Αντώνης Ραλλάτος: 4 άρθρα για το Περιβάλλον & Η θέση του ΚΚΕ — 1. Το (α)φυσικό φαινόμενο της δασικής πυρκαγιάς

Ένα δάσος από... αυθαίρετα

4 άρθρα του Αντώνη Ραλλάτου για το Περιβάλλον & Οι θέσεις του ΚΚΕ:

1. Το (α)φυσικό φαινόμενο της δασικής πυρκαγιάς

2. Περιβαλλοντική Νομοθεσία, κεφάλαιο και στικά κόμματα

3. Πράσινη υπ-ανάπτυξη

4. Η διαβολική ενέργεια του καπιταλισμού και οι συνένοχοι της Καταστροφής

*

1. Οι δασικές πυρκαγιές και η διέξοδος για την πραγματική προστασία των δασικών οικοσυστημάτων

*

Αντώνης Ραλλάτος

Μέλος του Τμήματος Αγροτικής Πολιτικής της ΚΕ ΤΟΥ ΚΚΕ
Μέλος της Ομάδας Περιβάλλοντος του τμήματος Οικονομίας της  ΚΕ ΤΟΥ ΚΚΕ

*

Οι δασικές πυρκαγιές οι οποίες είναι ένα φυσικό οικολογικό φαινόμενο, έχουν στις μέρες μας εξελιχθεί σε ένα από τα σοβαρότερα προβλήματα των Ελληνικών δασικών οικοσυστημάτων που αποτελούν τη ραχοκοκαλιά του χερσαίου φυσικού περιβάλλοντος.

Η ενιαία διαχείριση του δασικού χώρου

Ορεινή Λάρισα / Πηγή : Eurokinissi

H συμπεριφορά της φωτιάς σε ένα δάσος, παρουσιάζει πολλές ιδιαιτερότητες, εξαιτίας της σύνθεσης και της δομικής συγκρότησης του πολύπλοκου δασικού οικοσυστήματος (διαφορές ταχύτητας του ανέμου μέσα και έξω από το δάσος, διαφορά σχετικής υγρασίας, πυκνότητα και κατακόρυφη διαμόρφωση κρασπέδων, σύνθεση της δασικής βλάστησης κλπ).

Συνεπώς, η προστασία του από τις δασικές πυρκαγιές δεν είναι ίδια με την κατάσβεση μιας κοινής πυρκαγιάς σε έναν κλειστό χώρο.

• Αποτελεί μέρος της διαχείρισης, ανάδειξης και αειφορικής (βιώσιμης) ανάπτυξης των δασών και του φυσικού περιβάλλοντος.

Για να αντιμετωπισθεί ολοκληρωμένα το πρόβλημα των δασικών πυρκαγιών πρέπει να ενταχθεί στο γενικότερο πλαίσιο του δρόμου ανάπτυξης και της διαχρονικά ασκούμενης κυβερνητικής πολιτικής γης και χρήσης γης, περιβάλλοντος και δασικής πολίτικης.

• Η Ελλάδα όχι μόνο έχει διαχωρίσει την πρόληψη από την καταστολή, αλλά έχει διαχωρίσει τα δασικά οικοσυστήματα σε δάση, δασικές εκτάσεις και χορτολιβαδικές, τη στιγμή που στη δασική οικολογία δεν υφίσταται η έννοια της δασικής έκτασης, γιατί τα δάση, οι δασικές εκτάσεις καθώς και οι γυμνές εκτάσεις που περικλείουν, θεωρούνται ενιαία οικοσυστήματα.

Γι’ αυτό ο δασικός χώρος είναι ενιαίος και αδιάσπαστος, διέπεται από ξεχωριστούς κανόνες λειτουργίας, με αλληλεπιδράσεις χλωρίδας και πανίδας και γι’ αυτό το λόγο πρέπει να διαχειρίζεται ενιαία.

• Η γη, τα δασικά οικοσυστήματα (δάση, δασικές εκτάσεις, εθνικοί δρυμοί, προστατευόμενες δασικές περιοχές κλπ), οι υποδομές, αντιμετωπίζονται διαχρονικά ως εμπόρευμα για την ενίσχυση της των κάθε φορά επενδυτικών επιδιώξεων κερδοφορίας των κατασκευαστικών και άλλων επιχειρηματικών ομίλων και όχι ως κοινωνικό αγαθό.

Η πολιτική χρήσεων γης επιτρέπει και έχει οδηγήσει στην ανεξέλεγκτη «συμβίωση» Δασών – κατοικίας, βιομηχανίας, τουριστικών επιχειρήσεων κλπ, με κίνδυνο πυρκαγιών και άλλων ατυχημάτων, με καταστροφικές συνέπειες για τον πληθυσμό.

• Τα μπαζωμένα ρέματα,
• η άναρχη επέκταση των σχεδίων πόλης,
• η τσιμεντοποίηση των οικοπέδων,
• οι ελλείψεις αντιπλημμυρικών έργων και αντισεισμικής προστασίας,
• η κατασκευή μεγάλων οδικών αξόνων και άλλων υποδομών, χωρίς το κριτήριο της επίδρασης στη συνολική τρωτότητα μιας περιοχής απέναντι στις πλημμύρες,
• η απουσία σύγχρονης αντιπυρικής προστασίας,
• η απουσία σχεδίων μαζικής διαφυγής σε περιπτώσεις ανάγκης εκκένωσης περιοχών,
• η απουσία ελεύθερων χώρων,

αποτελούν ορισμένα μόνο ενδεικτικά παραδείγματα αυτής της πολιτικής σχεδιασμού χρήσεων γης, στο πλαίσιο του σημερινού δρόμου ανάπτυξης.

Η κρατική πολιτική δαπανών υπηρετεί επίσης

• την κερδοφορία του μεγάλου κεφαλαίου, και
• τον ανταγωνισμό για το κέρδος

καθώς ιεραρχούνται έργα με βάση τις προτεραιότητές του.

Σ’ αυτή την κατεύθυνση, συνέβαλε

• η μη καταγραφή της κρατικής δασικής περιουσίας,
• η έλλειψη εθνικού κτηματολογίου και δασολογίου

που καθιστούσε και καθιστά δυνατή

• την εκχέρσωση, την καταπάτηση, την εμφάνιση ανύπαρκτων δικαιωμάτων ιδιοκτησίας, (κυριότητας), σε μη καταγραμμένα κρατικά δάση και δασικές εκτάσεις και
• την οικειοποίηση καμένων κρατικών δασικών εκτάσεων με σκοπό την παράνομη ή “νόμιμη” αλλαγή της χρήσης τους,

γεγονότα που έδιναν ισχυρό κίνητρο στους εμπρηστές στο πλαίσιο της δράσης του κατασκευαστικού κεφαλαίου.

Σε αυτές τις συνθήκες, δεν αποτελούσε πολιτική επιλογή η ολοκληρωμένη διαχείριση και προστασία των δασικών οικοσυστημάτων.

• Μάλιστα η αντίληψη κόστους – οφέλους που υπηρετείται από την αλλαγή της χρήσης και του χαρακτήρα των δασικών οικοσυστημάτων, μετατρέπει την αντιμετώπιση των δασικών πυρκαγιών από πολίτικο και επιστημονικό ζήτημα ολοκληρωμένης διαχείρισης και προστασίας από κάθε κίνδυνο συμπεριλαμβανομένων και των δασικών πυρκαγιών, σε επιχειρησιακό πρόβλημα, που αντικειμενικά «μετατρέπεται» σε τέτοιο, απ’ τη στιγμή που ξεσπάσει η δασική πυρκαγιά.

Τα χαρακτηριστικά της εξέλιξης των δασικών πυρκαγιών

Όταν οι επιχειρηματικοί όμιλοι, το κατασκευαστικό κεφάλαιο, κερδοφορούσαν από την αλλαγή χρήσης των δασικών οικοσυστημάτων και τη μετατροπή τους κυρίως σε κατοικίες, βίλες, εκτός σχεδίου δόμηση, τουριστικές επιχειρήσεις,

• αξιοποιούσαν τη δασική νομοθεσία που ψήφιζαν διαχρονικά οι κυβερνήσεις για να τους εξυπηρετήσουν,
• αλλά και τις δασικές πυρκαγιές ως εργαλείο αλλαγής χρήσης τους.
• Η εσωτερική μετανάστευση από τη 10ετία του ‘50 μέχρι ‘80 κατά την οποία πληθυσμοί έφευγαν από τις ορεινές προς τις αστικές περιοχές,
• οι “κατευθυνόμενες” και πραγματικές πιέσεις για αλλαγή χρήσης γης και αυξημένη οικοδομική δραστηριότητα σε δασικές περιοχές γύρω από τα μεγάλα αστικά κέντρα και περιοχές μεγάλης τουριστικής άξιας ιδιαίτερα στα νησιά,

είχαν ως συνέπεια την αλλαγή χρήσης και χαρακτήρα πολλών δασικών οικοσυστημάτων (δασών και δασικών εκτάσεων), στην επέκταση των μεγαλουπόλεων.

• Τα κέρδη ήταν τόσο μεγάλα που οδήγησαν σε μεγάλη αύξηση του ΑΕΠ.

Οι εμπρησμοί μαζί με τα “άγνωστα αίτια” (δηλαδή ανεπιβεβαίωτοι εμπρησμοί), αποτελούν σύμφωνα με στοιχειά της Δασικής υπηρεσίας από το 1974 -1998, το 60-65% των αιτιών και καταστρέφουν το 85% των καμένων εκτάσεων.

Έτσι, μετά τις πυρκαγιές, που ήταν εμπρησμοί ή άγνωστα αίτια, (δηλαδή ανεπιβεβαίωτοι εμπρησμοί) σε ποσοστό 65% των αιτιών που κατέκαιγαν το 85% των καμένων εκτάσεων, οι περισσότερες καμένες δασικές εκτάσεις –κυρίως– και δάση δεν κηρύσσονταν αναδασωτέες, με πρόφαση ασάφειες ιδιοκτησιακού χαρακτήρα αλλά και σε περιπτώσεις οριακού χαρακτηρισμού ή μη ως δασικές, και έτσι άλλαζαν χρήση, χαρακτήρα και ιδιοκτήτη.

• Από κρατικές μη καταγραμμένες μετατρέπονταν σε ιδιωτικές με εκατοντάδες χιλιάδες πλαστά συμβόλαια.

Είναι χαρακτηριστική η εκτίμηση του πορίσματος της “ανεξάρτητης Επιτροπής για τη διαχείριση δασικών πυρκαγιών” που συστήθηκε το 2019. Η επιτροπή εκτιμά ότι:

“Η οικονομική εκμετάλλευση του δασικού χώρου σε περιοχές της Ελλάδας με μεγάλη πυκνότητα πληθυσμού και άξιας γης (παράκτια δάση, θαμνότοποι σε τουριστικές περιοχές) είναι η σημαντικότερη αιτία για την εκδήλωση πυρκαγιών ενώ οι περιοχές αυτές παρουσιάζουν το υψηλότερο ποσοστό δασικών πυρκαγιών που οφείλονται σε ανθρωπογενή αίτια” (πόρισμα σελ 57).

Με αυτόν τον τρόπο διαμορφωθήκαν οι λεγόμενες “μικτές ζώνες”, αναπτύχθηκε η πρώτη και η παραθεριστική κατοικία σε μείξη με δάση ή δασικές εκτάσεις με την πολιτική ευθύνη όλων των κυβερνήσεων και τη νομιμοποίηση τους, όταν ξεσπάει μια πυρκαγιά καίγονται τα δένδρα, οι θάμνοι, τα σπίτια, και δυστυχώς ανθρώπινες ζωές και περιουσίες, αφού ο κρατικός μηχανισμός δεν μπορεί να ανταποκριθεί όπως είναι φυσικό σε αυτές τις δύσκολες συνθήκες.

Το όλο πρόβλημα οξύνει ο αντιεπιστημονική διάσπαση της ενιαίας διαχείρισης των δασών,

• με τον διαχωρισμό της πρόληψης από την καταστολή και
• τη μεταφορά της αρμοδιότητας δασοπυρόσβεσης από τη Δασική υπηρεσία στο Πυροσβεστικό Σώμα, χωρίς καμιά επιστημονική τεκμηρίωση της σκοπιμότητας αυτής,
• την ανύπαρκτη χρηματοδότηση για τη διαχείριση προστασία και πρόληψη,
• την ανεπαρκή και παλαιωμένο εξοπλισμό,
• την αναποτελεσματική οργάνωση και καταστολή των δασοπυροσβεστικών δυνάμεων.

Η πολιτική αυτή ξεκίνησε το 1998 επί κυβέρνησης ΠΑΣΟΚ και συνεχίστηκε μέχρι σήμερα από όλες τις κυβερνήσεις.

• Από τότε, εκατομμύρια στρέμματα δασών και δασικών εκτάσεων κάηκαν, με αποκορύφωμα τα 2.700.000 στρέμματα που αποτεφρώθηκαν σε όλη τη χώρα στην οικολογική καταστροφή του 2007, αλλά και τα χιλιάδες στρέμματα που γίνονται κάθε χρόνο αποκαΐδια.

Στην πράξη αποδείχθηκε ότι η επιλογή αυτή συνέβαλλε σε μεγάλο βαθμό

• στην τεράστια έκταση των καταστροφών,
• σε νεκρούς,
• σε καταστροφές σπιτιών, αγροτικών καλλιεργειών, αλλά και
• σε εκατοντάδες χιλιάδες στρέμματα Δασών που δεν καίγονταν κατά το παρελθόν.

Ο αντιπυρικός σχεδιασμός & ιδιαιτέρα η οργάνωση των επίγειων δυνάμεων είναι ελλειπείς και παραμένουν χωρίς επικαιροποίηση.

• Τα εναέρια μέσα παρά το ότι βοηθούν δεν μπορεί να αποτελούν το κύριο μέσο καταστολής, λόγω του ανάγλυφου και της διασποράς των μέσων κατά τη δασοπυρόσβεση, ακόμη κι αν φτάσουν έγκαιρα.

Από τα αεροπλάνα, π.χ. θα φτάσει στην εστία το πολύ πολύ το 40% της ποσότητας του νερού που μεταφέρουν.

Το βάρος δίνεται στην καταστολή και όχι στην πρόληψη

Το βασικό πρόβλημα είναι ότι δεν δίνει η κυβέρνηση βάρος στην πρόληψη και την προκαταστολή αλλά το κύριο βάρος δίνεται στην καταστολή και μάλιστα αναποτελεσματικά με τις προσλήψεις εποχικού προσωπικού.

Για παράδειγμα:

• Στη δασική υπηρεσία οι κενές θέσεις μόνιμου και ειδικευμένου επιστημονικού και λοιπού προσωπικού είναι κατά μέσο όρο το 70% των αναγκαίων η χρηματοδότηση είναι ανύπαρκτη.
• Στην πυροσβεστική υπηρεσία τα μέσα καταστολής είναι κατά μέσο όρο το 1/3 αυτών που χρειάζονται για αποτελεσματική καταστολή
• Και οι ελλείψεις σε μόνιμο προσωπικό είναι περίπου ανάλογες και η χρηματοδότηση χαμηλότερη από τις ανάγκες.

To ΚΚΕ γενικότερα εκτιμά, ότι η δασική, κρατική κυρίως, γη αποτελεί διαχρονικά, πεδίο επέκτασης των οικονομικών δραστηριοτήτων των μονοπωλιακών επιχειρηματικών ομίλων στον φυσικό χώρο.

• Αδιάψευστος μάρτυρας είναι οι αλλαγές που έγιναν στον χαρακτήρα, στη χρήση γης, ακόμη και μετά από πυρκαγιές – εμπρησμούς, σηματοδοτώντας ουσιαστικά το βαθμό, τον τρόπο και τη μορφή διείσδυσης των μονοπωλιακών ομίλων.
• Οι καταστροφικές πυρκαγιές που εξελίσσονται διαχρονικά σε όλη την Ελλάδα, οι ανθρώπινες ζωές που χάθηκαν, τα καμένα δάση, η καταστροφή του περιβάλλοντος και οι κατεστραμμένες περιουσίες, φανερώνουν σε όλο τους το μεγαλείο τα «επιτεύγματα» μιας κοινωνίας που οικοδομείται στη βάση της εκμετάλλευσης των εργαζομένων και την εμπορευματοποίηση των πάντων σε όφελος των μεγάλων συμφερόντων.

Κάθε πυρκαγιά θα μπορούσε να αντιμετωπιστεί με την προϋπόθεση ότι θα υπήρχε ένας σύγχρονος αντιπυρικός σχεδιασμός, σε επιστημονική βάση, που στο πλαίσιο της συνολικής προστασίας των δασών από κάθε κίνδυνο

• θα έδινε βάρος στην πρόληψη και στην προκαταστολή,
• θα εξασφάλιζε την ενίσχυση των αρμόδιων υπηρεσιών σε χρήμα, προσωπικό, υποδομές.

Τις λεγόμενες “ζώνες μείξης δασών – κατοικίας – οικισμών” τις έχει εκθρέψει το ίδιο το καπιταλιστικό κράτος.

• Για να δώσει διέξοδο στο πιεστικό πρόβλημα της στέγασης, επειδή δεν είχε ποτέ σχέδιο εργατικής – λαϊκής κατοικίας, ενώ έδινε γρήγορο κέρδος στον καπιταλιστικό κατασκευαστικό κλάδο.

Διαχρονικές ευθύνες

Ορεινή Λάρισα / Πηγή : Eurokinissi

Οι μεγάλες ευθύνες της σημερινής κυβέρνησης και των προκατόχων της αφορούν:

• Στη διατήρηση όλου του αντιδασικού νομοθετικού πλαισίου, η ύπαρξη του οποίου ευνοεί τους αποχαρακτηρισμούς δασών και δασικών εκτάσεων.
• Στην έλλειψη συνολικής διαχείρισης και προστασίας των δασικών οικοσυστημάτων και στο πλαίσιο της, την σύγχρονη αντιπυρική προστασία, με κύριο βάρος στην πρόληψη και την σε διαφορετική βάση οργάνωση των επίγειων δυνάμεων.
• Στην υποχρηματοδότηση του εμπλεκόμενων με τις δασικές πυρκαγιές υπηρεσιών, (Δασική, Πυροσβεστικό Σώμα).
• Στη διάσπαση της πρόληψης από την καταστολή το 1998 με τη μεταφορά της δασοπυρόσβεσης στο Πυροσβεστικό Σώμα και με την παράλληλη απαξίωση της δασικής επιστημονικής γνώσης με τη μη αξιοποίηση των εκατοντάδων ειδικών επιστημόνων.

Η θέση του ΚΚΕ

Η γη, και η δασική γη, δεν πρέπει να αποτελεί πεδίο διεύρυνσης της κερδοφορίας, “ιδιοκτησία” και πηγή πλούτου για τις μεγάλες επιχειρήσεις και μονοπωλιακούς ομίλους, που οδηγεί ταυτόχρονα και σε μεγάλες καταστροφές.

Η κοινωνική αξιοποίηση της γης, των δασικών οικοσυστημάτων μπορεί να υλοποιηθεί μόνο στο πλαίσιο ενός ριζικά διαφορετικού τρόπου παραγωγής και οργάνωσης της κοινωνίας, όπου η γη, η χρήση της και τα δασικά οικοσυστήματα θα γίνουν κοινωνική, λαϊκή περιουσία, θα κοινωνικοποιηθούν τα μονοπώλια.

Θα ανατραπεί ο υπάρχων χωροταξικός σχεδιασμός και η πολεοδόμηση θα γίνεται με κριτήριο τις λαϊκές ανάγκες, σε συνδυασμό με και την προστασία του περιβάλλοντος και των δασικών οικοσυστημάτων, σε αντίθεση με την εμπορευματοποίηση της γης, τους οικισμούς αυθαίρετων, την εκτός σχεδίου δόμηση, την επέκταση των σχεδίων πόλεων και δήμων χωρίς ορούς και προϋποθέσεις μέσα ή δίπλα από δάση, δασικές και αγροτικές εκτάσεις.

Απαιτείται ανατροπή του χαρακτήρα της εξουσίας. Κατάκτηση της εργατικής εξουσίας. Προϋποθέτει την κατάργηση της καπιταλιστικής ιδιοκτησίας, την κατοχύρωση της κοινωνικής ιδιοκτησίας στη γη, στα δασικά οικοσυστήματα και στα συγκεντρωμένα μέσα παραγωγής, τον επιστημονικό κεντρικό σχεδιασμό της οικονομίας, εργατικό έλεγχο. Έτσι θα ικανοποιούνται οι διευρυνόμενες εργατικές – λαϊκές ανάγκες για κατοικία, διατροφή, αναψυχή, ανάπαυση, με βάση ένα σύνολο κριτηρίων οικονομικών, κοινωνικών, περιβαλλοντικών και προστασία του περιβάλλοντος και όχι η καπιταλιστική κερδοφορία.

Σ’ αυτό το πλαίσιο, το κύριο βάρος θα δίνεται στη συνολική διαχείριση της γης και στην προστασία και ανόρθωση των δασικών οικοσυστημάτων, που απαιτεί μέσο – μακροπρόθεσμο επιστημονικό κεντρικό σχεδιασμό και ενιαία αντιπυρική προστασία, με κύριο βάρος στην πρόληψη και την ειδική διαχείριση της δασικής βλάστησης. Αυτό να γίνεται από μια Δασική Υπηρεσία με διαφορετική δομή, οργάνωση, προσωπικό, μέσα, οικονομικούς πόρους και με νομικό και θεσμικό πλαίσιο υπέρ του λαού.

Η πολιτική αυτή είναι άρρηκτα συνδεδεμένη με την οργανωμένη παρέμβαση του εργατικού – λαϊκού κινήματος στην παραπάνω κατεύθυνση, ενάντια στους μονοπωλιακούς ομίλους, με την ανατροπή της κρατικής πολιτικής και των αντιλαϊκών νόμων που εντείνουν την εμπορευματοποίηση της γης, των δασικών οικοσυστημάτων, σε σύγκρουση με τα αναπτυξιακά σχέδια της άρχουσας τάξης και όλα τα εργαλεία υλοποίησής τους, όπως η δασική πολιτική και η πολιτική γης.

Το ΚΚΕ καλεί την εργατική τάξη, τα λαϊκά στρώματα να οργανώσουν την πάλη τους, να ανασυντάξουν το εργατικό συνδικαλιστικό κίνημα, να διαμορφώσουν την Κοινωνική Συμμαχία, να βαδίσουν σε γραμμή σύγκρουσης με τους μονοπωλιακούς ομίλους και το κράτος τους, στο δρόμο της ρήξης και της ανατροπής της εξουσίας του κεφαλαίου, που αποτελεί την αιτία χειροτέρευσης της ζωής τους.

Η σημερινή κατάσταση μπορεί να αντιστραφεί. Οι βασικές λαϊκές ανάγκες μπορούν να ικανοποιηθούν συνολικά με κεντρικό επιστημονικό σχεδιασμό στο πλαίσιο της εργατικής εξουσίας, του σοσιαλισμού κομμουνισμού.

Αντώνης Ραλλάτος

Πρώτη δημοσίευση: alt.gr