17/11/1973: Στην πέτρα της σιωπής

Ο ταμένος
Τα 18 λιανοτράγουδα της πικρής πατρίδας
Στίχοι: Γιάννης Ρίτσος
Μουσική: Μίκης Θεοδωράκης
Μαρία Δημητριάδη

Εδώ σωπαίνουν τα πουλιά σωπαίνουν κι οι καμπάνες
σωπαίνει κι ο πικρός Ρωμιός μαζί με τους νεκρούς του

Κι απά’ στην πέτρα της σιωπής τα νύχια του ακονίζει
μονάχος κι αβοήθητος της λευτεριάς ταμένος

*

17/11/1973 

Κατά τη 1 τα ξημερώματα τα τανκς έχουν ζώσει το Πολυτεχνείο. Τα μεγάφωνα και ο ραδιοσταθμός μεταδίδουν: «Μη φοβάστε τα τανκς», «Κάτω ο φασισμός», «Φαντάροι είμαστε αδέρφια σας. Μη γίνετε δολοφόνοι». 

Οι φοιτητές τοποθετούν ένα αυτοκίνητο πίσω από την κεντρική πύλη για να εμποδίσει την είσοδο των τανκς, ενώ ανεβασμένοι στα κάγκελα, τραγουδούν τον εθνικό ύμνο και φωνάζουν στους φαντάρους: «Είμαστε αδέρφια», «Λαός και στρατός ενωμένοι». Η Συντονιστική Επιτροπή προσπαθεί να διαπραγματευτεί την ασφαλή έξοδο του κόσμου.

Πριν εκπνεύσει η διορία για την έξοδο των φοιτητών, ένα τανκ σπάει την κεντρική πύλη του Πολυτεχνείου και μαζί του εισβάλλουν ασφαλίτες και άντρες των ΛΟΚ, οι οποίοι επιτίθενται με λύσσα στους φοιτητές.

Πέφτουν πυροβολισμοί. Υπάρχουν φαντάροι που βοηθούν τους φοιτητές να γλυτώσουν, αλλά στις εξόδους τούς περιμένουν ασφαλίτες. Ορισμένοι θα καταφέρουν να ξεφύγουν. Η μετάδοση του σταθμού θα συνεχίσει για λίγη ώρα ακόμη, ωσότου τελικά σιγήσει και αυτός.

Οι συγκεντρώσεις, διαδηλώσεις και συγκρούσεις με τα όργανα της Χούντας συνεχίζονται από τις πρώτες πρωινές ώρες καθ’ όλη τη διάρκεια της μέρας. Οι οικοδόμοι δεν πάνε στα γιαπιά, πολλά εργοστάσια αδειάζουν, τα γραφεία κλείνουν και οι μαθητές από τα σχολεία κατεβαίνουν στους δρόμους.

Στις 10 το πρωί διαδηλώσεις ξεφυτρώνουν παντού:

• Στην πλατεία Κοτζιά, στην Ομόνοια, στην Πειραιώς, στην Πατησίων μπροστά στον ΟΤΕ, στη Βικτώρια, στην πλατεία Αμερικής, στα Χαυτεία, στη Σταδίου και λίγο αργότερα στη Βάθη, στη Μητρόπολη, στην Ακαδημίας, στου Φιξ, στο Σύνταγμα.
• Στο Αιγάλεω, οι μαθητές καταλαμβάνουν πρόσκαιρα το Δημαρχείο.
• Στη Ριζούπολη ένας παράνομος πομπός καλεί το λαό να ξεσηκωθεί.

Σε λίγο, τα ραδιογωνιόμετρα της Ασφάλειας θα τον ανακαλύψουν.

Απέναντι στον άοπλο λαό τα όργανα του καθεστώτος δε θα διστάσουν να πυροβολήσουν στο ψαχνό, με αποτέλεσμα να υπάρξουν πολλοί νεκροί και τραυματίες.

Όμως, ο λαός δε γονατίζει. Νέο κύμα διαδηλώσεων θα ξεχυθεί στους δρόμους της στρατοκρατούμενης πρωτεύουσας έως αργά το βράδυ.

Δύο μέρες αργότερα, το καθεστώς θα παραδεχτεί τη σύλληψη 866 προσώπων (στην πραγματικότητα, οι συλλήψεις ήταν πολλαπλάσιες) και δίνει στοιχεία για την κοινωνική τους ταυτότητα:

• 475 εργάτες (κυρίως οικοδόμοι),
• 268 φοιτητές,
• 74 μαθητές και 49 σπουδαστές του Πολυτεχνείου.

Η Χούντα θα παραδεχθεί επίσης επίσημα 11 νεκρούς και 100-110 τραυματίες. 

Στο πόρισμα του εισαγγελέα Δ. Τσεβά, που συντάχθηκε αμέσως μετά την πτώση της δικτατορίας (14 Οκτώβρη 1974), καταγράφονται 

• 18 νεκροί «πλήρως βεβαιωθέντες»
• 16 -τουλάχιστον- νεκροί «βασίμως προκύπτοντες»
• 1.103 τραυματίες πολίτες και 61 τραυματίες αστυνομικοί. 

902