Μπάμπης Ζαφειράτος: Μπομπ Ντύλαν (24.5.1941), Επιτάφιο Μπλουζ – Ένα μυθικό τραγούδι για τον μπουρδελοπόλεμο του μπαρμπα-Σαμ

Μπομπ Ντύλαν (Ρόμπερτ Άλλεν Ζίμμερμαν): 24 Μαΐου 1941, Μινεσότα, ΗΠΑ
Σχέδιο (3ο από 3 του Ντύλαν), Μπάμπης Ζαφειράτος, 13.XI.2016 (Μολύβι, 29χ21 εκ.)

 

Υστερικό θηλυκό στο μπουρδέλο ουρλιάζει
«Ποιος με γκάστρωσε πάλι!», οδύρεται κλαίει
Κι ένας γιατρός στο παραβάν του την μπάζει
«Συμβουλή μου, μακριά απ’ τ’ αγόρια!», της λέει

Ένα μεγάλο αντιπολεμικό τραγούδι από την ταραγμένη 10ετία του ’6ο, που ανήκει στις κορυφαίες στιγμές του κυρίου Ρόμπερτ Άλλεν Ζίμμερμαν, κατά κόσμον Μπομπ Ντύλαν, γραμμένο το 1965, χρονιά κορύφωσης του 20ετούς (1955-1975) Πολέμου στο Βιετνάμ, που τον διαδέχτηκε ο άλλος 20ετής Πόλεμος στο Αφγανιστάν (2001-2021), αλλά και ο 15ετής (και βάλε) Πόλεμος στο Ιράκ (2003-2017).

Ένα Επιτάφιο Μπλουζ, που παρά τις πυκνές αλληγορικές αναφορές του στη «μυθολογία» της εποχής παραμένει επίκαιρο, όσο τραγικά επίκαιρος μπορεί να είναι ο κάθε μπουρδελοπόλεμος, όπως αυτός ο καινούργιος, δι’ αντιπροσώπου, που τον προκάλεσαν οι ΗΠΑ-ΕΕ με το οπλισμένο ΝΑΤΟικό τους χέρι και τον εκτέλεσε η ομοίως καπιταλιστική Ρωσία.

 

 

Μπομπ Ντύλαν

(Ρόμπερτ Άλλεν Ζίμμερμαν, 24 Μαΐου 1941)

Επιτάφιο Μπλουζ

Πρώτη δημοσίευση: Μποτίλια Στον Άνεμο, 4/11/2016, με αφορμή την απονομή του Βραβείου Νόμπελ στον Ντύλαν. Αναδημοσιεύτηκε στην Κατιούσα στις 24/5/2022 ξανακοιταγμένο, με προσθήκες σημειώσεων, φωτογραφιών και βίντεο, χωρίς το Επίμετρο για τον Γούντυ Γκάθρι.

 

Μετάφραση – Σημειώσεις – Επίμετρο (I’m Not There, Ρίτσι Χέιβενς)

Μπάμπης Ζαφειράτος – Μποτίλια Στον Άνεμο

 

Bob Dylan – Tombstone Blues

Από ηχογράφηση στο Newport Folk Festival, Freebody Park, Newport, Rhode Island, 24 Ιουλίου 1965

Επιτάφιο Μπλουζ

(Από το LP Highway 61 Revisited, 30 Αυγούστου 1965)

Στο βίντεο ο Ντύλαν δεν τραγουδάει καθόλου το ρεφρέν.
Μετά τις Σημειώσεις ακολουθούν και οι πρωτότυποι στίχοι με μια ακόμη πολύ ωραία εκτελέση του Ρίτσι Χέιβενς, όπου οι λέξεις ηχούν καθαρά και η μετάφραση μπορεί να τραγουδηθεί με τη μελωδία.

 

Τ’ ανθρωπάκια τώρα κοιμούνται βαθιά
Κι οι πατέρες της πόλης προσπαθούν βιαστικά
Στου Πωλ Ριβίαρ^[1] το άλογο να ξαναδώσουν ζωή
Αλλά ήσυχη η πόλη μας κοιμάται κι αυτή

Και το φάντασμα της Μπελ Σταρ^[2] δίνει σπίθα κι ορμή
Στης ιερής Ιεζάβελ^[3] το θείο κορμί
Του Αντεροβγάλτη^[4] να πλέξει το πλούσιο μαλλί^[5]
Που πρόεδρος του Εμπορίου^[6] έχει χρηστεί

Στο εργοστάσιο η μάνα
Ξυπόλητη γυρνά
Ο πατέρας στους δρόμους
Να ψάχνει δουλειά
Πλανόδιος κι εγώ
Μ’ ένα μπλουζ νεκρικό ^[7]

Μπάμπης Ζαφειράτος: Guantanamera - Το κορίτσι απ’ το Γουαντάναμο ή Από τον λενινιστή Χοσέ Μαρτί και τον κομμουνιστή Πητ Σίγκερ μέχρι τον Σέρτζιο Εντρίγκο και τον τυφώνα Ίρμα — 12+2 εκδοχές για ένα μυθικό τραγούδι

Χοσέ Μαρτί – Η δική μας Αμερική (Nuestra América).
Εθνικός ήρωας της Κούβας και ποιητής
(José Julián Martí y Pérez – Jose Martí). Αβάνα, 28 Ιαν. 1853 – Ντος Ρίος, 19 Μαΐ. 1895.
Σχέδιο – Σύνθεση, Μπάμπης Ζαφειράτος, 18.V.2015 – Bandera Cuba Ιαν. 2020. (Μελάνι, 29 χ 21 εκ.)

ΣΕΒΟΜΑΙ όποιον με μια δυνατή
Έναν τύραννο κάτω σωριάζει:
Τον τιμώ και σταλιά δε με νοιάζει
Ποιας πατρίδας το χώμα πατεί.

Χοσέ Μαρτί, Απλοί Στίχοι

(Μτφρ.: Μπάμπης Ζαφειράτος, Ιαν. 2020)

*

Πρώτη δημοσίευση Κατιούσα, 28 Ιαν. 2020

*

Χοσέ Μαρτί

Ο Απόστολος της Ανεξαρτησίας

(José Julián Martí y Pérez)

Κούβα, Αβάνα 28 Ιανουαρίου 1853 – Δος Ρίος, 19 Μαΐου 1895

Συγγραφέας, Ποιητής, Εθνικός ήρωας της Κούβας

*

Νικάνε αυτοί που μάχονται και αντιστέκονται.

Η ελευθερία είναι πολύ ακριβή και είναι απαραίτητο ή να παραιτηθείς και να ζεις χωρίς αυτήν ή να αποφασίσεις να την αγοράσεις στην τιμή της.

Χοσέ Μαρτί

*

Χοσέ Μαρτί – Απλοί Στίχοι

(1891)

Μετάφραση – Σημειώσεις

Μπάμπης Ζαφειράτος – Μποτίλια Στον Άνεμο

*

Η πολιτική, ηθική και ποιητική παρακαταθήκη του Χοσέ Μαρτί

VII: 3/8

ΣΕ κάμπο ανθισμένο κρατήσου,
Εκεί που τις μάχες σου δίνεις·
Για όσα ποτέ δεν προδίνεις
Θα παίζεις διαρκώς τη ζωή σου.

VII: 6/8

ΣΕΒΟΜΑΙ όποιον με μια δυνατή
Έναν τύραννο κάτω σωριάζει:
Τον τιμώ και σταλιά δε με νοιάζει
Ποιας πατρίδας το χώμα πατεί.

Χοσέ Μαρτί, Απλοί Στίχοι

(Μτφρ: Μπάμπης Ζαφειράτος, Ιαν. 2020)

*

Χοσέ Μαρτί: Ο Απόστολος της Κούβας. Πίνακας, Λουίς Μιγέλ Ροδρίγες.
Στο “ευαγγέλιο” που κρατάει αναγράφονται κάποιες από της ρήσεις του (π.χ.): «Η ελευθερία είναι η τυραννία του καθήκοντος». «Οι άνθρωποι ανήκουν σε δύο κατηγορίες: Σ’ εκείνους που αγαπούν και χτίζουν και σ’ εκείνους που μισούν και γκρεμίζουν». «Κάνοντας είναι ο καλύτερος τρόπος για να πεις». «Οι υπερεκτιμημένοι φίλοι είναι οι μεγαλύτεροι εχθροί». «H ελευθερία είναι η ουσία της ζωής»… (Πηγή πίνακα: diariolasamericas)

Πρόλογος

Χοσέ Μαρτί. Πολιτικός, ποιητής, συγγραφέας, Υποστράτηγος του Απελευθερωτικού Στρατού της Κούβας. Το αρχικό τετράστιχό του (VII: 3/8) θα μπορούσε κάλλιστα να συνοψίσει την παρακαταθήκη του στους λαούς της γης, αφού εν τέλει, σε μαγιάτικο ανθισμένο κάμπο θα παίξει και θα χάσει τη ζωή του, εκεί στη συμβολή των ποταμών Κάουτο και Κοντραμαέστρε (Dos Rios -Δυο Ποτάμια), στην πρώτη και τελευταία του μάχη για την Ανεξαρτησία της Κούβας. Ήταν μόλις 42 χρονών.

Η επαναστατική δράση του Χοσέ Μαρτί δεν περιορίζεται μόνο στον κοινωνικό στίβο, αλλά αναταράζει και τα λιμνάζοντα νερά της ισπανοαμερικάνικης λογοτεχνίας, ανοίγοντας το δρόμο στον Μοντερνισμό.

Οι Απλοί Στίχοι (Versos Sencillos) αποτελούνται από 46 άτιτλα ποιήματα με λατινική αρίθμηση (I – XLVI). Τα 44 ποιήματα έχουν συνολικά 204 τετράστιχα (816 στίχοι), υπάρχει ένα ποίημα με τρεις 6στιχες στροφές και ένα ακόμη 39στιχο χωρίς ρίμες. Σύνολο 873 στίχοι.

Εδώ μεταφράζονται και παρουσιάζονται (με τη σειρά του βιβλίου) 18 τετράστιχα: τα 15 τετράστιχα που κατά καιρούς τραγουδήθηκαν από μεγάλα ονόματα της μουσικής –περιλαμβάνονται τα 4 βασικά της πρώτης εκτέλεσης (αραβ. αρ. 1-4) και των περισσότερων κατοπινών εκτελέσεων–, τα δύο που προηγήθηκαν και το ακροτελεύτιο τετράστιχο της συλλογής.

Κρίθηκε σκόπιμο να παρουσιαστεί και ο Πρόλογος του Χοσέ Μαρτί, γιατί προσθέτει σημαντικές πληροφορίες, τόσο πολιτικοϊστορικές όσο και για την ίδια τη συλλογή, μα και σαν ένα ελάχιστο δείγμα της πρώιμης λενινιστικής σκέψης του. Ο Μαρτί πέθανε όταν ο Λένιν ήταν 25 ετών. 

Ακολουθούν 14 βίντεο με ιστορικές και σημαντικές εκτελέσεις (ενδεικτικά) και με διαφοροποιήσεις στη μετάφραση για προσαρμογή στη μελωδία, κάτι όχι εύκολο, λόγω κυρίως του διαφορετικού ερμηνευτικού ύφους (και του τονισμού άρα).

*

Στο Επίμετρο για τον τυφώνα Ίρμα υπάρχει απλώς το πνεύμα του Χοσέ Μαρτί, αφού η Γουανταναμέρα, εκτός του ότι είναι, ομολογουμένως, το πιο αγαπημένο τραγούδι και «σήμα κατατεθέν» της Λατινικής Αμερικής, τείνει να γίνει (αν δεν είναι ήδη) ο δεύτερος Εθνικός Ύμνος της Κούβας.

*

Ας ληφθεί υπόψη ότι οι στίχοι του Μαρτί είναι Απλοί μεν πολύσημοι δε. Και οι λέξεις του επίσης. Sencillo, π.χ., εκτός από απλός, σημαίνει και: αγνός, ευθύς, γνήσιος αληθινός, έντιμος, λιτός, απέριττος, μετριόφρων, ταπεινός, σεμνός, φυσικός, ειλικρινής ντόμπρος… 

Κατά νου και το ελληνικό απλός: απλοϊκός, ανεπιτήδευτος, λιτός, απέριττος.

*

Οι Απλοί Στίχοι της Γουανταναμέρα

1.

Ι: 1 στροφή από 18

ΕΙΜΑΙ άνθρωπος ντόμπρος κι η γη μου
Είν’ εκεί που ο φοίνικας βγαίνει.
Κι απλούς στίχους να βγάλει η ψυχή μου
Πριν πεθάνω είν’ αυτό που μου μένει.

Ι: 2/18

ΠΑΤΡΙΔΑ μου έχω όλα τα μέρη
Κι από τόπο σε τόπο γυρνάω:
Είμαι τέχνη, κι τέχνη με ξέρει,
Στα βουνά σαν βουνό τριγυρνάω.

Ι: 6/18

ΕΙΔΑ κάποιον να ζει με μπηγμένο
Στα πλευρά του βαθιά το μαχαίρι
Μα ποτέ του δεν είχε ειπωμένο
Ποιας τον είχε σκοτώσει το χέρι.

Ι: 12/18

ΕΧΩ δει τον αετό μες στη δίνη
Του γλαυκού, με πληγές να πετάει.
Στη φωλιά της οχιά να ψοφάει
Το δικό της φαρμάκι σαν πίνει.

Μπομπ Ντύλαν: Απάτης λόγια - σφαίρες που αλυχτούν (Με αφορμή και τις αμερικανικές εκλογές)

Ο Ντύλαν από τον Ντέηβιντ Λεβίν (2001)

*

Μετάφραση - Επιμέλεια
Μπ. Ζ. - Μποτίλια Στον Άνεμο

Βλέπε και

Μεταφρασμένα 7 ακόμα τραγούδια του Ντύλαν και ένα του Γούντυ Γκάθρι

*

It’s Alright, Ma (I’m Only Bleeding) Bob Dylan (1965) Darkness at the break of noon Shadows even the silver spoon The handmade blade, the child’s balloon Eclipses both the sun and moon To understand you know too soon There is no sense in trying

Μπομπ Ντύλαν: Επιτάφιο Μπλουζ ή Ο Μπουρδελοπόλεμος του μπαρμπα-Σαμ − Μετάφραση, Σημειώσεις, Επίμετρο - Γούντυ Γκάθρι, Video (Ανανέωση)

Ντέηβιντ Λεβίν (David Levine, 1926-2009), 27.1.1972: Ο Νίξον, ο Τζόνσον και το Βιετνάμ. (Πηγή: https://shop.nybooks.com)

Bob Dylan - Tombstone Blues - Newport, July 1965

Δημοσίευση: Παρασκευή, 4/11/2016, 9:56 μ.μ.
Ανανέωση: Σάββατο, 5/11/2016, 11:38 π.μ.


*

Μετάφραση - Επιμέλεια
Μπ. Ζ. - Μποτίλια Στον Άνεμο

Βλέπε και

Ντύλαν

*

Επιτάφιο Μπλουζ

(Highway 61 Revisited, 30 Αυγούστου 1965)

[Στο βίντεο ο Ντύλαν δεν τραγουδάει καθόλου το ρεφρέν. Μετά τις Σημειώσεις ακολουθούν και οι πρωτότυποι στίχοι με μια ακόμη πολύ ωραία εκτελέση του Ρίτσι Χέιβενς, όπου οι λέξεις ηχούν καθαρά και η μετάφραση μπορεί να τραγουδηθεί με τη μελωδία.]

Τ’ ανθρωπάκια τώρα κοιμούνται βαθιά

Κι οι πατέρες της πόλης προσπαθούν βιαστικά

Στου Πωλ Ριβίαρ^[1] το άλογο να ξαναδώσουν ζωή

Αλλά ήσυχη η πόλη μας κοιμάται κι αυτή

 

Και το φάντασμα της Μπελ Σταρ^[2] δίνει σπίθα κι ορμή

Στης ιερής Ιεζάβελ^[3] το θείο κορμί

Του Αντεροβγάλτη^[4] να πλέξει το πλούσιο μαλλί^[5] 

Που πρόεδρος του Εμπορίου^[6] έχει χρηστεί

Ουίλλιαμ Σαίξπηρ: Πώς δίπλα σου ν’ αντέξει καλοκαίρι;

Ο Σαίξπηρ-Άμλετ από τον Ντέηβιντ Λεβίν (1926-2009), σε σχέδιο του 1981

ΣΟΝΕΤΟ 18


Και πώς ν’ αντέξει μέρα θερινή μπροστά σου;
Πιότερ’ η θέρμη σου κι η ομορφιά η αιθέρια:
Σκληροί άνεμοι σκορπούν στο Μάη τον έρωτά σου
Και φεύγουν βιαστικά για μας τα καλοκαίρια.

Κάποτε του ήλιου ο καυτός ο δίσκος λάμπει
Κι άλλοτε η χρυσή του η όψη σκοτεινιάζει·
Κι ό,τι ωραίο σβήνει κάποτε στα θάμπη
Είτε απ’ την τύχη, ή κι απ’ τη φύση που το αλλάζει·

Μα το αιώνιο θέρος σου δεν θα περάσει
Κι ούτε ποτέ θα ξεθωριάσει η ομορφιά σου·
Κι ο χάρος δεν θα καυχηθεί πως θα σε σκιάσει,
Μες στο σονέτο μου το αιώνιο πέρασμά σου:

Όσο οι άνθρωποι ανασαίνουν και θωρούνε
Θα ζεις για πάντα εδώ που οι στίχοι μου θα ζούνε.

                                                    Μτφρ.: Μπάμπης Ζαφειράτος, 2 Μάη 2016



SONETT XVIII


Shall I compare thee to a summer's day?
Thou art more lovely and more temperate:
Rough winds do shake the darling buds of May,
And summer's lease hath all too short a date:

Sometime too hot the eye of heaven shines,
And often is his gold complexion dimm'd;
And every fair from fair sometime declines,
By chance or nature's changing course untrimm'd;

But thy eternal summer shall not fade
Nor lose possession of that fair thou owest;
Nor shall Death brag thou wander'st in his shade,
When in eternal lines to time thou growest:

So long as men can breathe or eyes can see,
So long lives this and this gives life to thee.

Ένα ακόμη σονέτο: 
Ουίλλιαμ Σαίξπηρ: Πόσος χειμώνας!

Ουίλλιαμ Σαίξπηρ (William Shakespeare)
Ηνωμένο Βασίλειο, Στράτφορντ-απόν-Έιβον, Απρίλιος 1564 - 3 Μαΐου 1616
Σχέδιο, Μπάμπης Ζαφειράτος, 30.ΙV.2016 (Μολύβι, 29 χ 21 εκ.)

Σαίξπηρ (4)

Σονέτο (6)

Μποτίλια Στον Άνεμο: Πρόσωπα

Ντάσιελ Χάμετ: Ο Κόκκινος Θερισμός και οι επιρροές του από τον Κουροσάβα μέχρι τον ΣΥΡΙΖΑ

Ντάσιελ Χάμμετ (Samuel Dashiell Hammett)
27 Μαΐου 1894, Μέρυλαντ, ΗΠΑ - 10 Ιανουαρίου 1961, Νέα Υόρκη, ΗΠΑ
Σχέδιο, Μπάμπης Ζαφειράτος, 10.I.2016 (Μελάνι, 29 χ 21 εκ.)

*

Πρώτη δημοσίευση

Λευκή ρετροσπεκτίβα σε φόντο κόκκινο

Δ' Μέρος: Κόκκινος Θερισμός

Και τα τέσσερα μέρη:

Ρετροσπεκτίβα (4)

*

Ο κομμουνιστής

Dashiell Hammett, 1894-1961

Ο Χάμμετ από τον Ντέηβιντ Λεβίν (6/2/1975)

Ο Ντάσιελ Χάμμετ γεννήθηκε στο Μέριλαντ των ΗΠΑ το 1894. Γιος του Ρίτσαρντ Χάμμετ και της Άνι Μποντ Ντάσιελ, αναγκάστηκε να εγκαταλείψει το σχολείο στα δεκατέσσερά του, προκειμένου να βοηθήσει οικονομικά την οικογένειά του.

Θα κάνει διάφορες δουλειές και θα καταλήξει να εργάζεται ως ιδιωτικός ντετέκτιβ στο Πρακτορείο Πίνκερτον. Κατατάχτηκε στον Α' Παγκόσμιο Πόλεμο ως μέλος του μηχανοκίνητου σώματος πρώτων βοηθειών, αλλά προσβλήθηκε από φυματίωση. Κατά τη νοσηλεία του στο νοσοκομείο Cushman Hospital, στην Τακόμα της Ουάσινγκτον, γνώρισε την πρώτη του γυναίκα, νοσοκόμα Josephine Dolan, με την οποία απέκτησε δύο κόρες.

Η πρώτη του αστυνομική ιστορία, την οποία υπέγραψε με το ψευδώνυμο Πίτερ Κόλινσον, δημοσιεύτηκε στο περιοδικό "Black Mask" τον Οκτώβριο του 1923. Πρωταγωνιστής των αστυνομικών μυθιστορημάτων του που ακολούθησαν (Ο "Κόκκινος θερισμός"/"Red Harvest", 1927, σε τέσσερις συνέχειες στο περιοδικό "Black Mask", και το 1929 σε μορφή βιβλίου, "Η κατάρα των Ντέιν"/"The Dain Curse", 1929) ήταν ο Κοντινένταλ Οπ, ένας αρχετυπικός ντετέκτιβ.

Βασίλης Ρώτας: Ντουφέκια κλέφτικα ελασίτικα κρέμονται στα κλαδιά του τραγουδιού του ‒ Δυο χαιρετισμοί από τον Γιάννη Ρίτσο ‒ Επίμετρο

Ήσουν μεγάλος / δε σε χωρούσε τούτος ο καιρός
Γενειοφόρος Άη Αντάρτης στα ελατόβουνα
Βασίλης Ρώτας: Χιλιομόδι Κορινθίας, 23 Απριλίου 1889 - Αθήνα, 30 Μαΐου 1977
Σύνθεση - σχέδιο, Μπάμπης Ζαφειράτος, 29.V.2015 (Μελάνι, 29 χ 21 εκ.)
Με βάση τη γνωστή φωτογραφία του Σπύρου Μελετζή
«Ο Βασίλης Ρώτας στα ελεύθερα βουνά του ΕΑΜ»

Γ Ι Α Ν Ν Η Σ   Ρ Ι Τ Σ Ο Σ

Σ Τ Ο Ν   Μ Π Α Ρ Μ Π Α   Β Α Σ Ι Λ Η

Στον Βασίλη ΡΩΤΑ

Μπάρμπα-Βασίλη

ήσουν το γνήσιο τέκνο του λαού

ήσουνα ο ίδιος ο λαός

ήσουν μεγάλος

δε σε χωρούσε τούτος ο καιρός.

Αύριο θα μιλήσει η Ιστορία

αύριο θα μιλήσει δίκαια ο Λαός

όπως θα στέκεις όρθιος

δίπλα στο Βάρναλη και στον Αυγέρη

τριάδα ομοούσιος

άγρυπνοι πάντοτε κι οι τρεις

στο λαϊκό σας πόστο

πάντα κι οι τρεις παρόντες

στεφανωμένοι με άγρια δάφνη

και βουνίσιο θυμάρι

από τα χέρια της Ελευθερίας.

ΑΘΗΝΑ, 1.VΙ.77

«Ριζοσπάστης», 5 Ιούνη 1977, σελ. 8.