Μπάμπης Ζαφειράτος: Χουάν Χέλμαν (3.5.1930 – 14.1.2014), Κάθε ποίηση είναι εχθρική στον καπιταλισμό (7 ποιήματα)

κάθε ποίηση είναι εχθρική στον καπιταλισμό

μπορεί να γίνει στεγνή και σκληρή όχι

επειδή είναι φτωχή αλλά

για να μη συνεισφέρει στον κρατικό πλούτο

 

 

Juan Gelman – Χουάν Χέλμαν

(3 Μαΐου 1930, Αργεντινή, Μπουένος Άιρες – 14 Ιανουαρίου 2014, Πόλη του Μεξικού, Μεξικό)

 

 

7 ποιήματα

 Μετάφραση
Μπάμπης Ζαφειράτος – Μποτίλια Στον Άνεμο

Πρώτη δημοσίευση: Κατιούσα, 3/5/2023

 

 

 

Χουάν Χέλμαν

Επιτάφιο

 

Μέσα μου ζούσε ένα πουλί.
Ένα λουλούδι κυλούσε στο αίμα μου.
Η καρδιά μου ήτανε ένα βιολί.

 

Αγάπησα ή δεν αγάπησα. Μα κάποιες φορές
μ’ αγαπήσανε. Κι εγώ ήμουν χαρούμενος
με την άνοιξη,
τα ενωμένα μας χέρια, την τόση ευτυχία

 

Ο άνθρωπος λέω έτσι πρέπει να είναι!

 

(Ενθάδε κείται ένα πουλί.
                                        Ένα λουλούδι.
                                                               Ένα βιολί.)

Μπάμπης Ζαφειράτος: Χουάν Χέλμαν (3.5.1930 – 14.1.2014), 4 ποιήματα για τον έρωτα

*

Ολημέρα ολημέρα σε αέναη κίνηση
απελευθερώνει πουλιά που φτερουγίζουνε γύρω της
και ζωγραφίζουνε στον αέρα χαιρετίζοντας τη μεγάλη πόλη
πριν επιστρέψουνε τρυφερά να φωλιάσουνε πάλι στη σάρκα της.

*

Juan Gelman – Χουάν Χέλμαν

(3 Μαΐου 1930, Αργεντινή, Μπουένος Άιρες – 14 Ιανουαρίου 2014, Πόλη του Μεξικού, Μεξικό)

Γκοτάν (Τάνγκο)

(4 ποιήματα)

*

Μετάφραση
Μπάμπης Ζαφειράτος – Μποτίλια Στον Άνεμο

Πρώτη δημοσίευση, Κατιούσα, 3/5/2022

 

 

Χουάν Χέλμαν

Αρχειοθέτηση

 

Άρπαξα τον έρωτά μου που άφηνε τ’ αστέρια κατάπληκτα
και του είπα: κύριε έρωτα
μεγαλώνετε το βράδυ, νύχτα και μέρα,
πλαγίως, καθέτως, με χτυπάτε κατακούτελα,
η ταραχή σας δε μ’ αφήνει να κοιμηθώ, είμαι τελείως ανόρεχτος
κι εκείνη ούτε γεια δε μας λέει, είστε άχρηστος, άχρηστος.

Μπάμπης Ζαφειράτος: Χουάν Χέλμαν (3.5.1930 – 14.1.2014), Ο Ποιητής του Έρωτα και της Επανάστασης (8 ποιήματα)

Ο Χουάν Χέλμαν φωτογραφημένος στην παρουσίαση της ανθολογίας «Φλογερό Επάγγελμα (Oficio Ardiente)», που εκδόθηκε με αφορμή την απονομή του «Βραβείου Ρεϊνά Σοφία για την Ιβηροαμερικανική Ποίηση (Premio Reina Sofía de Poesía Iberoamericana)», τον Οκτώβριο του 2005. Foto: Cristóbal Manuel / EL PAÍS.

 

 

 

«μ’ αυτό το ποίημα δε θα πάρεις την εξουσία» λέει
«μ’ αυτούς τους στίχους δε θα κάνεις την Επανάσταση» λέει
«ούτε και με χιλιάδες στίχους θα κάνεις την Επανάσταση» λέει
κάθεται στο τραπέζι και γράφει

 

 

Juan Gelman – Χουάν Χέλμαν

(3 Μαΐου 1930, Αργεντινή, Μπουένος Άιρες – 14 Ιανουαρίου 2014, Πόλη του Μεξικού, Μεξικό)

8 ποιήματα από 5 συλλογές

 

 

Το πιο αξιοθαύμαστο, ίσως, στοιχείο στην ποίησή του είναι η σχεδόν απίστευτη τρυφερότητά του, όπου δικαιολογείται ο παροξυσμός της απόρριψης και της καταγγελίας, η επίκληση τόσων πολλών σκιών, από μια φωνή που ηρεμεί και νανουρίζει, ένα ασίγαστο χάδι λέξεων σε άγνωστους τάφους.

Χούλιο Κορτάσαρ

 

*

 

Μετάφραση
Μπάμπης Ζαφειράτος / Μποτίλια Στον Άνεμο

Πρώτη δημοσίευση, Κατιούσα, 14/1/2022

 

*

 

Χουάν Χέλμαν

 

Ο Χουάν Χέλμαν το 2005, στη Φοιτητική Εστία της Μαδρίτης. Foto: LUIS MAGÁN (Πηγή: www.canalcaribe.icrt.cu)

 

 

 

Ερωτική Απουσία

 

Πώς είναι αναρωτιέμαι.
Πώς είναι να σε αγγίζω στο πλάι μου.
Πάω τρελός στον άνεμο
και πάω και δεν πάω.

Πώς είναι να κοιμάμαι
στου στήθους σου τη χώρα τόσο απόμακρα.
Είμαι θεόφτωχος χριστός στη θύμησή σου
μια καρφωμένος μια ξεκάρφωτος.

Όπως και να ’χει.
Μπορεί το σώμα μου να εκραγεί και μόνο αυτό να περιμένω.
Και θα με φας μετά γλυκά γλυκά
κομμάτι το κομμάτι.

Θα είμαι αυτό που έπρεπε.
Το πόδι σου. Το χέρι σου.

 

 

Το παιχνίδι που παίζουμε
El juego en que andamos [1957-1958]

Μετάφραση: Μπάμπης Ζαφειράτος, 5 Ιαν. 2021

Μπάμπης Ζαφειράτος: Χουάν Χέλμαν - Κάρλος Πουέμπλα, Ένα ποίημα και ένα τραγούδι για τον Ράφτη με του περιστεριού το πρόσωπο

Καμίλο Σιενφουέγος. Φωτό:Perfecto Romero (1936-). Πηγή: juventudrebelde.cu

Καμίλο Σιενφουέγος (Cienfuegos: εκατό φωτιές / πυρκαγιές). Γεννήθηκε στην Αβάνα, 6 Φεβρουαρίου 1932 - Χάθηκε στη θάλασσα, 28 Οκτωβρίου 1959.

Ο Κομαντάντε του Λαού, ο Ήρωας του Γιαγουαχάι δεν είχε προλάβει να κλείσει τα 28 του χρόνια.

*

Xουάν Χέλμαν – Κάρλος Πουέμπλα 

O Ράφτης με του περιστεριού το πρόσωπο – Σε τραγουδάω Καμίλο

Μετάφραση – Σημειώσεις – Επιμέλεια Φωτό και Βίντεο
Μπάμπης Ζαφειράτος / Μποτίλια Στον Άνεμο

Πρώτη δημοσίευση Κατιούσα, 6/2/2019

(Με προσθήκες από Μποτίλια, 6/2/2017)

 

*

Ο Καμίλο δεν λογάριαζε τον κίνδυνο, έπαιζε μαζί του, τον προκαλούσε, τον έλκυε και τον χειριζόταν. Για την αντάρτικη νοοτροπία του δεν μπορούσε ένα σύννεφο ν’ αλλάξει πορεία σε μια χαραγμένη γραμμή.
Ερνέστο Τσε Γκεβάρα, Ο Ανταρτοπόλεμος

*

Απρίλιος  1959. Ο Camilo και ο Raúl κατά την επιθεώρηση των στρατιωτών που χτίσζουν ένα σχολείο για τα ορφανά του πολέμου στη Las Mercedes, στη Σιέρα Μαέστρα. Αυτό το σχολείο μετά τη φυσική εξαφάνιση του Camilo πήρε το όνομα του αντάρτη.
Φωτό: Perfecto Romero (1936-). Πηγή: juventudrebelde.cu

*

Ο Καμίλο είναι μια μορφή μυθική, ως και στο ασυνήθιστο όνομά του, το γεμάτο δύναμη και ποίηση ταυτόχρονα. Αν ήταν να επινοήσουμε ένα όνομα για έναν θρυλικό χαρακτήρα, θα μπορούσαμε να του δώσουμε το όνομα του Camilo Cienfuegos.

Βίλμα Εσπίν

*

Χουάν Χέλμαν. 3 Μαΐ. 1930, Μπουένος Άιρες, Αργεντινή - 14 Ιαν. 2014, Πόλη του Μεξικού, Μεξικό. Φωτό: Ραφαέλ ντελ Ρίο, 27 Νοε. 2011. Πηγή: juangelman.net

Καμίλο Σιενφουέγος

Juan Gelman


άγρυπνος ζωντανός μες στις ριπές της θάλασσας περνάει ο καμίλο
μες στα κοράλλια και στα τέρατα με τη γενειάδα του
και σε μαζώξεις αλλόκοτων πλασμάτων
μιλάει για την Κούβα ο κομαντάντε

Μπάμπης Ζαφειράτος: Χουάν Χέλμαν, Ο Φιντέλ το άλογο και η γλυκιά παλίρροια της Επανάστασης — 4+1 ποιήματα

1957. Σιέρα Μαέστρα. Ο Φιντέλ το άλογο, στο άλογο λόγω… γρίπης. Φωτό, Ενρίκε Μενέσες. (Πηγή: https://www.msn.com/es>-es)

*

κόντρα στον κόσμο ολάκερο σ’ ένα παλούκι εκρέμασε
την ίδια την καρδιά του μοναδικό του απόχτημα
μες στον αέρα την ξεδίπλωσε σαν μια σημαία τεράστια
σαν μια μεγάλη πυρκαγιά κόντρα στη μαύρη νύχτα
είναι ο φιντέλ μια χώρα

*

Τα τέσσερα ποιήματα που παρουσιάζονται εδώ είναι ένας ελάχιστος φόρος τιμής στον Γίγαντα Φιντέλ, με αφορμή την 94η επέτειο γέννησής του (13 Αυγ. 1926 – 25 Νοε. 2016).

Προέρχονται από την ποιητική συλλογή GOTÁN (1962), του σπουδαίου Αργεντίνου ερωτικού ποιητή, και στρατευμένου κομμουνιστή, Χουάν Χέλμαν (3 Μαΐ. 1930 – 14 Ιαν. 2014).

Στο πρώτο ποίημα, το καλύτερο κατά τη γνώμη μου που έχει γραφτεί για τον Φιντέλ –από τις μεγαλύτερες μορφές όλων των εποχών– ο Χέλμαν εκφράζει την αγάπη του και το θαυμασμό του στον αθάνατο Κομαντάντε· στα άλλα τρία αποτυπώνεται ο έρωτάς του για την Κουβανική Επανάσταση και η μεγάλη της επίδραση στη ζωή και στην ποίησή του.

Η επανάσταση και ο έρωτας. Ο έρωτας για την επανάσταση. «Η γλυκιά παλίρροια της Επανάστασης»…

Και ο Φιντέλ, «το άλογο», όπως τον εφώναζε τρυφερά ο λαός. Που «έκανε την καρδιά του σημαία, την έκανε ψωμί, νερό, μπαρούτι, να φάνε, να πιούνε, να πολεμήσουνε οι λαοί, για να πραγματοποιήσουνε το όνειρο εκείνο που το βλέπεις μονάχα σε έναν (παν)ανθρώπινο σοσιαλιστικό κόσμο. Στον σημερινό κόσμο της Κούβας, λαμπρό παράδειγμα ανώτερης προσφοράς και απόλυτης διεθνιστικής αλληλεγγύης.

 [Δυο λόγια για τη συλλογή, βλ. κάτω].

Χουάν Χέλμαν: 4+1 ποιήματα

Αργότερα, με την δημοσίευση της 3 Μαΐου 2021,
Μπάμπης Ζαφειράτος: Χουάν Χέλμαν (3.5.1930 – 14.1.2014), Γκοτάν (7 ποιήματα)
προστέθηκε το ποίημα Γράμμα στον Ρεταμάρ που μεταφράστηκε εκείνη την περίοδο (Απρ. 2021) και ανήκει στην ίδια ενότητα της συλλογής (βλ. στα Επιλεγόμενα).

 

*

Πρόλογος – Μετάφραση – Επιλεγόμενα
Μπάμπης Ζαφειράτος – Μποτίλια Στον Άνεμο

Πρώτη δημοσίευση Κατιούσα, 13/8/2020

*

Φιντέλ, 1958. Ποταμός Γιάρα, Σιέρα Μαέστρα.
Φωτό του Ενρίκε Μενέσες. (Πηγή: http://www.fidelcastro.cu)

Χουάν Χέλμαν

Φιντέλ

θα πούνε αυτολεξεί για τον φιντέλ
μεγάλος αρχηγός αυτός που άναψε φωτιές στην ιστορία και τα ρέστα
μα ο λαός τονε φωνάζει το άλογο κι είναι η πάσα αλήθεια
μια μέρα εκαβαλίκεψε ο φιντέλ απάνω στον φιντέλ
τίναξε το κεφάλι του μπροστά κι ενάντια ρίχτηκε στον πόνο ενάντια στο θάνατο
κι ακόμα πιο ορμητικά ενάντια στης ψυχής τον κουρνιαχτό
η Ιστορία θα φλυαρήσει για τις ένδοξες τις πράξεις του
μα προτιμάω να τονε θυμάμαι εκεί στο γύρισμα της μέρας
που εκοίταξε τη γη του και είπε είμαι η γη
που το λαό του εκοίταξε και είπε είμ’ ο λαός
κι έβαλε τέρμα στο μαράζι του στη λησμονιά του στα σκοτάδια του
και μοναχός του κόντρα στον κόσμο ολάκερο σ’ ένα παλούκι εκρέμασε

Μπάμπης Ζαφειράτος: Χουάν Χέλμαν, Ο Καμίλο οι Εκατό Φωτιές − Κάρλος Πουέμπλα: Τραγούδι για τον Καμίλο

Καμίλο Σιενφουέγος
(Camilo Cienfuegos)
Αβάνα, 6 Φεβρουαρίου 1932 - 28 Οκτωβρίου 1959
Σχέδιο, Μπάμπης Ζαφειράτος, 6.ΙI.2017 (Μολύβι, 29 χ 21 εκ.)

Πρώτη ελληνική μετάφραση
Μπάμπης Ζαφειράτος - Μποτίλια Στον Άνεμο

Καμίλο Σιενφουέγος

Χουάν Χέλμαν

άγρυπνος ζωντανός μες στις ριπές της θάλασσας περνάει ο καμίλο

μες στα κοράλλια και στα τέρατα με τη γενειάδα του

και σε μαζώξεις αλλόκοτων πλασμάτων

μιλάει για την Κούβα ο κομαντάντε

φωτιές ανάβει στα τρίσβαθα η φωνή του

συνάζει τους πνιγμένους φουκαράδες

τους τσακισμένους τους χαμένους μέσα στα συντρίμμια