Για ναυαγούς που θέλουν να κολυμπήσουν. Το σημείωμα άλλοτε βιαστικό και ταραγμένο, άλλοτε φλύαρο ή λακωνικό, ακατάληπτο κι ερμητικό, κακογραμμένο κι αδέξιο, ευδιάκριτο ή ξεθωριασμένο. Μπουκαλάκια, φιαλίδια, φιάλες αερίου. Μποτίλιες, μποτίλιες, μποτίλιες... Με καθορισμένο, πάντοτε, στίγμα.
Καλή στεριά, συνταξιδιώτες...
Ή καλή θάλασσα.
Ο Bob Dylan τον ερχόμενο
Μάιο κλείνει (με το καλό) τα 84. Κουρασμένος; Ναι. Η κλεψύδρα τρέχει. Απτόητος;
Ναι. Κάθεστιγμή, είναισαναλέει: «I’m a performer and performers perform».
Με αφορμή ένα
αναστοχαστικό κείμενο του Michael Henderson για την τελευταία του συναυλία στο
Albert Hall επιχειρώ ένα δίωρο αφιέρωμα στον μέγιστο τροβαδούρο των καιρών μας.
Ο Dylan κυριολεκτικά
εξαϋλώνει τον εαυτό του στις σκηνές, εξαντλεί το Είναι του παίζοντας και
ερμηνεύοντας, κλείνει πεισματικά τον κύκλο του κάνοντας αυτό που το πεπρωμένο
του υπέδειξε.
Οι πρόσφατες παραστάσεις
του, γεμάτες νύξεις κι αναφορές στον Shakespeare μοιάζουν να σβήνουν αργά τα
φώτα του Never Ending Tour.
Η Κινούμενη Άμμος,
ασφαλώς θα κινηθεί και στις ατραπούς που χάραξε ο Μπάμπης Ζαφειράτος / Μποτίλια
Στον Άνεμο τόσο με τις προσεγγίσεις του στο έργο του Τροβαδούρου, όσο και
με τις αποδόσεις που έχει κάνει σε κάποια ποιήματα του. Αποδόσεις – μεταφράσεις
εξαιρετικής ποιητικής αντίληψης και με τεράστια απόσταση οι καλύτερες στην
ελληνική γλώσσα.
Μπομπ Ντύλαν (Ρόμπερτ Άλλεν Ζίμμερμαν)
24 Μαΐου 1941, Μινεσότα, ΗΠΑ. Νόμπελ Λογοτεχνίας, 13 Οκτ.
2016.
Σχέδιο (2ο από 3 του Ντύλαν), Μπάμπης Ζαφειράτος, 20.X.2016 (Μολύβι, 29 χ 21 εκ.)
Γενέθλια του
Ντύλαν σήμερα. Η Μποτίλια Στον Άνεμο με το BookSitting, του εύχονται χρόνια πολλά, να εκατοστίσει τα Νόμπελ του, και με Tempestώδη διάθεση παρουσιάζουν ένα από τα μεγαλύτερα, στιχουργικά, μουσικά και σε διάρκεια (το τρίτο
μεγαλύτερο μέχρι τώρα) τραγούδια του.
Πρώτη
παρουσίαση - δημοσίευση, BookSitting, 24/5/2024
Πολλές φορές
οι άνθρωποι «αφαιρούν» τη μουσική από τους στίχους μου και τους διαβάζουν σαν
στίχους. Αυτό δεν είναι πραγματικά δίκαιο γιατί πάντα ένιωθα πως η μουσική και
οι στίχοι είναι στοιχεία αναπόσπαστα μεταξύ τους. Δεν μπορείς έτσι απλά να
ξεχωρίσεις το ένα από το άλλο. Συχνά το νόημα βρίσκεται στον τρόπο που
τραγουδιέται ένας στίχος, και όχι μόνο στον ίδιο τον στίχο.
Μπομπ
Ντύλαν (Ρόμπερτ Άλλεν Ζίμμερμαν): 24 Μαΐου 1941, Μινεσότα, ΗΠΑ – Βραβείο Νόμπελ Λογοτεχνίας, 13 Οκτωβρίου 2016
Σχέδιο (3ο από 3 του Ντύλαν), Μπάμπης Ζαφειράτος, 13.XI.2016 (Μολύβι, 29χ21
εκ.)
Με
αφορμή τη βράβευση του Ντύλαν με το Νόμπελ Λογοτεχνίας, στις 13 Οκτ. 2016, αλλά και τη γενοκτονία που συντελείται στη Γάζα, η ΜποτίλιαΣτον Άνεμο παρουσιάζει ένα από τα καλύτερα
αντιπολεμικά τραγούδια αυτής τη μεγάλης μουσικής φυσιογνωμίας.
ΤΟ ΤΡΑΓΟΥΔΙ μού το θύμισε ο φίλος μουσικός παραγωγός και διανοητής Γιώργος
Πήττας, προχτές, την Κυριακή, 15 Οκτ.
2023 και το μετέφρασα την επομένη, στην εξαιρετική Κινούμενη Άμμο του, πουγράφει τη δική της
ιστορία «με μουσικές εξαίσιες και φωνές» στο κυπριακό ραδιόφωνο, από τη
συχνότητα του Άστρα FM 92.8,
κάθε Κυριακή 21:00-23:00.
Στη συγκεκριμένη εκπομπή προσκεκλημένος ήταν ο ποιητής, συγγραφέας, και πολλά άλλα, Κώστας
Γουλιάμος (βλ. στο τέλος), κατά την οποία, όσοι τυχεροί, παρακολουθήσαμε μια υπέροχη συζήτηση —από αυτές που λαμπρύνουν τον δημόσιο λόγο και δίνουν νόημα στη λέξη
«ενημέρωση»— με θέμα της τη σφαγή στη Γάζα.
Ο Γιώργος Πήττας,
αναγγέλλοντας αυτήν την ξεχωριστή συνάντηση στη σελίδα του στο Facebook, σημείωνε:
Κι
αν τα όνειρά μου τα ’βλεπαν κι εκείνα
Θα μ’ έσερναν στην γκιλοτίνα
Μα εντάξει, Μάνα, αυτή η ζωή μάς απομένει.
It’s
Alright, Ma (I’m Only Bleeding). Ένα ακόμα μεγάλο
—επίκαιρο πάντα— αντιπολεμικό τραγούδι από την ταραγμένη 10ετία του ’60, μια
από τις μεγάλες στιγμές του κυρίου Ρόμπερτ Άλλεν Ζίμμερμαν, κατά κόσμον Μπομπ
Ντύλαν. Γράφτηκε το 1964 και κυκλοφόρησε με το LP Bringing It All Back
Home τον Απρίλη 1965, χρονιά που ο Ντύλαν θα την κλείσει με το Highway
61 Revisited, όπου και το ιδιοφυές, διεισδυτικό Επιτάφιο Μπλουζ (Κατιούσα,
24/5/2022).
«Το
1965, ο Ντύλαν ξεκίνησε τη χρονιά βάζοντας τα δυνατά του να απομακρυνθεί όσο το
δυνατόν γρηγορότερα από τα finger-pointing songs
[που κατηγορούν, που κουνάνε το δάχτυλο] και την τελείωσε αλλάζοντας την πορεία
της αμερικανικής λαϊκής μουσικής. Ηχογράφησε δυο εκπληκτικά άλμπουμ, δυο
αριστουργήματα που άνοιγαν ένα δρόμο τον οποίο δεν είχε ακολουθήσει κανένα άλλο
folk, pop ή rock άλμπουμ⸱ και μετά, παρεμπιπτόντως, επαναπροσδιόρισε για μια
ακόμα φορά την καλλιτεχνική του ταυτότητα» [Το Λεύκωμα του Bob Dylan (σ. 41⸱
βλ. κάτω)].
Ο
ίδιος ο Ντύλαν, που είχε φτάσει στη Νέα Υόρκη τέσσερα χρόνια νωρίτερα
κουβαλώντας στις αποσκευές του τον Γούντι Γκάθρι, θυμάται:
«Συνειδητοποιούσα
ότι είχα αρχίσει να γίνομαι διάσημος, αλλά μόνο στο χώρο της μουσικής. Και
οπωσδήποτε δεν ήμουν καμιά μεγάλη διασημότητα. Αυτό θα ήταν αδιανόητο. Ούτε και
θα ήθελα κάτι τέτοιο εκείνη την εποχή. Εγώ ήθελα να με ξέρουν μόνο οι άνθρωποι
οι οποίοι ενδιαφέρονταν για το είδος της μουσικής που έπαιζα, όπου κι αν
βρίσκονταν» (ό.π.).
1965:
Κορύφωση του 20ετή (1955-1975) Πολέμου στοΒιετνάμ.
Ο Ντύλαν είναι μόλις 24 χρονών:
Ξαναφέρνοντάς
τα όλα πίσω: Τη μουσική, το τραγούδι, την πολιτική, την
πολιτική στο τραγούδι, το τραγούδι στην πολιτική, την κοινωνία που πάει του
χαμού, τα παιδιά που αιμορραγούν στον μπουρδελοπόλεμο του μπάρμπα-Σαμ…
Πρώτη δημοσίευση: Μποτίλια Στον Άνεμο, 9/11/2016, με αφορμή την απονομή του Βραβείου Νόμπελ στον
Ντύλαν. Αναδημοσιεύτηκε και στην Κατιούσα στις 24/5/2023 ξανακοιταγμένο, με
προσθήκες σημειώσεων.
It’s Alright, Ma (I’m Only Bleeding)
Live at the Oval, City Hall, Sheffield, UK – April
1965 · Bob Dylan
Καλά
Είμαι, Μάνα (Απλώς Αιμορραγώ)
Σκοτάδια
του μεσημεριού
Σκιές στ’ ασήμια του σπιτιού
Σε μια λεπίδα, στο μπαλόνι ενός παιδιού
Σβήνει του ήλιου το φως του φεγγαριού
Κι εσύ μαθαίνεις ξαφνικά
Πως είναι ανώφελο ό,τι κάνεις.
Πέφτουν
με χλεύη απειλές
Κι αυτοκτονίας προσταγές·
Κι απ’ το χρυσό και κούφιο κόρνο ενός τρελού
Μάταια τα λόγια που ηχούν
Πως να γεννιέσαι αν δεν μπορείς πας να πεθάνεις.
Μπομπ
Ντύλαν (Ρόμπερτ Άλλεν Ζίμμερμαν): 24 Μαΐου 1941, Μινεσότα, ΗΠΑ
Σχέδιο (3ο από 3 του Ντύλαν), Μπάμπης Ζαφειράτος, 13.XI.2016
(Μολύβι, 29χ21 εκ.)
Υστερικό
θηλυκό στο μπουρδέλο ουρλιάζει
«Ποιος με γκάστρωσε πάλι!», οδύρεται κλαίει
Κι ένας γιατρός στο παραβάν του την μπάζει
«Συμβουλή μου, μακριά απ’ τ’ αγόρια!», της λέει
Ένα μεγάλο αντιπολεμικό τραγούδι από την ταραγμένη 10ετία
του ’6ο, που ανήκει στις κορυφαίες στιγμές του κυρίου Ρόμπερτ Άλλεν
Ζίμμερμαν, κατά κόσμον Μπομπ Ντύλαν, γραμμένο το 1965, χρονιά
κορύφωσης του 20ετούς (1955-1975) Πολέμου στοΒιετνάμ, που
τον διαδέχτηκε ο άλλος 20ετής Πόλεμος στο Αφγανιστάν (2001-2021), αλλά
και ο 15ετής (και βάλε) Πόλεμος στο Ιράκ (2003-2017).
Ένα Επιτάφιο Μπλουζ, που παρά τις πυκνές
αλληγορικές αναφορές του στη «μυθολογία» της εποχής παραμένειεπίκαιρο, όσο τραγικά επίκαιρος μπορεί να είναι ο
κάθε μπουρδελοπόλεμος, όπως αυτός ο καινούργιος, δι’ αντιπροσώπου,
που τον προκάλεσαν οι ΗΠΑ-ΕΕ με το οπλισμένο ΝΑΤΟικό τους χέρι και τον
εκτέλεσε η ομοίως καπιταλιστική Ρωσία.
ΜπομπΝτύλαν
(Ρόμπερτ Άλλεν Ζίμμερμαν, 24
Μαΐου 1941)
Επιτάφιο
Μπλουζ
Πρώτη δημοσίευση: Μποτίλια
Στον Άνεμο, 4/11/2016, με αφορμή την απονομή του Βραβείου Νόμπελ στον
Ντύλαν. Αναδημοσιεύτηκε στην Κατιούσα στις 24/5/2022 ξανακοιταγμένο, με
προσθήκες σημειώσεων, φωτογραφιών και βίντεο, χωρίς το Επίμετρο για τον Γούντυ
Γκάθρι.
Μετάφραση –
Σημειώσεις – Επίμετρο (I’m Not There, Ρίτσι Χέιβενς)
Από ηχογράφηση στο Newport Folk Festival, Freebody
Park, Newport, Rhode Island, 24 Ιουλίου 1965
Επιτάφιο
Μπλουζ
(Από το LPHighway 61 Revisited, 30 Αυγούστου 1965)
Στο βίντεο ο Ντύλαν δεν τραγουδάει καθόλου το ρεφρέν. Μετά τις Σημειώσεις ακολουθούν και οι πρωτότυποι στίχοι με μια ακόμη πολύ
ωραία εκτελέση του Ρίτσι Χέιβενς, όπου οι λέξεις ηχούν καθαρά και η
μετάφραση μπορεί να τραγουδηθεί με τη μελωδία.
Τ’ ανθρωπάκια τώρα κοιμούνται βαθιά
Κι οι πατέρες της πόλης προσπαθούν βιαστικά
Στου Πωλ Ριβίαρ[1] το άλογο να ξαναδώσουν ζωή
Αλλά ήσυχη η πόλη μας κοιμάται κι αυτή
Και το φάντασμα της Μπελ Σταρ[2] δίνει σπίθα
κι ορμή
Στης ιερής Ιεζάβελ[3] το θείο κορμί
Του Αντεροβγάλτη[4] να πλέξει το πλούσιο μαλλί[5]
Που πρόεδρος του Εμπορίου[6] έχει χρηστεί
Στο εργοστάσιο η μάνα Ξυπόλητη γυρνά Ο πατέρας στους δρόμους Να ψάχνει δουλειά Πλανόδιος κι εγώ Μ’ ένα μπλουζ νεκρικό [7]
Σικάγο, 6 Σεπ. 1955. Η μάνα του Έμετ Τιλ στην κηδεία.
(Πηγή φωτό: https://abcnews.go.com)
*
Μπομπ Ντύλαν: Η δολοφονία του Έμετ Τιλ – Μετάφραση στα
μέτρα της μελωδίας
Τo άψυχο έπειτα παιδάκι, κι έβρεχε βροχή από αίμα,
Στο ποτάμι το βουλιάξαν, να του πνίξουνε τον πόνο
Κι όλο αυτό το φονικό έγινε –δεν είναι ψέμα–
Για να δουν ν’ αργοπεθαίνει, για την πλάκα τους και μόνο
Σε τούτη τη δημοσίευση, της 25/7/2021, όπως και στην Κατιούσα την ίδια μέρα, έχουν προστεθεί κείμενα, φωτό και βίνετο.
*
Έμετ
Τιλ: Γεννήθηκε στις 25
Ιουλ. 1941 και είχε μόλις κλείσει τα 14 ότανδολοφονήθηκε άγρια
στις 28 Αυγ. 1955.
Οι φωτογραφίες του φριχτά παραμορφωμένου πτώματος προκάλεσαν τεράστια ααίσθηση σε όλο τον κόσμο, μετά και την απόφαση της μητέρας να μείνει το φέρετρο ανοιχτό κατά τη διάρκεια της κηδείας, ώστε να γίνει γνωστή η βαρβαρότητα των γεγονότων.
Αυτή η σκοτεινή στιγμή συγκλονίζει και σηματοδοτεί την «αυγή» του
αναδυόμενου κινήματος των μαύρων.
Τη 1 Δεκέμβρη του ίδιου έτους, σε μία από τις πιο εμβληματικές στιγμές στον αγώνα κατά
του ρατσισμού στη χώρα, η μαύρη μοδίστρα Ρόζα Παρκς αρνείται να σηκωθεί στο
λεωφορείο για να καθίσει ένας λευκός.
[Βλ. και κάτω: Έμετ Τιλ]
*
Bob
Dylan, The Death of Emmett Till, 1962, Finjan Club, Montreal
Ο
Θάνατος του Έμετ Τιλ
Μπομπ Ντύλαν
Μεγάλο Λευκό Θαύμα (1969)
[Μετάφραση στα μέτρα της μελωδίας]
ΉTANE στο Μισισίπι, κι όχι πριν πολύ καιρό
Ένα αγόρι απ’ το Σικάγο πέρασε απ’ τη Νότια πύλη μοναχό
Τέτοια άγρια τραγωδία δεν μπορεί να ξεχαστεί
Το παιδί είχε μαύρο δέρμα και το λέγαν Έμετ Τιλ[1]
Κάποιοι, μέσα σ’ έναν στάβλο το έσυραν και το χτυπούν
Είπανε πως είχε φταίξει, δεν θυμάμαι όμως για τι
Του ’καναν φριχτά μαρτύρια, δύσκολο να ειπωθούν
Μες στο στάβλο κραυγές πόνου, έξω γέλια και γιορτή
