Φραντς Κάφκα
3 Ιουλίου 1883, Πράγα, Τσεχία - 3 Ιουνίου 1924, Κήρλινγκ (Βιένη)
Η Μεταμόρφωση. Σχέδιο Μπάμπης Ζαφειράτος, 3.VI.2016 (Μολύβι, 29 χ 21 εκ.)
3 Ιουλίου 1883, Πράγα, Τσεχία - 3 Ιουνίου 1924, Κήρλινγκ (Βιένη)
Η Μεταμόρφωση. Σχέδιο Μπάμπης Ζαφειράτος, 3.VI.2016 (Μολύβι, 29 χ 21 εκ.)
ΔΥΟ ΔΙΗΓΗΜΑΤΑ
ΣΤΗ ΓΑΛΑΡΙΑ
Αν μία οποιαδήποτε καχεκτική, φυματική αμαζόνα, καθισμένη πάνω σ’ ένα ταλαντευόμενο άλογο, μπροστά σ’ ένα άπληστο κοινό και σ’ ένα σκληρό αφεντικό που κουνά χωρίς διακοπή το μαστίγιό του, έκανε γύρους χωρίς σταματημό μήνες ολόκληρους πάνω στήν πλατεία τού τσίρκου· αν τρανταζόταν πάνω στο άλογο, σκόρπιζε φιλιά, έσπαζε τη μέση της κι αν το θέαμα αυτό συνεχιζόταν μέσα στα ασταμάτητα βουητά της ορχήστρας και των ανεμιστήρων κι ολοένα προχωρούσε στο ανοιχτό και σκοτεινό μέλλον με χειροκροτήματα, που σβήνουν και πάλι δυναμώνουν ζωηρά ‒ίσως τότε να ορμούσε κάποιος νεαρός από τη γαλαρία, να δρασκελούσε τη μακριά σκάλα και φτάνοντας στην πλατεία να κραύγαζε «σταματήστε!». Κι όλα αυτά ανάμεσα σε σαλπίσματα ταιριασμένα με την ορχήστρα.
Αλλά τα πράγματα δεν γίνονται έτσι. Μία ωραία κυρία, λευκή και ρόδινη, ξεπετιέται από τα παραπετάσματα που ανοίγουν μπροστά της υπερήφανοι υπηρέτες· Ο διευθυντής ζητώντας τη ματιά της γεμάτος τρυφερή αφοσίωση, την πλησιάζει με μια ζωώδη κίνηση, τη βάζει να καθίσει στο ψαρή άλογο, σα να ’ταν η πιο αγαπημένη του εγγονή που πάει σε επικίνδυνο ταξίδι· διστάζει να δώσει το χτύπημα για την εκκίνηση, μα τελικά κυριαρχώντας στον εαυτό του δίνει το χτύπημα· τρέχει κοντά στο άλογο με στόμα ανοιχτό· με βλέμμα που πετάει σπίθες παρακολουθεί τα πηδήματα της αμαζόνας· δεν μπορεί να συλλάβει την άπιαστη τέχνη της· με εγγλέζικα παραγγέλματα προσπαθεί να την προειδοποιεί· τους βοηθούς που κρατούν τους κρίκους τούς φωνάζει άγρια να ’ναι προσεκτικοί· λίγο πριν από το salto mortale εξορκίζει με υψωμένα χέρια την ορχήστρα να σταματήσει το παίξιμο· τελικά σηκώνει τη μικρή από το άλογο που τρέμει, της δίνει φιλήματα στα δυο μάγουλα και βρίσκει κάθε επιδοκιμασία του κοινού όχι ικανοποιητική· ενώ αυτή, στηριγμένη πάνω του, στα άκρα των ποδιών, κυκλωμένη από σκόνη, με ανοιχτέ τα μπράτσα και με το κεφάλι προς τα πίσω θέλει να μοιραστεί την ευτυχία της μ’ όλο το τσίρκο ‒ μια λοιπόν που τα πράγματα είναι έτσι, ο νεαρός της γαλαρίας γέρνει κι ακουμπά το πρόσωπό του πάνω στα κάγκελα και στο τέλος της παράστασης, βυθισμένος σ’ ένα φοβερό όνειρο, κλαίει χωρίς να ξέρει το λόγο.
*
ΜΠΡΟΣΤΑ ΣΤΟ ΝΟΜΟ
Μπροστά στο νόμο στέκει ένας θυρωρός. Σ’ αυτόν έρχεται ένας χωρικός και ζητά να μπει μέσα. Αλλά ο θυρωρός του λέει πως τώρα δεν μπορεί να τον αφήσει να μπει μέσα. Ο χωρικός συλλογίζεται κι έπειτα ρώτα τον θυρωρό, αν θα μπορούσε να μπει αργότερα. «Είναι πιθανό», άπαντα ο θυρωρός, «Τώρα όμως είναι αδύνατο». Η πόρτα, όπως πάντοτε, είναι ανοιχτή και σε μια στιγμή που ο θυρωρός κάνει πέρα, ο χωρικός σκύβει για να δει μέσα. Μόλις τον βλέπει ο θυρωρός γελά και του λέει: «Αν έχεις την όρεξη, πέρασε μέσα, μολονότι σου το έχω απαγορέψει. Άκουσε όμως τι θα σου πω: εγώ είμαι δυνατός και παρόλα αυτά είμαι ο κατώτερος. Από αίθουσα σε αίθουσα υπάρχουν κι άλλοι θυρωροί, ο ένας δυνατότερος από τον άλλο. Εγώ ο ίδιος μόλις μπορώ να βαστάξω την όψη του τρίτου θυρωρού». Τέτοιες δυσκολίες δεν τις περίμενε ο χωρικός. Εντούτοις ο νόμος πρέπει να’ ναι πάντοτε και στον καθένα προσιτός, σκέφτεται. Και τη στιγμή που κοιτάζει προσεχτικά το θυρωρό, τυλιγμένο στο γούνινο επανωφόρι του, τη μεγάλη και σουβλερή του μύτη, τη μακριά, αραιή, τατάρικη γενειάδα, το βρίσκει καλό να περιμένει ως την ώρα που θα πάρει την άδεια να μπει μέσα. Ο θυρωρός του δίνει ένα σκαμνί και του επιτρέπει να καθίσει δίπλα στήν πόρτα. Στη θέση αυτή κάθεται μέρες και χρόνια. Κάνει πολλές προσπάθειες για να εξασφαλίσει την άδεια να μπει μέσα και με τις ικεσίες του κουράζει τον θυρωρό. Συχνά ο θυρωρός τού κάνει ασήμαντες ερωτήσεις, τέτοιες που κάνουν οι μεγάλοι κύριοι, και πάντοτε του λέει πως δεν μπορεί ακόμα να τον αφήσει να μπει. Ο άνθρωπος όμως, που ήταν καλά εφοδιασμένος για το ταξίδι, τα ξόδεψε όλα, ακόμα και τα πιο πολύτιμα πράγματα, σε δωροδοκίες στο θυρωρό. Εκείνος δέχεται τα πάντα και μετά του λέει: «Τα δέχομαι μόνο και μόνο, για να μην πεις αργότερα πως δεν έκανες αυτό που έπρεπε».
Σ’ όλα αυτά τα πολλά χρόνια ο άνθρωπος παρατηρεί το θυρωρό σχεδόν χωρίς διακοπή. Δεν σκέφτεται τους άλλους θυρωρούς· μόνο αυτός του φαίνεται σαν το μοναδικό εμπόδιο να πλησιάσει το νόμο. Γι’ αυτό καταριέται την κακή του τύχη, στα πρώτα χρόνια ασυγκράτητα και φωναχτά· όσο γίνεται γέρος όμως περιορίζεται μόνο να μουρμουρίζει. Με τον καιρό εκδηλώνει παιδικά καμώματα και μια που μελετούσε χρόνια το θυρωρό, γνώρισε και τούς ψύλλους του γούνινου γιακά του· παρακαλεί και τους ψύλλους να τον βοηθήσουν και να μεταπείσουν το θυρωρό. Τελικά όλο και χάνει με τον καιρό το φως του και δεν ξέρει, αν τριγύρω του απλώνεται σκοτάδι ή τα μάτια του τον απατούν. Παρόλα αυτά, τώρα σα να βλέπει κάποια λάμψη μέσα στο σκοτάδι, που ξεπροβάλλει άσβεστη από την πόρτα του νόμου. Δεν του μένει πια πολλή ζωή. Λίγο πριν από τον θάνατό του συγκεντρώνεται όλη η πείρα της ζωής του σε ένα ερώτημα, που δεν το έχει κάνει ως σήμερα στο θυρωρό. Του κάνει νόημα να πάει κοντά του, γιατί δεν μπορεί να σηκώσει το παγωμένο του κορμί. Ο θυρωρός αναγκάζεται να σκύψει πολύ κοντά του, γιατί το ύφος του άνθρωπου φαίνεται τρομερά αλλαγμένο. «Τι θέλεις λοιπόν ακόμα να μάθεις;» τον ρωτά ο θυρωρός, «είσαι τόσο αχόρταγος...». «Όλοι πολεμούν για το νόμο· πώς γίνεται κανείς να μη ζητά, εκτός από μένα, να μπει στο νόμο;» Ο θυρωρός καταλαβαίνει πως το τέλος τού άνθρωπου αγγίζει· η ακοή του χάνεται κι ο θυρωρός αναγκάζεται να ουρλιάζει: «Κανείς άλλος δεν μπορούσε να γίνει δεκτός στο νόμο, γιατί η πόρτα αυτή ήταν μόνο για σένα προορισμένη. Τώρα θα την κλείσω».
 |
| Φραντς Κάφκα Η ΜΕΤΑΜΟΡΦΩΣΗ Και άλλα Διηγήματα ΕΓΝΑΤΙΑ, 1974 Μετάφραση, Κώστας Προκοπίου (Το σκίτσο είναι του Κάφκα) |
* * *
ΑΦΟΡΙΣΜΟΙ
Αυτές οι «Παρατηρήσεις» σ’ αυτή τη μορφή ήταν καθαρογραμμένες με μελάνη και αριθμημένες από τον ίδιο τον Κάφκα. Ο χρόνος αυτής της, σύνθεσης δεν μπορεί να καθοριστεί ακριβώς· οι πρώτοι αφορισμοί (μερικοί ελαφρώς παραλλαγμένοι) βρίσκονται στα γαλάζια τετράδια, στα όποια ό Κάφκα έγραφε τις σκέψεις του κατά το 1917 και 1918. Αυτά τα τετράδια περιέχουν εκτός από την πρώτη μορφή των αφορισμών και πολλά άλλα κείμενα. Την αρίθμηση των αφορισμών την ακλουθούμε ακριβώς όπως την έχει δώσει ό Κάφκα. Όπου δύο αφορισμοί βρίσκονται κάτω από κοινό αριθμό, ο συγγραφέας τους είχε γράψει μαζί σ’ ένα φύλλο χαρτί, ενώ γενικά για κάθε αφορισμό είχε χρησιμοποιήσει ξεχωριστό φύλλο και ξεχωρι¬στό αριθμό. Σε μερικές περιπτώσεις ένας αφορισμός έχει δύο αριθμούς· αυτόν τον έχει συνθέσει ο ίδιος ο Κάφκα από δύο αρχικούς αφορισμούς. Τα κομμάτια με ένα (*) τα είχε διαγράψει με μολυβιές, άλλα δεν τα είχε αφαιρέσει από τη δέσμη των φύλλων. Προφανώς τα προόριζε για διασκευή.
(Από τα σχόλια του Max Brod)
(Παρατηρήσεις για την αμαρτία, τον πόνο, την ελπίδα και τον αληθινό δρόμο)
1 Ο αληθινός δρόμος περνάει πάνω από ένα σκοινί που δεν είναι τεντωμένο ψηλά, αλλά μόλις λίγο πάνω από το έδαφος. Φαίνεται πως σκοπός του είναι να σε κάνει να σκοντάφτεις πάρα να περπατάς.
2 Όλα τα ανθρώπινα σφάλματα είναι ανυπομονησία, μια πρόωρη διακοπή του Μεθοδικού, μια φαινομενική περίφραξη του φαινομενικού πράγματος.
3 Υπάρχουν δύο ανθρώπινες κύριες αμαρτίες από τις οποίες προέρχονται όλες οι άλλες: ανυπομονησία και αμέλεια. Εξαιτίας της ανυπομονησίας διώχτηκαν από τον παράδεισο, εξαιτίας της αμέλειας δεν επιστρέφουν. Ίσως όμως υπάρχει μόνο μια κύρια αμαρτία: η ανυπομονησία. Εξαιτίας της ανυπομονησίας διώχτηκαν, εξαιτίας της ανυπομονησίας δεν επιστρέφουν.
4 Πολλοί ίσκιοι των πεθαμένων ασχολούνται μόνο με το να γλείφουν τις πλημμύρες του ποταμού των νεκρών, γιατί αυτός έρχεται από μας και έχει ακόμη την αλμυρή γεύση των θαλασσών μας. Από αηδία αντιστέκεται τότε ό ποταμός, παίρνει μια αντίστροφη ροή και ξεβράζει τους νεκρούς πάλι στη ζωή. Αυτοί όμως είναι ευτυχισμένοι, τραγουδάνε ευχαριστήρια τραγούδια και χαϊδεύουν τον επαναστημένο.
5 Από ένα ορισμένο σημείο και μετά, δεν υπάρχει καμιά επιστροφή πια. Αυτό το σημείο πρέπει να το φτάσουμε.
6 Η αποφασιστική στιγμή της ανθρώπινης ανάπτυξης είναι διαρκής. Γι’ αυτό τα επαναστατικά πνευματικά κινήματα, που απορρίπτουν κάθε προηγούμενο, έχουν δίκιο, γιατί δεν έχει γίνει τίποτε ακόμη.
7 Ένα από τα δραστικότερα αποπλανητικά μέσα του κακού είναι η πρόσκληση σε αγώνα.
8 Είναι όπως ο αγώνας με γυναίκες, που τελειώνει στο κρεβάτι.
9 Ό Α. είναι πολύ επηρμένος, νομίζει ότι έχει προχωρήσει πολύ στο Καλό, αφού αυτός, προφανώς σαν ένα πάντα ελκυστικό αντικείμενο, αισθάνεται πως είναι εκτεθειμένος σε όλο και πιο πολλούς πειρασμούς από εντελώς άγνωστες σ’ αυτόν ακόμη κατευθύνσεις.
10 Η σωστή εξήγηση όμως είναι ότι ένας μεγάλος διάβολος έχει εγκατασταθεί μέσα του και ο άπειρος αριθμός των μικρότερων έρχεται για να υπηρετήσει τον μεγάλο.
11/12 Η διαφορά των απόψεων που μπορεί να έχει ένας π.χ. για ένα μήλο: η άποψη του μικρού παιδιού, που πρέπει να τεντώσει το λαιμό για να δει μετά βίας το μήλο πάνω στο τραπέζι, και η άποψη του οικοδεσπότη, που παίρνει το μήλο και το προσφέρει ελεύθερα στους συνδαιτυμόνες.
13 Ένα πρώτο σημάδι επερχόμενης γνώσης είναι ή επιθυμία να πεθάνει κανείς. Αυτή ή ζωή φαίνεται ανυπόφορη, μια άλλη άφταστη. Δεν ντρέπεται πια κανείς που θέλει να πεθάνει· παρακαλεί να μεταφερθεί από το παλιό κελί, που το μισεί, σ’ ένα άλλο, που θα μάθει να το μισεί. Σ’ αυτό συνεργεί ένα υπόλοιπο πίστης, κατά τη διάρκεια της μεταφοράς θα περνάει κατά τύχη ο κύριος μέσα από το διάδρομο, θα δει το φυλακισμένο και θα πει: «Αυτόν δεν πρέπει να τον ξαναφυλακίσετε. Θα έρθει σε μένα».
14* Αν περπατούσες σε ίσιωμα και είχες την καλή θέληση να βαδίσεις, έκανες όμως βήματα προς τα πίσω, τότε αυτό θα ήταν απελπιστικό· αφού όμως αναρριχείσαι σε μια τόσο απότομη πλαγιά, τόσο απότομη περίπου, ώστε να βλέπεις τον ίδιο τον εαυτό σου από κάτω, τα βήματα προς τα πίσω μπορεί να έχουν προκληθεί επίσης μόνο από τη φύση του εδάφους, και δεν πρέπει να απελπίζεσαι.
15 Όπως ένας δρόμος το φθινόπωρο: Δεν έχει ακόμη καλά-καλά σκουπιστεί, γεμίζει πάλι από τα ξερά φύλλα.
16 Ένα κλουβί πήγε να ψάξει ένα πουλί.
17 Στον τόπο αυτό δεν ήμουν ποτέ μέχρι τώρα: Η αναπνοή γίνεται διαφορετικά, πιο εκτυφλωτικά λάμπει δίπλα από τον ήλιο ένα αστέρι.
18 Αν ήταν δυνατό να χτίσουν τον πύργο της Βαβέλ χωρίς να ανέβουν πάνω, θα είχε επιτραπεί.
19* Μην αφεθείς και πιστέψεις από το Κακό πως θα μπορούσες να έχεις απ’ αυτό μυστικά.
20 Λεοπαρδάλεις μπαίνουν στο Ναό και πίνουν τα νάματα από τις στάμνες· αυτό επαναλαμβάνεται συχνά· τελικά μπορεί κανείς να λογαριάζει μ’ αυτό από πριν, και γίνεται ένα μέρος από την τελετή.
21 Τόσο σφιχτά όπως το χέρι κρατάει την πέτρα. Την κρατάει όμως σφιχτά μόνο για να την πετάξει όσο το δυνατό μακρύτερα. Αλλά και σ’ αυτό το μήκος οδηγεί ο δρόμος.
22 Είσαι το πρόβλημα. Πέρα για πέρα, κανένας μαθητής.
23 Από τον πραγματικό αντίπαλο μπαίνει μέσα σου απεριόριστο θάρρος.
24 Ευτυχία να καταλάβεις ότι το έδαφος, πάνω στο οποίο πατάς, δεν μπορεί να είναι περισσότερο απ’ όσο σκεπάζουν τα δυο πόδια.
25 Πώς μπορεί να χαίρεται κανείς για τον κόσμο εκτός απ’ όταν καταφεύγει σ’ αυτόν;
26* Καταφύγια υπάρχουν αμέτρητα, σωτηρία μόνο μία, άλλα πιθανότητες για σωτηρία πάλι τόσες πολλές όσο και καταφύγια.
* Υπάρχει ένας σκοπός, άλλα κανένας δρόμος· αυτό πού ονομάζουμε δρόμο είναι δισταγμός.
27 Να κάνουμε το Αρνητικό, μάς είναι ακόμη ταγμένο· το Θετικό μάς έχει ήδη δοθεί.
28 Όταν κανείς δεχτεί μια φορά μέσα του το Κακό, δε ζητάει πια να τον πιστεύει κανείς.
29 Οι υστεροβουλίες, με τις όποιες δέχεσαι μέσα σου το Κακό, δεν είναι οι δικές σου, άλλα αυτές του Κακού.
* Το ζώο αρπάζει από τα χέρια του κυρίου το μαστίγιο και μαστιγώνεται μόνο του, για να γίνει κύριος, και δεν ξέρει ότι αυτό είναι μόνο μια φαντασία, που προκαλείται από έναν καινούργιο κόμπο στο μαστίγιο του κυρίου.
30 Το Καλό είναι κατά κάποιον τρόπο απελπιστικό.
31 Δεν επιδιώκω την αυτοκυριαρχία. Αυτοκυριαρχία σημαίνει: να θέλω να δράσω σ’ ένα τυχαίο σημείο των άπειρων ακτινοβολιών της πνευματικής μου ύπαρξης. Αν όμως πρέπει να χαράξω γύρω μου τέτοιους κύκλους, τότε το κάνω καλύτερα άπραγος με τον απλό θαυμασμό του τεράστιου συμπλέγματος και παίρνω μόνο το δυνάμωμα, που δίνει a contrario [σημ. ΜΣΑ: εξ αντιδιαστολής] αυτή η θέα, μαζί μου στο σπίτι.
(Συνεχίζεται)
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου
Σημείωση: Μόνο ένα μέλος αυτού του ιστολογίου μπορεί να αναρτήσει σχόλιο.