Μπέρτολτ Μπρεχτ: 12 ποιήματα. Με 4 πίνακες του Ρούντολφ Σλίχτερ

Άουγκσμπουργκ Βαυαρίας, 10 Φεβρουαρίου 1898
Ανατολικό Βερολίνο, 14 Αυγούστου 1956
Rudolf Schlichter (1890-1955), Bertolt Brecht (1926), Λάδι σε μουσαμά, 75,5 x 46 cm

ΓΙΑ ΠΑΝΤΑ ΜΠΡΕΧΤ

1.

Ο ΑΠΟΓΟΝΟΣ

Το ομολογώ: Ελπίδα εγώ

καμία δεν έχω.

Οι τυφλοί μιλάνε για διέξοδο. Εγώ

βλέπω.

Όταν τις πλάνες όλες ξοδέψουμε,

τελευταίο στην παρέα μας μέλος

μένει απέναντί μας το Τίποτα.

2.

ΤΟ ΚΥΚΛΙΚΟ ΤΡΑΓΟΥΔΙ ΤΩΝ ΑΝΕΡΓΩΝ

Αν δεν κοπούν καθόλου ξύλα,

ο φούρναρης ψωμί δεν βγάζει.

Ο φούρναρης ψωμί αν δεν ψήνει,

ο ξυλοκόπος δεν τη βγάζει.

Μα ο ξυλοκόπος αν πεθάνει,

για ποιον ο φούρνος πια θα ψήνει;

Κι αφού ψωμί δε θα υπάρχει,

το δάσος άκοπο θα μείνει.

3.

ΟΜΩΣ ΚΑΙ ΚΑΤΩ ΑΠΟ ΕΜΑΣ ΑΚΟΜΑ

Όμως και κάτω από εμάς ακόμα

υπάρχουνε κι άλλα επίπεδα,

και κάτω απ’ αυτά φαίνεται πως

κι άλλα επίπεδα είναι, όπου

εμάς τους δύστυχους

υπάρχουν άνθρωποι που

ευτυχισμένους

μας λένε.

4.

ΣΑΝ ΠΛΑΚΩΣΑΝ ΟΙ ΤΡΟΜΕΡΟΙ ΛΗΣΤΕΣ

Σαν πλάκωσαν οι τρομεροί ληστές, αλιά μου,

την πόρτα εγώ τους είχα διάπλατα ήδη ανοίξει·

τους άκουσα που μου φωνάξαν τ’ όνομά μου

και βγήκα να τους δω έξω, δίχως άλλη νύξη.

Και πριν καλά-καλά λεχθεί έστω και μια λέξη,

την αρμαθιά με τα κλειδιά έτρεξα να φέρω·

νομίμως όλα εκτελεστήκαν, και είχε τρέξει

και η τήρηση των τύπων ‒ τούτο μόνο ξέρω.

Rudolf Schlichter (1890-1955), Rooftop Studio, 1920

5.

ΠΟΙΟΣ ΕΙΝΑΙ Ο ΕΧΘΡΟΣ ΣΟΥ;

Τον πεινασμένο, που σου βούτηξε

την τελευταία μπουκιά, εχθρό τον βλέπεις.

Τον κλέφτη όμως, που ποτέ δεν πείνασε,

ποτέ σου απ’ το λαιμό δεν τον εβούτηξες.

6.

ΟΤΑΝ ΕΡΧΟΝΤΑΙ ΚΑΙ ΠΕΦΤΟΥΝ ΣΑΝ ΒΡΟΧΗ ΤΑ ΕΓΚΛΗΜΑΤΑ

Όπως εκείνος που φέρνει μια σημαντική επιστολή στο γκισέ εκτός των ωρών εργασίας του ταχυδρομείου: και το γκισέ είναι κλειστό·

όπως εκείνος που θέλει να προειδοποιήσει την πόλη για την επερχόμενη πλημμύρα ‒ μιλάει ωστόσο ξένη γλώσσα: και κανένας τί λέει δεν καταλαβαίνει·

όπως ο ζητιάνος που χτυπάει για πέμπτη φορά την πόρτα εκείνη που του είχαν ανοίξει τις προηγούμενες τέσσερις: και μένει τώρα, την πέμπτη του φορά, πεινασμένος·

όπως ο πληγωμένος που τρέχει το αίμα του, ενώ περιμένει τον γιατρό: και το αίμα του συνεχίζει να τρέχει,

έτσι ερχόμαστε κι εμείς και γράφουμε και λέμε για τα κακά που έχουμε τραβήξει και για τα εγκλήματα που έχουμε υποστεί.

Την πρώτη φορά που αναφέραμε ότι σφάζανε τους φίλους μας με μέτρο και αραιά-αραιά, βγήκε μια κραυγή απόγνωσης και φρίκης. Είχανε σφάξει, τότε, εκατό. Όταν όμως ύστερα σφαχτήκαν χίλιοι, και τελειωμό δεν είχανε οι σφαγές, απλώθηκε παντού σιωπή.

Όταν έρχονται και πέφτουν σαν βροχή τα εγκλήματα, κανείς τότε δεν βγαίνει να φωνάξει Σταματήστε!

Όταν τα εγκλήματα γίνονται σωρός, γίνονται και αόρατα.

Όταν τα βάσανα είναι αβάσταχτα και θεριεύει ο πόνος, κραυγή από πουθενά δεν ακούγεται.

Γιατί και οι κραυγές... έτσι πέφτουνε κι αυτές... σαν βροχή, σαν βροχή καλοκαιριάτικη.

7.

ΕΓΚΩΜΙΟ ΣΤΗ ΔΙΑΛΕΚΤΙΚΗ

Το άδικο προχωράει σήμερα με αβέβαιο βήμα.

Γι’ ακόμα δέκα χιλιάδες χρόνια

οι καταπιεστές παίρνουνε μέτρα.

Η βία μάς βεβαιώνει πως

όπως είναι τα πράγματα, θα παραμείνουν.

Φωνή άλλη δεν ακούγεται

πάρεξ η φωνή των κυριάρχων,

ενώ η εκμετάλλευση ξελαρυγγιάζεται στις αγορές

πως μόλις τώρα ν’ αποδίδει ξεκινάει.

Μα κι από τους καταπιεσμένους

πολλοί λένε τώρα: ’Κείνο που θέλουμ’ εμείς

ποτέ δεν πρόκειται να γίνει.

Όμως όποιος ακόμα ανεβαίνει

δεν κάνει να λέει ποτέ!

Καθόλου βέβαιο το βέβαιο δεν είναι.

Όταν οι Αποπάνω αποσώσει θα ’χουνε τους λόγους τους,

θα μιλήσουνε οι Αποκάτω.

Ποιος θα τολμήσει πια να ξαναπεί ποτέ!

Ποιος φταίει που υπάρχει ακόμα καταπίεση; Εμείς!

Ποιος να την συντρίψει θ’ αναλάβει; Εμείς ομοίως!

Οι γονατισμένοι όλοι, εμπρός! Σηκωθείτε!

Οι χαμένοι όλοι, εμπρός! Στον αγώνα! Πολεμήστε!

Όποιος την κατάστασή του ξέρει και κατανοεί

πώς θα εμποδιστεί να την αλλάξει;

Οι νικημένοι του σήμερα, βλέπετε,

είναι οι νικητές του αύριο,

όσο για κείνο το  π ο τ έ

έχει πλέον γίνει  σ ή μ ε ρ α,  κι έχουμε κιόλας αργήσει!

Rudolf Schlichter (1890-1955), Hausvogteiplatz (1926), watercolor

8.

ΟΠΟΙΟΣ ΑΜΥΝΕΤΑΙ

Όποιος αμύνεται, όταν του κόβει την ανάσα

αυτός που του σφίγγει το λαιμό, προστατεύεται

από ρητή διάταξη του νόμου –

γι’ αυτό και κραυγάζει

πως ευρέθη σε νόμιμη άμυνα. Όμως

αυτός ο ίδιος νόμος το πρόσωπό του αποστρέφει

–και αν τυχόν ιδεί, αντιπαρέρχεται–,

όποτε αμύνεσθε, γιατί σας κόβουν το ψωμί.

Και βέβαια όποιος δεν τρώει πεθαίνει,

το ίδιο παθαίνει δε και όποιος τρώει ελάχιστα,

μόνο που αυτός αργεί λιγάκι να πεθάνει.

Και όσο πεθαίνει –μέρες και μήνες–

του απαγορεύεται η άμυνα.

9.

ΣΠΙΤΙ ΤΟΥ ΟΠΟΙΟΣ ΜΕΝΕΙ, ΟΤΑΝ ΑΡΧΙΖΕΙ Ο ΑΓΩΝΑΣ

Σπίτι του όποιος μένει, όταν αρχίζει ο αγώνας

κι αφήνει άλλους για την υπόθεσή του να παλέψουν,

πρέπει να ξέρει (για να ’ναι προετοιμασμένος) ότι

όποιος δεν επήρε μέρος στον αγώνα

την ήττα αναγκαστικά θα μοιραστεί στο τέλος.

Και κάτι άλλο: ουδέποτε εν τέλει

αποφεύγει τον αγώνα

όποιος θέλει τον αγώνα ν’ αποφύγει –

καθώς

για του εχθρού του την υπόθεση θα ’χει παλέψει

όποιος για τη δική του δεν επάλεψε υπόθεση.


10. 

ΟΙ ΕΡΓΑΤΕΣ ΦΩΝΑΖΟΥΝ ΓΙΑ ΨΩΜΙ. 
Οι έμποροι φωνάζουν γι’ αγορές.
Οι άνεργοι πεινάγανε. Τώρα
πεινούν οι εργαζόμενοι.
Ξανακουνιούνται τα χέρια που άπραγα μέναν:
φτιάχνουν οβίδες.

Rudolf-Schlichter (1890-1955), Blind Power (1937), Λάδι σε καμβά ( Ο Νέος Άνθρωπος)

11.

ΑΝ ΜΕΙΝΟΥΝΕ ΤΑ ΠΡΑΓΜΑΤΑ ΟΠΩΣ ΕΙΝΑΙ

Αν μείνουνε τα πράγματα όπως είναι

είσαστε χαμένοι.

Η μεταβολή, ναι, είναι εσάς ο φίλος σας,

και η διαφωνία ο σύμμαχός σας στον αγώνα.

Από το τίποτα

κάτι πρέπει εσείς να φτιάξετε,

οι δε του κόσμου οι παντοδύναμοι

να γίνουν πρέπει τίποτα.

Αυτό που ήδη κατέχετε αφήστε το·

πιάστε πάρτε αυτό που σας αρνιούνται.

12.

Ο ΚΟΜΜΟΥΝΙΣΜΟΣ ΕΙΝΑΙ Η ΜΕΣΗ ΟΔΟΣ

Σε ανατροπή της καθεστηκυίας τάξεως να καλούμε

φαντάζει φοβερό.

Πλην όμως η καθεστηκυία δεν είναι τάξη.

Να καταφεύγουμε στη βία πάλι

φαντάζει κακό.

Πλην όμως ό,τι σταθερά ασκείται βία είναι,

δεν είναι κάτι το ξεχωριστό και το ιδιαίτερο.

Ο κομμουνισμός δεν είναι το άκρον των άκρων

που μόνο κάτι λίγο απ’ αυτόν μπορεί να εφαρμοστεί,

αλλά

πριν ολόκληρος εφαρμοστεί ολότελα,

δεν υπάρχει ούτε μία περίπτωση να γίνει ανεκτός

από όποιον είναι αναίσθητος.

Ο κομμουνισμός είναι όντως το ελάχιστο αίτημα,

είναι αυτό που βρίσκεται απ’ όλα πιο κοντά μας,

είναι η μέση λογική οδός.

Όποιος του πάει κόντρα, όχι, δεν σκέφτεται αλλιώτικα ‒

όποιος του πάει κόντρα δεν σκέφτεται καθόλου

ή σκέφτεται απλώς και μόνο το τομάρι του.

Είναι εχθρός του ανθρωπίνου γένους, είναι

φριχτός

κακός

αναίσθητος

και πρωτίστως είναι

οπαδός των άκρων, που,

αν εφαρμοζόταν έστω και κάτι λίγο απ’ αυτά,

η ανθρωπότητα μες στον γκρεμό θε να χανόταν.

Μετάφραση: Γιώργος Κεντρωτής

Η βαβυλωνιακή σύγχυση των λέξεων και άλλα 499 ποιήματα

GUTENBERG, Αθήνα, 2014.

Επιλογή και μεταφορά ποιημάτων και πινάκων, επιμέλεια: Μποτίλια Στον Άνεμο

*

Rudolf Schlichter (1890-1955). Το 1919 εντάχθηκε στο Κομμουνιστικό Κόμμα της Γερμανίας . Το 1937 τα έργα του κατασχέθηκαν ως εκφυλισμένη τέχνη, και το 1939 οι Ναζί του απαγορεύουν να τα παρουσιάζει. (Και από εδώ)

Μπέρτολτ Μπρεχτ

Άουγκσμπουργκ Βαυαρίας, 10 Φεβρουαρίου 1898
Ανατολικό Βερολίνο, 14 Αυγούστου 1956

Σχέδιο, Μπάμπης Ζαφειράτος, 14.VIII.2015 (Μελάνι, 29 χ 21 εκ.)

και δωσ’ του να ξαναρωτάνε το ’να τ’ άλλο, 

[...] και τί θα γίνουνε τα βιβλιάρια των καταθέσεών τους

και τα κυριακάτικά τους ρούχα

ύστερα από τον βομβαρδισμό και την καταστροφή –

ε, σ’ όλους αυτούς εμείς 

δεν έχουμε και πάρα πολλά να πούμε.

(Μετάφραση, Γιώργος Κεντρωτής)
Μπέρτολτ Μπρεχτ: Εν όψει της επερχόμενης αεροπορικής επιδρομής του Κεφαλαίου
(Παρασκευή, 14 Αυγούστου 2015)

*

____________________

Χρονολογίες Ποιημάτων
( / σελ. βιβλίου)

Α. Ποιήματα 1913-1926

1.  Ο ΑΠΟΓΟΝΟΣ / 54 

Γ. Ποιήματα 1926-1933

7 ΕΓΚΩΜΙΟ ΣΤΗ ΔΙΑΛΕΚΤΙΚΗ  / 219 (Τραγούδια Ποιήματα Χορικά)

8 ΟΠΟΙΟΣ ΑΜΥΝΕΤΑΙ  / 159

Δ. Ποιήματα 1933-1938

4.  ΣΑΝ ΠΛΑΚΩΣΑΝ ΟΙ ΤΡΟΜΕΡΟΙ ΛΗΣΤΕΣ / 264

5 . ΠΟΙΟΣ ΕΙΝΑΙ Ο ΕΧΘΡΟΣ ΣΟΥ; / 264

6 . ΟΤΑΝ ΕΡΧΟΝΤΑΙ ΚΑΙ ΠΕΦΤΟΥΝ ΣΑΝ ΒΡΟΧΗ ΤΑ ΕΓΚΛΗΜΑΤΑ  / 267

9 . ΣΠΙΤΙ ΤΟΥ ΟΠΟΙΟΣ ΜΕΝΕΙ, ΟΤΑΝ ΑΡΧΙΖΕΙ Ο ΑΓΩΝΑΣ  / 232

11.  ΑΝ ΜΕΙΝΟΥΝΕ ΤΑ ΠΡΑΓΜΑΤΑ ΟΠΩΣ ΕΙΝΑΙ  / 280

12.  Ο ΚΟΜΜΟΥΝΙΣΜΟΣ ΕΙΝΑΙ Η ΜΕΣΗ ΟΔΟΣ / 233 

Ε. Ποιήματα Του Σβέντμποργκ

10.  ΟΙ ΕΡΓΑΤΕΣ ΦΩΝΑΖΟΥΝ ΓΙΑ ΨΩΜΙ  / 338 ‒ (Γερμανικό Εγχειρίδιο Πολέμου) 

Θ. «Ποιήματα Και Τραγούδια Από Θεατρικά Έργα Και Πεζά Κείμενα»

2.  ΤΟ ΚΥΚΛΙΚΟ ΤΡΑΓΟΥΔΙ ΤΩΝ ΑΝΕΡΓΩΝ  / 655

3.  ΟΜΩΣ ΚΑΙ ΚΑΤΩ ΑΠΟ ΕΜΑΣ ΑΚΟΜΑ  / 655