίτεροι άνθρωποι, εκείνες οι καταπληκτικές υπάρξεις που πλανιούνται πάνω απ’ την ταξική πάλη. Οι μεγάλοι ποιητές που πέρασαν απ’ τον κόσμο ήταν άτομα αφοσιωμένα στην ανθρώπινη υπόθεση και, ως εκ τούτου, στις κοινωνικές τους καταβολές. Εμείς, που προερχόμαστε απ’ αυτούς τους καταπιεσμένους λαούς, τους φιμωμένους, τους για χρόνια εξευτελισμένους, τους αγνοημένους, έχουμε ακέραια την ηθική και πολιτική υποχρέωση, να αρθρώσουμε τη φωνή των λαών μας.

Αρκεί η ποίηση;

Όχι, σύντροφε: οφείλεις να στρατευτείς.

(La revista “Chile Hoy”, No 29, Ιαν. 1973. Συνέντευξη από στον Ουρουγουανό συγγραφέα Ernesto González Bermejo).

*

Ρόκε Δάλτον

Πέντε παράνομα ποιήματα κι ένα ποίημα αγάπης

Η ζωή του, το έργο του, Η δολοφονία του

Τρία κείμενα του Εδουάρδο Γκαλεάνο

(Αφιέρωμα, Δεύτερο Μέρος)

Μετάφραση ποιημάτων – Σημειώσεις – Κείμενα και Μεταφράσεις κειμένων – Επιμέλεια

ΜπάμπηςΖαφειράτος / Μποτίλια Στον Άνεμο

Πρώτη δημοσίευση: Κατιούσα, 2/8/2019

*

Το Πρώτο Μέρος του Αφιερώματος:

Μπάμπης Ζαφειράτος: Ρόκε Δάλτον, Ρεβιζιονιστική Ηφαιστειολογία & Ακροαριστερά (2 ποιήματα) – Αφιέρωμα Α΄

*

Το Τρίτο Μέρος με περισσότερα ποιήματα:

Μπάμπης Ζαφειράτος: Ρόκε Δάλτον – 25 Poemas Clandestinos — Παράνομα Ποιήματα και Ιστορίες της Ταξικής πάλης – Αφιέρωμα Γ΄

*

Γεννήθηκε στο Σαν Σαλβαδόρ, 14 Μαΐου 1935 – Δολοφονήθηκε στο Κεσαλτεπέκε, 10 Μαΐου 1975 - 9 Οκτ. 1960.
Το φακέλωμά του
Μάτια: Καφέ Σκούρα. Χρώμα: Λευκός. Μαλλιά: Μαύρα Ίσια. Μύτη: Μεγάλη. Στόμα: Mέτριο.

Θύμηση

Ρόκε Δάλτον

Έτσι ήτανε τ’ απογεύματα της πρώτης μας νεότητας
ακούγαμε Las Hojas Muertas, My Foolish Heart
ή Sin Palabras στο Hotel del Puerto
κι εσένα τ’ όνομά σου ήτανε διάφανο
και αντηχούσε υπέροχο ψιθυριστά
κι εγώ πίστευα στις θεές των προγόνων μου
και σου ιστορούσα ψέματα γλυκά
για τη ζωή στις μακρυσμένες χώρες που επισκέφτηκα.

Τα σαββατόβραδα
κάναμε μεγάλους περίπατους στη μουσκεμένη άμμο
ξυπόλυτοι πιασμένοι χέρι χέρι μες στην απόλυτη σιωπή
που τη ραγίζανε μονάχα οι ψαράδες στα φωτισμένα τους πλεούμενα
αναφωνώντας μπρος στην ευτυχία μας.

Μετά επιστρέφαμε στην καλύβα του Billy
και πίναμε ένα κονιάκ μπρος στη φωτιά
καθισμένοι σ’ ένα μικρό χαλάκι του Λυρσά
κι έπειτα φίλαγα τα ξέπλεκα μαλλιά σου
κι άρχιζα να ταξιδεύω το κορμί σου με χέρια τόσο σίγουρα
που δεν τρομάξανε ποτέ στον έρωτα ή στη μάχη.

Η γύμνια σου αναδυότανε μες στη μικρή νυχτερινή μας κάμαρη,
φωτιά που έκαιγε ανάμεσα στα ξύλινα χωρίσματα,
κάτω απ’ το φως της λάμπας που μας έλουζε,
σάμπως παράξενος ανθός από χιλιάδες δώρα καμωμένος
για να με αφήνει πάντα έκπληκτο
και με καλεί σε νέα τοπία ανεξερεύνητα.

Κι η ανάσα σου κι η ανάσα μου δυο κοντινά ποτάμια
και το δέρμα σου και το δέρμα μου δυο χώρες δίχως σύνορα
κι εγώ όπως η καταιγίδα μέσα σου τη ρίζα να ακουμπώ των ηφαιστείων
κι εσύ για μένα ένα κρυφό φαράγγι που όλο βρέχει
για να περνάει μοναχά το φως της χαραυγής.

Κι ερχότανε η στιγμή που ήσουνα μόνο η θάλασσα
μονάχα η θάλασσα γεμάτη με τα ψάρια της και την αλμύρα της
να ξεδιψάω στα κόκκινα μυστικά των κοραλλιών της
και σ’ έπινα αχόρταγα, αξεδίψαστα και μίκραινα
πάλι και πάλι απ’ το θαύμα που ανάβλυζε
μέσα απ’ την τρύπα που άνοιξε μικρό παιδί στην άμμο.

Ω αγάπη κι ετούτη εδώ είναι η στιγμή κάμποσα χρόνια αργότερα
όπου το πρόσωπό σου παίρνει να θαμποσβήνει
κι η θύμησή μου αδιάκοπα αδειάζει από σένα.

Το όνομά σου ήτανε μικρό κι ένα τραγούδι το ψιθύριζε
εκείνου του καιρού του αλλοτινού.

Ρόκε Δάλτον, Ανθολογία (1995)

Μετάφραση: Μπάμπης Ζαφειράτος, 29 Ιουλίου 2019

*

Περί της Ποιητικής μας Ηθικής

Ρόκε Δάλτον

Μην μπερδευόσαστε, είμαστε ποιητές και στιχουργούμε
απ’ την παρανομία όπου ζούμε.

Δεν είμαστε, άρα, στην ανωνυμία μας άνετοι και δίχως τιμωρία:
ερχόμαστε αντιμέτωποι με τον εχθρό μας
πολύ κοντά του πάμε σε παράλληλη πορεία.

Το σύστημα κι αυτούς που το στηρίζουν πολεμάμε
μες απ’ την ποίησή μας, με τη ζωή μας, και στη ζωή τους
μια ευκαιρία δίνουμε μέρα τη μέρα και μετράμε
την πληρωμή τους.



Παράνομα Ποιήματα, 1975
Πρώτη Ενότητα: Όλα Είναι Ποιήματα Αγάπης

Μετάφραση: Μπάμπης Ζαφειράτος, 29 Μαΐου 2019