Η ανακεφαλαιοποίηση των τραπεζών και το «σωτήριο» «κούρεμα» του χρέους...

Του Γρηγόρη ΛΙΟΝΗ
Μέλος του Τμήματος Οικονομίας της ΚΕ του ΚΚΕ

Γύρω από το ζήτημα της ανακεφαλαιοποίησης των τραπεζών ξετυλίγεται τις τελευταίες μέρες μια έντονη αντιπαράθεση κυβέρνησης και ΣΥΡΙΖΑ. «Λάδι στη φωτιά» έριξε ένα δημοσίευμα ξένης εφημερίδας που έκανε λόγο για ανάγκη χρηματοδότησης των τραπεζών με επιπλέον 20 δισ. Πίσω από τους αριθμούς κρύβονται οξυνόμενες αντιθέσεις τμημάτων του κεφαλαίου και ιμπεριαλιστικών κέντρων για τη διαχείριση της κρίσης σε ολόκληρη την Ευρώπη, αλλά και για το μέλλον των ελληνικών τραπεζικών ομίλων.

Η διαπάλη για το ύψος της νέας ανακεφαλαιοποίησης

Τα 40 δισ. που τοποθετήθηκαν στις τράπεζες για την ανακεφαλαιοποίησή τους δεν ήταν αρκετά, αφού η καπιταλιστική κρίση βαθαίνει και η απαξίωση κεφαλαίου γίνεται ολοένα και μεγαλύτερη. Απαιτείται νέα ανακεφαλαιοποίηση των τραπεζών, χωρίς ωστόσο να συμφωνούν όλοι για το ύψος των απαιτούμενων κεφαλαίων. Η αφορμή για τη διαφωνία είναι ο τρόπος εφαρμογής των συμβατικών κανόνων υπολογισμού των αναγκών πρόσθετων κεφαλαίων.

Η ελληνική κυβέρνηση και η Τράπεζα της Ελλάδας ανέθεσαν στην αμερικανική εταιρεία «BlackRock» να υπολογίσει τις νέες, πρόσθετες κεφαλαιακές απαιτήσεις των τραπεζών, ακριβώς όπως έκανε και στον πρώτο γύρο ανακεφαλαιοποίησης, ενώ η έκθεση της εταιρείας δεν έχει ακόμα δει το φως της δημοσιότητας.

Η κυβέρνηση διέρρεε όλο το προηγούμενο διάστημα πως οι πρόσθετες κεφαλαιακές ανάγκες των τραπεζών ήταν σχετικά χαμηλές, περίπου στα 5 δισ. ευρώ, και συνεπώς καλύπτονταν από τα διαθέσιμα κεφάλαια του Ταμείου Χρηματοπιστωτικής Σταθερότητας (των 10 δισ. ευρώ), εμφανίζοντας το χαμηλό ύψος των κεφαλαιακών αναγκών ως επιτυχία της κυβερνητικής οικονομικής πολιτικής και «γλυκοκοιτάζοντας» τα υπόλοιπα 5 περίπου δισ. από τον κορβανά του ΤΧΣ για να καλύψει το χρηματοδοτικό κενό των επόμενων ετών.

Ωστόσο, αυτήν την εικόνα ήρθε να χαλάσει ένα δημοσίευμα των «Financial Times», βάσει του οποίου το Διεθνές Νομισματικό Ταμείο εκτιμά τις πρόσθετες κεφαλαιακές ανάγκες για τις ελληνικές τράπεζες σε πολύ υψηλότερα επίπεδα, στα 20 δισ. ευρώ. Η υψηλή αποτίμηση των πρόσθετων κεφαλαιακών αναγκών των ελληνικών τραπεζών «κηλιδώνει» την κυβερνητική προπαγάνδα περί επιτυχίας στη διαχείριση της οικονομίας και δυσκολεύει σημαντικά και τη δημοσιονομική διαχείριση, αφού ακόμα και αν τα πρόσθετα κεφάλαια δεν προέλθουν από κρατικό δανεισμό, αφαιρεί τη δυνατότητα αξιοποίησης των 5 δισ. ευρώ από το ΤΧΣ, τα οποία η κυβέρνηση ήθελε να αξιοποιήσει για την κάλυψη του δημοσιονομικού κενού.

Για το λόγο αυτό, το σχετικό δημοσίευμα στοχοποιήθηκε έντονα από τον φιλοκυβερνητικό αστικό Τύπο, με χαρακτηρισμούς όπως «προβοκατόρικο», ενώ το ΔΝΤ κατηγορήθηκε ως «αναρμόδιο» για να υπολογίζει την κεφαλαιακή επάρκεια των τραπεζών. Αντίθετα, ο ΣΥΡΙΖΑ χαρακτήρισε αρχικά το δημοσίευμα ως δημοσίευμα - ΣΟΚ που πέφτει ως «βαριά σκιά» πάνω στις διαπραγματεύσεις. Στη συνέχεια, υποστήριξε πως οι κυβερνητικές εκτιμήσεις για άνοιγμα των 5 δισ. δεν λαμβάνουν υπόψη τα επιχειρηματικά δάνεια και τα νέα τεστ, με αυστηρότερα κριτήρια, στα οποία θα πρέπει να υποβληθούν οι τράπεζες μέσα στο επόμενο διάστημα, υποστηρίζοντας πρακτικά μια θέση επίσης αμφισβήτησης των κυβερνητικών στοιχείων.

Η μεγάλη παρτίδα...

Οι πραγματικές αιτίες των «διαφωνιών», σχετικά με το ύψος των πρόσθετων κεφαλαίων, είναι διαφορετικές. Εκφράζουν τις οξυνόμενες ενδοϊμπεριαλιστικές αντιθέσεις για τη διαχείριση της κρίσης, για την κατανομή της απαξίωσης των κεφαλαίων, αλλά και την αντιπαράθεση ανάμεσα σε διαφορετικές μερίδες του κεφαλαίου για το ποιος θα ελέγχει τις ελληνικές τράπεζες.

Υψηλότερες κεφαλαιακές απαιτήσεις, όπως πιέζει το ΔΝΤ, σημαίνει ότι θα είναι αδύνατη η συγκέντρωση των απαραίτητων κεφαλαίων από τους σημερινούς υφιστάμενους μεγαλομετόχους και ότι η νέα κρατική συνδρομή θα είναι απαραίτητη, που με τη σειρά της θα οδηγήσει σε αλλαγή ιδιοκτησίας των εγχώριων τραπεζικών ομίλων. Συγχρόνως, αναπτύσσεται και μια αντιπαράθεση σχετικά με τον μηχανισμό της ανακεφαλαιοποίησης. Οι υφιστάμενοι μεγαλομέτοχοι των τραπεζών διεκδικούν ευνοϊκές ρυθμίσεις, ώστε να διατηρήσουν την ιδιοκτησία των τραπεζικών ομίλων, ενώ απ' την άλλη, μια σειρά μεγάλα τραπεζικά μονοπώλια πιέζουν για να αποκτήσουν μετοχικά πακέτα των ελληνικών τραπεζών.

Στην πραγματικότητα, όταν αφαιρεθεί η μάσκα, η διαπάλη για το ύψος των πρόσθετων κεφαλαίων και τη διαδικασία ανακεφαλαιοποίησης είναι κομμάτι μιας μεγάλης παρτίδας, εγχώριων και ξένων τμημάτων του κεφαλαίου, ιμπεριαλιστικών κέντρων για τον έλεγχο των τραπεζών που εδρεύουν στη χώρα.

Κυρίως, όμως, η διαπάλη για το ύψος της ανακεφαλαιοποίησης κρύβει μια πολύ γενικότερη και πιο οξεία αντιπαράθεση. Εντάσσεται στις αντιθέσεις Γερμανίας - ΗΠΑ και τις αντιθέσεις στο εσωτερικό της ΕΕ, που σχετίζονται με τη διαχείριση της κρίσης, τη νομισματική και δημοσιονομική πολιτική, και τελικά με την όξυνση ανισόμετρης ανάπτυξης στο εσωτερικό της ΕΕ και τα αποκλίνοντα συμφέροντα των ομίλων σε κάθε κράτος.

Οι εκτιμήσεις που αποδίδονται στο ΔΝΤ πρακτικά «τορπιλίζουν» τη φερεγγυότητα της δημοσιονομικής πολιτικής στην Ελλάδα, ενισχύοντας τη θέση περί «καταστρεπτικής πολιτικής Μέρκελ», και ανοίγοντας το δρόμο για τις φωνές που ζητούν μια διαφορετική, νεοκεϋνσιανή δημοσιονομική διαχείριση. Ταυτόχρονα, υποδηλώνουν πως υπάρχει ανάγκη πρόσθετου δανεισμού προς το ελληνικό κράτος για τη διασφάλιση των τραπεζών. Οχι απλά αφαιρείται το «μαξιλάρι» των 5 δισ. του ΤΧΣ για την κάλυψη του υφιστάμενου «δημοσιονομικού κενού», αλλά το τελευταίο αυξάνεται και δημιουργείται η ανάγκη νέου κρατικού δανεισμού. Το ελληνικό χρέος φωτογραφίζεται, για μια ακόμα φορά, ως «μη βιώσιμο» και με τον τρόπο αυτό ενισχύει τη θέση του ΔΝΤ περί ανάγκης «κουρέματος» του ελληνικού κρατικού χρέους, που μεταφράζεται σε διαγραφή χρέους, το οποίο βρίσκεται στα χέρια των υπόλοιπων κρατών - μελών της ΕΕ.

Ενα τέτοιο «κούρεμα» χρέους θα αποτελούσε προηγούμενο για τη διαχείριση του κρατικού χρέους των κρατών της Ευρωζώνης γενικότερα, αφού και τα υπόλοιπα υπερχρεωμένα κράτη - μέλη θα επιζητούσαν μια τέτοια λύση, μεταφέροντας το βάρος της κρίσης προς τα λιγότερο χρεωμένα κράτη της ΕΕ, δηλαδή κυρίως τη Γερμανία. Η ανισόμετρη καπιταλιστική ανάπτυξη στο εσωτερικό της Ευρωζώνης, που επιταχύνθηκε και απ' την εκδήλωση της κρίσης, οδηγεί σε απόκλιση των οικονομικών δεδομένων και των συμφερόντων ανάμεσα στα κράτη - μέλη. Σημειώνουμε πως το κρατικό χρέος της Γερμανίας είναι 80% του ΑΕΠ και μειώνεται, της Γαλλίας είναι 100% ενώ της Ιταλίας υπερβαίνει το 120% του ΑΕΠ. Μια τέτοια λύση διαχείρισης του κρατικού χρέους με «κούρεμα» βρίσκει σημαντικούς υποστηρικτές στις υπερχρεωμένες χώρες. Τελικά, η παρέμβαση του ΔΝΤ εντάσσεται στη στήριξη των ΗΠΑ στις χώρες της ΕΕ που πιέζουν για μια διαφορετική οικονομική διαχείριση απέναντι στη Γερμανία.

Η αποπροσανατολιστική πρόταση του ΣΥΡΙΖΑ

Ενα τέτοιο «κούρεμα» του ελληνικού κρατικού χρέους δε θα ωφελούσε τα λαϊκά στρώματα. Στόχος του θα ήταν να εξασφαλιστούν επιπλέον πόροι για τη χρηματοδότηση των μονοπωλιακών ομίλων, ενώ τα λαϊκά στρώματα θα συνέχιζαν να ιδρώνουν για να διασφαλίζεται η ανταγωνιστικότητα και τα κέρδη του κεφαλαίου. Αλλωστε, η τοποθέτηση του Αλ. Τσίπρα για περικοπή χρέους, ώστε να καλυφθεί το δημοσιονομικό κενό, δηλαδή για περικοπή του χρέους, ώστε να μπορεί να υλοποιηθεί η σημερινή αντιλαϊκή πολιτική που καταδικάζει τη λαϊκή πλειοψηφία στην εξαθλίωση είναι αποκαλυπτική. Στην πραγματικότητα, η επίθεση στα δικαιώματα των εργαζομένων δεν έχει ως αιτία τον υψηλό κρατικό δανεισμό της χώρας. Αντίθετα, απαντά στην ανάγκη των μονοπωλιακών ομίλων για φθηνότερη εργατική δύναμη, ώστε να αντεπεξέλθουν στον ανελέητο και συνεχώς οξυνόμενο διεθνή ανταγωνισμό. Γι' αυτό και τέτοια μέτρα λαμβάνονται σε ολόκληρη την ΕΕ, ανεξάρτητα από το χρέος και την ύπαρξη μνημονίων ή τρόικας. Λαμβάνονται σε ολόκληρο τον κόσμο, ανεξάρτητα από το αν υπάρχει ή όχι εθνικό νόμισμα. Στην πραγματικότητα, αιτία της επίθεσης στα δικαιώματα των εργαζομένων είναι ο ίδιος ο καπιταλιστικός τρόπος παραγωγής. Καμιά αστική διαχείριση, εντός ή εκτός Ευρώ, εντός ή εκτός ΕΕ, που διατηρεί το κέρδος ως κίνητρο της κοινωνικής παραγωγής, στην οποία τα κλειδιά της οικονομίας βρίσκονται στα χέρια των μονοπωλίων δε θα σημάνει άσπρη μέρα για τους εργαζόμενους.

Η θέση του ΣΥΡΙΖΑ που τελικά υποστηρίζει ότι ένας κρατικός τραπεζικός τομέας μπορεί στον καπιταλισμό να δρα φιλολαϊκά είναι λαθεμένη και αποπροσανατολιστική.

Οι τράπεζες στον καπιταλισμό, κρατικές ή ιδιωτικές, δανείζουν κεφάλαια με γνώμονα το ποσοστό κέρδους και μια τράπεζα που θα είχε διαφορετικά κριτήρια δε θα μπορούσε να λειτουργήσει, δε θα έδινε ικανοποιητικές αποδόσεις στις καταθέσεις της και δε θα συγκέντρωνε κεφάλαια από την αγορά, τελικά θα έκλεινε. Γι' αυτό και οι ελληνικές κρατικές τράπεζες δεν έδρασαν και δεν θα μπορούσαν να δράσουν φιλολαϊκά. Ας θυμηθούμε το παράδειγμα της ΑΤΕ που κυριολεκτικά έστυψε εκατομμύρια αγρότες και υποθήκευσε μεγάλο τμήμα της αγροτικής γης. `Η ας σκεφτούμε πόσο φιλολαϊκή ήταν η δράση της Εθνικής Τράπεζας, μεγαλομέτοχος της οποίας τις προηγούμενες δεκαετίες, ήταν τελικά το ελληνικό κράτος, που επέλεγε και τον κάθε φορά διοικητή της. Αλλωστε, η ομολογία του Αλ. Τσίπρα ότι το τραπεζικό μοντέλο του ΣΥΡΙΖΑ «έγινε πρόσφατα και στις ΗΠΑ και στη Βρετανία» αποκαλύπτει ότι οι φιλολαϊκές τράπεζες που ονειρεύεται είναι σαν και αυτές που στις ΗΠΑ έχουν προχωρήσει σε σχεδόν 10 εκατ. κατασχέσεις την τελευταία τριετία...

Διέξοδος απ' τη σκοπιά των αναγκών μας

Κάθε τέτοια προσπάθεια, να διασφαλισθεί ένας φιλολαϊκός καπιταλισμός σκοντάφτει στην πραγματικότητα. Σκοντάφτει στο ότι το κεφάλαιο έχει ένα μόνο κριτήριο, και δεν μπορεί να έχει κανένα άλλο: Το μεγαλύτερο κέρδος.

Οι διαφορετικές προτάσεις διαχείρισης του καπιταλισμού που ακούγονται τελικά δεν αφορούν την ικανοποίηση των αναγκών των εργαζομένων. Αφορούν τα αντιτιθέμενα συμφέροντα μερίδων του κεφαλαίου, τη μεταξύ τους διαπάλη για το ποιος θα επικρατήσει.

Οι εργαζόμενοι, τα λαϊκά στρώματα δεν πρέπει να παγιδευτούν και να παλέψουν κάτω απ' τη σημαία του ενός ή του άλλου τμήματος του κεφαλαίου. Σήμερα, οι εργαζόμενοι έχουν ένα μόνο δρόμο. Ξεκινώντας από τη διεκδίκηση να πληρώσουν την κρίση τα μονοπώλια, να οργανώσουν τις δυνάμεις για την αποφασιστική σύγκρουση.

Οργανωμένα οι τραπεζοϋπάλληλοι να αντισταθούν στις απολύσεις στον τραπεζικό τομέα, στην κατεδάφιση μισθών και δικαιωμάτων που έρχονται με τις εξαγορές και τις συγχωνεύσεις. Οργανωμένα, μαζί με όλους τους εργαζόμενους να αντισταθούν στις κατασχέσεις σπιτιών και μικρών επιχειρήσεων για χρέη προς τις τράπεζες, να παλέψουν για την άμεση ανακούφιση των υπερχρεωμένων νοικοκυριών. Να οργανώσουν την πάλη τους, μέσα από το ταξικό εργατικό κίνημα, για το μονόδρομο ικανοποίησης των λαϊκών αναγκών, την αποδέσμευση απ' την ΕΕ και μονομερή διαγραφή του χρέους με εργατική - λαϊκή εξουσία.

ΡΙΖΟΣΠΑΣΤΗΣ-Σαββατοκύριακο, 1-2/3/2014