Μποτίλια Στον Άνεμο

Για ναυαγούς που θέλουν να κολυμπήσουν. Το σημείωμα άλλοτε βιαστικό και ταραγμένο, άλλοτε φλύαρο ή λακωνικό, ακατάληπτο κι ερμητικό, κακογραμμένο κι αδέξιο, ευδιάκριτο ή ξεθωριασμένο. Μπουκαλάκια, φιαλίδια, φιάλες αερίου. Μποτίλιες, μποτίλιες, μποτίλιες... Με καθορισμένο, πάντοτε, στίγμα. Καλή στεριά, συνταξιδιώτες... Ή καλή θάλασσα.

Τρίτη 17 Οκτωβρίου 2023

Μπάμπης Ζαφειράτος: Μπομπ Ντύλαν, Του πολέμου αφεντάδες — Αφιερωμένο στους φίλους Κώστα Γουλιάμο και Γιώργο Πήττα (2 VIDEO)

Μπομπ Ντύλαν (Ρόμπερτ Άλλεν Ζίμμερμαν): 24 Μαΐου 1941, Μινεσότα, ΗΠΑ – Βραβείο Νόμπελ Λογοτεχνίας, 13 Οκτωβρίου 2016
Σχέδιο (3ο από 3 του Ντύλαν), Μπάμπης Ζαφειράτος, 13.XI.2016 (Μολύβι, 29χ21 εκ.)

Με αφορμή τη βράβευση του Ντύλαν με το Νόμπελ Λογοτεχνίας, στις 13 Οκτ. 2016, αλλά και τη γενοκτονία που συντελείται στη Γάζα, η Μποτίλια Στον Άνεμο παρουσιάζει ένα από τα καλύτερα αντιπολεμικά τραγούδια αυτής τη μεγάλης μουσικής φυσιογνωμίας.

Μετάφραση – Σημείωση
Μπάμπης Ζαφειράτος – Μποτίλια Στον Άνεμο

Στην Κινούμενη Άμμο της Παλαιστίνης

(Αντί υστερογράφου)

ΤΟ ΤΡΑΓΟΥΔΙ μού το θύμισε ο φίλος μουσικός παραγωγός και διανοητής Γιώργος Πήττας, προχτές, την Κυριακή, 15 Οκτ. 2023 και το μετέφρασα την επομένη, στην εξαιρετική Κινούμενη Άμμο του, που γράφει τη δική της ιστορία «με μουσικές εξαίσιες και φωνές» στο κυπριακό ραδιόφωνο, από τη συχνότητα του Άστρα FM 92.8, κάθε Κυριακή 21:00-23:00.

Στη συγκεκριμένη εκπομπή προσκεκλημένος ήταν ο ποιητής, συγγραφέας, και πολλά άλλα, Κώστας Γουλιάμος (βλ. στο τέλος), κατά την οποία, όσοι τυχεροί, παρακολουθήσαμε μια υπέροχη συζήτηση —από αυτές που λαμπρύνουν τον δημόσιο λόγο και δίνουν νόημα στη λέξη «ενημέρωση»— με θέμα της τη σφαγή στη Γάζα.

Ο Γιώργος Πήττας, αναγγέλλοντας αυτήν την ξεχωριστή συνάντηση στη σελίδα του στο Facebook, σημείωνε:

Αύριο, μέσα στη βαριά σκιά των όσων συμβαίνουν, μαζί με τον διακεκριμένο ακαδημαϊκό, ποιητή και στοχαστή, τον πάντα και με συνέπεια ταγμένο στον ανθρώπινο αγώνα, Κώστα Γουλιάμο, επιχειρούμε να χαρτογραφήσουμε, κατά το δυνατόν, τους αδιανόητους δαιδάλους της ραγδαία αναδυόμενης δυστοπίας.

(https://www.facebook.com/george.pittas)

Το τραγούδι ακούστηκε κάποια στιγμή σαν γέφυρα-σχόλιο ανάμεσα σε δυο φορτισμένες (λόγω του θέματος) στιγμές της άκρως ενδιαφέρουσας εκπομπής, στην οποία ο Κώστας Γουλιάμος, απαντώντας στους κατηγόρους όσων υποστηρίζουν χωρίς αστερίσκους τον μαρτυρικό λαό της Παλαιστίνης —από τα αποικιοκρατικά σαγόνια / τα διεφθαρμένα αρπαχτικά σαγόνια του Ισραήλ (όπως έγραφε ο Τσε)— απάγγειλε το καταπληκτικό ποίημά του Νύχτες του Auschwitz (ολόκληρο στο τέλος), γι’ αυτήν τη φρίκη που έζησαν οι πρόγονοι εκείνων που τώρα σπέρνουνε παρόμοια φρίκη:

Εκεί που ταξιδεύουν οι νεκροί / και το αίμα βουίζει (από το ποίημα).

Η μετάφραση του ποιήματος του Ντύλαν δεν μπορεί παρά να είναι αφιερωμένη στους δυο τους: Στον παλιό μου φίλο Κώστα Γουλιάμο και στον νεότερο Γιώργο Πήττα.

Τους ευχαριστώ από καρδιάς γι’ αυτό τους το δώρο...

Αφιερώνεται επίσης σε όσους θέλουν να λέγονται ακόμη άνθρωποι και εξεγείρονται κατά των αφεντάδων του πολέμου.

(Για την πολιτεία των φίλων Κ.Γ. και Γ.Π. βλέπε στο τέλος)

Masters of War

Μπομπ Ντύλαν

Του πολέμου αφεντάδες

The Freewheelin’ Bob Dylan (1963)

(Θα μπορούσε να τραγουδηθεί με τη μελωδία)

Ναι λοιπόν του πολέμου αφεντάδες
Που τεράστια όπλα πουλάτε
Που αεροπλάνα θανάτου πουλάτε
Που θανάσιμες μπόμπες πετάτε
Κι αν σε τοίχους γιγάντιους κρυμμένοι
Και στα οβάλ σας γραφεία, μπορώ
—Και καλά ας το μάθετε τώρα—
Από πίσω απ’ τις μάσκες να δω

Σεις που ουδέποτε κάνατε κάτι
Μα τον όλεθρο χτίζετε ήδη
Με τον κόσμο μου παίζετε πάντα
Το μικρό σας λες κι είναι παιγνίδι
Και μου βάζετε το όπλο στο χέρι
Και κρυβόσαστε τότε από μπρος μου
Και το σκάτε μετά μακριά μου
Όταν κρύβουν οι σφαίρες το φως μου

Σαν Iούδες εσείς μού μηνάτε
Μες σε απάτες και ψέμα να ζήσω
Τον παγκόσμιο πόλεμο λέτε
Αν πιστέψω μπορώ να κερδίσω
Μα το βλέπω βαθιά στο μυαλό σας
Στη μάτια σας το ψέμα περνάει
Σαν νερό που το βλέπω μπροστά μου
Στον υπόνομο όταν κυλάει

Για να ρίχνουνε έπειτα οι άλλοι
Τις ασφάλειες των όπλων τραβάτε
Οι νεκροί να σωριάζονται μπρος σας
Κι αραγμένοι εσείς να κοιτάτε
Στα παλάτια σας μέσα κρυμμένοι
Των παιδιών μας το αίμα να ρέει
—Σιντριβάνι απ’ τα άδεια κορμιά τους—
Μες στη λάσπη θαμμένο και καίει

Τον χειρότερο σπέρνετε φόβο
Που άλλον όμοιο μπροστά του δεν ξέρω
Είναι ο φόβος παιδιά να γεννήσω
Και στον κόσμο αυτόν να τα φέρω
Το αγέννητο ακόμα μωρό μου
Και το αβάφτιστο εσείς απειλείτε
Και στις φλέβες σας το αίμα που τρέχει
Είναι ανάξιο ό,τι κι αν πείτε

Μα τι ξέρω εγώ και μιλάω
Και πετάγομαι εκεί που δεν πρέπει
Είμαι νέος εσείς ίσως πείτε
Ένας βλάκας που μπρος του δεν βλέπει
Από σας αν και είμαι πιο νέος
Κάτι ξέρω μ’ αυτή μου τη γνώση
Στο Χριστό αν ζητήστε συγγνώμη
Ούτε αυτός θα μπορεί να τη δώσει

Μια ερώτηση έχω μονάχα
Πόσο αξίζει όλο ετούτο το χρήμα;
Θα αγοράσετε τάχα συγγνώμη;
Λέτε να ’ναι αρκετό για το κρίμα;
Μα θα μάθετε όπως νομίζω
Όταν θα ’ρθει η ώρα η δική σας
Όσο χρήμα κι αν είναι δεν φτάνει
Ν’ αγοράσει τη μαύρη ψυχή σας

Να πεθάνετε τώρα προσμένω
Δεν αργεί η θανή σας θαρρώ
Στο κιβούρι σας θα ’ρθω ξοπίσω
Μες σε σούρουπο άδειο χλωμό
Και θα βλέπω βαθιά να σας χώνουν
Σε μια κλίνη στερνή νεκρική
Και θα μείνω στον τάφο σας ώσπου
Βέβαιος θα ’μαι πως είστε νεκροί

Μετάφραση: Μπάμπης Ζαφειράτος, 16 Οκτ. 2023 (Μεσημέρι)

Masters of War (Live)

Bob Dylan

Masters of War

The Freewheelin’ Bob Dylan (1963)

Come you masters of war
You that build the big guns
You that build the death planes
You that build all the bombs
You that hide behind walls
You that hide behind desks
I just want you to know
I can see through your masks

You that never done nothin’
But build to destroy
You play with my world
Like it’s your little toy
You put a gun in my hand
And you hide from my eyes
And you turn and run farther
When the fast bullets fly

Like Judas of old
You lie and deceive
A world war can be won
You want me to believe
But I see through your eyes
And I see through your brain
Like I see through the water
That runs down my drain

You fasten all the triggers
For the others to fire
Then you sit back and watch
When the death count gets higher
You hide in your mansion
While the young people’s blood
Flows out of their bodies
And is buried in the mud

You’ve thrown the worst fear
That can ever be hurled
Fear to bring children
Into the world
For threatening my baby
Unborn and unnamed
You ain’t worth the blood
That runs in your veins

How much do I know
To talk out of turn
You might say that I’m young
You might say I’m unlearned
But there’s one thing I know
Though I’m younger than you
That even Jesus would never
Forgive what you do

Let me ask you one question
Is your money that good?
Will it buy you forgiveness
Do you think that it could?
I think you will find
When your death takes its toll
All the money you made
Will never buy back your soul

And I hope that you die
And your death will come soon
I’ll follow your casket
By the pale afternoon
And I’ll watch while you’re lowered
Down to your deathbed
And I’ll stand over your grave
’Til I’m sure that you’re dead

The Freewheelin’ Bob Dylan (1963)

A΄ Πλευρά

1. Blowin’ in the Win 2:48

2. Girl from the North Country 3:22

3. Masters of War 4:34

4. Down the Highway 3:27

5. Bob Dylan’s Blues 2:23

6. A Hard Rain’s a-Gonna Fall 6:55

Β΄ Πλευρά

1. Don’t Think Twice, It’s All Right 3:40

Bass – Gene Ramey

Guitar – George Barnes

Drums – Herb Lovelle

Guitar – Bruce Langhorne

Piano – Dick Wellstood

2. Bob Dylan’s Dream 5:03

3. Oxford Town 1:50

4. Talkin’ World War III Blues 6:28

5. Corrina, Corrina 2:44

Arranged By, Adapted By – B. Dylan

Bass – Leonard Gaskin

Drums – Herb Lovelle

Guitar – Bruce Langhorne, Howie Collins

Piano – Dick Wellstood

6. Honey, Just Allow Me One More Chance 2:01

Written – B. Dylan, H. Thomas

7. I Shall Be Free 4:49

Στο εξώφυλλο του LP ο Ντύλαν —είναι τότε 22 χρονών— με τη μεγάλη του αγάπη, την κατά δύο χρόνια μικρότερή του Σούζυ Ρότολο (20 Νοε. 1943 – 25 Φεβ. 2011). Παρά το ότι ο δεσμός τους κράτησε 3 μόλις χρόνια και με μεγάλες διακοπές, η Σούζυ, ένα πολυτάλαντο, απίστευτα καλλιεργημένο, πολιτικοποιημένο πλάσμα, που —μαζί με τον Γούντυ Γκάθρι— επηρέασε, καθοριστικά ίσως, τον Ντύλαν, ανοίγοντάς του, παρά το νεαρό της ηλικίας της, τους δρόμους για την ποίηση του Μπεχτ και του Ρεμπώ.

Στο βιβλίο Το Λεύκωμα του Bob Dylan –The Bob Dylan Scrapbook: 1956-1966 (Μεταίχμιο, 2005, μτφρ. Χίλντα Παπαδημητρίου, Νίκη Προδρομίδου), διαβάζουμε (σελ. 25):

Το καλοκαίρι του 1962, η Ρότολο πήγε στην Ιταλία, αφήνοντας τον Ντύλαν μόνο του. Στην αρχή ο Ντύλαν ήταν απαρηγόρητος, σύντομα όμως ανακάλυψε ότι μπορούσε να αξιοποιήσει τον συναισθηματικό του πόνο δημιουργικά. Εκείνο το καλοκαίρι, θυμούνται πολλοί φίλοι του Ντύλαν, τα τραγούδια έμοιαζαν να ξεχειλίζουν από μέσα του. Ο συνάδελφός του folk τραγουδιστής Tom Paxton [31 Οκτ. 1937] το διατυπώνει πολύ ωραία: «Το μυαλό του Ντύλαν είχε πιάσει φωτιά. Φεύγαμε από το ένα κλαμπ και μέχρι να φτάσουμε στον επόμενο προορισμό μας, είχε αρχίσει γύρω στα πέντε τραγούδια — και τα είχε τελειώσει όλα!»

Επίμετρο

Κώστας Γουλιάμος

ΝΥΧΤΕΣ ΤΟΥ AUSCHWITZ

Τι έκαναν εκείνη τη νύχτα
και την άλλη μέρα
και την άλλη νύχτα
και κάθε νύχτα
πού κρύβεσαι Hannah
πώς έσβησε το φως σου Miriam
και το σώμα σου που δεν ακούω
και οι καρποί της σελήνης
που φύτεψαν τα μάτια σου
τ’ αδιόρατα μάτια σου
στο χάος της φωτιάς
πώς έσβησαν στη λάσπη του χιονιού
πώς χάθηκε το βλέμμα σου
στο σκοτεινό καθρέφτη των άστρων
τι έκαναν εκείνο το βράδυ
και κάθε βράδι
εκείνο το πρωινό
και κάθε πρωινό
βγήκαν στον ουρανό οι ψυχές
και τα μωρά ουρλιάζουν
στην απέραντη κοιλάδα
δεν υπάρχει ουρανός
μόνο κατασχεμένα δαχτυλίδια
και άγριο χιόνι
και τα μαλλιά σου
τα μαλλιά σου μπορούν και μιλάνε
έχουν φωνή τα μαλλιά σου
και φως και αέρα
και ο αέρας μιλά
πνίγεται λαχανιασμένος
στη φωτιά
ούτε πουλί πετά μήτε και τρένο φεύγει
γιατί λείπει ο Joachim
λείπει η Hedda
και ο Simon και η Marion λείπουν
δεν άντεξαν το «μαύρο γάλα της αυγής»
και ο Celan έρημος
στ’ απόκρημνα άστρα
εκεί που ταξιδεύουν οι νεκροί
και το αίμα βουίζει
ως τα τελευταία ορυχεία
μες στα γυμνά φουγάρα
σκελετοί και μίσχοι
κι απόξω μαύρη πέτρα
μαύρος ουρανός μαύρη μέρα
πώς γίνεται αυτό το φονικό
αυτή τη νύχτα
και την άλλη μέρα
και την άλλη νύχτα
και κάθε νύχτα