2 Απριλίου 1944 και 1949: Η καταστολή της Αντιφασιστικής Στρατιωτικής Οργάνωσης στη Μέση Ανατολή – Ο ΔΣΕ στη Βόρεια Πίνδο – Επίμετρο: Ο Γιάννης Σαλλάς και ο Μανόλης Αναγνωστάκης

Έλληνες στρατιώτες στα στρατόπεδα συγκέντρωσης στη Μέση Ανατολή τον Απρίλη του 1944

2 Απριλίου

 Δεν ήξερε κανείς τους ποιος ήταν ο Γιάννης ο Σαλάς.

 Μανόλης Αναγνωστάκης, ΥΓ.

(Νεφέλη, 1992, σελ. 10)

1944 –Ξεκινά η ανοιχτή καταστολή των βρετανικών δυνάμεων κατά των Ελλήνων στρατιωτών, ναυτών και αεροπόρων στη Μέση Ανατολή, που είχαν ταχθεί υπέρ της ΠΕΕΑ -Πολιτική Επιτροπή Εθνικής Απελευθέρωσης (με το ΕΑΜ τάσσονταν σχεδόν το 90% των ελληνικών δυνάμεων στη Μέση Ανατολή, οι οποίοι συσπειρώνονταν στις οργανώσεις Αντιφασιστική Στρατιωτική Οργάνωση –με επικεφαλής τον κομμουνιστή Γιάννη Σαλλά- την Αντιφασιστική Οργάνωση Ναυτικού και Αεροπορίας).

Γιάννης Σαλλάς. Ιδρυτής
της Αντιφασιστικής Στρατιωτικής
Οργάνωσης της Μέσης Ανατολής.

Αντισυνταγματάρχης,
πολιτικός επίτροπος του ΔΣΕ,
πολιτικός αρχηγός του ΔΣ Σάμου.
Δολοφονήθηκε έξω από το Καλαμπάκτασι
(18.10.49)

Οι επιχειρήσεις κράτησαν πάνω από ένα μήνα, μέχρι τις 4/5/1944, με αποτέλεσμα να διαλυθεί ολόκληρος σχεδόν ο στρατός ξηράς (Ι και ΙΙ ταξιαρχίες, σύνταγμα τεθωρακισμένων και άλλες μικρότερες μονάδες) συνολικής δύναμης 15.000 ανδρών, καθώς και μονάδες του ναυτικού και της αεροπορίας.

Μόνο κατά την επέμβαση εναντίον του ναυτικού στο λιμάνι της Αλεξάνδρειας σκοτώθηκαν 30 ναύτες. Πάνω από 15.000 Έλληνες στρατιώτες και αξιωματικοί όλων των όπλων κλείστηκαν από τους Βρετανούς σε στρατόπεδα συγκέντρωσης στις ερήμους της Λιβύης και της Ερυθραίας.

Δυστυχώς, όμως, η ηγεσία του ελληνικού εθνικοαπελευθερωτικού κινήματος δεν έβγαλε τα σωστά συμπεράσματα από τα γεγονότα στη Μέση Ανατολή. 

Ετσι λίγες μέρες μετά τη συντριβή του κινήματος, αντιπροσωπεία του ΕΑΜ, της ΠΕΕΑ και του ΚΚΕ υπέγραψε το σύμφωνο του Λιβάνου και δέχτηκε χάριν της λεγόμενης εθνικής ενότητας -παρά τις επιφυλάξεις που εξέφρασε- να καταδικάσει το κίνημα της Μέσης Ανατολής χαρακτηρίζοντάς το «στάση».

Υπολείμματα αντάρτικων οχυρώσεων στο Ταμπούρι, 1.876 μ.
(Πηγή: Οτάνις - Δείτε περισσότερα)

1949 –Ισχυρές δυνάμεις του Δημοκρατικού Στρατού ενεργούν επιθετικό ελιγμό στη βόρεια Πίνδο, αιφνιδιάζουν τον κυβερνητικό στρατό και καταλαμβάνουν τα υψώματα Προφήτη Ηλία Φούρκας, Ταμπούρια, Γύφτισσα, Πουλιάνα, Πύργο Στράτσανης, Αμάραντο, κ.α.

902

Τμήμα του Δημοκρατικού Στρατού Ελλάδας

Από Μποτίλια: ΔΣΕ (17)

*

ΕΠΙΜΕΤΡΟ

Ο Γιάννης Σαλλάς (Πηγή: Ροβυθέ)

Ο Μανόλης Αναγνωστάκης
για τον
Γιάννη Σαλλά

«O κόσμος δεν ξέρει ποιος ήταν πραγματικά ο Γιάννης ο Σαλάς. Θλίβομαι γιατί οι νεότεροι τον αγνοούν. Kι άλλοτε το έχω αναφέρει σε κάποια συνέντευξή μου.

 Ο Μανόλης Αναγνωστάκης
από τον Χρόνη Μπότσογλου,
Γενάρης 1982. [Πηγή: Η Λέξη τ. 11 (1/1982)]
(Πηγή φωτό)

O Σαλάς είναι ο ήρωας της Mέσης Aνατολής, ο ιδρυτής της AΣO, της Aντιφασιστικής Στρατιωτικής Oργάνωσης, είναι ο Φάνης στις Aκυβέρνητες πολιτείες του Tσίρκα. Όταν διάβασα το βιβλίο, πετάχτηκα πάνω! Tηλεφώνησα στον Tσίρκα και του το λέω. Nαι, μου απαντάει, αλλά τα πρόσωπα του βιβλίου δεν είναι εντελώς ίδια με τα πραγματικά.

Tον Σαλά δεν έτυχε να τον γνωρίσω. Oργάνωσε το αντάρτικο στη Σάμο. Kράτησε βέβαιο λίγο καιρό, αλλά, φαντάσου, αντάρτικο στη Σάμο! Mετά τον σκότωσαν και τον έσερναν πίσω από τις ρόδες ενός αυτοκινήτου στους δρόμους της πόλης.

Eγώ έμαθα για τον Σαλά ένα χρόνο μετά, το 1949, από κάτι Iκαριώτες εξορίστους που τους είχαν συλλάβει και τους έφεραν στη φυλακή (σ.σ. Eπταπύργιο). Eλεγαν ένα τραγούδι για τον Σαλά. Eίδα ότι μετά από λίγο είχε γίνει σαν δημοτικό τραγούδι. Hταν πολύ συγκινητικό.

Aυτό το περιστατικό είναι τελείως προσωπικό. Δεν το ξέρει κανείς».

("Αυτοσχόλιο" του Μανόλη Αναγνωστάκη σε ηχογραφημένη συνέντευξη στον Mισέλ Φάις - "Φωνές της Γραφής», 1992. Από την Καθημερινή)

Πηγή: Ροβυθέ και www.lifo.gr

Γιάννης Σαλλάς

Αίγυπτος, 1941. Ο Γιάννης Σαλάς είναι ο καθιστός άντρας (σύμφωνα με τον 'Αγγελο Κ. στη σελίδα του στο Flickr). Φωτ. Christos Malachias Archives, Rahes Ikaria. Πηγή: www.lifo.gr

Ο Γιάννης Σαλλάς γεννήθηκε το 1908 στο χωριό Φραντάτο Ικαρίας, Τελείωσε το Γυμνάσιο Ευδήλου Ικαρίας και, στη συνέχεια, φοίτησε στην Εμπορική Σχολή Πειραιά. Υπηρέτησε στο πολεμικό Ναυτικό και όταν απολύθηκε, ήρθε σ’ επαφή με το επαναστατικό κίνημα στον Πειραιά. 

Μόλις έφτασε στην Ικαρία εντάχθηκε στην κομματική οργάνωση κι ανάπτυξε πλούσια δράση.
 

Εκτοπίστηκε για ένα χρόνο στη Σίκινο το έτος 1932 κι αμέσως μόλις απολύθηκε, εκλέχθηκε κοινοτικός σύμβουλος του χωριού του Φραντάτο. 

Συνέχισε τη δράση του και το 1934, απ’ αφορμή ένα ένταλμα της φοροληστείας σε βάρος των φτωχών αγροτών, όταν επιχείρησε να διαφύγει τη σύλληψη, πυροβολήθηκε από αστυνομικούς και τραυματίστηκε στο χέρι. 

Το γεγονός του τραυματισμού του ξεσήκωσε κύμα αγανάκτησης σε όλο το νησί.

Ο κόσμος κατέβηκε στους δρόμους κι έγινε μεγάλη συγκέντρωση διαμαρτυρίας στον Εύδηλο. Έγιναν συγκρούσεις με την Αστυνομία και πολλές συλλήψεις. Όσοι πιάστηκαν μεταφέρθηκαν στη Σάμο και στη Σύρο. Ο Γιάννης Σαλλάς, απόφυγε τη σύλληψη και κρύφτηκε παράνομος στην Αθήνα, όπου δούλευε στην κομματική οργάνωση.
 
Το 1936, όταν ξέσπασε ο εμφύλιος πόλεμος στην Ισπανία, προσπάθησε να φτάσει εκεί για να καταταγεί στη διεθνή Ταξιαρχία. Τον έπιασαν όμως μέσα στο καράβι και, αντί για την Ισπανία βρέθηκε στην Ακροναυπλία.

Στις φυλακές της Ακροναυπλίας έκανε τρία περίπου χρόνια. Εκεί από τις κακουχίες και τα βάσανα, έκανε συνεχώς αιμοπτύσεις. Ετοιμοθάνατος σχεδόν μεταφέρθηκε στο Σανατόριο Ασβεστοχωρίου της Θεσσαλονίκης, όπου νοσηλεύτηκε μέχρι τις ημέρες της κατάρρευσης του μετώπου το 1941.

Επάνω στη σύγχυση δραπέτευσε και έφτασε, ύστερα από πολλές περιπέτειες στο χωριό του κι από εκεί στις 8.9.1941 έφτασε στη Μέση Ανατολή.
 
Πρωτοστάτησε μαζί με άλλους αντιφασίστες οπλίτες και αξιωματικούς στην ίδρυση της Αντιφασιστικής Στρατιωτικής Οργάνωσης και αναδείχθηκε σε Γενικό Γραμματέα της Οργάνωσης.

Για την δράση του και την καθοδήγηση του κινήματος κατά των Βασιλοφασιστικών και Αγγλικών επιδιώξεων, συνελήφθη από τους Εγγλέζους καταδικάστηκε και φυλακίστηκε στα στρατόπεδα συγκέντρωσης. 

Με την απελευθέρωσή του επιστρέφει στην Ελλάδα και συμμετέχει με εισήγησή του στην εκτίμηση του Αντιφασιστικού Αγώνα της Μέσης Ανατολής από την Κ.Ε του ΚΚΕ.

Το 1947 αναλαμβάνει την καθοδήγηση της Περιφερειακής Επιτροπής Σάμου-Ικαρίας-Φούρνων του ΚΚΕ και του Δημοκρατικού Στρατού Σάμου ως πολιτικός επίτροπος.

Τον Οκτώβρη του 1949 συλλαμβάνονται μαζί με τον γιατρό του ΔΣΣ Ικαριώτη Σαράντο Καρούτσο στο κρησφύγετό τους στον Κέρκη μετά από προδοσία και δολοφονούνται.
 
Μετά την δολοφονία των Γιάννη Σαλλά και Σαράντου Καρούτσου δεν βρίσκονταν πια στα σαμιώτικα βουνά κανένας μαχητής του Δημοκρατικού Στρατού.

Τα πτώματά τους μεταφέρθηκαν στην πρωτεύουσα του νησιού, όπου εκτέθηκαν σε δημόσια θέα με κωδωνοκρουσίες και πανηγυρισμούς!

Δεν ήταν τυχαία η εντολή της διοίκησης μετά τη σύλληψή τους, που έλεγε:
«Μεταφέρατε τα πτώματά τους στην πρωτεύουσα».

902