 |
| Στο τέλος του πενταετούς πλάνου, η κολεκτιβοποίηση της ΕΣΣΔ θα πρέπει να έχει ολοκληρωθεί στις βασικές γραμμές [Στάλιν]. 1932 |
Grover Furr και Domenico Losurdo για την σταλινική περίοδο
Αγαπητέ καθηγητή Losurdo:
Οι σκέψεις μου για την ανταλλαγή που είχατε με τον Nicolas Werth.[1]
Θα ξεκινήσω με τον Werth. Είναι αμετανόητος αντικομμουνιστής. Τον έπιασα να λέει ένα ή δύο καραμπινάτα ψέμματα, αν και όχι στη συζήτησή του μαζί σας.
Κατά την άποψή, μου, η παρέμβαση του Werth εδώ βασίζεται σε ορισμένες εσφαλμένες αντιλήψεις, αναμφίβολα εσκεμμένες.
* Ο Werth αναφέρεται στα "αρχεία", και ειδικά στην επτάτομη "Τραγωδία της σοβιετικής επαρχίας", ωσάν η ύπαρξη αρχείων να επέλυε οτιδήποτε. Δεν επιλύει τίποτε.
Έχω αντίτυπο αυτού του επτάτομου έργου από τότε που δημοσιεύτηκε. Είναι μια χρήσιμη συλλογή πρωτότυπων ντοκουμέντων. Αλλά από μόνα τους, τα ντοκουμέντα δεν αποδεικνύουν τίποτε, και το ίδιο ισχύει για τη συλλογή αυτή.
* Ο Werth αναφέρεται επανειλημμένα στους "αγρότες." Δεν υπήρχε τέτοια ομάδα. Η ρωσική (η ουκρανική, κλπ) αγροτιά είχε οξείες διαφοροποιήσεις. Για παράδειγμα, ένας τεράστιος αριθμός δεν είχε καθόλου γη. Ένας άλλος μεγάλος αριθμός είχε πολύ μικρά κομμάτια γης. Τους έλεγαν “batraki” (ακτήμονες) και “bedniaki” (φτωχοί, ακτήμονες ή με πολύ λίγη γη).
Αυτοί οι αγρότες δεν έχαναν τίποτε όταν έμπαιναν σε κολχόζ ή σοβκόζ. Οπότε η ιδέα ότι η κολλεκτιβοποίηση ήταν "πόλεμος ενάντια στην αγροτιά" είναι πρόφαση.
* Ο λιμός του 1932-33 δεν προκλήθηκε από την κολλεκτιβοποίηση. Προκλήθηκε από κακές κλιματικές συνθήκες. Τόσο ο Davies όσο και οι Wheatcroft και Mark Tauger – οι σπουδαιότεροι μελετητές του ζητήματος στη Δύση – συμφωνούν ως προς αυτό. Ο Tauger θεωρεί πως οι Davies και Wheatcroft υπερβάλλουν για τον βαθμό στον οποίο η κολλεκτιβοποίηση ήταν μια από πολλές πρωταρχικές αιτίες, και αποδίδει τον λιμό κυρίως στις κακές κλιματικές συνθήκες.
* Η κολλεκτιβοποίηση ήταν μεγάλη επιτυχία ως προς το ότι σταμάτησε τις περιοδικές εκρήξεις λιμού που στοίχειωναν την Ρωσία (και μαζί την Ουκρανία) κάθε 3-4 χρόνια επί μια χιλιετία. Ο λιμός του 1932-33 ήταν ο τελευταίος τέτοιος λιμός, με την εξαίρεση του λιμού του 1946-47. Πρόσφατα, ο Wheatcroft ισχυρίστηκε ότι αυτός προκλήθηκε από καταστροφικές καιρικές συνθήκες και όχι από την κακή διοίκηση της Σοβιετικής κυβέρνησης.
Από την οπτική αυτή, η κολλεκτιβοποίηση στην ΕΣΣΔ ήταν μια από τις μεγαλύτερες επιτυχίες της κοινωνικής μεταρρύθμισης στον 20ο αιώνα, μαζί με την βιομηχανοποίηση της ΕΣΣΔ. Έσωσε εκατομμύρια ζωές που θα χανόντουσαν σε μελλοντικούς λιμούς, οι οποίοι θα συνέχιζαν να εμφανίζονται σε τακτά χρονικά διαστήματα.
Φυσικά, η κολλεκτιβοποίηση επέτρεψε επίσης την εκβιομηχάνιση και την νίκη στον Δεύτερο Παγκόσμιο Πόλεμο. Αλλά ακόμα και αυτό το αφήσουμε στην άκρη, η κολλεκτιβοποίηση σταμάτησε τον ατέλειωτο κύκλο των λιμών, σώζοντας εκατομμύρια.
Επιπρόσθετα, πρέπει να πούμε το εξής: αυτοί που πέθαναν εξαιτίας του λιμού του 1932-33 ήταν από όλες τις τάξεις της αγροτιάς, απ' τους πλούσιους και απ' τους φτωχούς. Σε προηγούμενους λιμούς, οι πλούσιοι χωρικοί είχαν ευημερήσει, οι έμποροι είχαν συσσωρεύσει σπόρο για ψηλότερες τιμές, και μόνο οι φτωχοί πέθαιναν της πείνας. Αυτός, αναμφίβολα, είναι ένας λόγος που ο Werth, και γενικά οι αντιδραστικοί, μισούν τόσο την κολλεκτιβοποίηση: εξάλειψε τα προνόμια των πλούσιων και προστάτεψε τους φτωχούς.
Το σχέδιο του Μπουχάριν ήταν αδύνατο να επιτρέψει την εκβιομηχάνιση, και συνεπώς θα σήμαινε ότι οι Ναζί θα κέρδιζαν τον πόλεμο. Επιπρόσθετα, τα καπιταλιστικά στοιχεία στην επαρχία αυξάνονταν ραγδαία υπό το ΝΕΠ. Αυτό θα συνεχιζόταν. Παρεμπιπτόντως, το σχέδιο του Τρότσκι εδώ ήταν το ίδιο με του Μπουχάριν.
* Ο Werth αναφέρεται στην "μαζική εισαγωγή αμερικανικού σπόρου" την δεκαετία του 1970 και του 1980. Και λοιπόν; Η κολλεκτιβοποίηση σταμάτησε τον περιοδικό λιμό, όπως αναμενόταν να κάνει. Δείτε το περίφημο παράθεμα του Στάλιν, όταν μιλούσε στον Ουϊνστον Τσώρτσιλ.
Σ' ένα διάσημο εδάφιο των απομνημονευμάτων του για τον Δεύτερο Παγκόσμιο, το Σταυροδρόμι της μοίρας, ο Τσώρτσιλ παραθέτει τον Στάλιν να λέει:
"Δέκα εκατομμύρια", είπε, σηκώνοντας τα χέρια. "Ήταν τρομακτικό. Κράτησε για τέσσερα χρόνια. Ήταν απολύτως απαραίτητο για τη Ρωσία, αν θέλαμε να αποφύγουμε τους περιοδικούς λιμούς, να οργώνουμε τη γη με τρακτέρ."
Παραθέτω αυτό το απόσπασμα σε ένα σύντομο άρθρο εδώ: http://www.geotimes.ge/index.php?m=home&newsid=22947
Η Ρωσία και η Ουκρανία βρίσκονται πολύ περισσότερο βόρεια από ό,τι οι ΗΠΑ. Το ζήτημα είναι ότι, μετά την εκβιομηχάνιση, η ΕΣΣΔ μπορούσε να πληρώσει για την εισαγωγή σπόρου όταν αυτό ήταν απαραίτητο. Η κολλεκτιβοποίηση επέτρεψε την εκβιομηχάνιση και σταμάτησε τον κύκλο των λιμών.
* Ο Werth έχει απόλυτο άδικο για τους "μαζικούς φόνους του 1937-1938". Δεν επρόκειτο στο ελάχιστο για "προφυλακτικού χαρακτήρα εκκαθάριση" –αν και αυτή η εξήγηση προωθείται από τους αντικομμουνιστές γενικά πλέον.
Έχω κάνει πολύ έρευνα για το θέμα και σκοπεύω να γράψω ένα βιβλίο για αυτό στο μέλλον. Για τώρα, δείτε το άρθρο μου εδώ:
"Οι δίκες της Μόσχας και η "Μεγάλη Τρομοκρατία" του 1937-1938: Τι δείχνουν τα τεκμήρια".
Στο άρθρο αυτό έχω συμπεριλάβει συνδέσμους σε όλες τις ανακρίσεις που διενήργησε ο Γιεζόφ και που έχουν δημοσιοποιηθεί, μαζί με μεταφράσεις στα αγγλικά, καθώς και κάποιες άλλες ανακρίσεις. Είναι πολύ διαφωτιστικές.
Σε έναν πρόσφατο τόμο τεκμηρίων για την περίοδο 1937-1938 (στα ρωσικά) ο Khaustov, ένας σκληροπυρηνικός αντικομμουνιστής, παραδέχεται πως ο Στάλιν πίστευε τις αναφορές που του έστελνε ο Γιεζόφ για ομάδες ανταρτών και αντιφρονούντων. Ο Arch Getty έδειξε εδώ και μια δεκαετία ότι ο Γιεζόφ δολοφόνησε πολύ περισσότερους από όσους φαντάστηκε καν το Πολιτμπιρό. Ο Γιεζόφ και όχι ο Στάλιν ή το Πολιτμπιρό ήταν αυτός που έβαζε αριθμούς προς συμπλήρωση [quotas] για συλλήψεις και εκτελέσεις. Ο Στάλιν και το Πολιτμπιρό είχαν ζητήσει "όρια."
* Το Σύμφωνο Μολότοφ-Ρίμπεντροπ έχει δαιμονοποιηθεί από τους αντικομμουνιστές και τους κρυφοναζί στην ανατολική Ευρώπη με τη βοήθεια των συμμάχων τους σε άλλες χώρες. Αλλά το έχουν πλήρως παρανοήσει.
- Η δυτική Ουκρανία και η δυτική Λευκορωσία ήταν αποικιακές κατακτήσεις της Πολωνίας, που είχαν αποκτηθεί με κατάκτηση εδαφών από την σοβιετική Ρωσία το 1921 και αργότερα "επικοίστηκαν" από πολωνούς "εποίκους" (osadniki), σε μεγάλο βαθμό πρώην αξιωματικούς, για να "πολωνοποιηθούν."
- Οι Ουκρανοί και οι Λευκορώσοι ήταν πλειοψηφία στις περιοχές αυτές αλλά η Πολωνία σταδιακά τους πήρε τα δικαιώματα να χρησιμοποιούν τη γλώσσα τους, να παρακολουθούν σχολείο στη γλώσσα αυτή, να εργάζονται στην κυβέρνηση, και γενικά έκανε πολυάριθμες διακρίσεις σε βάρος τους.
- Ο μεγάλος εβραϊκός πληθυσμός υπόκειτο παρόμοια σε επίσημες διακρίσεις.
- Η Πολωνία πρόσθεσε στην ιμπεριαλιστική αυτή κατάκτηση όταν πήρε την περιοχή Teszczin από την Τσεχοσλοβακία, στην περίοδο του ξεπουλήματος του Μονάχου το 1938.
- Τέλος (προς το παρόν): Οι Σοβιετικοί δεν έστειλαν τον Κόκκινο Στρατό μέχρι τις 17 Σεπτεμβρίου 1939, όταν οι Γερμανοί τους ενημέρωσαν ότι από την δική τους οπτική, δεν υφίστατο πλέον κράτος της Πολωνίας. Αυτό σήμαινε ότι η Γερμανία δεν θα σεβόταν το Σύμφωνο Μολότοφ-Ρίμπεντροπ σε ό,τι αφορούσε σφαίρες επιρροής. Οι Γερμανοί προειδοποίησαν επίσημα τους Σοβιετικούς ότι θα αναδυόταν "νέα κράτη" --για παράδειγμα, ένα φιλοναζιστικό Ουκρανικό εθνικιστικό κράτος-- στην δυτική Ουκρανία και την δυτική Λευκορωσία αν δεν παρενέβαινε ο Κόκκινος Στρατός.
- Στην πραγματικότητα, οι Γερμανοί είχαν δίκαιο – ως κράτος, η Πολωνία έπαψε να υπάρχει όταν η κυβέρνησή της, καθώς και η στρατιωτική της ηγεσία, κατέφυγε στη Ρουμανία στις 17 Σεπτεμβρίου του 1939.
Έχω γράψει ένα μακροσκελές άρθρο με 17 ή 18 σελίδες ντοκουμέντων για το ζήτημα αυτό στο http://www.tinyurl.com/furr-mlg09
Το άρθρο είναι ο πρώτος σύνδεσμος που εμφανίζεται στα δεξιά. Όλες οι άλλες σελίδες είναι τεκμήρια.
Σημειώστε ότι ο Ουϊνστον Τσώρτσιλ συμφωνούσε με την σοβιετική εισβολή στην πρώην ανατολική Πολωνία.
Στην δεδομένη κατάσταση, οι Γερμανοί κόντεψαν να πάρουν τη Μόσχα και το Λένινγκραντ! Αν δεν έμπαινε η ΕΣΣΔ στην πρώην ανατολική Πολωνία, τότε η Βέρμαχτ θα είχε ξεκινήσει την εισβολή της πολύ κοντύτερα στην καρδιά της ΕΣΣΔ και θα είχε μεγάλες πιθανότητες να πάρει το Λένινγκραντ και τη Μόσχα.
Εν συνόψει:
* Οι τόμοι "Danilov" δεν αποδεικνύουν τίποτε, αν και είναι χρήσιμοι όπως είναι χρήσιμη κάθε συλλογή τεκμηρίων·
* Το σύμφωνο Μολότοφ-Ρίμπεντροπ δεν ήταν μόνο σημαντικό αλλά απαραίτητο. Όχι μόνο δεν διέπραξε έγκλημα ή "εισβολή" η ΕΣΣΔ, αλλά φέρθηκε όπως θα φερόταν κάθε κράτος μπαίνοντας στην ανατολική Πολωνία για να κρατήσει τη Βέρμαχτ όσο μακρύτερα γινόταν από τα προ του 1939 σύνορά της.
* Η κολλεκτιβοποίηση ήταν επιτυχία εφόσον έβαλε τέλος στον ατέλειωτο κύκλο κρίσεων λιμού και επέτρεψε την εκβιομηχάνιση.
* Η κολλεκτιβοποίηση δεν προκάλεσε τον λιμό. Αναμφίβολα, ο λιμός θα ήταν λιγότερο ακραίος αν δεν συνέπιπτε με την κολλεκτιβοποίηση. Αλλά ήταν σχεδόν σίγουρο πως θα συνέβαινε ούτως ή άλλως. Το βασικό είναι πως ο λιμός αυτός ήταν ο ΤΕΛΕΥΤΑΙΟΣ λιμός.
* Η "Τρομοκρατία" –στην πραγματικότητα, η Ezhovshchina– του 1937-1938 ήταν αποτέλεσμα της συνομωσίας του Γιεζόφ, μαζί με κάποιους από τους Πρώτους Γραμματείς. Φυσικά ήταν φρικτή. Αλλά δεν την ανέλαβαν ο Στάλιν και το Πολιτμπιρό.
Εδώ πρέπει να αναφέρω ότι στο ρωσόγλωσσο βιβλίο μου (με τον συνάδελφό μου στη Μόσχα, τον Vladimir Bobrov) έχω ένα δοκίμιο στο οποίο δείχνω πως ο Μπουχάριν γνώριζε την συνομωσία Γιεζόφ αλλά δεν την ανέφερε στις ανακρίσεις του ή στη δίκη του. Αν οι Μπουχάριν, Ρίκοφ, κλπ το είχαν πράξει αυτό, ο Γιεζόφ θα μπορούσε να είχε σταματηθεί και οι μαζικές δολοφονίες θα μπορούσαν είτε να αποφευχθούν είτε να μειωθούν. Δεν έχει επισημανθεί αλλού η ευθύνη του Μπουχάριν και της δεξιάς για τις μαζικές δολοφονίες του Γιεζόφ.
Όταν διαβάσετε το αδημοσίευτο βιβλίο μου για τον Κίροφ θα δείτε ότι έχουμε πολλά τεκμήρια πως οι συνομωσίες για τις οποίες κατηγορήθηκαν οι υπόδικοι στις τρεις δημόσιες δίκες της Μόσχας, καθώς και στην δίκη Τουχατσέφσκι, ήταν πραγματικές – δεν ήταν καθόλου "χαλκευμένες" από τον Στάλιν ή οποιονδήποτε άλλον.
Σε ό,τι αφορά την δική σας συνεισφορά [2], θα είμαι ειλικρινής: την βρίσκω εξαιρετική!
Αναμφίβολα, αναπτύσσετε επιχειρήματα που δεν έχω συναντήσει αλλού και σίγουρα δεν έχω σκεφθεί ο ίδιος.
Θα ήθελα να την μεταφράσω στα αγγλικά και να την κυκλοφορήσω – αν συμφωνείτε, βέβαια.
Επίσης, έχετε κάποια εκδοχή στα ιταλικά; Θα ήθελα να τη στείλω σε κάποιους φίλους στην Ιταλία
Μου άρεσε πολύ η απάντησή σας για το Σύμφωνο Μολότοφ-Ρίμπεντροπ: “αν υπήρχε δρόμος συμβιβασμού με τον Χίτλερ, τότε ο Στάλιν τον έχασε”. Σκεφθείτε να έχει κανείς αντίρρηση για την υπογραφή του συμφώνου από τους Σοβιετικούς όταν υπήρχε το Μόναχο!
Θα πρέπει μόνο να προσθέσω ότι το σύμφωνο δεν είναι απλώς υπερασπίσιμο, ήταν βασικό, και είναι πιθανό να έσωσε την ΕΣΣΔ, και συνεπώς όλους μας, από την ήττα στον πόλεμο.
Έχοντάς το πει αυτό, υπάρχουν κάποια λίγα σημεία στα οποία θα διαφωνούσα κάπως μαζί σας. Ουσιαστικά, συνίστανται στο εξής: κατά τη δική μου άποψη, εκχωρείτε υπερβολικά πολλά στον Werth, του οποίου όλοι οι ισχυρισμοί είναι ψευδείς.
Ο Τρότσκι, για παράδειγμα. Όλα τα στοιχεία που έχουμε τώρα δείχνουν πως ο Τρότσκι ήταν ένοχος όλων των κατηγοριών που διατυπώθηκαν εναντίον του στις δίκες της Μόσχας. Αυτό περιλαμβάνει πολλά στοιχεία από τα Αρχεία Τρότσκι στο Χάρβαρντ και στο Κέντρο Χούβερ, όπου και τα ανακάλυψε ο Pierre Broué, διάσημος Τροτσκιστής.
Διαφωνώ για το ότι η κολλεκτιβοποίηση ήταν “η πιο τρομακτική περίοδος.” Όπως είπα πιο πάνω, κατά τη δική μου άποψη ήταν θρίαμβος.
Φυσικά και οι Μπολσεβίκοι έκαναν πολλά λάθη στην υλοποίησή της. Ήταν οι πρώτοι· οι πρωτοπόροι πάντα κάνουν λάθη· στην πραγματικότητα είναι αδύνατο να είσαι ανανεωτής χωρίς να κάνεις λάθη.
Οι Κινέζοι και οι Βορειοβιετναμέζοι έμαθαν από αυτά τα λάθη και υλοποίησαν την κολλεκτιβοποίηση με διαφορετικά μέσα. Το τελικό αποτέλεσμα ήταν, νομίζω, λιγότερα θύματα. Αλλά είχαν το σοβιετικό παράδειγμα για να μάθουν.
Η ψήφος μου για την φρικτότερη περίοδο θα πήγαινε στην Ezhovshchina – την οποία, όπως ισχυρίστηκα πιο πάνω, ο Werth και όλοι οι άλλοι αντικομμουνιστές διαστρεβλώνουν. Ο Werth δεν έχει κανένα απολύτως στοιχείο ότι επρόκειτο για απόπειρα "προφυλακτικής αποκάθαρσης"· αυτό είναι απλώς ρητορική. Ήταν μια καταστροφή, φυσικά, αλλά μια καταστροφή για την οποία ο Μπουχάριν, που είναι τόσο ιερός για τους αντικομμουνιστές και για τον Χρουτσόφ στις μέρες του, έχει σημαντικές ευθύνες.
Δεν συμφωνώ ότι η σταλινική περίοδος ήταν "φρικιαστική". Νομίζω ότι ούτε εσείς συμφωνείτε.
Αλλά φυσικά ήταν τραγική, διότι τα λάθη που έγιναν οδήγησαν στην απώλεια κατεύθυνσης για τον σοσιαλισμό, και κατόπιν στην προδοσία του. Οδήγησαν στον Χρουστσόφ – και ο Χρουστσόφ και οι λακέδες του εκτράφηκαν στην σταλινική περίοδο. Συνεπώς, είναι προφανές ότι λάμβαναν χώρα αντιδραστικές εξελίξεις. Πρέπει να μελετήσουμε για να ανακαλύψουμε ποιες ήταν.
Συνολικά όμως νομίζω ότι το δοκίμιό σας ήταν εξαιρετικό! Ξέρω πως ο Werth δεν θα δεχτεί λέξη.
Τόσο το χειρότερο για τον ίδιο. Ο πατέρας του, ο Alexander Werth, ήταν, κατά την εκτίμησή μου, ένας έντιμος παρατηρητής και τα βιβλία του παραμένουν άξια ανάγνωσης σήμερα –όλα τους. Τα βιβλία του Nicolas Werth είναι αυτό που ονομάζω "προπαγάνδα με υποσημειώσεις."
Τις απολογίες μου για το μήκος της επιστολής μου
Με θερμούς χαιρετισμούς, Grover Furr
[1] Ένας από τους συγγραφείς της διαβόητης Μαύρης βίβλου του κομμουνισμού, ελληνική έκδοση Εστία.
[2] http://domenicolosurdo.blogspot.it/2012/09/il-dibattito-sullo-stalinismo-alla.html
Αγαπητέ Grover Furr,
Αγαπητέ Grover Furr,
... Σχετικά με το σχόλιό σας για το δοκίμιό μου: το επιχείρημά σας για την περιοδική επανάληψη των λιμών στην ρωσική επαρχία είναι πολύ δυνατό και πειστικό! Σε ό,τι αφορά την κολλεκτιβοποίηση της αγροτικής παραγωγής, συμφωνώ μαζί σας ότι ήταν προϋπόθεση για την νίκη στον Δεύτερο Παγκόσμιο Πόλεμο (έχω εκφράσει την θέση αυτή στο βιβλίο μου για τον Στάλιν). Δεν μπορώ όμως να αποκαλέσω "θρίαμβο" έναν φρικτό εμφύλιο πόλεμο, ο οποίος είχε ως επίπτωση την εξαφάνιση κάθε κανόνα δικαίου και ο οποίος κατέστησε εφικτές τις πάρα πολλές, αυθαίρετες δολοφονίες του Γιεζόφ. Με αυτή και μόνο αυτή την έννοια κάνω λόγο για "φρίκη" (όπως γράφετε, ο Στάλιν ο ίδιος μίλησε για μια "τρομερή" περίοδο). Κάποιες φορές, η ιστορία είναι τραγική: στο τελευταίο του στάδιο, ο αγώνας του Toussaint Louverture ήταν φυλετικός πόλεμος και από αυτή την άποψη ήταν φρικτός, αλλά την ίδια στιγμή ο αγώνας αυτός ήταν ένα μεγάλο βήμα για την χειραφέτηση των μαύρων λαών και της ανθρωπότητας.
Τους καλύτερους μου χαιρετισμούς, Domenico Losurdo
***
Επισημάνσεις και εικόνα Μποτίλια Στον Άνεμο
________________
Σημ. Μπ. - Για Grover Furr βλέπε και σχόλια στον καταλυτικό Lenin Reloaded:
σαν συνέχεια του
Να προσεχθεί επίσης το:
Ακόμη:
- Lenin Reloaded: Mario Sousa-Ψέματα σχετικά με την ιστορίατης Σοβιετικής Ένωσης Ι: Χίτλερ και Χερστ
- Lenin Reloaded: Mario Sousa-Ψέματα σχετικά με την ιστορίατης Σοβιετικής Ένωσης ΙΙ: Κόνκουεστ και Σολτζενίτσιν
- Domenico Losurdo-Στάλιν, ιστορία και κριτική ενόςσκοτεινού θρύλου – Το «ουκρανικό ολοκαύτωμα» ως φαινόμενο ομόλογο του εβραϊκού ολοκαυτώματος;
Οι ολοκληρωτισμοί είναι δύο... o εξής κομμουνισμός – Σημειώσεις, φωτογραφίες και ένακείμενο του Θανάση Παπαρήγα
Η αλήθεια για το Σύμφωνο Μολότοφ – Ρίμπερντροπ
Πώς οδηγήθηκε εκεί η Σ.Ε.;
Ποιος υπήρξε ο ρόλος και η ταχτική των ΗΠΑ, Μ. Βρετανίας, Γαλλίας;
*
Με "οδηγό" την Ουκρανία και το Κατίν:
Με "οδηγό" την Ουκρανία και το Κατίν:
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου
Σημείωση: Μόνο ένα μέλος αυτού του ιστολογίου μπορεί να αναρτήσει σχόλιο.