Μποτίλια Στον Άνεμο

Για ναυαγούς που θέλουν να κολυμπήσουν. Το σημείωμα άλλοτε βιαστικό και ταραγμένο, άλλοτε φλύαρο ή λακωνικό, ακατάληπτο κι ερμητικό, κακογραμμένο κι αδέξιο, ευδιάκριτο ή ξεθωριασμένο. Μπουκαλάκια, φιαλίδια, φιάλες αερίου. Μποτίλιες, μποτίλιες, μποτίλιες... Με καθορισμένο, πάντοτε, στίγμα. Καλή στεριά, συνταξιδιώτες... Ή καλή θάλασσα.

Πέμπτη 20 Αυγούστου 2020

Βαγγέλης Γονατάς: «Ο Μεγάλος Ζωολογικός Κήπος» του εθνικού ποιητή της Κούβας Νικολάς Γκιγιέν — Ένα σημαντικό έργο της παγκόσμιας ποίησης — Οι ελληνικές εκδόσεις του από το 1966 μέχρι σήμερα

1968. El gran Zoo. Η πρώτη κουβανική έκδοση. (Προσωπικό αρχείο Μπ.Ζ.)

Αναδημοσίευση από Cuba de Corazón

Γράφει ο Βαγγέλης Γονατάς

Πρόκειται για ένα βιβλίο που έχει μια ταραχώδη πορεία στην Ελλάδα. Η συνάντηση του ποιητή της Ρωμιοσύνης με τον Νικολάς Γκιγιέν, αποτέλεσε ορόσημο στην ιστορία του πολιτισμού των δύο λαών.

Το Δεκ. του 1966 ο Γιάννης Ρίτσος μετέφρασε και εξέδωσε στην Ελλάδα την ποιητική συλλογή του Γκιγιέν «Ο Μεγάλος Ζωολογικός Κήπος» («El gran zoo»), ένα χρόνο πριν εκδοθεί στην Κούβα (Ιαν. 1968), και αποτελεί παγκόσμια εκδοτική πρωτοτυπία. (Όλα τα ποιήματα εκείνης της έκδοσης και πολλά άλλα για το βιβλίο).

1966. Η πρώτη παγκοσμίως έκδοση του Θεμέλιου στη μετάφραση του Γιάννη Ρίτσου. (Προσωπικό αρχείο Μπ.Ζ.)

Σημειωτέον ότι λίγο νωρίτερα, και ο Γκιγιέν είχε παρουσιάσει σε δική του μετάφραση, για πρώτη φορά στα ισπανικά, δέκα ποιήματα του Ρίτσου στο περιοδικό Bohemia, Ν^ο 31, Αύγ. 1967. Αυτά τα ποιήματα συμπεριλαμβάνονται στη συγκεντρωτική έκδοση του έργου του Γκιγιέν, Ποίηση, Τόμος ΙΙ. Αβάνα, 1973. (Από Μποτίλια Στον Άνεμο: Τα 10 ποιήματα και η ισπανική μετάφραση του Γκιγιέν).

Το καλοκαίρι, επίσης του 1967 κυκλοφορεί μια δεύτερη γαλλική έκδοση σε μετάφραση του Αϊτινού ποιητή René Depestre, στην οποία στηρίχτηκε η απόδοση του Ρίτσου.

Ο Ελληνικός Κήπος, δεν ευδοκίμησε. Λίγους μήνες μετά την κυκλοφορία του, κυκλοφορούν τα τανκς των συνταγματαρχών και το βιβλίο βρέθηκε κι αυτό κάτω από τις ερπύστριες. (ό.π.π.)

1967. Le Grand Zoo. Η δεύτερη παγοσμίως γαλλική έκδοση. (Προσωπικό αρχείο Μπ.Ζ.)

Στις 17/7/2016, 50 χρόνια μετά την ελληνική έκδοση, ο Μπάμπης Ζαφειράτος δημοσιεύει στο προσωπικό του ιστολόγιο, Μποτίλια Στον Άνεμο, μία εκτενή ανάρτηση με τίτλο Νικολάς Γκιγιέν - El Gran Zoo: Η τερατωδώς αθώα Παπάγια και 4 ακόμη,πιο σπάνια, ζώα − Μια νέα προσέγγιση, με την οποία ξεκινά μια γιγαντιαία προσπάθεια που ύστερα από δύο χρόνια —50 χρόνια, ακριβώς, από τον κουβανικό Κήπο— θα οδηγήσει στην δίγλωσση (ελληνικά & ισπανικά) έκδοση, ΝΙΚΟΛΑΣ ΓΚΙΓΙΕΝ, Ο ΜΕΓΑΛΟΣ ΖΩΟΛΟΓΙΚΟΣ ΚΗΠΟΣ -Εκδόσεις ΚΨΜ (2018).

Ο Κήπος παρουσιάστηκε επίσημα στο αναγνωστικό κοινό την Πέμπτη 16 Μαΐου 2018, σε μία επιτυχή και μαζική εκδήλωση στο ΑΛΚΥΟΝΙΣ New Star art cinema, όπου προλόγισε η πρέσβειρα της Κούβας, Σέλμις Μαρία Ντομίνγκες Κορτίνα.

H δεύτερη (2018) ελληνική έκδοση του ΚΨΜ. (Προσωπικό αρχείο Μπ.Ζ.)

Στο 272 σελίδων βιβλίο βρίσκονται για πρώτη φορά και δύο ποιήματα του Γκιγιέν που δεν περιλαμβάνονται ούτε στην έκδοση του Ρίτσου, ούτε στον Ντεπέστρ, ούτε στην πρώτη κουβανική.

Το εξώφυλλο και τις 10 πρωτότυπες εικόνες ζώων, φιλοτέχνησε ο ζωγράφος Ανδρέας Ζαφειράτος, γιος του μεταφραστή, και η έκδοση συμπληρώνεται με τέσσερα σκίτσα του Μπάμπη Ζαφειράτου (3 για τον Γκιγιέν και 1 για τον Ρίτσο).

Το βιβλίο, εκτός από την ποιητική συλλογή, εκτείνεται σε τέσσερα ακόμη μέρη:

Εισαγωγή στο έργο του Γκιγιέν με χρονολόγιο γεγονότων (75 σελ. με 73 υποσημειώσεις).
Σημειώσεις και Σχολιασμός (32 σελ.) των ποιημάτων, με ιστορικές, πραγματολογικές και μεταφραστικές παρατηρήσεις.
Σημειώσεις και Σχολια της Εισαγωγής (18 σελ.)
Ευρετήριο Ονομάτων για πρόσωπα, τόπους και ιστορικά γεγονότα.

Στην έκδοση, πέραν των 40 ποιήματα του ΚΗΠΟΥ, υπάρχουν και τριάντα εννέα (39) επί πλέον χαρακτηριστικά ποιήματα από το σύνολο του γκιγιενικού έργου, συνθέτοντας έτσι μια αντιπροσωπευτική ανθολογία, που αποκαλύπτει στον Έλληνα αναγνώστη την κουβανική ψυχή και το ηχόχρωμα της φωνής του ποιητή.

Μαζί με τα βιογραφικά στοιχεία και τις αναφορές σε πρόσωπα, κείμενα, γεγονότα φωτίζεται η πολιτική – επαναστατική ιστορία της Κούβας και η πολιτιστική της κληρονομιά από το 1860 μέχρι τις μέρες μας.

Από Κατιούσα: Ο Μαγικός Ζωολογικός Κήπος του Νικολάς Γκιγιέν (16+1 ποιήματα και 7 εικόνες ζώων).

Δύο χρόνια μετά την έκδοση του ΚΨΜ —με ένα ακόμη βιβλίο του Ζαφειράτου για τον Γκιγιέν (Αηδόνια και Μπαζούκας, 2016, Β' έκδ. αναθεωρημένη 2018) και μια ανθολογία από τον Χιλιανό Χάιμε Σβαρτ (2011)— και 54 χρόνια από την έκδοση του Θεμέλιου, ο εθνικός ποιητής της Κούβας επανέρχεται.

Στο τέλος του καλοκαιριού αναμένεται η (επαν)έκδοση από τις εκδόσεις Ατέχνως του βιβλίου «Ο μεγάλος ζωολογικός Κήπος» στην απόδοση του Γιάννη Ρίτσου (Πηγή).

Ο σπόρος της Κούβας, που έριξε ο Ρίτσος το 1966, καρπίζει και πάλι. Σε δύο χρόνια έγιναν όσα δεν έγιναν σε πενήντα.

Ο Γιάννης Ρίτσος και ο Νικολάς Γκιγιέν είναι ορόσημο στην ιστορία του πολιτισμού των δύο λαών.

____________________