Κώστας Βάρναλης (1884-1974): Το φως του καίει (4 ποιήματα) ‒ Γιάννης Ρίτσος: Ποιητή, εσύ μας ζέστανες ‒ Χρονολόγιο

Κώστας Βάρναλης
14 Φεβρουαρίου 1884, Μπουργκάς, Βουλγαρία 16 Δεκεμβρίου 1974, Αθήνα
Σχέδιο, Μπάμπης Ζαφειράτος, 25.IV.2015 (Μελάνι, 29 χ 21 εκ.)

ΚΩΣΤΑΣ ΒΑΡΝΑΛΗΣ

ΤΕΣΣΕΡΑ ΠΟΙΗΜΑΤΑ

ΕΠΙΤΑΦΙΟ

Όχι λουλούδια, μα σπαθί στον τάφο σου, άξιε βάρδε!
Όταν παλεύανε Ζωή και Θάνατος, απόξω
δεν κοίταγες χορέβοντες μ’ ένα φλασκί στο χέρι,
αλλά μπροστάρης του Λαού στης λεφτεριάς τη μάχη
ο λόγος σου αρχαγγέλινο σπαθί τυραννοχτόνο.

 

 

 

 

ΟΡΕΣΤΗΣ

Σέλινα τα μαλλιά σου μυρωμένα,

λύσε τα να φανείς, ως είσαι, ωραίος,

και διώξε από το νου σου πια το χρέος

του μεγάλου χρησμού, μια και κανένα

τρόπο δεν έχεις άλλονε! Και μ’ ένα

χαμόγελον ιδές πώς σ’ έφερ’ έως

στου Άργους την πύλη ο δρόμος σου ο μοιραίος

το σπλάχνο ν’ αφανίσεις που σ’ εγέννα.

Κανείς δε σε θυμάτ’ εδώ. Κι εσύ όμοια

τον εαυτό σου ξέχανέ τον, κι άμε

στης χρυσής πολιτείας τα σταυροδρόμια

και το έργο σου σα να ‘ταν άλλος κάμε.

Έτσι κι αλλιώς, θα παίρνει σε από πίσου

για το αίμα της μητρός σου για η ντροπή σου.

Κώστας Βάρναλης
Πύργος-Μπουργκάς, Βόρειας Θράκης, 14 Φεβρουαρίου 1884 - Αθήνα, 16 Δεκεμβρίου 1974
Πορτραίτο από τον φίλο του Γεώργιο Γουναρόπουλο

Η ΑΡΙΣΤΕΑ

Η Πολιτεία των αφεντάδων,

Το Δίκιο των αδικητάδων:

Έχω τον πόλεμο θεμέλιο

Και δύναμή μου την κλεψιά.

Έχω το ψέμα για βαγγέλιο

Κι όποιος το πίνει πιο διψά

Ανήξερο κι αθώο, πριχού
ν' ανοίξεις, μάτι του φτωχού,
ξέρω το φως σου ναν το πάρω
κ' είτε πονάς είτε πεινάς,
σε κάνω και με προσκυνάς
σωτήρα εμένα και το Χάρο.

Τα θύματά μου αραδιαστά
στο Μακελειό τραβώ μπροστά,
μπροστά ζουρνάδες και μπαϊράκια,
στα κούτελά τους θα χαρείς
άνθη κορδέλες και βαράκια —
σάμπως αρνάκια της Λαμπρής.

Μα να! οι εμπόροι της σφαγής
μένουνε πίσω μου κρυμένοι.
Δικά τους θάλασσα και γης,
δικοί τους όλ' οι σκοτωμένοι.
Και τους παχαίνω με καλό
μια πιθαμή τον αφαλό.

Η πρώτη εγώ, στα τελευταία,
είμαι δικιά τους Αριστέα
κι αυτοί 'ναι η γνώμη μου κι ο νους!
Εγώ πλερώνω τις χαρές τους
κι όσα βουτάω από τους ρέστους
όλα τα δίνω σ' αφτουνούς.

[Πρώτη Εξαΰλωση της Αριστέας (με το χέρι στο στήθος), όπου γίνεται η Πολιτεία. Στη δεύτερη γίνεται η Θρησκεία. και στην τρίτη, η Τέχνη για την Τέχνη. Και η σαπίλα της].

(Και)

Η ΜΑΪΜΟΥ

Εσένα θέλω κι αγαπώ.
Για ιδές με πώς φτεροκοπώ!
Στο γόνα σου να γείρω αγάλι
να σου ψειρίσω τη μασκάλη.

Για σένα γω, για σένα γω

Τρέχω στη μάχη να σφαγώ…

Μα όντας το κάλλιο σου παιδί

σε γνώση πονηριά κ’ ειδή

(έχω σαγόνια πιο γερά

κι έχω μακρύτερην ουρά)

δίκιο δεν είναι να σφαγώ!

μα να με κάνεις αρχηγό!

Και σα γεμισουν όλ' οι τόποι
τάφους ηρώων, θεϊκές τιμές,
και λιγοστέψουνε οι ανθρώποι,
θενά περσέψουν οι μαϊμές.

[Είναι η ταχύτατη προσαρμογή της μαϊμούς-διανόησης,
της πρόθυμης πάντα να χορέψει στο ρυθμό της εξουσίας].

Ο Κώστας Βάρναλης από τον Γιάννη Κεφαλληνό (1894-1957)

ΓΙΑΝΝΗΣ ΡΙΤΣΟΣ

ΣΤΟΝ ΚΩΣΤΑ ΒΑΡΝΑΛΗ

Δε δίνω λέξες παρηγόρια,

δίνω μαχαίρι σ’ ολουνούς.

Καθώς το μπήγω μες στό χώμα

γίνεται φως, γίνεται νους.

Κ. Βάρναλης

Ποιητή, σ’ είδαμε πάντα στο πλευρό του λαού μας με σκέψη και με πράξη. Ο λόγος σου

σπαθί, νυστέρι και φωτιά που φωτάει, και φως που καίει. Σ’ είδαμε

πάντα με την παλάμη σου ανοιχτή δίπλα στ' αυτί

για ν’ αφουγκράζεσαι πίσω απ’ τα τείχη

τη στρογγυλή βουή του ιστορικού, αναπότρεπτου ήλιου.

Αυτό τον ήλιο μας έδειξες.

Όταν τα βήματα δίσταζαν σύρριζα στους τοίχους

κι οι σκιές τρομάζαν τα παράθυρα,

εσύ έδινες το χέρι σου και τη φωνή σου

κι ανέβαζες τα μάτια στο σωστόν ορίζοντα.

Αυτό το κουράγιο μας έδωσες.

Όταν, μες στους καπνούς και τις βρισιές, ρωτούσανε: «ποιός φταίει

ποιός φταίει;»

εσύ το ‘λεγες ξάστερα, και δυο φουχτιές αστέρια χύνονταν απ’ το φεγγίτη της ταβέρνας,

ύστερα όλα γινόντανε πιο άπλα και πιο σίγουρα

όπως ο πρωινός δρόμος, η ανοιχτή πόρτα, το πορτοκαλένιο λιόγερμα

και μπορούσαμε να ξεχωρίσουμε τη μια λέξη απ’ την άλλη,

το χαμόγελο απ’ τα’ αγκάθια του,

τον άνθρωπο απ’ τον παραμορφωμένον ίσκιο του,

Αυτή τη γνώση μάς έδωσες.

Ο ποιητής είναι ένας άνθρωπος απλός,

πεινάει κι αυτός, πονάει και πολεμάει·

κάτω από το πουκάμισό του έχει μια καρδιά

— τούτη την καρδιά την ακουμπήσει στο χαρτί,

όπως η μάνα ακουμπάει το ψωμί στο τραπέζι

με το μαχαίρι τού στίχου του την κόβει και τη μοιράζει δίκαια στον κόσμο. Αυτή τη δικαιοσύνη μάς έδωσες.

Μια μέρα, δίπλα σ’ ένα σκοτωμένον, είδαμε ένα κομμάτι σπασμένο καθρέφτη

— ο σπασμένος καθρέφτης έπαιζε με τις λάμψεις τής μέρας τόσο ανύποπτα

σα να μη θυμόταν τ’ ωραίο πρόσωπο που ‘χε καθρεφτίσει,

τ’ ωραίο στόμα που χαμογελούσε.

Οι άλλοι κοιτούσανε τις λάμψεις τού καθρέφτη,

εσύ κοιτούσες το σκοτωμένο

και δίδασκες να μην υπάρχουν σκοτωμένοι.

Αυτό το φως μας δίδαξες.

Α, κι όχι πως εσύ δεν ξέρεις από λάμψεις,

μα εσύ μαδούσες τις αχτίνες με καμένα δάχτυλα

να φτάσεις το κουκούτσι του φωτός

να γίνει δέντρο κι άνθος και καρπός

κι η αχτίνα όχι να κρύβει, μα να δείχνει.

Αύτη τη λάμψη μάς δίδαξες.

Εσύ, καλύτερα από τον καθένα ξέρεις,

κι από ομορφιά και θάλασσα κι έρωτα και ποτήρι,

μα ακόμα ξέρεις πιο καλά πώς δεν υπάρχει

ούτε ομορφιά, ούτε δειλινά γαρύφαλα, ούτε στίχοι κι ούτε θάλασσα

αν δεν υπάρχει το ψωμί και το κρασί σ’ όλα τα σπίτια.

Αυτή την αλήθεια μάς έμαθες.

Τα λόγια σου πάντα τετράγωνα, Ποιητή,

κι oι ιδέες κάθονται ‘κει μέσα στη σωστή τους θέση

όπως κάθεται ο άργαλειός σε μια μεγάλη, ασβεστωμένη, χωριάτικη κάμαρα

—  κι έτσι σ’ αυτό τον αργαλειό νυχτόημερα να υφαίνει

η Λευτεριά ζεστά κι αδρά τα ρούχα του λαού μας.

Ποιητή, εσύ μας ζέστανες.

AΘHNA, 9.ΧΙ. 66

«Η Αυγή», 8 Δεκ. 1956, σελ. 2, και στο «Κώστας Βάρναλης. Τα πενηντάχρονα του έργου του», εκδ. «Κέδρος», χ. χρ. έ., σ. 98-96.
*
(ΓΙΑΝΝΗΣ ΡΙΤΣΟΣ, ΣΥΝΤΡΟΦΙΚΑ ΤΡΑΓΟΥΔΙΑ - Αφιέρωμα στα 40χρονα του ΕΑΜ (ΚΕΔΡΟΣ, 1988, σελ. 110-111)

Αρχείο ΕΛΙΑ από το ΕΚΕΒΙ

___________
ΣΗΜΕΙΩΣΗ

Τα τρία ποιήματα προέρχονται από τα ΠΟΙΗΤΙΚΑ, (Κέδρος 1959, Έκδοση δεύτερη συμπληρωμένη. περιλαμβάνει: Το Φως Που καίει (1), Σκλάβοι Πολιορκημένοι (2), Ποιήματα (3).
ΕΠΙΤΑΦΙΟ (του ταιριάζει) και ΟΡΕΣΤΗΣ: (3), σελ. 228 (το προτελευταίο ποίημα) και 163.
Η ΑΡΙΣΤΕΑ (και) Η ΜΑΪΜΟΥ: (1), σελ. 79-81

• Το εκφραστικό πορτραίτο, από τον γκαρδιακό του φίλο Γεώργιο Γουναρόπουλο (Σωζόπολη, Μαύρη Θάλασσα -Βουλγαρία, 22 Μαρτίου 1889 – Αθήνα, 17 Αυγούστου 1977), εικονογράφο του και στο Φως Που Καίει, προέρχεται από το πολύ καλό ιστολόγιο ΒΟΡΕΑΣmagazin. Βλέπε: Γεώργιος Γουναρόπουλος και «Όπως το φως πριν γίνει μέρα»
• Το πορτραίτο του (ξυλογραφία) από τον Γιάννη Κεφαλληνό (Αλεξάνδρεια Αιγύπτου, 12 Ιουλίου 1894 – Αθήνα, 27 Φεβρουαρίου 1957), προέρχεται από paletaart – Χρώμα & Φώς. Βλέπε: Γιάννης Κεφαλληνός και Σεμνός αγωνιστής, πρωτοπόρος καλλιτέχνης.

Επιλογή, επιμέλεια: Μποτίλια Στον Άνεμο

Χειρόγραφο: Οι Μοιραίοι Αρχείο ΕΛΙΑ από το ΕΚΕΒΙ

ΧΡΟΝΟ ΛΟΓΙΑ	Κ. ΒΑΡΝΑΛΗΣ	ΝΕΟΕΛΛΗΝΙΚΗ ΙΣΤΟΡΙΑ ΚΑΙ ΛΟΓΟΤΕΧΝΙΑ	ΠΑΓΚΟΣΜΙΑ ΙΣΤΟΡΙΑ ΚΑΙ ΛΟΓΟΤΕΧΝΙΑ
1884	Γέννηση στον Πύργο (Μπουργκάς) της Βουλγαρίας (τότε Ανατολικής Ρωμυλίας).	Γ. Βιζυηνός, Το μόνον της ζωής του ταξείδιον (από τη σειρά διηγημάτων που δημοσιεύει τα έτη 1883-1884 στο περιοδ. Εστία). Α. Παπαδιαμάντης, Γυφτοπούλα. Δ. Bερναρδάκης, Ψευδαττικισμού έλεγχος. Γ. Xατζιδάκις, Mελέτη επί της Nέας ελληνικής ή Bάσανος του Eλέγχου του Ψευδαττικισμού.	J. Laforgue, Les complaintes. É.Zola, Germinal.
1898	Τελειώνει το ελληνικό σχολείο και γράφεται στα Ζαρίφεια Διδασκαλεία της Φιλιππούπολης. Πρώτα ποιητικά γυμνάσματα.	Σφαγές Χριστιανών στο Ηράκλειο Κρήτης. ~ Κ. Παλαμάς, Τάφος. Κ. Χατζόπουλος, Τα ελεγεία και τα ειδύλλια. περ. Η Τέχνη.	Ισπανο-αμερικάνικος πόλεμος. ~ St. Mallarmé, Poésies.
1902	Ολοκληρώνει τις εγκύκλιες σπουδές του και διορίζεται δάσκαλος στο σχολείο του Πύργου. Πριν αναλάβει υπηρεσία κερδίζει υποτροφία για σπουδές στο Πανεπιστήμιο Αθηνών.	Κυβέρνηση Δηλιγάννη.	Τερματισμός του δεύτερου πολέμου των Μπόερς στη Ν. Αφρική. ~ J. Conrad, Heart of Darkness (=Η καρδιά του σκότους).
1903	Γράφεται στη Φιλοσοφική σχολή του Πανεπιστημίου Αθηνών. Στο πλευρό των δημοτικιστών στα Ορεστειακά.	Ορεστειακά. περ. Ο Νουμάς. περ. Ο Διόνυσος. Α. Παπαδιαμάντης, Η φόνισσα.	Δολοφονία του βασιλιά της Σερβίας Aλέξανδρου Oμπρένοβιτς.
1904	Στέλνει στον Κωστή Παλαμά την αδημοσίευτη συλλογή του Πυθμένες. Δημοσιεύονται στο Νουμά (τχ. 110) μια σειρά δέκα ποιημάτων του με το γενικό τίτλο «Σε μια μέρα της ζωής μου». Στο περιοδικό Ακρίτας δημοσιεύει 3 ποιήματα από την ανέκδοτη ακόμα συλλογή Κηρήθρες.	Μακεδονικός αγώνας. Θάνατος Π. Μελά. ~ Α. Καρκαβίτσας, Ο Αρχαιολόγος. Κ. Παλαμάς, Ασάλευτη ζωή. περιοδ. Νέα Ζωή (Αλεξάνδρεια).	Πόλεμος Ρωσίας – Ιαπωνίας. ~ L. Pirandello, Il fu Mattia Pascal (=Ο μακαρίτης Ματτία Πασκάλ).
1905	Εκδίδεται η συλλογή Κηρήθρες.	Επανάσταση του Θερίσου. Κυβέρνηση Δηλιγιάννη. Δολοφονία Δηλιγάννη.	Στάση του πληρώματος του θωρηκτού Ποτέμκιν στην Oδησσό. Θεωρία της σχετικότητας από τον Α. Αϊνστάιν. ~ Βραβείο Νομπέλ Λογοτ.: Henryk Sienkiewicz
1907	Συμμετέχει στην εκδοτική ομάδα του περ. Ηγησώ (10 συνολικά τεύχη 1907-1908) δημοσιεύοντας παράλληλα και δικά του ποιήματα.	Γ. Bλαχογιάννης, Aρχείον του στρατηγού Iωάννου Mακρυγιάννη. Ί. Δραγούμης, Mαρτύρων και ηρώων αίμα. Κ. Παλαμάς, Ο Δωδεκάλογος του Γύφτου. A. Παπαδιαμάντης, Tα ρόδινα ακρογιάλια. Γ. Σκληρός, Tο κοινωνικόν μας ζήτημα. Γέννηση Ν. Εγγονόπουλου. περιοδ. Ηγησώ (-1908).	Αιματηρή εξέγερση των Ρουμάνων αγροτών. ~ M. Gorky, Η μάνα. Βραβείο Νομπέλ Λογοτ.: Rudyard Kipling
1908	Γράφει το ποίημα «Θυσία». Αποφοιτά από τη Φιλοσοφική σχολή. Διορίζεται ελληνοδιδάσκαλος στην Αμαλιάδα.	Τερματισμός του Μακεδονικού αγώνα. Ο Δελμούζος διευθυντής στο Παρθεναγωγείο του Βόλου. Επαναστατική κυβέρνηση Ε. Βενιζέλου στην Κρήτη. ~Δ. Bικέλας, H ζωή μου.	Κίνημα Νεοτούρκων. ~E. M. Forster, A Room with a View (=Ένα δωμάτιο με θέα). Βραβείο Νομπέλ Λογοτ.: Rudolf Eucken
1909	Ξεκινά τη μεταφραστική του δραστηριότητα με το ανακρεόντειο απόσπασμα 32 που δημοσιεύεται στο περιοδικό Παρθενών.	Κίνημα στο Γουδί. Άφιξη του Βενιζέλου στην Ελλάδα. Ίδρυση της «Φοιτητικής Συντροφιάς». ~ Γέννηση του Γ. Ρίτσου. Ά. Σικελιανός, Ο Αλαφροΐσκιωτος. Γρ. Ξενόπουλος, Στέλλα Βιολάντη.	Εκθρόνιση του Σουλτάνου Αβδούλ Χαμίτ Β'. ~ Βραβείο Νομπέλ Λογοτ: Selma Lagerlöf
1910	Συνεχίζει τη μεταφραστική του δραστηριότητα με τις Βάκχες. Τα επόμενα χρόνια θα μεταφράσει και άλλα έργα του Ευριπίδη αλλά και του Αριστοφάνη, τον Αίαντα του Σοφοκλή, τα Απομνημονεύματα του Ξενοφώντα και τον Πειρασμό του Αγίου Αντωνίου του Φλωμπέρ.	Ο Ε. Βενιζέλος στην Ελλάδα. Γενικές εκλογές και κυβέρνηση Βενιζέλου (-1915). Ίδρυση «Εκπαιδευτικού Ομίλου». ~ K.Π. Kαβάφης, Ποιήματα. K. Παλαμάς, H Φλογέρα του βασιλιά. Αυτοκτονία Π. Γιαννόπουλου.	E. M. Forster, Howards End (=Επιστροφή στο Χάουαρντς Έντ). Βραβείο Νομπέλ Λογοτ.: Paul Johann Ludwig Heyse.
1911	Σχολάρχης στην Αργαλαστή του Πηλίου. Κατηγορείται για εμπλοκή στην υπόθεση των Αθεϊκών του Βόλου. Αθωώνεται με βούλευμα μετά την παραπομπή του σε δίκη. Μετατίθεται ως σχολάρχης στα Μέγαρα. Δημοσιεύεται η «Θυσία» στο αλεξανδρινό περιοδ. Γράμματα, το πρώτο από μια σειρά ποιημάτων του που θα δουν το φως στο περιοδικό.	Αναθεώρηση του Συντάγματος του 1864. ~ Γέννηση Οδ. Ελύτη. Π. Δέλτα, Στον καιρό του Βουλγαροκτόνου. Κ. Χρηστομάνος, Η κερένια κούκλα. περιοδ. Γράμματα (Aλεξάνδρεια, 1911- 1919).	Πόλεμος Ιταλίας – Οθωμανικής αυτοκρατορίας
1914	Απολύεται από τον στρατό (έχει επιστρατευτεί το 1912-1913) και επιστρέφει στα Μέγαρα. Φοιτά στο Διδασκαλείο της Μέσης Εκπαίδευσης που διευθύνει ο Γληνός. Δημοσιεύει ποιήματα στα Γράμματα, στην Ποικίλη Στοά.	Ί. Δραγούμης, Ελληνικός πολιτισμός. K. Θεοτόκης, H τιμή και το χρήμα. Γρ. Ξενόπουλος, Στέλλα Bιολάντη. N. Πολίτης, Eκλογαί από τα τραγούδια του Ελληνικού λαού.	Έναρξη του Α΄ Παγκοσμίου Πολέμου ( -1918). Προσάρτηση της Κύπρου από τη Βρετανία. ~ P. Claudel, Deux poèmes d’été. J. Joyce, Dubliners (=Δουβλινέζοι).
1915	Σχολάρχης στην Κερατέα Αττικής. Διευθύνει (-1917) το εκπαιδευτικό περιοδικό Αγωγή, όπου δημοσιεύει και μελέτη για τον Βαλαωρίτη	Κυβέρνηση Γούναρη. Επάνοδος Βενιζέλου. Συμμαχικά στρατεύματα στη Θεσσαλονίκη. Διαφωνία Βενιζέλου και βασιλέα Κωνσταντίνου και παραίτηση του πρώτου (Οκτ.). ~ Γ. Δροσίνης, Φωτερά σκοτάδια. Κ. Παλαμάς, Βωμοί. Ά. Σικελιανός, Πρόλογος στη ζωή.	Bύθιση του πλοίου «Lusitania» από γερμανικό υποβρύχιο. ~ F. Kafka, Die Verwandlung (=Η μεταμόρφωση).
1916	Επιστρατεύεται ξανά. Υπηρετεί στη Λήμνο μέχρι τον Ιούλιο. Δημοσιεύεις ποιημάτων στα Γράμματα και στη Νέα Ζωή.	Συμμαχικός αποκλεισμός και εθνικός διχασμός. Ο Βενιζέλος στη Θεσσαλονίκη. Κυβέρνηση «Εθνικής Αμύνης». ~ Ι. Κονδυλάκης, Όταν ήμουν δάσκαλος και άλλα διηγήματα.	Βραβείο Νομπέλ Λογοτ.: Carl Gustaf Verner von Heidenstam
1917	Καθηγητής στο Α΄ Γυμνάσιο Πειραιά. Δημοσιεύει ποιήματα στο περιοδ. Λόγος. Δίνει διάλεξη για τον Βιζυηνό στον Παρνασσό και διαβάζει ποιήματά του στα Φιλολογικά Σαββατόβραδα του Πυρσού.	Παραίτηση βασιλιά Κων/νου, είσοδος της Ελλάδας στον Α΄ Παγκόσμιο Πόλεμο. Βασιλέας Αλέξανδρος. Κυβέρνηση Ε. Βενιζέλου. Εκπαιδευτική μεταρρύθμιση. Υπόθεση του Παρθεναγωγείου του Βόλου. ~ Ά. Σικελιανός, Μήτηρ Θεού. Κ. Χατζόπουλος, Φθινόπωρο. Γέννηση Τ. Σινόπουλου.	Οκτωβριανή επανάσταση στη Ρωσία. ~ S. Freud, Εισαγωγή στην Ψυχανάλυση.J.R. Jiménez, Sonetos espirituales. E. Pound, «Cantos I, II, III».
1918	Δημοσιεύει το «Αλκιβιάδης» στον Πυρσό, ποίημα που με τη γλώσσα του θα προκαλέσει την αντίδραση του Γρ. Ξενόπουλου και φιλολογικό καυγά στις εφημερίδες. Συμμετέχει σε διαγωνισμό του Υπουργείου Παιδείας για υποτροφία σπουδών στην Ευρώπη.	Μάχη του Σκρα. Ανακωχή του Μούδρου μεταξύ Συμμάχων-Τουρκίας. ~ Γρ. Ξενόπουλος, Το μυστικό της κοντέσσας Βαλέραινας. Ά. Σικελιανός, Tο Πάσχα των Ελλήνων.	Τερματισμός του Α΄ Παγκοσμίου Πολέμου. Σοβιετική πρωτεύουσα η Μόσχα. ~ G. Apollinaire, Caligrammes. Tr. Tzara, Dada Manifesto.
1919	Πηγαίνει στο Παρίσι με υποτροφία για μετεκπαίδευση στην Αισθητική και τη Νεοελληνική Φιλολογία. Γνωριμία με τον Ψυχάρη. Δημοσιεύει στο περιοδ. Μαύρος Γάτος το ποιητικό σύνθεμα Προσκυνητής, αφιερωμένο στον Ν. Γ. Πολίτη.	Συνθήκη του Neuilly. Απόβαση ελληνικού στρατού στη Σμύρνη. ~ I. Γρυπάρης, Σκαραβαίοι και τερρακόττες. Κ. Θεοτόκης, Ο κατάδικος. Κ.Γ. Καρυωτάκης, Ο πόνος του ανθρώπου και των πραγμάτων. Κ. Παλαμάς, Τα παράκαιρα· Τα δεκατετράστιχα. Ρ. Φιλύρας, Γυρισμοί.	Συνθήκη των Βερσαλλιών. Δημιουργία της Κοινωνίας των Εθνών. ~ B. Μαγιακόφσκι, 150.000.000 (-1920). Βραβείο Νομπέλ Λογοτ.: Carl Friedrich Georg Spitteler.
1920	Ανακαλείται η υποτροφία του μετά την αλλαγή κυβέρνησης και διορίζεται στο Γ' Γυμνάσιο Πειραιά.	Συνθήκη των Σεβρών. Δολοφονία Ι. Δραγούμη. Επάνοδος του βασιλιά Κωνσταντίνου. ~ K. Θεοτόκης, H ζωή και ο θάνατος του Kαραβέλα. J. Moréas, Στροφές (μετάφρ. M. Mαλακάση, T. Άγρα). Κ. Ουράνης, Νοσταλγίες. Λ. Πορφύρας, Σκιές. περ. Mούσα (Aύγ. 1920-Nοέμ. 1923).	Πρόεδρος της τουρκικής Συνέλευσης στην Άγκυρα ο αξιωματικός Mουσταφά Kεμάλ Πρώτη σύνοδος της Κοινωνίας των Εθνών στη Γενεύη. ~ «Les Belles Lettres». Έκδοση του πρώτου τόμου σειράς αρχαίων ελληνικών και λατινικών κειμένων. Breton & Soupault, Les Champs magnétiques (=Τα μαγνητικά πεδία). P. Valéry, Cimetière marin (=Το θαλασσινό κοιμητήριο). Βραβείο Νομπέλ Λογοτ.: Knut Pedersen Hamsun.
1921	Γράφει στην Αίγινα Το φως που καίει. Δίνει δύο διαλέξεις σε συγκεντρώσεις του Εκπαιδευτικού Ομίλου.	Πρωθυπουργός ο Δημήτριος Γούναρης. Πορεία του ελληνικού στρατού προς τον Σαγγάριο. ~ Κ.Γ. Καρυωτάκης, Νηπενθή. Π. Xορν, Tο Φιντανάκι.	Κίνημα του Μουσταφά Κεμάλ. ~ Βραβείο Νομπέλ Λογοτ.: Anatole France.
1922	Αρθρογραφεί στην Απογευματινή Πρωτεύουσα, απαντώντας στις ιδεαλιστικές θέσεις του Φώτου Πολίτη. Δημοσιεύεται το «Οι Μοιραίοι» στο περιοδικό της ΟΚΝΕ Νεολαία. Με το ψευδώνυμο Δήμος Τανάλιας εκδίδεται Το φως που καίει, τυπωμένο στην Αλεξάνδρεια από το περιοδ. Γράμματα. Στο περιοδ. Μούσα δημοσιεύει το «Λευτεριά», απάντηση στο ποίημα του Παλαμά «Λύκοι».	Μικρασιατική Καταστροφή. ~Κ. Θεοτόκης, Οι σκλάβοι στα δεσμά τους. Π. Πικρός, Χαμένα κορμιά. Ποιητική ανθολογία. Οι Νέοι από τον Τ. Άγρα.	Άνοδος του Μουσολίνι στην Ιταλία. Ίδρυση Ένωσης Σοβιετικών Σοσιαλιστικών Δημοκρατιών (ΕΣΣΔ) ~ J. Joyce, Ulysses (=Οδυσσέας). T.S. Eliot, The Waste Land (=Η Έρημη Χώρα / Η ρημαγμένη γη). Βραβείο Νομπέλ Λογοτ.: Jacinto Benavente.
1923	Ξεκινά συνεργασία με τον Ριζοσπάστη που διακόπτεται καθώς ανακαλείται η διακοπή της υποτροφίας και ξαναπηγαίνει στο Παρίσι. Δήμος Τανάλιας, Ο λαός των μουνούχων, τυπωμένο στην Αλεξάνδρεια από το περιοδ. Γράμματα.	Συνθήκη της Λωζάννης. ~ Γ. Μ. Αποστολάκης, Η ποίηση στη ζωή μας. Φ. Κόντογλου, Pedro Cazas.	H Άγκυρα πρωτεύουσα του τουρκικού κράτους. ~ R. M. Rilke, Duineser Elegien (=Οι ελεγείες του Ντουίνο). I. Svevo, La coscienza di Zeno (=Η συνείδηση του Ζήνωνα). Βραβείο Νομπέλ Λογοτ.: William Butler Yeats.
1924	Επιστρέφει στην Αθήνα και διδάσκει νεοελληνική λογοτεχνία στην Παιδαγωγική Ακαδημία υπό τη διεύθυνση του Γληνού, από το φθινόπωρο. Στις 10 Νοεμβρίου η Εστία κατηγορεί την Παιδαγωγική Ακαδημία ότι απασχολεί κομμουνιστές και αντιπατριώτες εκπαιδευτικούς: σημείο αιχμής οι θέσεις του Βάρναλη στο Φως που καίει.	Μαρασλειακά (-1927). Εγκαθίδρυση Α΄ Ελληνικής Δημοκρατίας (-1935). ~ περ. Νέα Γράμματα (του Αθ. Κυριαζή). Στρ. Μυριβήλης, Η ζωή εν τάφω. Κ. Παρορίτης, Ο κόκκινος τράγος. περιοδ. Νέοι Βωμοί.	Θάνατος του Λένιν. ~ A. Breton, Manifeste du surréalisme. Μανιφέστο του Σουρεαλισμού. L. Aragon, Une vague de rêves. T. Mann, Der Zauberberg (=Το μαγικό βουνό). Βραβείο Νομπέλ Λογοτ.: Wladyslaw Stanislaw Reymont.
1925	Εκδίδει τη μελέτη Ο Σολωμός χωρίς μεταφυσική, απάντηση στις θέσεις του Γιάννη Αποστολάκη για τον Σολωμό (έχουν προηγηθεί σατιρικά κείμενα με στόχο τον Αποστολάκη στον τύπο). Στα τέλη Μαρτίου 1925 ο Βάρναλης τιμωρείται με εξάμηνη παύση· διαμαρτυρίες στον τύπο από διανοούμενους της Αθήνας (ανάμεσά τους ο Παρορίτης και ο Παλαμάς, που καλούνται σε απολογία ως δημόσιοι υπάλληλοι) και της Αλεξάνδρειας (ανάμεσά τους ο Καβάφης). Συνεργάζεται με το περιοδ. Φιλική Εταιρεία, όπου δημοσιεύει την 1η γραφή του συνθέματος Σκλάβοι πολιορκημένοι με το ψευδώνυμο Κώστας Γιαβής.	Κορύφωση των Μαρασλειακών με επίθεση κατά της Ρ. Ιμβριώτη. Δικτατορία στρατηγού Θ. Παγκάλου. ~ E. Γιανίδης, Tο μεγάλο πρόβλημα. Ά. Kαμπάνης, Iστορία της νέας ελληνικής λογοτεχνίας. K. Παλαμάς, Oι πεντασύλλαβοι. Tα Παθητικά Kρυφομιλήματα. Oι Λύκοι. Δυο λουλούδια από τα ξένα. Γέννηση του M. Aναγνωστάκη.	Δημοσίευση του πρώτου μέρους του βιβλίου του A. Hitler, Mein Kampf (=Ο αγώνας μου). ~ F.S. Fitzgerald, The Great Gatsby (=Ο μεγάλος Γκάτσμπυ). A. Gide, Les faux monnayeurs (=Οι κιβδηλοποιοί). F. Kafka, Der Process (=Η δίκη). V. Woolf, Mrs Dalloway. Βραβείο Νομπέλ Λογοτ.: George Bernard Shaw.
1926	Λήξη της εξάμηνης παύσης και δυσμενή μετάθεση στα Χανιά. Απολύεται από τη θέση του καθηγητή στη δημόσια υπηρεσία, μετά την άρνησή του να αναλάβει υπηρεσία. Φεύγει πάλι στο Παρίσι, απ' όπου στέλνει ανταποκρίσεις στην εφημερίδα Πρόοδος.	Ανατροπή δικτατορίας Παγκάλου. Κυβέρνηση Γ. Κονδύλη. Στις εκλογές του Νοεμβρίου το ΚΚΕ εκλέγει τους πρώτους του βουλευτές. ~ Ίδρυση Ακαδημίας Αθηνών. περ. Αναγέννηση.	F. Kafka, Das Schloss (=Ο πύργος). Βραβείο Νομπέλ Λογοτ.: Grazia Deledda.
1927	Ανταποκριτής από το Παρίσι για την εφημ. Εθνική. Συνεργάζεται με άρθρα στο περιοδικό του Γληνού Αναγέννηση και δημοσιεύει μελέτη στη Νέα Εστία και το ποίημα «Ο Καλός Πολίτης» στο περιοδ. Λογοτεχνική Επιθεώρηση. Επιστροφή στην Αθήνα και έκδοση του συνθέματος Σκλάβοι πολιορκημένοι. Ο Π. Πικρός τον κατηγορεί για προσποιητή επαναστατικότητα και υπονόμευση του μαρξιστικού κινήματος, στο περιοδικό του Αντρέα Ζεβγά (=Αιμίλιος Χουρμούζιος) Λογοτεχνική Επιθεώρηση.	Αναθεώρηση συντάγματος. ~ Δ. Βουτυράς, Στη χώρα των σοφών και των αγρίων. Κ.Γ. Καρυωτάκης, Ελεγεία και σάτιρες. Ν. Καζαντζάκης, Ασκητική (γραφ. 1922-1923). Κ. Παρορίτης, Οι δύο δρόμοι. Π. Πικρός, Τουμπεκί. Ά. Σικελιανός, Δελφικός Λόγος. Δ. Σολωμός, Η γυναίκα της Ζάκυθος (α' έκδοση Καιροφύλα). περ. Νέα Εστία. περ. Ελληνικά Γράμματα (1927-1930).	Οριστική επικράτηση Στάλιν. ~ Βραβείο Νομπέλ Λογοτ.: Henri Bergson.
1928	Δημοσιεύει τα ποιήματα «Ιδεαλιστής» και «Εξαγνισμός» στο περιοδικό Νέα Επιθεώρηση (μετονομασία της Λογοτεχνικής Επιθεώρησης). Μεταφράζει το «Τραγούδι ενός φαντάρου» του Βιτράκ που δημοσιεύεται στο περιοδικό Καινούργια Ζωή. Η Ιερά Σύνοδος τον καλεί σε απολογία.	Κυβέρνηση Ελ. Βενιζέλου. ~ Αυτοκτονία Καρυωτάκη. Κ. Παλαμάς, Δειλοί και σκληροί στίχοι.	B. Brecht, Die Dreigroschenoper (= Η όπερα της πεντάρας). A. Huxley, Point Counter Point (=Κοντραπούντο). Βραβείο Νομπέλ Λογοτ.: Sigrid Undset.
1929	Παντρεύεται την ποιήτρια Δώρα Μοάτσου. Ξεκινά τη συνεργασία του με τη Μεγάλη Ελληνική Εγκυκλοπαίδεια και με το Λεξικό Ελευθερουδάκη. Κρατά τη λογοτεχνική στήλη στο περιοδ. Πρωτοπορία. Διαμαρτύρεται με κείμενό του στον Ριζοσπάστη για την εφαρμογή του Ιδιώνυμου.	Ψήφιση του «Ιδιώνυμου», που καθιστούσε παράνομη τη δημοσίευση κομμουνιστικών ιδεών. ~ Ορ. Διγενής [= Γ. Θεοτοκάς], Ελεύθερο Πνεύμα. Στρ. Δούκας, Ιστορία ενός αιχμαλώτου. Κ. Παλαμάς, Ο κύκλος των τετράστιχων.	Παγκόσμια οικονομική κρίση. ~A. Breton, Δεύτερο Μανιφέστο του Σουρρεαλισμού. P. Éluard, L’amour la poesie. E. M. Remarque, Im Westen nichts Neues (=Ουδέν νεότερον από το δυτικό μέτωπο). Βραβείο Νομπέλ Λογοτ.: Thomas Mann.
1930	Εγκύκλιος της Ιεραρχίας της Ελλάδας που καταδικάζει το κύμα αθεΐας. Ξεκινά συνεργασία με το περιοδ. Πρωτοπόροι.	Ελληνοτουρκικό σύμφωνο φιλίας. ~ Ίδρυση Εθνικού Θεάτρου. Θ. Ντόρρος, Στου γλυτωμού το χάζι. Στ. Ξεφλούδας, Τα τετράδια του Παύλου Φωτεινού. Κ. Πολίτης, Λεμονοδάσος. Γ. Μπεράτης, Διασπορά. Γ. Σκαρίμπας, Καημοί στο Γριπονήσι. περιοδ. Πρωτοπόροι (1930-1931).	Βραβείο Νομπέλ Λογοτ.: Sinclair Lewis.
1931	Στο τεύχος Φεβρουαρίου του περιοδ. Πρωτοπόροι δημοσιεύει με τον τίτλο «Μποναμάς» και με τη σατιρικήν υπογραφή Γερβάσιος ο θεοεμβαίκτης ένα ποίημα -απάντηση στη εγκύκλιο της πρωτοχρονιάς του 1930 από την Ιερά Σύνοδο (αργότερα δημοσιευμένο με αλλαγές ως «Πρωτοχρονιάτικο»). Από τον Δεκέμβρη μέλος της συντακτικής επιτροπής του περιοδικού Νέοι Πρωτοπόροι (-1936). Εκδίδεται στο τέλος της χρονιάς Η Αληθινή απολογία του Σωκράτη.	Β' Βαλκανική Συνδιάσκεψη Κωνσταντινούπολης. ~ Η. Βενέζης, Το νούμερο 31328. Κ. Παλαμάς, Περάσματα και Χαιρετισμοί. Γ. Σεφέρης, Στροφή. περ. Νέοι Πρωτοπόροι (1931-1936). περ. Ο Κύκλος (1931-1939, 1945-1947).	Βραβείο Νομπέλ Λογοτ.: Erik Axel Karlfeldt.
1932	Εργάζεται στη σύνταξη του Εγκυλοπαιδικού Λεξικού και στο Λεξικό της Ελληνικής Γλώσσας, της Πρωίας (ώς το 1937). Ομιλία στο φιλολογικό μνημόσυνο του Ψυχάρη.	Βουλευτικές εκλογές με απλή αναλογική - αδυναμία σχηματισμού κυβέρνησης. ~ Εγκαίνια Εθνικού Θεάτρου. περ. Μακεδονικές Ημέρες (1932-1939, 1952-1953). Γ. Σεφέρης, Η Στέρνα.	Ο Φ. Ρούζβελτ πρόεδρος των Η.Π.Α. ~ Βραβείο Νομπέλ Λογοτ.: John Galsworthy
1933	Το φως που καίει: β΄ έκδοση, αναθεωρημένη. Ιδρυτικό μέλος της Αντιχιτλερικής επιτροπής βοήθειας στα θύματα του ναζισμού.	Βουλευτικές εκλογές. Κίνημα Πλαστήρα. Κυβέρνηση Π. Τσαλδάρη. Απόπειρα δολοφονίας Ε. Βενιζέλου. ~ Θάνατος Κ.Π. Καβάφη. Ν. Καββαδίας, Μαραμπού. Μ. Καραγάτσης, Ο συνταγματάρχης Λιάπκιν. Κ. Πολίτης, Εκάτη. Νικήτας Ράντος (ψευδ. Ν. Καλαμάρη), Ποιήματα. Γ. Σαραντάρης, Οι αγάπες του χρόνου.περ. Ιδέα (1933-1934).	Ο Αδόλφος Χίτλερ νέος καγκελάριος της Γερμανίας. Δικτατορία στην Πορτογαλία. ~ Βραβείο Νομπέλ Λογοτ.: Ivan Alekseyevich Bunin
1934	Αντιπρόσωπος των Ελλήνων συγγραφέων στο Συνέδριο Σοβιετικών Συγγραφέων στη Μόσχα μαζί με το Γληνό. Στον Ριζοσπάστη (6.4.1934) δημοσιεύεται «Διακήρυξη» με την οποία καλούνται οι δημοκράτες στην οργάνωση του «Αντιφασιστικού Συνδερίου», την οποία υπογράφει και ο Βάρναλης (μεταξύ των Δ. Γληνό, Γαλ. Καζαντζάκη, Γ. Σιάντο κ.ά.).	Γ. Ρίτσος, Τρακτέρ. Ά. Σικελιανός, Διθύραμβος του Ρόδου.	Βραβείο Νομπέλ Λογοτ.: Luigi Pirandello.
1935	Αφιέρωμα στα πενηντάχρονα του ποιητή από το περιοδ. Νέοι Πρωτοπόροι. Δημοσίευση τμημάτων της αυτοβιογραφίας του στην εφημερίδα Ανεξάρτητος. Συμμετοχή στο Διεθνές Συνέδριο Συγγραφέων στο Παρίσι. Εξορίζεται στον Αϊ-Στράτη και στη Μυτιλίνη (Οκτώβρης-Δεκέμβρης 1935, μαζί με τον Γληνό).	Κίνημα της 1ης Μαρτίου. Αντικίνημα Κονδύλη για την παλινόρθωση του βασιλιά. Θάνατος Γ. Κονδύλη, Ελ. Βενιζέλου, Π. Τσαλδάρη. ~ Α. Εμπειρίκος, Υψικάμινος. Κ. Π. Καβάφης, Ποιήματα (έκδοση Αλεξάνδρειας). Γ. Ρίτσος, Πυραμίδες. Γ. Σεφέρης, Μυθιστόρημα . Γ. Σκαρίμπας, Μαριάμπας. Σταυράκιος Κοσμάς [= Ν.Γ. Πεντζίκης], Αντρέας Δημακούδης, ένας νέος μονάχος. Έκδοση περιοδικών Τα Νέα Γράμματα (1935-40, 1944-45), Νεοελληνικά Γράμματα (1935-1936, 1936-1941) και Το 3ο Μάτι (1935-1937). Πρώτα ποιήματα του Οδ. Ελύτη. Ο Εμπειρίκος δίνει διάλεξη περί υπερρεαλισμού.	Ίδρυση της Βέρμαχτ. ~ T. S. Eliot, Ash-Wendsday (=Η Τετάρτη των Τεφρών). Βραβείο Νομπέλ Λογοτ.: -
1936	Αποχωρεί από την εφημ. Ανεξάρτητος και ξεκινά συνεργασία με τον Ριζοσπάστη, που θα διαρκέσει ώς τη δικτατορία της 4ης Αυγούστου. Δημοσιεύεται η μελέτη του Β. Βαρίκα για την ποίηση του Βάρναλη, όπου τον κατηγορεί για μονοδιάστατη αρνητικότητα.	Αιματηρά γεγονότα το Μάιο στη Θεσσαλονίκη με αφορμή την απεργία του καπνεργοστασίου «Κομέρσιας». Θάνατος Ελ. Βενιζέλου. Δικτατορία Μεταξά. ~ Γ. Θεοτοκάς, Αργώ. Γ. Ρίτσος, Επιτάφιος.	Ισπανικός εμφύλιος (-1939). Δολοφονία του Lorca. ~ Βραβείο Νομπέλ Λογοτ.: Eugene Gladstone O’Neill.
1937	Ξεκινά να γράφει στην εφημ. Πρωία (-1944).	Κ. Πολίτης, Eroica (σε συνέχειες στα Νέα Γράμματα). Γ. Ρίτσος, Το τραγούδι της αδελφής μου.	Η Ιταλία αποχωρεί από την Κοινωνία των Εθνών. ~ Βραβείο Νομπέλ Λογοτ.: Roger Martin du Gard.
1938	Το Βασιλικό Θέατρο ανεβάει την κωμωδία του Μολιέρου Οι ψευτοσπουδαίες, σε μετάφραση Βάρναλη.	Υπερεαλισμός Α΄ (συλλογικός τόμος). Μ. Αξιώτη, Δύσκολες Νύχτες. Ν. Εγγονόπουλος, Μην ομιλείτε εις τον οδηγόν. Γ. Θεοτοκάς, Το δαιμόνιο.Ν. Καζαντζάκης, Οδύσσεια. Μ. Καραγάτσης, Γιούγκερμαν. Π. Πρεβαλάκης, Το χρονικό μιας πολιτείας. Γύρω από τη συλλογή του Εγγονόπουλου ξεσπά διαμάχη γνωστή ως «σουρεαλιστικό σκάνδαλο». 1η ατομική έκθεση Γ. Τσαρούχη (Αθήνα).	Η Αυστρία γίνεται επαρχία της Γερμανίας. Σύμφωνο του Μονάχου. ~ Βραβείο Νομπέλ Λογοτ.: Pearl Buck.
1939	Δημοσιεύει ανώνυμα σειρά μυθιστορηματικών βιογραφιών στην Πρωία (μυθιστορηματικές βιογραφίες θα συνεχίσει να δημοσιεύει και στη δεκαετία του 1950). Εκδίδεται το Ζωντανοί άνθρωποι.	Εντείνονται οι εκτοπίσεις και οι περιορισμοί. ~ Ν. Εγγονόπουλος, Τα κλειδοκύμβαλα της σιωπής. Μελισσάνθη, Ωσαννά και οραματισμός. Μυρτιώτισσα, Κραυγές.	Το Ηνωμένο Βασίλειο και η Γαλλία αναγνωρίζουν την κυβέρνηση του Φράνκο. Η Γερμανία επιτίθεται στην Πολωνία. Έναρξη του Β΄ Παγκόσμιου Πόλεμου. ~ Βραβείο Νομπέλ Λογοτ.: Frans Eemil Sillanpää.
1940	Συλλαμβάνεται από την Ασφάλεια μαζί με άλλους αριστερούς πνευματικούς ανθρώπους.	Τορπιλισμός «Έλλης» στο λιμάνι της Τήνου (Αύγ.). Ελληνοϊταλικός Πόλεμος (έως 1941). ~ Οδ. Ελύτης, Προσανατολισμοί. Γ. Σαραντάρης, Στους φίλους μιας άλλης χαράς. Ά. Σικελιανός, Σίβυλλα. Γ. Σεφέρης, Τετράδιο Γυμνασμάτων και Ημερολόγιο καταστρώματος [Α΄].	Συνθηκολόγηση Γαλλίας. Μάχη της Αγγλίας. Δολοφονία Λ. Τρότσκι. ~ E. Hemingway, For Whom the Bell Tolls (=Για ποιον χτυπά η καμπάνα). Βραβείο Νομπέλ Λογοτ.: -
1941	Στις 26 Απριλίου, μετά τη συνθηκολόγηση, άρθρο του στην Πρωία θυμίζοντας τη συμβολική σημασία της μάχης των Θερμοπυλών. Θα ακολουθήσουν στο ίδιο πνεύμα και άλλα χρονογραφήματα.	Γερμανική εισβολή στην Ελλάδα (10 Απριλίου 1941). Στις 27 Απριλίου οι Γερμανοί μπαίνουν στην Αθήνα. Ίδρυση ΕΔΕΣ και ΕΑΜ (Σεπτ.). ~ Μ. Σαχτούρης, Η μουσική των νησιών μου.	Στις 17 Ιανουαρίου 1941 υπογράφεται το σύμφωνο μη επίθεσης μεταξύ Βουλγαρίας και Τουρκίας.
1942	Χρονογράφημα με τίτλο «Ορθογραφομαχία» σχετικά με την δίκη των τόνων. Συμμετέχει στο ΕΑΜ.	Ίδρυση του ΕΛΑΣ. Ανατίναξη γέφυρας Γοργοπόταμου (Νοέμ.). Ίδρυση Θεάτρου Τέχνης (Κάρολος Κουν). ~ Ά. Σικελιανός, Ακριτικά (1941-1942).	Έναρξη πολιορκίας του Στάλινγκραντ. ~ A. Camus, L'Étrange (=Ο ξένος).
1945	Ξεκινά η συνεργασία του με το περιοδ. Ελεύθερα Γράμματα.	Συμφωνία της Βάρκιζας. Αμνηστία και αφοπλισμός του ΕΛΑΣ. ~ Μ. Αναγνωστάκης, Εποχές. Α. Εμπειρίκος, Ενδοχώρα. Μ. Σαχτούρης, Η Λησμονημένη. Ά. Tερζάκης, Η πριγκιπέσσα Ιζαμπώ. περιοδ. Κοχλίας (1945-1948). περιοδ. Ελεύθερα Γράμματα (1945-1951).	Διάσκεψη της Γιάλτας. Συνθηκολόγηση Γερμανίας. Ρίψη ατομικής βόμβας στη Χιροσίμα και το Ναγκασάκι (Αύγ.). Τερματισμός Β΄ Παγκοσμίου Πολέμου. ~ Βραβείο Νομπέλ Λογοτ.: Gabriela Mistral.
1946	Το ημερολόγιο της Πηνελόπης, σε συνέχειες στον Ριζοσπάστη. Συνεργάζεται με το Ρίζο της Δευτέρας.	Βουλευτικές εκλογές (Μάρτιος). Δημοψήφισμα (Σεπτέμβριος). Επάνοδος Γεωργίου Β΄. Εμφύλιος Πόλεμος (έως το 1949). ~ Ν. Εγγονόπουλος, Η επιστροφή των πουλιών. Ν. Καζαντζάκης, Βίος και πολιτεία του Αλέξη Ζορμπά. Γ. Μπεράτης, Το πλατύ ποτάμι. Ά. Tερζάκης, Tαξίδι με τον Έσπερο. Απρίλης.	Σύγκληση της πρώτης συνόδου των Ηνωμένων Εθνών στο Λονδίνο. Ανακήρυξη της Λαϊκής Δημοκρατίας της Αλβανίας από τον Enver Hoxha. ~ Dylan Thomas, Deaths and Entrances. ~ Βραβείο Νομπέλ Λογοτ.: Hermann Hesse.
1950	Αρχίζει να γράφει το θεατρικό Άτταλος ο Γ'	Γ. Θεοτοκάς, Ιερά Οδός. Μ. Λυμπεράκη, Ο άλλος Αλέξανδρος. Ρ. Αποστολίδης, Πυραμίδα 67. Ντ. Χριστιανόπουλος, Εποχή των ισχνών αγελάδων.	Πόλεμος της Κορέας (έως το 1953). Μακαρθισμός. ~ Βραβείο Νομπέλ Λογοτ.: Earl (Bertrand Arthur William) Russell.
1954	Ξεκινά να γράφει το χρονογράφημα στην εφημ. Αυγή (ώς το 1958). Εκδίδονται τα Ποιήματα, εκλογή από το μέχρι τότε έργο του. Μεταφράζει Αριστοφάνη.	Μ. Αναγνωστάκης, Η συνέχεια. Τ. Πατρίκιος, Χωματόδρομος. Ν. Καρούζος, Η επιστροφή του Χριστού. Γ. Ρίτσος, Αγρύπνια . Α. Σαμαράκης, Ζητείται ελπίς . περιοδ. Επιθεώρηση Τέχνης (1954-1967).	Πρόεδρος της στρατιωτικής κυβέρνησης της Aιγύπτου ο Γκαμάλ Αμπντέλ Νάσερ. ~ W. Golding, Lord of the Flies (=Ο άρχοντας των μυγών). Βραβείο Νομπέλ Λογοτ.: Ernest Miller Hemingway.
1956	Βραβείο της Εταιρείας Ελλήνων Λογοτεχνών. Εκδίδονται οι Διχτάτορες. Καταθέτει ως μάρτυρας υπεράσπισης στη δίκη του συγγραφέα Μενέλαου Λουντέμη. Εκδίδονται από τον Κέδρο τα Ποιητικά, νέα εκλογή από το ποιητικό του έργο, με επιμέρους αλλαγές.	Εκλογές, νίκη ΕΡΕ (Κ. Καραμανλής). Εκτοπισμός Μακαρίου. ~ Μ. Καραγάτσης, Ο κίτρινος Φάκελος. Μ. Κατσαρός, Οροπέδιο. Γ. Ρίτσος, Η σονάτα του σεληνόφωτος. Μ. Σαχτούρης, Όταν σας μιλώ. Τ. Σινόπουλος, Η γνωριμία με τον Μαξ.	20ο Συνέδριο ΚΚΣΕ. Αποσταλινοποίηση και αμφισβήτηση του δόγματος του σοσιαλιστικού ρεαλισμού. Ουγγρική επανάσταση και εισβολή/επέμβαση Σοβιετιών στην Ουγγαρία. ~Βραβείο Νομπέλ Λογοτ.: Juan Ramón Jiménez.
1957	Πεζός λόγος. Σολωμικά. Αισθητικά Κριτικά Α΄. Αφιέρωμα στον Βάρναλη από το περιοδ. Επιθεώρηση Τέχνης (Φλεβάρης 1957) .	Ν. Εγγονόπουλος, Εν Ανθηρώ Έλληνι λόγω. Τ. Σινόπουλος, Ελένη· Μεταίχμιο Β΄.	Δόγμα Αϊζενχάουερ. Αποχώρηση των Ισραηλινών από τη χερσόνησο του Σινά. Ίδρυση Ευρωπαϊκής Οικονομικής Κοινότητας. ~B. Pasternak, Doktor Zhivago, J. Kerouac, On the Road (=Στο δρόμο). Βραβείο Νομπέλ Λογοτ.: Albert Camus.
1958	Αισθητικά Κριτικά Β΄. Νοσηλεύεται για 7 μήνες περίπου, διάστημα στο οποίο γράφει και δημοσιεύει ποιήματα, σπάζοντας μια μεγάλη περίοδο ποιητικής σιωπής.	Κυβέρνηση Κ. Καραμανλή, με την ΕΔΑ ως αξιωματική αντιπολίτευση. ~ Γ. Ρίτσος, Ανυπόταχτη πολιτεία· Όταν έρχεται ο ξένος. Μ. Σαχτούρης, Τα φάσματα ή η χαρά στον άλλο δρόμο. Α΄ Κρατικό Βραβείο Ποίησης: Ν. Εγγονόπουλος, Εν ανθηρώ έλληνι λόγω. Αρχίζει την έκδοσή της η πεντάτομη Ελληνική Ποίηση ανθολογημένη 1958-1961, των Μ. Μ. Παπαϊώαννου, Μ. Αυγέρη, Β. Ρώτα και Θρ. Σταύρου.	Ανακήρυξη της ενωμένης Αραβικής Δημοκρατίας Αιγύπτου και Συρίας από τον Νάσσερ. Στρατηγός Ντε Γκωλ Πρόεδρος της Γαλλικής Δημοκρατίας. ~ Βραβείο Νομπέλ Λογοτ.: Boris L. Pasternak.
1959	Βραβείο Λένιν στη Μόσχα. Δημοσιεύει ταξιδιωτικές εντυπώσεις από τη Ρωσία στην Αυγή.	Υπογραφή της συνθήκης Ζυρίχης - Λονδίνου μεταξύ Μεγάλης Βρετανίας, Ελλάδας, Τουρκίας, ελληνοκυπριακής και τουρκοκυπριακής κοινότητας. ~ Ά. Αλεξάνδρου, Ευθύτης Οδών. Ε.Χ. Γονατάς, Η κρύπτη. Ο. Ελύτης, Το άξιον εστί. Γ. Θέμελης, Το πρόσωπο και το είδωλο. Ν. Κάσδαγλης, Κεκαρμένοι. Α. Κοτζιάς, Ο εωσφόρος. Π. Πρεβελάκης, Ο ήλιος του θανάτου. Γ. Ρίτσος, Οι γερόντισσες και η θάλασσα. Τ. Σινόπουλος, Η νύχτα και η αντίστιξη. Γ. Σκαρίμπας, Το βατερλώ δύο γελοίων. Δ. Σωτηρίου, Οι νεκροί περιμένουν.	Καθεστώς Φιντέλ Κάστρο στην Κούβα. ~ Βραβείο Νομπέλ Λογοτ.: Salvatore Quasimodo.
1963	Συμμέχει στο αφιέρωμα της Επιθεώρησης Τέχνης για τον Καβάφη. Νωρίτερα στο ίδιο περιοδικό δημοσιεύει άρθρο για τη γλώσσα με τίτλο «Ο γυρισμός του Μιστριώτη» και το ποίημα «Ελεύθερος κόσμος».	Δολοφονία Γρ. Λαμπράκη στη Θεσσαλονίκη. ~ Φιλολογική έκδοση των ποιημάτων του Καβάφη (Γ. Π. Σαββίδης). Ν.-Α. Ασλάνογλου, Ποιήματα για ένα καλοκαίρι. Θ. Βαλτινός, Η κάθοδος των εννιά. Τ. Γκρίτση-Μιλλιέξ, Και ιδού ίππος χλωρός…. Τ. Πατρίκιος, Μαθητεία. Γ. Ρίτσος, 12 ποιήματα για τον Καβάφη. Γ. Χειμωνάς, Η εκδρομή. περιοδ. Eποχές (1963-1967).	Δολοφονία Προέδρου Η.Π.Α. J. Kennedy. ~Βραβείο Νομπέλ Λογοτ.: Γιώργος Σεφέρης.
1964	Γιορτάζονται με εκδηλώσεις τα 80χρονα του Βάρναλη και ο Μ. Θεοδωράκης μελοποιεί στίχους του.	Εκλογική νίκη Ένωσης Κέντρου (Γ. Παπανδρέου). Θάνατος βασιλέα Παύλου. Κωνσταντίνος Β΄. ~ Έκδοση Αυτογράφων Έργων του Σολωμού από τον Λ. Πολίτη. Γ. Θεοτοκάς, Ασθενείς και οδοιπόροι. Γ. Ιωάννου, Για ένα φιλότιμο. Ν. Καχτίτσης, Ο Εξώστης. Δ. Π. Παπαδίτσας, Εν Πάτμω. «Άξιον Εστί» του Ο. Ελύτη σε μουσική Μ. Θεοδωράκη στο θέατρο «Ρεξ» στην Αθήνα. Μ. Κακογιάννης, Zorba the Greek (σκην.).	Νομπέλ ειρήνης στον Martin Luther King. ~ Βραβείο Νομπέλ Λογοτ.: Jean-Paul Sartre.
1965	Τυπώνεται η συλλογή Ελεύθερος κόσμος.	Ιουλιανά. Παραίτηση κυβέρνησης Γ. Παπανδρέου. Πολιτική κρίση. Θάνατος του φοιτητή Σωτήρη Πέτρουλα σε σύγκρουση Αστυνομίας και διαδηλωτών. ~ Γ. Ιωάννου, Για ένα φιλότιμο. Α. Σαμαράκης, Το λάθος. Στρ. Τσίρκας, Η Νυχτερίδα. Α΄ Κρατικό Βραβείο Ποίησης: Ν. Παππάς, Το ηρωικό τριαντάφυλλο.	Επίθεση Η.Π.Α. στο Βιετνάμ (έως το 1973). ~ Βραβείο Νομπέλ Λογοτ: Mikhail Aleksandrovich Sholokhov.
1966	Η Ένωση Συντακτών του απονέμει το Χρυσό Εύσημο Δημοσιογραφίας. Εκδίδεται εμπλουτισμένη με 6 ποιήματα η συλλογή Ελεύθερος Κόσμος. Μεταφράζει Ευριπίδη («Τρωαδίτισσες»).	Β. Βασιλικός, Ζ· Φανταστικό ντοκυμανταίρ ενός εγκλήματος. Ν. Μπακόλας, Ο κήπος των πριγκίπων. Ν.Γ. Πεντζίκης, Το μυθιστόρημα της κυρίας Έρσης. Γ. Ρίτσος, Ρωμιοσύνη. Α΄ Κρατικό Βραβείο Ποίησης: Μυρτιώτισσα (Θεώνη Δρακοπούλου), Άπαντα.	Πολιτιστική επανάσταση στην Κίνα. ~ Βραβείο Νομπέλ Λογοτ.: Shmuel Yosef Agnon, Nelly Sachs.
1967	Μετά τον Απρίλη ξεκινά να γράφει τα ποιήματα της συλλογής Οργή Λαού (θα εκδοθεί μεταθανάτια το 1975 σε επιμέλεια Γ. Π. Σαββίδη).	Απρ: Παραίτηση κυβέρνησης Παρασκευοπούλου. Κυβέρνηση Π. Κανελλόπουλου (ΕΡΕ). Διάλυση της Βουλής και προκήρυξη εκλογών. 21 Απριλίου: Πραξικόπημα των Συνταγματαρχών. Εκτόπιση 6000 αντικαθεστωτικών στη Γυάρο. ~ Ν. Καχτίτσης, Ο ήρωας της Γάνδης.	Αραβοϊσραηλινός πόλεμος (των έξι ημερών). Θάνατος του Τσε Γκεβάρα στη Βολιβία. ~ M. Kundera, Žert (=Το αστείο). G. G. Márquez, Cien años de soledad (=100 χρόνια μοναξιάς). Βραβείο Νομπέλ Λογοτ.: Miguel Angel Asturias.
1972	Εκδίδεται το θεατρικό Άτταλος ο Γ΄.	Νέα Κείμενα 2. M. Αξιώτη, H Kάδμω. Θ. Βαλτινός, Το συναξάρι του Ανδρέα Κορδοπάτη. Α. Κοτζιάς, Ο Γενναίος Τηλέμαχος. Γ. Ρίτσος, Πέτρες, Επαναλήψεις, Κιγκλίδωμα. T. Σινόπουλος, Nεκρόδειπνος. Α. Φραγκιάς, Λοιμός. Μ. Χάκκας, Το κοινόβιο. Θ. Αγγελόπουλος (σκην.) Μέρες του ΄36. περιοδ. Αντί (Μάιος 1972): διακοπή της κυκλοφορίας στο 1ο τεύχος με επέμβαση της χούντας. Α΄ Βραβείο ποίησης: Μ. Δαλμάτη, Ποίηση.	Ολυμπιακοί Αγώνες στο Μόναχο: ομηρία ισραηλινών αθλητών και αιματηρή επέμβαση αστυνομίας. ~ Βραβείο Νομπέλ Λογοτ.: Heinrich Böll.
1974	Ο Ρίτσος εικονογραφεί την έκδοση της Αληθινής απολογίας του Σωκράτη από τον «Κέδρο». Πεθαίνει στις 16 Δεκεμβρίου, βραδιά διοργάνωσης τιμητικής για αυτόν εκδήλωσης από την ΕΣΗΕΑ. Η κηδεία του θα πάρει παλλαϊκό χαρακτήρα. Ο Γ. Ρίτσος γράφει το ποίημα «Χαιρετισμός στον Βάρναλη», που δημοσιεύεται στην Αυγή, στις 19 Δεκεμβρίου.

Πηγή: ψηφίδες για την ελληνική γλώσσα