Ο Τσε, ο Ανταρτοπόλεμος και ο Ράφτης με του περιστεριού το πρόσωπο

Καμίλο Σιενφουέγος
(Camilo Cienfuegos)
Γεννήθκε στην Αβάνα, 6 Φεβρουαρίου 1932 - Χάθηκε στη θάλασσα, 28 Οκτωβρίου 1959
Ερνέστο Γκεβάρα δε λα Σέρνα, γνωστός και ως «Τσε»
(Che Guevara - Ernesto Guevara de la Serna)
Γεννήθηκε στις 14 Ιουνίου 1928 στο Ροσάριο της Αργεντινής
Δολοφονήθηκε από τη CIA, στις 9 Οκτωβρίου 1967, στη Λα Ιγέρα της Βολιβίας

*
ο ράφτης ο γλυκός ρετάλια ράβει του σπαραγμού και του έρωτα
ακόμα έχει πολλή δουλειά
μια μέρα θα γυρίσει
Χουάν Χέλμαν: Καμίλο, οι Εκατό Φωτιές

*

Ο ΑΝΤΑΡΤΟΠΟΛΕΜΟΣ
(Στρατιωτικά κείμενα)

Αφιέρωση του Τσε Γκεβάρα στον Καμιλο Σιενφουέγος

Το έργο τούτο αφιερώνεται στη μνήμη του Καμίλο Σιενφουέγος· ήταν να το διαβάσει και να κάνει τις απαραίτητες διορθώσεις: η μοίρα δεν τού το επέτρεψε. Οι γραμμές ετούτες μπορούν να θεωρηθούν σαν απόδοση τιμών του επαναστατικού Στρατού στο μεγάλο καπετάνιο του, στο μεγαλύτερο αντάρτη ηγέτη που έβγαλε αυτή η Επανάσταση, στον ακηλίδωτο επαναστάτη, στον αδελφικό φίλο.

Ο Καμίλο πήρε μέρος σ’ εκατό μάχες, ήταν ο έμπιστος του Φιντέλ στις δύσκολες στιγμές του πολέμου, ο όλο αυταπάρνηση αγωνιστής, ο άνθρωπος που τη θυσία την έκανε όργανο για ατσάλωμα του χαρακτήρα του και σφυρηλάτηση του χαρακτήρα του στρατεύματος. Πιστεύω πως θα είχε εγκρίνει αυτό το κείμενο, όπου έχω συγκεντρώσει τις εμπειρίες μας από τον αντάρτικο πόλεμο, γιατί είναι δημιούργημα της ζωής. Αλλά θα είχε προσθέσει εκείνος σε τούτες τις σελίδες τη βαθιά ζωτικότητα της ιδιοσυγκρασίας του, του μυαλού του και της τόλμης του, που σε τόση τελειότητα φτάνουν μόνο σε κάποια σπάνια πρόσωπα της Ιστορίας.

Santa Klara
(Μπαρτ Γκλιν - Magnum Photos)

Δεν πρέπει ωστόσο να φανταζόμαστε τον Καμίλο σαν ήρωα θρύλου, που κάνει θαυμαστά κατορθώματα με μόνη την παρόρμηση της μεγαλοφυΐας του. Πρέπει να τον βλέπουμε σαν έκφραση του λαού που τον διαμόρφωσε, όπως διαμορφώνει τους ήρωές του, τους μάρτυρές του, τους αρχηγούς του μέσα στην ατέλειωτη επιλογή του αγώνα και των σκληρών συνθηκών του.

Δεν ξέρω αν ο Καμίλο γνώριζε το απόφθεγμα του Δαντόν σχετικά με τα επαναστατικά κινήματα: «Τόλμη, ακόμη περισσότερη τόλμη, πάντοτε τόλμη!». Όπως και να ‘ναι όμως το εφάρμοζε στις πράξεις του, προσθέτοντας και τις ειδικές ιδιότητες του γκουεριλλέρο: την ακριβή και ταχεία ανάλυση της κατάστασης, την ικανότητα να προβλέπει τα προβλήματα που θα δημιουργήσει το μέλλον.

Μ’ όλο που οι γραμμές ετούτες, που είναι και προσωπική μου και ενός ολόκληρου λαού απόδοση φόρου τιμής στον ήρωά μας, δεν έχουν σκοπό τους να δώσουν τη βιογραφία του και να αφηγηθούν τα κατορθώματά του, θα πω πως ο Καμίλο ήταν ο άνθρωπος χιλίων ανδραγαθημάτων· τα προκαλούσε φυσικότατα, γιατί στην αποκοτιά του και στο σεβασμό που έτρεφε προς το λαό πρόσθετε την προσωπικότητά του: το στοιχείο αυτό που συχνά το ξεχνούν, το στοιχείο που έβαζε τη σφραγίδα τού Καμίλο στο κάθε τι δικό του· Εκείνη η πολύτιμη πρωτοτυπία που πολύ λίγοι άνθρωποι κατορθώνουν να βάζουν στην κάθε τους πράξη. Ο Φιντέλ το έχει πει κιόλας: την μόρφωσή του δεν την είχε από τα βιβλία· είχε τη φυσική εξυπνάδα του λαού, που τον είχε διαλέξει μέσα σε χίλιους για να τον ανεβάσει σ’ αυτή την προνομιούχα θέση όπου έφτασε με απαράμιλλη τόλμη, σταθερότητα, εξυπνάδα και επιμέλεια.

Ο Καμίλο είχε κάνει θρησκεία να είναι πιστός. Είχε αφοσιωθεί στη θρησκεία αυτή: Πιστός στον Φιντέλ, που ενσαρκώνει όσο κανένας άλλος τη θέληση του λαού, και πιστός στον ίδιο το λαό. Σ’ αυτόν τον αήττητο γκουεριλλέρο τα δυο αυτά συναισθήματα ήταν τόσο αξεχώριστα όσο ο Φιντέλ και ο λαός.

Σιέρα Μαέστρα, (1957 - 1958). Καμίλο (πάνω αριστερά), Φιντέλ, Τσε.
Kατά τη διάρκεια της δεύτερης μάχης του Pino del Agua (16-17 Φεβ. 1958).
Φωτό του Enrique Meneses (Πηγή)

Ποιός τον σκότωσε;

Θα μπορούσαμε μάλλον να αναρωτηθούμε: ποιος έσβησε τη φυσική του υπόσταση; Γιατί η ζωή ανθρώπων σαν κι αυτόν συνεχίζεται στο λαό· δεν τελειώνει παρά μόνο όταν το αποφασίσει ο λαός.

Ο εχθρός τον σκότωσε· γιατί επιθυμούσε το θάνατό του· γιατί δεν υπάρχουν ασφαλή αεροπλάνα, γιατί οι πιλότοι δεν μπορούν ν’ αποκομίσουν την απαιτούμενη πείρα· γιατί, παραφορτωμένος δουλειά, ήθελε να φτάσει το ταχύτερο στην  Αβάνα... κι αυτό που τον σκότωσε είναι και ο χαρακτήρας του. Ο Καμίλο δε λογάριαζε τον κίνδυνο, τον χρησιμοποιούσε σαν αντιπερισπασμό, έπαιζε μαζί του σαν ταυρομάχος, τον προσέλκυε και τον μανουβράριζε· στη νοοτροπία του του γκουεριλλέρο κανένα εμπόδιο δε μπορούσε να σταματήσει, ή να μετατρέψει τη γραμμή που είχε χαράξει για τον εαυτό του.

Santa Klara
(Μπαρτ Γκλιν - Magnum Photos)

Έφυγε όταν πια ένας ολόκληρος λαός τον γνώριζε, τον θαύμαζε και τον αγαπούσε. Θα μπορούσε να είχε συμβεί αυτό πρωτύτερα, οπότε η ιστορία του θα ήταν μονάχα η απλή ιστορία ενός καπετάνιου του αντάρτικου. Θα υπάρξουν πολλοί Καμίλο, είπε ο Φιντέλ, και μπορώ να προσθέσω πως υπήρξαν Καμίλο, Καμίλο που η ζωή τους τέλειωσε προτού ολοκληρώσουν τον ίδιο λαμπρό κύκλο που εκείνον τον έκανε να μπει στην ιστορία. Ο Καμίλο κι οι άλλοι Καμίλο (εκείνοι που δεν ολοκληρώθηκαν κι εκείνοι που θα ’ρθουν) είναι η απόδειξη της δύναμης του λαού, η ανώτατη έκφραση του τι μπορεί να γεννήσει ένα έθνος που βρίσκεται επί ποδός πολέμου για να υπερασπίσει τα πιο αγνά ιδανικά του, και της πίστης του στην εκπλήρωση των πιο ευγενικών του σκοπών.

Δε θα τον τοποθετήσουμε αμετακίνητα για να τον φυλακίσουμε σε καλούπι, αυτό θα σήμαινε να τον σκοτώναμε. Ας τον αφήσουμε έτσι, σαν σκιαγραφημένο, χωρίς να ορίσουμε με ακρίβεια την κοινωνική και οικονομική ιδεολογία του, που δεν ήταν απόλυτα καθορισμένη· ας θυμόμαστε μόνο πως σε τούτον τον απελευθερωτικό πόλεμο δεν υπήρξε άλλος στρατιώτης που να μπορεί να συγκριθεί με τον Καμίλο. Επαναστάτης τέλειος, άνθρωπος του λαού, δημιουργός σ’ αυτή την επανάσταση που έκανε το Κουβανικό Έθνος, το πνεύμα του δεν μπορούσε να εννοήσει ούτε το παραμικρό ίχνος κούρασης ή αποθάρρυνσης. Ο Καμίλο, ο γκουεριλλέρο, αποτελεί μόνιμο θέμα καθημερινής αναπόλησης μας· είναι ο άνθρωπος που είχε κάνει το ‘να ή τ’ άλλο, «δουλειά του Καμίλο», ο άνθρωπος που έβαλε τη σαφή και ανεξίτηλη σφραγίδα του στην Κουβανέζικη Επανάσταση, ο άνθρωπος που μένει παρών στις καρδιές όλων όσων δεν ολοκληρώθηκαν και εκείνων που θα’ ρθουν.

Με την αδιάκοπη και αθάνατη ανανέωσή του, ο Καμίλο είναι η εικόνα του λαού.

Ερνέστο Τσε Γουεβάρα

Ο ΑΝΤΑΡΤΟΠΟΛΕΜΟΣ

Στρατιωτικά κείμενα

Μετάφραση: Φ. Χατζιδάκη, Σ. Σιδερά

Εισαγωγή, Ρ. Φ. Ρεταμάρ

Εκδόσεις Καρανάση, Αθήνα 1981, σελ. 33-35