Ο Νίκος Μόττας, στον Προσυνεδριακό Διάλογο του ΚΚΕ, για την ιμπεριαλιστική εξάρτηση

*
Περισσότερα:
20ο Συνέδριο: Προσυνεδριακός Διάλογος


*

Για το ζήτημα της ιμπεριαλιστικής εξάρτησης

Νίκος Μόττας
Υποψ. Διδάκτωρ Πολιτικών Επιστημών & Ιστορίας

Οι Θέσεις της ΚΕ για το 20ό Συνέδριο του ΚΚΕ αποτυπώνουν ολοκληρωμένα και στον καλύτερο δυνατό βαθμό τόσο τις διεθνείς και εγχώριες εξελίξεις, όσο και τις συνθήκες μέσα στις οποίες καλείται να δράσει το Κόμμα ως συνειδητή και οργανωμένη πρωτοπορία της εργατικής τάξης.

Ένα κομβικό, κατά τη γνώμη μου, ζήτημα που αποτελεί στοιχείο διαπάλης με οπορτουνιστικές και ρεφορμιστικές αντιλήψεις εντός και εκτός Ελλάδας, μέσα κι έξω από το κομμουνιστικό κίνημα, είναι το ζήτημα της «ιμπεριαλιστικής εξάρτησης».

Όπως ορθά αναφέρεται στις Θέσεις πρόκειται για

«το ζήτημα της «εξάρτησης», που αποκόπτεται από τη θέση της κάθε καπιταλιστικής χώρας στο ιμπεριαλιστικό σύστημα και δεν υπολογίζει ως παράγοντα την ανισόμετρη καπιταλιστική ανάπτυξη, η οποία καθορίζει και τις σχέσεις ανισοτιμίας στο πλαίσιο της σύγχρονης αλληλεξάρτησης καπιταλιστικών κρατών στο διεθνές ιμπεριαλιστικό σύστημα» (Θ. 78).

Πράγματι, η καπιταλιστική οικονομική κρίση έφερε στο προσκήνιο μια σειρά οπορτουνιστικές θεωρίες περί «εξαρτημένης Ελλάδας», «νεοαποικιοκρατίας» κ.λπ.

Πρόκειται για θεωρίες και επεξεργασίες που ερμηνεύουν τον ιμπεριαλισμό με όρους κυρίως εξωτερικής πολιτικής, ως επικυριαρχία ενός ισχυρότερου αστικού κράτους σε ένα ασθενέστερο.

Στο πλαίσιο αυτό, οι θιασώτες της αντιλενινιστικής αυτής προσέγγισης αποσπούν μια σειρά υπαρκτά στοιχεία της εξωτερικής πολιτικής (π.χ. στρατιωτικές επεμβάσεις μεγάλων ιμπεριαλιστικών κρατών, οικονομική διείσδυση μεγάλων μονοπωλιακών ομίλων σε μια χώρα ή περιοχή, κ.λπ.) από το ίδιο το κοινωνικοοικονομικό περιεχόμενο του ιμπεριαλισμού ως τελευταίου, ανώτατου σταδίου του καπιταλισμού.

Έτσι, καταλήγουν να περιορίζουν τον ιμπεριαλισμό στην κυριαρχία ορισμένων «ισχυρών χωρών», βγάζοντας το - λαθεμένο - συμπέρασμα ότι ιμπεριαλιστική πολιτική ασκούν μόνο τα καπιταλιστικά εκείνα κράτη που βρίσκονται, σε κάθε δεδομένη ιστορική στιγμή, στην κορυφή της ιμπεριαλιστικής πυραμίδας

Δεν πρόκειται ασφαλώς για κάποια καινούργια θεωρία. Η αντιμαρξιστική - αντιλενινιστική αυτή προσέγγιση έχει τις ρίζες της στην «καουτσκική» οπτική του ιμπεριαλισμού (διαχωρίζοντας, μεταξύ άλλων, αυθαίρετα το «παρασιτικό χρηματιστικό κεφάλαιο» από το «παραγωγικό βιομηχανικό κεφάλαιο»), την οποία ο Λένιν κατακεραυνώνει στο έργο του «Ο Ιμπεριαλισμός ανώτατο στάδιο του Καπιταλισμού».

Η θεωρία περί «εξάρτησης», άλλοτε σκόπιμα και άλλοτε από επιστημονική ανεπάρκεια,

• διαστρεβλώνει τη λενινιστική προσέγγιση του ιμπεριαλισμού,
• αγνοεί ή υποτιμά το κοινωνικοοικονομικό περιεχόμενο του ιμπεριαλισμού ως μονοπωλιακού καπιταλισμού και
• αδυνατεί να λάβει υπ' όψη την εξαιρετικά σημαντική επίδραση του νόμου της ανισόμετρης ανάπτυξης.

Η υιοθέτηση της λανθασμένης θεωρίας της «εξάρτησης» οδηγεί σε συμπεράσματα εξαιρετικά βολικά για την αστική εξουσία:

1) Τη θέση της βασικής αντίθεσης (κεφάλαιο - εργασία) παίρνει η ψευδεπίγραφη αντίθεση «εγχώριο κεφάλαιο - ξένα κεφάλαια»,

2) προτάσσεται ως στόχος πάλης η απόκτηση της «εθνικής ανεξαρτησίας», ανοίγοντας το δρόμο για κοινό πολιτικό μέτωπο εργατικής τάξης και αστικών δυνάμεων,

3) η ανατροπή του καπιταλισμού και ο σοσιαλισμός παραπέμπεται... στις καλένδες, αφού προέχει ένα μεταβατικό στάδιο δήθεν «φιλολαϊκής διαχείρισης» του καπιταλισμού.

Με βάση τα παραπάνω, η λαθεμένη και αντιεπιστημονική θεωρία της «εξαρτημένης Ελλάδας» είναι επιβεβλημένο να αποκρουστεί με επιχειρήματα.

Σε συνθήκες ολοένα και πιο βαθιάς καπιταλιστικής διεθνοποίησης, στο σύγχρονο ιμπεριαλιστικό σύστημα έχει διαμορφωθεί ένα καθεστώς ανισότιμης αλληλεξάρτησης του συνόλου των καπιταλιστικών κρατών.

Οι ανισότιμες αλληλεξαρτήσεις (που συνεχώς μεταβάλλονται) ανάμεσα στις καπιταλιστικές χώρες, συμπεριλαμβανομένης ασφαλώς και της Ελλάδας, είναι αποτέλεσμα της επίδρασης του νόμου της ανισόμετρης ανάπτυξης.

Όπως σωστά έχει επισημάνει κατά καιρούς το Κόμμα, με αναλύσεις και άρθρα στον κομματικό Τύπο,

«ο καπιταλισμός στην Ελλάδα βρίσκεται στο ιμπεριαλιστικό στάδιο ανάπτυξής του, σε ενδιάμεση θέση στο διεθνές ιμπεριαλιστικό σύστημα, με ισχυρές ανισότιμες εξαρτήσεις από τις ΗΠΑ και την ΕΕ» (Πρόγραμμα του ΚΚΕ, 19ο Συνέδριο). Οι ίδιες οι εξελίξεις δικαιώνουν απόλυτα τη θέση αυτή.

Το γεγονός ότι ο ελληνικός καπιταλισμός βρίσκεται στο ιμπεριαλιστικό στάδιο ανάπτυξής του και, επομένως, η ελληνική αστική τάξη αποτελεί (με σχέσεις ανισότιμης αλληλεξάρτησης) τμήμα της ιμπεριαλιστικής πυραμίδας προκύπτει από συγκεκριμένα στοιχεία:

1) Η συμμετοχή της Ελλάδας, κυρίως μέσω των στρατιωτικών βάσεων (Σούδα, Ακτιο κ.λπ.), στους ιμπεριαλιστικούς πολέμους ΗΠΑ - ΝΑΤΟ - ΕΕ,

2) η προσπάθεια εκμετάλλευσης της γεωστρατηγικής θέσης της χώρας στο πλαίσιο των ενδοϊμπεριαλιστικών ανταγωνισμών (π.χ. αγωγοί φυσικού αερίου, ανταγωνισμός ΗΠΑ - ΕΕ με Ρωσία, οριοθέτηση ελληνικής και κυπριακής ΑΟΖ, ανάπτυξη αντιφατικών σχέσεων με την Τουρκία, ανάπτυξη στρατιωτικών και οικονομικών σχέσεων με Ισραήλ, κ.λπ.) για αναβάθμιση του ρόλου της στην ευρύτερη περιοχή της ανατολικής Μεσογείου,

3) η εξαγωγή κεφαλαίων ελληνικών τραπεζών σε βαλκανικές και παρευξείνιες χώρες (π.χ. Βουλγαρία, πΓΔΜ, Αλβανία, Σερβία, Ρουμανία κ.λπ.),

4) η αναδιανομή αγορών σε χώρες των βαλκανίων υπέρ ελληνικών μονοπωλιακών ομίλων, καθώς η Ελλάδα είναι πρώτη σε επενδύσεις στην Αλβανία και σταθερά στις πρώτες θέσεις ξένων επενδυτών σε πΓΔΜ και Βουλγαρία,

5) η παρουσία εισηγμένων στα διεθνή χρηματιστήρια μεγάλων ελληνικών επιχειρήσεων (το 52% των εισηγμένων ναυτιλιακών εταιρειών στα χρηματιστήρια Νέας Υόρκης και NASDAQ είναι ελληνικών συμφερόντων),

6) η επενδυτική δραστηριοποίηση ελληνικών μονοπωλιακών ομίλων (π.χ. «CocaCola» - HBC, Ομιλος MIG, Ελλάκτωρ, Ομιλος Λάτση, ΦΑΓΕ, ΤΙΤΑΝ, Ομιλος Βαρδινογιάννη, κ.λπ.) σε μια σειρά χώρες.

• Υπάρχουν, λοιπόν, ή δεν υπάρχουν ελληνικά μονοπώλια;
• Είναι ή δεν είναι ο ελληνικός καπιταλισμός στο μονοπωλιακό του στάδιο;
• Από πότε, άραγε, μετατράπηκε σε... «αποικιοκρατία» και «κατοχή» μια οικονομία (η ελληνική καπιταλιστική οικονομία) η οποία, πριν την καπιταλιστική κρίση, είχε πολλαπλάσιους ρυθμούς ανάπτυξης από τον ευρωπαϊκό μέσο όρο;
• Μήπως τελικά το οπορτουνιστικό ιδεολόγημα της «εξάρτησης», που ανεμίζουν σαν παντιέρα ορισμένοι ημιμαθείς τυχοδιώκτες, δεν είναι τίποτα περισσότερο από μια προσπάθεια αθώωσης της εγχώριας αστικής τάξης και αποπροσανατολισμού του εργατικού - λαϊκού κινήματος; 

Δεν περιμένουμε, ασφαλώς, καμία απάντηση απ' αυτούς που έχουν αναγάγει σε επιστήμη τη διαστρέβλωση του μαρξισμού - λενινισμού.

Η αποσαφήνιση των ζητημάτων που προαναφέρθηκαν έχει ιδιαίτερη σημασία για την επεξεργασία της επαναστατικής στρατηγικής των κομμουνιστικών κομμάτων, ως συνειδητή πρωτοπορία του εργατικού - λαϊκού κινήματος σε κάθε χώρα.

Μιας στρατηγικής που δεν χωρά

• ενδιάμεσα στάδια μεταξύ καπιταλισμού και σοσιαλισμού,
• ούτε αυταπάτες για στήριξη, ή ακόμη και ανοχή, απέναντι σε αστικές κυβερνήσεις στο όνομα της ανάπτυξης των παραγωγικών δυνάμεων ή της αποκατάστασης της «εθνικής κυριαρχίας».

Οι Θέσεις της ΚΕ για το 20ό Συνέδριο του ΚΚΕ αποτελούν το διαλεκτικό και επιστημονικά επεξεργασμένο καταστάλαγμα μιας πορείας 100 χρόνων στην προμετωπίδα των εργατικών - λαϊκών αγώνων του λαού μας.

Η επιστημονικά επεξεργασμένη στρατηγική του ΚΚΕ, έχοντας αφομοιώσει τη μαρξιστική - λενινιστική κοσμοθεωρία,

• αναδεικνύει όχι μόνο το βαθμό της ιδεολογικής του ωρίμανσης, αλλά
• αποτελεί και πυξίδα για τους αγώνες του μέλλοντος,
• για την κατάργηση της εκμετάλλευσης ανθρώπου από άνθρωπο,
• για τη νέα κοινωνία,
• για το Σοσιαλισμό - Κομμουνισμό.

ΡΙΖΟΣΠΑΣΤΗΣ, 19/2/2017