 |
Χοσέ Μαρτί – Η δική μας Αμερική (Nuestra América).
Εθνικός ήρωας της Κούβας και ποιητής
(José Julián Martí y Pérez – Jose Martí). Αβάνα, 28 Ιαν. 1853 – Ντος Ρίος, 19 Μαΐ. 1895.
Σχέδιο – Σύνθεση, Μπάμπης Ζαφειράτος, 18.V.2015 – Bandera Cuba Ιαν. 2020. (Μελάνι, 29 χ 21 εκ.) |
ΣΕΒΟΜΑΙ όποιον με μια δυνατή
Έναν τύραννο κάτω σωριάζει:
Τον τιμώ και σταλιά δε με νοιάζει
Ποιας πατρίδας το χώμα πατεί.
Χοσέ Μαρτί, Απλοί Στίχοι
(Μτφρ.: Μπάμπης Ζαφειράτος, Ιαν. 2020)
*
*
Χοσέ Μαρτί
Ο Απόστολος της Ανεξαρτησίας
(José Julián Martí y Pérez)
Κούβα, Αβάνα 28 Ιανουαρίου 1853 – Δος Ρίος, 19 Μαΐου 1895
Συγγραφέας, Ποιητής, Εθνικός ήρωας της Κούβας
*
Νικάνε αυτοί που μάχονται και αντιστέκονται.
Η ελευθερία είναι πολύ ακριβή και είναι απαραίτητο ή να παραιτηθείς και να ζεις χωρίς αυτήν ή να αποφασίσεις να την αγοράσεις στην τιμή της.
Χοσέ Μαρτί
*
Χοσέ Μαρτί – Απλοί Στίχοι
(1891)
Μετάφραση – Σημειώσεις
*
Η πολιτική, ηθική και ποιητική παρακαταθήκη του Χοσέ Μαρτί
VII: 3/8
ΣΕ κάμπο ανθισμένο κρατήσου,
Εκεί που τις μάχες σου δίνεις·
Για όσα ποτέ δεν προδίνεις
Θα παίζεις διαρκώς τη ζωή σου.
VII: 6/8
ΣΕΒΟΜΑΙ όποιον με μια δυνατή
Έναν τύραννο κάτω σωριάζει:
Τον τιμώ και σταλιά δε με νοιάζει
Ποιας πατρίδας το χώμα πατεί.
Χοσέ Μαρτί, Απλοί Στίχοι
(Μτφρ: Μπάμπης Ζαφειράτος, Ιαν. 2020)
*
 |
Χοσέ Μαρτί: Ο Απόστολος της Κούβας. Πίνακας, Λουίς Μιγέλ Ροδρίγες.
Στο “ευαγγέλιο” που κρατάει αναγράφονται κάποιες από της ρήσεις του (π.χ.): «Η ελευθερία είναι η τυραννία του καθήκοντος». «Οι άνθρωποι ανήκουν σε δύο κατηγορίες: Σ’ εκείνους που αγαπούν και χτίζουν και σ’ εκείνους που μισούν και γκρεμίζουν». «Κάνοντας είναι ο καλύτερος τρόπος για να πεις». «Οι υπερεκτιμημένοι φίλοι είναι οι μεγαλύτεροι εχθροί». «H ελευθερία είναι η ουσία της ζωής»… (Πηγή πίνακα: diariolasamericas) |
Πρόλογος
Χοσέ Μαρτί. Πολιτικός, ποιητής, συγγραφέας, Υποστράτηγος του Απελευθερωτικού Στρατού της Κούβας. Το αρχικό τετράστιχό του (VII: 3/8) θα μπορούσε κάλλιστα να συνοψίσει την παρακαταθήκη του στους λαούς της γης, αφού εν τέλει, σε μαγιάτικο ανθισμένο κάμπο θα παίξει και θα χάσει τη ζωή του, εκεί στη συμβολή των ποταμών Κάουτο και Κοντραμαέστρε (Dos Rios -Δυο Ποτάμια), στην πρώτη και τελευταία του μάχη για την Ανεξαρτησία της Κούβας. Ήταν μόλις 42 χρονών.
Η επαναστατική δράση του Χοσέ Μαρτί δεν περιορίζεται μόνο στον κοινωνικό στίβο, αλλά αναταράζει και τα λιμνάζοντα νερά της ισπανοαμερικάνικης λογοτεχνίας, ανοίγοντας το δρόμο στον Μοντερνισμό.
Οι Απλοί Στίχοι (Versos Sencillos) αποτελούνται από 46 άτιτλα ποιήματα με λατινική αρίθμηση (I – XLVI). Τα 44 ποιήματα έχουν συνολικά 204 τετράστιχα (816 στίχοι), υπάρχει ένα ποίημα με τρεις 6στιχες στροφές και ένα ακόμη 39στιχο χωρίς ρίμες. Σύνολο 873 στίχοι.
Εδώ μεταφράζονται και παρουσιάζονται (με τη σειρά του βιβλίου) 18 τετράστιχα: τα 15 τετράστιχα που κατά καιρούς τραγουδήθηκαν από μεγάλα ονόματα της μουσικής –περιλαμβάνονται τα 4 βασικά της πρώτης εκτέλεσης (αραβ. αρ. 1-4) και των περισσότερων κατοπινών εκτελέσεων–, τα δύο που προηγήθηκαν και το ακροτελεύτιο τετράστιχο της συλλογής.
Κρίθηκε σκόπιμο να παρουσιαστεί και ο Πρόλογος του Χοσέ Μαρτί, γιατί προσθέτει σημαντικές πληροφορίες, τόσο πολιτικοϊστορικές όσο και για την ίδια τη συλλογή, μα και σαν ένα ελάχιστο δείγμα της πρώιμης λενινιστικής σκέψης του. Ο Μαρτί πέθανε όταν ο Λένιν ήταν 25 ετών.
Ακολουθούν 14 βίντεο με ιστορικές και σημαντικές εκτελέσεις (ενδεικτικά) και με διαφοροποιήσεις στη μετάφραση για προσαρμογή στη μελωδία, κάτι όχι εύκολο, λόγω κυρίως του διαφορετικού ερμηνευτικού ύφους (και του τονισμού άρα).
*
Στο Επίμετρο για τον τυφώνα Ίρμα υπάρχει απλώς το πνεύμα του Χοσέ Μαρτί, αφού η Γουανταναμέρα, εκτός του ότι είναι, ομολογουμένως, το πιο αγαπημένο τραγούδι και «σήμα κατατεθέν» της Λατινικής Αμερικής, τείνει να γίνει (αν δεν είναι ήδη) ο δεύτερος Εθνικός Ύμνος της Κούβας.
*
Ας ληφθεί υπόψη ότι οι στίχοι του Μαρτί είναι Απλοί μεν πολύσημοι δε. Και οι λέξεις του επίσης. Sencillo, π.χ., εκτός από απλός, σημαίνει και: αγνός, ευθύς, γνήσιος αληθινός, έντιμος, λιτός, απέριττος, μετριόφρων, ταπεινός, σεμνός, φυσικός, ειλικρινής ντόμπρος…
Κατά νου και το ελληνικό απλός: απλοϊκός, ανεπιτήδευτος, λιτός, απέριττος.
*
Οι Απλοί Στίχοι της Γουανταναμέρα
1.
Ι: 1 στροφή από 18
ΕΙΜΑΙ άνθρωπος ντόμπρος κι η γη μου
Είν’ εκεί που ο φοίνικας βγαίνει.
Κι απλούς στίχους να βγάλει η ψυχή μου
Πριν πεθάνω είν’ αυτό που μου μένει.
Ι: 2/18
ΠΑΤΡΙΔΑ μου έχω όλα τα μέρη
Κι από τόπο σε τόπο γυρνάω:
Είμαι τέχνη, κι τέχνη με ξέρει,
Στα βουνά σαν βουνό τριγυρνάω.
Ι: 6/18
ΕΙΔΑ κάποιον να ζει με μπηγμένο
Στα πλευρά του βαθιά το μαχαίρι
Μα ποτέ του δεν είχε ειπωμένο
Ποιας τον είχε σκοτώσει το χέρι.
Ι: 12/18
ΕΧΩ δει τον αετό μες στη δίνη
Του γλαυκού, με πληγές να πετάει.
Στη φωλιά της οχιά να ψοφάει
Το δικό της φαρμάκι σαν πίνει.
