Αλκυονίς: Αφιέρωμα για τα 93 χρόνια Λένιν − Ο Οκτώβρης του Αϊζενστάιν (Ραφαηλίδης) − 6 ακόμη ταινίες και ντοκιμαντέρ − Και 3 τραγούδια για τον Δημήτρη Κουτσούμπα

ΚΙΝΗΜΑΤΟΓΡΑΦΟΣ «ΑΛΚΥΟΝΙΣ»

Αφιέρωμα στον Λένιν με 7 ταινίες και ντοκιμαντέρ

Αφιέρωμα με 7 ταινίες και ντοκιμαντέρ, με αφορμή τα 93 χρόνια από το θάνατο του Β. Ι. Λένιν, κάνει ο κινηματογράφος «Αλκυονίς, το Σάββατο 21/1 και Κυριακή 22/1

Ημερήσιο εισιτήριο για όλες τις ταινίες 5 ευρώ, ανέργων 3 ευρώ

*

Ο Λένιν έζησε, Ο Λένιν ζει, Ο Λένιν θα ζει για πάντα!
(Μαγιακόβσκη)

Με την προβολή του έργου «Τρία Τραγούδια για τον Λένιν» του Τζίγκα Βέρτοφ, ξεκίνησε το αφιέρωμα της «New Star» στον Β. Ι. Λένιν στον κινηματογράφο «Αλκυονίς».

Την προβολή της ταινίας, παρακολούθησαν ο ΓΓ της ΚΕ του ΚΚΕ, Δημήτρης Κουτσούμπας και ο γραμματέας του ΚΣ της ΚΝΕ, Νίκος Αμπατιέλος.

Ο ΓΓ με τον Βελισσάριο Κοσσυβάκη

Η προβολή, συνοδεύτηκε με ζωντανή μουσική, από τον Τηλέμαχο Μούσα (θεραμίν - κιθάρα - μουσικό πριόνι) και του Αλέξανδρου Τράμπα (κόντρα μπάσο).

Τρία Τραγούδια για τον Λένιν
Αντί της μουσικής του Γιούρι Σαπόριν:
Οι συνθέτες Τηλέμαχος Μούσας και Αλέξανδρος Τράμπας

Ο ΓΓ εκπαιδεύεται στο μουσικό πριόνι

Το αφιέρωμα συνεχίζεται και την Κυριακή, από τις 12.00 έως τις 17.30 με την προβολή των έργων:

1. «Βλαντίμηρος Ίλιτς Λένιν» των Β. Μπελιάεφ και Μ. Σλαβίνσκαϊα

2. «Ο Λένιν Ζεί» του Μ.Ρομμ

3. «Σελίδες μιας μεγαλειώδους ζωής» της Σ. Πουμπιάνσκαγια

4. «Οκτώβρης» του Σ. Αϊζενστάiν

5. «Β. Ι. Λένιν» του Α. Ζενιάκιν

6. «Ο Λένιν και ο χρόνος» του Λ. Κρίστη

7. «Το δύσκολο πόστο του επαναστάτη» του Ι. Βεσσαράμποβ

Βελισσάριος Κοσσυβάκης:
Ο Βερτόφ δεν ήταν μέλος του μπολσεβίκικου κόμματος, αλλά ο ίδιος δεν θεωρούσε τον εαυτό του μη κομματικό. Έλεγε ότι τα Τρία τραγούδια για τον Λένιν ήταν το «κομματικό του βιβλιάριο»

***

Οκτώβρης (1925)

Η υπόθεση: O «Οκτώβρης» του Σ. Αϊζενστάιν (1927) γυρίστηκε αμέσως μετά το «Θωρηκτό Ποτέμκιν» (1925), με αφορμή τα δέκα χρόνια από τη ρώσικη Επανάσταση του 1917. Η ταινία στέκεται σε κρίσιμες καμπές της πορείας προς την επανάσταση: Την επιστροφή του Λένιν από την εξορία, το άμεσο κάλεσμα για σοσιαλιστική επανάσταση και όχι για στήριξη της Προσωρινής Κυβέρνησης, αλλά και την απάντηση των μπολσεβίκων στο πραξικόπημα του Κορνίλοφ, που δεν δίστασαν να στηρίξουν τον Κερένσκι απέναντι στον Κορνίλοφ, κάνοντας έτσι ακόμα πιο φανερή, μπροστά στα μάτια της εργατικής τάξης, την ανικανότητα της Προσωρινής Κυβέρνησης αλλά και για να πρωτοστατήσουν στην ήττα του αντιδραστικού στρατηγού.

Στην ταινία βλέπουμε το σαμποτάζ των μπολσεβίκων εργατών που ξηλώνουν τις σιδηροδρομικές γραμμές για να μην φτάσουν στην Πετρούπολη τα αντιδραστικά στρατεύματα. Σε πολλά σημεία γίνεται φανερό το μίσος των καλοαναθρεμμένων αστών απέναντι στους μπολσεβίκους. Σε μια σκηνή της ταινίας ο καταδιωκόμενος μπολσεβίκος πέφτει θύμα της δολοφονικής μανίας των ευυπόληπτων πολιτών που αντιλαμβάνονται την παρουσία του. 

Σκηνοθεσία: Σ. Αϊζενστάιν, παραγωγή 1925, διάρκεια 95’

*

Βασίλης Ραφαηλίδης
Οχτώβρης (OKTYABR’, 1928)

Δράμα/Ιστορικό, Ασπρόμαυρο, 127min

Σκηνοθεσία: Σεργκέι  Αιζενστάιν, Σενάριο: Τζων Ριντ, Με τους: Βλαντιμίρ Ποποφ, Βασίλι Νικαντρόφ

Η  τρίτη σε χρονολογική  σειρά ταινία του  Αϊζενστάιν, γυρισμένη  δύο χρόνια μετά το Ποτέμκιν (το 1927) κατά παραγγελίαν για τον εορτασμό της δεκάτης επετείου της Οχτωβριανής Επανάστασης, είχε να αντιμετωπίσει τότε (και τώρα) μια διπλή προκατάληψη: το μύθο του Ποτέμκιν και την απαίτηση για ρεαλισμό πάση θυσία, αφού πρόκειται για Ιστορία. Από δω και η οργή του Μαγιακόφσκι και των φίλων του που χτύπησαν ανηλεώς τούτο το αριστούργημα, προσάπτοντας στον Αϊζενστάιν τη μομφή της παραχώρησης στο συναισθηματισμό και το άτοπο χιούμορ, που απομακρύνουν το φιλμ από την ιδεολογική και αισθητική ανωτερότητα του Ποτέμκιν. Ξέχασαν ίσως πως ο Αϊζενστάιν ήταν μέγας είρων και πως δε συνέχεε ποτέ τη σοβαρότητα με τη σοβαροφάνεια.

Πράγματι, ο Οχτώβρης δεν έχει καμία άλλη σχέση με το Ποτέμκιν, πέρα από το ότι και τα δύο στηρίζονται στην Ιστορία, κι ακόμα από το γεγονός πως είναι φτιαγμένα από τον ίδιο μεγαλοφυή δημιουργό.

Εδώ, αντίθετα από το Ποτέμκιν, το «μοντάζ των  εντυπώσεων» δίνει  τη θέση του στο  «ιδεολογικό μοντάζ», μέσω του οποίου εικάζεται  στο φιλμ ένας λυρισμός και μια καταλυτική ειρωνεία που δεν  υπάρχουν στο Ποτέμκιν.

«Δεν  είμαι ρεαλιστής, είμαι ματεριαλιστής. Ξεκινάω από το ρεαλισμό για να φτάσω στην πραγματικότητα», έλεγε ο Αϊζενστάιν. Αλλά υπήρχε το προηγούμενο του Ποτέμκιν που επίσης παρανοήθηκε και που δεν επέτρεψε στους μη-διαλεκτικούς να καταλάβουν ότι στην παραπάνω διατύπωση δεν υπάρχει καμιά αντίφαση.

Όπως  και να ’ναι, θα ήταν τεράστιο λάθος ν’ αντιμετωπίζει κάποιος  τον Οχτώβρη ως ρεαλιστική-ιστορική ταινία, όπως λάθος  είναι να αντιμετωπίζουμε  τον Αϊζενστάιν σαν  τον κατ’ εξοχήν επικό, όπως τον ήθελε  ο Μουσινάκ, που  επέβαλε αυτό το λάθος και στους κατοπινούς.

Ωστόσο, ο λυρισμός του Αϊζενστάιν, που στον Οχτώβρη περισσεύει, δεν έχει καμία σχέση με τα συναισθηματικά νιαουρίσματα των ευαίσθητων ποιητίσκων: είναι ύμνος και παιάνας.

«Από  την εικόνα στο  συναίσθημα, από το συναίσθημα στην ιδέα, από την ιδέα στη θέση». Πρόκειται για μότο που ο Αϊζενστάιν το επαναλάμβανε συχνά και το οποίο δείχνει παραστατικότατα ένα δημιουργικό προτσές που ξεκινάει από τον εύκολο ρεαλισμό για να καταλήξει στη θέση, πράγμα σχεδόν άγνωστο στους λυρικούς, που κολλούν στο δεύτερο σκαλοπάτι (συναίσθημα).

Και για να παραστατικοποιήσει τη θέση του ο σοφός θεμελιωτής της κινηματογραφικής αισθητικής, δε διστάζει να υιοθετήσει ακόμα και πολύ χοντρά ευρήματα, όπως το ανάποδο γύρισμα (στήσιμο γκρεμισμένων τσαρικών αγαλμάτων με το παμπάλαιο τρικ των Λιμιέρ) ή τη μη λογική χρήση του χώρου, όπως στο μπουρλέσκ (στριφογυρίσματα αμήχανα του κωμικού Κερένσκι στις σκάλες).

«Μας χρειάζεται μια καινούργια μυθολογία, αλλά αυτή πρέπει να μένει στην υπηρεσία των ιδεών, στην υπηρεσία του λογικού», έλεγε ο Σέλινγκ απευθυνόμενος στον Χέγκελ. Και συνέχιζε: «Όσο δε μεταμορφώνουμε τις ιδέες σε τέχνη, δηλαδή σε μύθους, αυτές δεν έχουν κανένα ενδιαφέρον για το λαό». Ο μέγας διαλεκτικός Σεργκέι Μιχαΐλοβιτς ήξερε να εφαρμόζει τέλεια την παραπάνω ρήση, που φυσικά τη γνώριζε.

Έτσι υπήρξε πράγματι ένας μπρεχτικός πριν από τον Μπρεχτ, με τη διαφορά ότι χρησιμοποιεί ιστορίες πάρα πολύ γνωστές στο κοινό του, που γίνονται μύθοι με την αισθητική τους μετάπλαση. (Η ιστορία αποκλείεται να μη γίνει μύθος στο πέρασμά της από την επιστήμη της Ιστορίας στην Τέχνη). Ο Αϊζενστάιν ξέρει καλά αυτό που δεν κατάλαβαν ποτέ οι πάπες του «σοσιαλιστικού ρεαλισμού»: ο ρεαλισμός στην εικονογράφηση της Ιστορίας δεν έχει κανένα νόημα, αφού η αναπαράσταση του γεγονότος μόνο με το ντοκιμαντέρ είναι δυνατή. Και ο Αϊζενστάιν δεν ήταν ούτε ντοκιμαντερίστας ούτε εικονογράφος της Ιστορίας. Ήταν ένας μεγαλοφυής δημιουργός που πατούσε στέρεα στη διαλεκτική.

Ο Οχτώβρης πρέπει να αντιμετωπιστεί όχι ως ιστορικό-επικό φιλμ, αλλά ως δοξαστικός παιάνας για ένα ιστορικό γεγονός. Παιάνας από τον οποίο έχουν αποκλειστεί εμπρόσθετα τα ατεκμηρίωτα λυρικο-αισθηματικά ξεσπάσματα.

«Το Βήμα», 26-11-1974

Βασίλης Ραφαηλίδης
Λεξικό Ταινιών, Α’ Τόμος, εκδ. ΑΙΓΟΚΕΡΩΣ, σελ. 21-22

Σεργκέι Μιχαήλοβιτς Αϊζενστάιν

22 Ιανουαρίου 1898, Ρίγα, Λετονία

11 Φεβρουαρίου 1948, Μόσχα, Ρωσία

Βλέπε και:
ΘΩΡΗΚΤΟ ΠΟΤΕΜΚΙΝ: Η Επανάσταση του 1905, στο κατάστρωμα ενός πολεμικού πλοίου, ταξιδεύει μέχρι τις μέρες μας, σε μία από τις 10 καλύτερες ταινίες όλων των εποχών – Δείτε την εδώ (ελληνικοί υπότιτλοι)

*

Τρία τραγούδια για τον Λένιν

Η υπόθεση: Τα τρία τραγούδια για τον Λένιν είναι το πρώτο οπτικοακουστικό ντοκουμέντο, όπου το οπτικό και το ακουστικό μέρος δε λειτουργούν αυτόνομα αλλά συμπληρωματικά. Ο ίδιος ο Βερτόφ λέει: «Αποκλείοντας την αυτόνομη ύπαρξη και της οπτικής και της ηχητικής γραμμής, γεννιέται ένα τρίτο έργο που δεν υπάρχει ούτε μέσα στον ήχο ούτε μέσα στην εικόνα». Υπάρχει αποκλειστικά στη διαρκή αλληλεπίδραση φωτογράμματος και εικόνας. Τα «Τρία τραγούδια για τον Λένιν» είναι αυτό ακριβώς το τρίτο έργο - έργο μοναδικό στην ιστορία του κινηματογράφου, που πρέπει να αντιμετωπιστεί ως οπτικό και ταυτόχρονο ηχητικό ντοκουμέντο.

Στο «Τρία τραγούδια για τον Λένιν» όλοι οι ήχοι έχουν γραφτεί ανεξάρτητα από την εικόνα, αλλά μονταρίστηκαν σε σχέση με αυτήν. Μοναδική εξαίρεση, ο λόγος της εργάτριας - χτίστριας που μιλάει φάτσα στο φακό, και που είναι σπάνιο κομμάτι γνήσιου σινεμά - βεριτέ. Η ταινία (ηχητική και οπτική μπάντα) δομείται στη βάση τριών λαϊκών τραγουδιών από τις εκατοντάδες που γράφτηκαν από αγνώστους τις πρώτες δυο δεκαετίες του σοβιετικού καθεστώτος για να υμνήσουν, καμιά φορά αφελώς αλλά πάντα αυθόρμητα και πηγαία, την προσωπικότητα του Λένιν. Και οι τρεις ενότητες δένονται με το διαχρονικό λάιτ - μοτίφ του πάγκου στο Γκόρκι, όπου συνήθιζε να κάθεται ο Λένιν στη διάρκεια της αρρώστιας του.

Το άσχημα του αρχετυπικού μύθου Ζωή - Θάνατος - Ανάσταση είναι ολοκάθαρο στις παραπάνω τρεις σεκάνς. Το τελικό αποτέλεσμα είναι συνταρακτική οπτικοακουστική συμφωνία, που και μόνο αυτή αν έφτιαχνε ο ιδιοφυής Τζίγκα Βερτόφ, θα αρκούσε για να του δώσει μια από τις εντολές πρώτες θέσεις στην ιστορία του κινηματογράφου.

Σκηνοθεσία: Ντζίγκα Βερτόφ, παραγωγή 1934, διάρκεια 59’

Περισσότερα από Μποτίλια
Αλκυονίς: 22 Απριλίου 1870 - 21 Ιανουαρίου 1924. Για πάντα Λένιν − Ο Βερτόφ για τον Βερτόφ, τα 3 τραγούδια, ο Ραφαηλίδης, ο Κορδάτος και η Κρούπσκαγια

*

Το δύσκολο πόστο του επαναστάτη, ο ρόλος του Λένιν στην επανάσταση 1917

Η υπόθεση: Η ταινία εστιάζεται στην προσφορά του Λένιν στην Επανάσταση του 1917 και στην ίδρυση του Σοβιετικού Κράτους, απεικονίζει τα μέρη που πέρασε τα χρόνια της εξορίας και παρουσιάζει χειρόγραφα του Λένιν και σπάνιες φωτογραφίες των μελών του Κομμουνιστικού Κόμματος και συνεργατών του Λένιν, παρακολουθεί τα γεγονότα της ημέρας της Επανάστασης. Στη ταινία χρησιμοποιήθηκαν φωτογραφίες και ντοκουμέντα από το κεντρικό αρχείο Ινστιτούτου Μαρξισμού και Λενινισμού. 

Σκηνοθεσία: Ι. Βεσσαράμποβ,

Σενάριο: Ε. Ιάκοβλεφ,

Διέθ. Φωτογραφίας: Β. Λοβκόβ,

Μουσική: Δ. Σοστακόβιτς,

Αφηγητής: Ι. Καιούροβ, Λ. Λάζαρεβ,

Μοντάζ: Μ. Κισελέβα,

Παραγωγή 1982,

Διάρκεια: 48’

*

Β.Ι. Λένιν, βιογραφία

Η υπόθεση: Βιογραφική ταινία για την κληρονομιά του Λένιν στη μνήμη του λαού, που γυρίστηκε στα μουσεία, σπίτια και γνωστά μέρη όπου έζησε ο Λένιν, και στην οποία χρησιμοποιήθηκαν ιστορικά ντοκιμαντέρ και φωτογραφικό υλικό από το κεντρικό Κρατικό Αρχείο.

Σκηνοθεσία: Α. Ζενιάκιν,

Σενάριο: Ι. Ιαροπόλοβ,

Διεύθ. Φωτογραφίας: Λ.Ερμολάεβ, Β. Λοβκόβ,

Αφηγητής: Ι. Κόλιτσεβ,

Παραγωγός: Τ. Κόνονοβα,

Διεύθ. Ήχου: Κ. Νικίτιν,

Παραγωγή: 1983,

Διάρκεια: 20’

*

Ο Λένιν ζει, ιστορικά ντοκουμέντα

Η υπόθεση: Η περίοδος της ζωής του Λένιν από 1918 έως 1921, η κηδεία του Ελιζάροβ, συζύγου της Άννας, της μεγαλύτερης αδελφής του Λένιν, η κηδεία του Σβερντλόβ, έναν από τους ιδρυτές της Σοβιετικής Δημοκρατίας και κοντινού φίλου του Λένιν. Επίσης, το Συνέδριο για τη Σχολική Παιδεία, την εντυπωσιακή παρέλαση του Κόκκινου Στρατού το 1918 και το 1919, το δεύτερο Συνέδριο 1920 και το τρίτο Συνέδριο της Κομμουνιστικής Διεθνούς το 1921.

Σκηνοθεσία: Μ.Ρομμ, Μ. Σλαβίνσκαϊα,

Μουσική: Χολμίνοβα,

Οπερατέρ: Α. Βίνκλερ, Γ. Γούμπερ, Ν. Γκρίγκορ, Π.Ερμόλοβ, Α.Λεβίτσκι, Ε. Τίσσε,

Κείμενο: Σούρικοβα,

1969, αποκαταστημένη κόπια,

Διάρκεια: 27’

*

Β. Ι. Λένιν, σελίδες μιας μεγαλειώδους ζωής 

Η υπόθεση: Σπάνιες σκηνές με ηχογραφημένη φωνή του Λένιν από την περίοδο του Εμφυλίου Πολέμου 1921. Επίσης, θα μάθουμε για το πρώτο Σύνταγμα του Σοβιετικού Κράτους, τα πρώτα δύσκολα χρόνια της επανάστασης, το Σχέδιο Ηλεκτροδότησης όλης της χώρας, την ανάπτυξη της επιστήμης (με τους Μπέχτερεφ, Παύλοφ, Τσιολκόφσκι). Τέλος, ο Λενιν εν ώρα εργασίας και η συμφωνία για την ίδρυση της Ένωσης Σοβιετικών Σοσιαλιστικών Δημοκρατιών.

Σκηνοθεσία: Σ.Πουμπιάνσκαγια,

Σενάριο: Σ.Ντρομπασένκο,

Οπερατέρ: Β. Τσιτρόπ,

Αφηγητής: Ι. Κόλιτσεβ,

Παραγωγός: Ε. Οντιντσόβα,

Παραγωγή 1958,

Διάρκεια 30’

*

Ο Λένιν και ο χρόνος

Η υπόθεση: Μία ταινία για την εφαρμογή των ιδεών του Λένιν στη σύγχρονη ζωή των πολιτών της Σοβιετικής Ένωσης. Στην ταινία θα μάθουμε για την απόπειρα δολοφονίας του Λένιν από την Φάνη Καπλάν, οι αναμνήσεις του κοντινού φίλου και συνεργάτη του Λένιν, Μποντς Μπρουέβιτς, η πρώτη Επαναστατική εφημερίδα «Ίσκρα», οι πρώτοι νόμοι της νέας Ρωσίας, η ομιλία του Λ. Μπρέζνεβ στο ΧΧΙ Συνέδριο του Κομμουνιστικού Κόμματος. Χρησιμοποιήθηκαν ντοκουμέντα και φωτογραφικό υλικό από το Κρατικό Αρχείο Κινηματογράφου, το Μουσείο της Επανάστασης, και το Κρατικό Αρχείο του Λένινγκραντ. 

Σενάριο/Σκηνοθεσία: Λ. Κρίστη,

Ομάδα παραγωγής: Α. Ιβάνκιν, Λ. Νικολάεφ, Ι. Καιούροφ, Τ.Πάντσενκο, Μ. Αβερμπούχ,

Παραγωγή 1980,

Διάρκεια 58’

*

Βλαδίμηρος Ίλιτς Λένιν

Η υπόθεση: Μια συναρπαστική βιογραφία του Λένιν, αυτής της μεγάλης ιστορικής προσωπικότητας του 20ού αιώνα, που άλλαξε την παγκόσμια ιστορία! Γεννημένος το 1870. Το ντοκιμαντέρ περιγράφει τα παιδικά χρόνια του Λένιν, τις σπουδές του, τον επαναστατικό αγώνα και το θάνατό του το 1924. Με σπάνια ιστορικά ντοκουμέντα και φωτογραφίες από το κεντρικό αρχείο του Κρατικού Κέντρου Κινηματογραφίας και Ραδιοφωνίας. 

Σκηνοθεσία: Β. Μπελιάεφ, Μ. Σλαβίνσκαγια,

Παραγωγή Ρωσία, 1955,

Διάρκεια 65’

***

Το ΣΙΝΕΜΑ της Μποτίλιας

και

Μποτίλια Στον Άνεμο: Πρόσωπα

*

Ο Λένιν έζησε, Ο Λένιν ζει, Ο Λένιν θα ζει για πάντα!
Βλαντιμίρ Μαγιακόβσκη
Λιθογραφία, πόστερ, του 1967
Καλλιτέχνης: Βίκτορ Σεμένοβιτς Ιβάνοφ (1909-68)

*

Το ΣΙΝΕΜΑ της Μποτίλιας