Στοιχεία της οπορτουνιστικής θεώρησης των κινημάτων ενάντια στην κυβερνητική εξουσία

Χάπενινγκ "αγανακτισμένων", Μάρτης 2011

Lenin Reloaded

1. Για τον οπορτουνισμό, δεν υπάρχουν ενδοαστικές αντιφάσεις και ανταγωνισμοί. Φυσικό επακόλουθο αυτής της άρνησης αναγνώρισης του γεγονότος ότι σε συνθήκες οξείας κρίσης, τμήματα της αστικής τάξης μπορεί να στραφούν εναντίον άλλων τέτοιων τμημάτων, είναι η ισοπεδωτική απλοποίηση κάθε κίνησης που ξεκινά έξω από τη σφαίρα της κυβερνητικής εξουσίας και στοχεύει στην αναδιάρθρωση της κρατικής εξουσίας. Για τον οπορτουνιστή, κάθε τέτοια κίνηση είναι "προοδευτική", ανεξάρτητα από την ταξική της προέλευση και τις στοχεύσεις της.


Σε καιρούς οξείας κρίσης, ο οπορτουνιστής, στην εκφυλισμένη και σαπισμένη από την μακρόχρονη συμπαιγνία με τον ιμπεριαλισμό εκδοχή του, θα στηρίξει άμεσα ή θα νομιμοποιήσει έμμεσα τα πιο εξόφθαλμα αντιδραστικά και πραξικοπηματικού χαρακτήρα "κινήματα" μόνο και μόνο επειδή στρέφονται ενάντια σε μια δεδομένη αστική (σοσιαλδημοκρατική ή "κεντρώα", πχ) κυβέρνηση. Τρέμει κανείς στην ιδέα του τι θα έγραφαν οι σημερινοί εξωνημένοι και εκφασισμένοι οπορτουνιστές για το Πραξικόπημα της μπυραρίας ή για το πραξικόπημα ανατροπής του Αλιέντε στη Χιλή. 

Η ουκρανική επανάσταση της ΑΥΓΗΣ

2. Για τον οπορτουνισμό, δεν υπάρχει ιμπεριαλισμός, ή υπάρχει μόνο ως Σοβιετικός μπαμπούλας, ώστε να αμαυρώνεται το όνομα της ΕΣΣΔ, ευθέως ή δια της σύνδεσής της με τη σημερινή Ρωσία. Φυσικό επακόλουθο αυτής της άρνησης αναγνώρισης του γεγονότος ότι οι ιμπεριαλιστικές επιδιώξεις είναι πολύ συχνό (και όχι καινοφανές) να εμπλέκονται άμεσα με την δημιουργία, την επέκταση και τον εξοπλισμό διαφορετικού είδους αντικυβερνητικών κινήσεων, είναι η τεχνητή θεώρησή τους ως "εσωτερικές υποθέσεις", η οποία διευκολύνει βέβαια τον ιμπεριαλιστικό σχεδιασμό και ταυτίζει απροβλημάτιστα ολόκληρες χώρες με οργανωμένες (και συχνά επιδοτούμενες από το εξωτερικό) αντιδραστικές μειοψηφίες.

Νοε. 2011. Αγανακτισμένοι της Νέας Υόρκης, στην παρέλαση του Halloween

3. Για τον οπορτουνισμό, και ως φυσικό επακόλουθο των δύο πρώτων αρνήσεων, κάθε κίνηση ενάντια στην κυβερνητική εξουσία είναι "λαϊκό κίνημα" και "καθήκον της αριστεράς και των αριστερών" είναι η συμμετοχή σ' αυτό ή/και η ιδεολογική του νομιμοποίηση. Η οπορτουνιστική θεώρηση προωθεί τη φετιχοποίηση της μορφής, και μάλιστα στην πιο αφηρημένη δυνατή εκδοχή της, και παρακάμπτει πεισματικά κάθε διερεύνηση του περιεχομένου –ιδεολογικού, πολιτικού, ταξικού– μιας κίνησης.

Μάιος 2011: Οι "Αγανακτισμένοι" της Αμαλιάδας πάνε Πύργο

4. Για τον οπορτουνισμό, και ως συνέπεια των προηγουμένων, οι κινήσεις είναι εξ ορισμού "αυθόρμητες", και ο "αυθορμητισμός" αποτελεί ο ίδιος φετιχοποιημένο στοιχείο λατρείας, επειδή εξισώνεται –εντελώς αυθαίρετα και παράλογα– με την "αθωότητα" και την "ανιδιοτέλεια" της κίνησης. Όμως αφενός τίποτε το πολιτικό δεν είναι, και δεν μπορεί να είναι, "άδολα αυθόρμητο" σε μια κοινωνία, αφού το "αυθόρμητο" είναι ακριβώς αυτό το οποίο αναπαράγει χωρίς ενσυνειδητότητα και κριτική αυτοεξέταση την κυρίαρχη ιδεολογία, δηλαδή την ιδεολογία της κυρίαρχης τάξης· και αφετέρου, κανένα κίνημα ποτέ δεν έφτασε να αρθρωθεί ως τέτοιο παρά μέσα από μορφές σχεδιασμού και οργάνωσης. Η ιστορική μελέτη δείχνει ότι εξεγέρσεις όπως οι αποτυχημένες εξεγέρσεις δούλων στην Αμερική στον 18ο αιώνα ή οι εξεγέρσεις χωρικών παλαιότερα ακόμα, ήταν οργανωμένες και ενσυνείδητες. Είναι εύκολο να παραβλέπεις ότι για να γίνει μια εξέγερση χωρικών στην Ευρώπη έπρεπε να μεσολαβήσουν χρόνια συζήτησης, διάχυσης ιδεών και συσπείρωσης γύρω από συγκεκριμένες θρησκευτικές ιδέες και συγκεκριμένα κοινωνικά αιτήματα και να επικεντρωθείς μόνο στο γεγονός ότι ξεσπά μια τέτοια εξέγερση σε μια χρονιά που υπάρχει ξηρασία ή έλλειψη σιταριού. Αλλά είναι επίσης εντελώς λανθασμένο.
Σε γενικές γραμμές, και επειδή δεν έχει την πολυτέλεια της ιστορικής συνείδησης, ο οπορτουνισμός θεωρεί τις παλιότερες κοινωνίες ανοργάνωτες σε ό,τι αφορά τα κατώτερα στρώματα και τα ίδια τα κατώτερα στρώματα αποκομμένα από την ιδεολογική σφαίρα αντιπαράθεσης. Πληθώρα μελετών για τον 17ο και 18ο αιώνα, αν όχι και για προηγούμενους αιώνες όπως ο 15ος και ο 16ος, έχουν αποδείξει το αντίθετο. Στη σημερινή εποχή, εποχή της "επικοινωνίας" και της "πληροφορίας", ο οπορτουνισμός καμώνεται ότι τα κινήματα πέφτουν από τον ουρανό σε ανθρώπους που απλώς νιώθουν την καρδιά τους να πάλλεται σε κάποιο κάλεσμα από το υπερπέραν. Η μεταφυσική του "αυθορμητισμού" φτάνει το απόγειό της ακριβώς στην εποχή της σχεδόν ολοκληρωτικής δυνατότητας χειραγώγησης, την εποχή όπου η πραγματική σφαίρα ύπαρξης οτιδήποτε του έστω στοιχειωδώς και μερικώς αυθόρμητου είναι σχεδόν ανύπαρκτη. 

Εδώ, πήγανε στον Πύργο και ενώθηκαν με τους απανταχού... Ισπανούς

5. Επειδή για τον οπορτουνισμό η αφηρημένη μορφή είναι το παν και το απτό περιεχόμενο τίποτα, επειδή για αυτόν ο ιμπεριαλισμός δεν υφίσταται, επειδή ο "αυθορμητισμός" υποκαθιστά κάθε ανάγκη πολιτικού αναστοχασμού και κάθε εστιασμό στις οργανωτικές μορφές που προηγούνται μιας κίνησης της μάζας, είναι "πάντα νωρίς" για να χαρακτηριστεί μια κίνηση ως προοδευτική ή αντιδραστική, ως κίνηση που πηγάζει από την εκμεταλλευμένη τάξη ή κίνηση που προέρχεται από ενδοαστικούς ανταγωνισμούς. Και είναι πάντα αδύνατο να τεθεί το ερώτημα αν σήμερα, μετά από 100 χρόνια ιμπεριαλισμού, μπορούν να υπάρξουν κινήσεις που να εκφράζουν ταυτόχρονα, έστω για ένα διάστημα με αμφίρροπο τρόπο, αστικά και προλεταριακά αιτήματα και δυνάμεις, όπως έγινε στις επαναστάσεις στην Αμερική και τη Γαλλία στο τελευταίο τέταρτο του 18ου αιώνα. Για μας, αντίθετα, το πρώτο και θεμελιακότερο ερώτημα για κάθε κίνηση με μαζικό χαρακτήρα είναι: ποιανού τα αιτήματα, ποιανού τα συμφέροντα, ποιανού η υλική ισχύς κυριαρχεί στην κίνηση και καθορίζει την πορεία της; Αντίθετα από τα θρυλούμενα από τους οπορτουνιστές, το ερώτημα αυτό δεν είναι καθόλου αδύνατο να απαντηθεί στη βάση της στοιχειώδους παρατήρησης και γνώσης για τα γεγονότα. 

Ποιανού τα αιτήματα, ποιανού τα συμφέροντα, ποιανού η υλική ισχύς
κυριαρχεί στην κίνηση (με μαζικό χαρακτήτα) και καθορίζει την πορεία της;

6. Ως άμεσο αποτέλεσμα των προηγουμένων έρχεται η μόνιμη οπορτουνιστική επωδός ότι "δεν μπορούμε να χαρακτηρίσουμε", πχ, μια κίνηση ως "φασιστικό πραξικόπημα", επειδή, δήθεν, είναι ταυτόχρονα "λαϊκό κίνημα". Έρχεται η μόνιμη "έκπληξη" του οπορτουνισμού για το γεγονός ότι κινήσεις τις οποίες έσπευσε άμεσα να βαφτίσει "αυθόρμητες", "επαναστατικές", κλπ αποδεικνύονται πολύπλοκα σχεδιασμένες, επιχορηγημένες από τον ιμπεριαλισμό, και βαθιά αντιδραστικές και αντεπαναστατικές. Το ότι ο οπορτουνισμός όμως έχει "σαπίσει", έχει μετατραπεί σε άμεσο εργαλείο αντεπανάστασης, αποδεικνύεται ακριβώς από το γεγονός ότι πάντα "διαψεύδεται" από τα απτά γεγονότα. Αυτή η διαρκής και όλο και πιο συχνά ραγδαία σε ταχύτητα διάψευση των ανεξήγητα "βιαστικών" του εκτιμήσεων πρέπει να βάζει κάποιον σε σοβαρές σκέψεις: με δεδομένο ότι πρέπει να αποκλειστεί από τη σφαίρα της λογικής το ενδεχόμενο αμετάβλητης βλακείας χωρίς καμία δυνατότητα μάθησης από τα λάθη σε επαγγελματίες διανοουμένους και πολιτικούς, το "λάθος" δεν είναι λάθος αλλά ενσυνείδητη συστράτευση με την αντίδραση, ως άλλοθι, μορφή περισπασμού και πηγή νομιμοποίησης. 

Και τιμόνι δεξιά

7. Για τον λόγο αυτό, είναι κρίσιμο για το λαό κάθε χώρας να συνειδητοποιήσει ότι οι κομμουνιστές δεν "επιβεβαιώνονται" απλώς από τις εξελίξεις, ωσάν το ζήτημα εδώ να είναι κάποιο στοίχημα για το ποιος θα επιβεβαιωθεί. Το ζήτημα είναι να συνειδητοποιήσουν αυτοί που έχουν συμφέρον από την αλήθεια, ότι η επιβεβαίωση μιας θέσης είναι απλώς αποτέλεσμα του γεγονότος ότι έχει βάση, από την πρώτη στιγμή, στην έλλογη σκέψη. Και ότι, αντίστροφα, η διάψευση των οπορτουνιστών είναι απλό αποτέλεσμα του γεγονότος ότι η σκέψη τους δεν έχει καμία απολύτως βάση στην πραγματικότητα, ότι είναι απλώς προπαγάνδα με στόχο την ενίσχυση του ήδη ισχυρού, την προστασία των σχεδιασμών του από τη λαϊκή καχυποψία, το βάφτισμα της αιματηρής βρωμιάς του ιμπεριαλισμού σε εύηχες λεκτικές κολυμβήθρες του Σιλωάμ. Η κομμουνιστική αλήθεια δεν είναι αποτέλεσμα της υψηλότερης ευφυΐας των κομμουνιστών από αυτή των μονίμως γελοιοποιημένων οπορτουνιστών αντιπάλων τους, αλλά άμεση συνάρτηση του γεγονότος ότι οι κομμουνιστές μιλούν για να προστατέψουν το λαό και οι οπορτουνιστές για να τον εξαπατήσουν. Είναι πάρα πολύ εύκολο να αποδεικνύεται πως είχες δίκαιο όταν δεν έχεις ως στόχο να εξαπατήσεις. Για αυτό όμως, και ο λαός δεν πρέπει να αρκείται στο να παρατηρεί εκ των υστέρων ότι οι κομμουνιστές του έλεγαν την αλήθεια, αλλά να μάθει να βλέπει αυτή την αλήθεια ως αποτέλεσμα του γεγονότος ότι ο κομμουνισμός εκφράζει το λαϊκό συμφέρον και τίποτε άλλο. Το λαϊκό συμφέρον είναι το ίδιο η αλήθεια, για αυτό και κάθε αλήθεια εξυπηρετεί απόλυτα το λαϊκό συμφέρον. Ας μη βιαστεί κανείς να χαρακτηρίσει αυτή τη σκέψη τετριμμένη ή "εύπεπτη": η τεράστια πλειοψηφία της ανθρώπινης ιστορίας είναι ιστορία αδήριτης καταπίεσης και εκμετάλλευσης του λαού, και συνεπώς συνώνυμη της σχεδόν αδιάκοπης κυριαρχίας του ψεύδους πάνω στην ίδια τη λαϊκή, την πλειοψηφική συνείδηση.

Βλέπε επίσης από Lenin Reloaded:

• Ο ρόλος του κινήματος των αγανακτισμένων στον εκφασισμό της ελληνικής κοινωνίας