Βελισσάριος Κοσσυβάκης: Ο Άνθρωπος με τη… Μηχανή Προβολής της New Star, μια Χαοτική Όπερα και ο Τζίγκα Βερτόφ (Με το μάτι του Βασίλη Ραφαηλίδη)

Ο Βελισσάριος Κοσσυβάκης δεν αστειεύεται. Όταν βάλει κάτι στο μυαλό του δεν τον σταματάει ολόκληρο το Τέταρτο Ράιχ.

Έτσι, ο φετινός Οκτώβρης θα διαρκεί από τώρα μέχρι το τέλος του χρόνου.

Ο Άνθρωπος με τη… Μηχανή Προβολής της New Star (Αλκυονίδα – Studio) επιχειρεί να σπάσει το ρεκόρ των κινηματογραφικών μαραθώνιων, με ένα γιγαντιαίο αφιέρωμα στη Μεγάλη Οκτωβριανή Επανάσταση του 1917: Αλκυονίς - STUDIO: 1917-2017. 100 χρόνια Οκτωβριανή Επανάσταση - 347 ημέρες κινηματογραφικών προβολών και εκδηλώσεων.

Με την έναρξη λοιπόν της... επανάστασης, προχθές, Τρίτη 17 Γενάρη, όσοι βρεθήκαμε στην Αλκυονίδα ζήσαμε μια εμπειρία μοναδική με ένα αξεπέραστο αριστούργημα του Σοβιετικού Κινηματογράφου: Τη βουβή ταινία Ο ΑΝΘΡΩΠΟΣ ΜΕ ΤΗΝ ΚΙΝΗΜΑΤΟΓΡΑΦΙΚΗ ΜΗΧΑΝΗ (1929) του ΤΖΙΓΚΑ ΒΕΡΤΟΦ.

Και όχι τόσο για αυτό το μοναδικό έργο τέχνης, με τα ίχνη του ευδιάκριτα στο σινεμά –και σε ό,τι έχει σχέση με την εικόνα– ακόμα και σήμερα (και αύριο και πάντα), που μπορείς να το βλέπεις και να το ξαναβλέπεις ανακαλύπτοντας κάθε φορά καινούργιες εικόνες.

Η έκπληξη προερχόταν από τη… ζωντανή ηχητική μπάντα της ταινίας παιγμένη από το μουσικό δίδυμο που ακούει στο όνομα OPERA CHAOTIQUE: Ο Γιώργος Τζιουβάρας (Tenorman), Φωνή, Αφήγηση, Πιάνο και ο Χρήστος Κουτσογιάννης (Voodoo Drummer), Ντραμς.

Επί 68 λεπτά, όσο διαρκεί αυτό το καταιγιστικό οπτικό ποίημα του Βερτόφ, οι δυο μουσικοί έπαιξαν ακατάπαυστα, μεταδίδοντάς μας όλο τον πυρετό του σκηνοθέτη, συμπληρώνοντας το «κινηματογράφο-μάτι» του με ένα «κινηματογράφο-αυτί», και μάλιστα χωρίς να χάνει σε τίποτα το «πιο βουβό από τα βουβά φιλμ» με τη συναρπαστική ευγλωττία του, όπως έχει γράψει ο Ραφαηλίδης το 1975 κατά την παρουσίαση της ταινίας (τη δημοσιεύουμε αυτούσια πιο κάτω).

Και οι μουσικές εικόνες που μας χάρισε η… διπρόσωπη (από το παρελθόν στο παρόν και τούμπαλιν) Χαοτική Όπερα ήρθαν να προστεθούν στη μουσική με τις εικόνες αυτής της «συμφωνίας ασύλληπτης ομορφιάς».

Ιαν. 2015. Κοσσυβάκης, Μίκης, Αλεχάντρο Καστρο - Εσπίν

Σύγχρονα ακούσματα που γεφύρωσαν το ρυθμό ζωής του 1929 με τον χαοτικό δικό μας κόσμο.

Το «εγχείρημα», που δεν είναι βέβαια καινούργιο, αλλά έχει πάντα ενδιαφέρον του, αφού κάποτε έτσι παίζονταν οι βουβές ταινίες, θα επαναληφθεί και σε άλλες προβολές.

Ο άνθρωπος με την κινηματογραφική μηχανή, όταν αρχικά πρωτοπαίχτηκε το 1929, συνοδευόταν στα θέατρα με ζωντανή μουσική και από τότε μέχρι σήμερα έχει κυκλοφορήσει με πολλές ηχητικές μπάντες.

Έτσι κι εμείς, στη συνέχεια του Αφιερώματος για τα 100 χρόνια της Οκτωβριανής, θα έχουμε την ευκαιρία, κατά τη διάρκεια αυτού του γιγανταιωρήματος, να απολαύσουμε ξανά παρόμοιο... χάος.

Ο Λένιν έζησε, Ο Λένιν ζει, Ο Λένιν θα ζει για πάντα!

Στο μεταξύ, το Σάββατο, 21 Γενάρη, με τη συμπλήρωση 93 χρόνων από το θάνατο του Λένιν (21/1/1924), θα προβληθεί ένα ακόμα αριστούργημα του Βερτόφ, τα ΤΡΙΑ ΤΡΑΓΟΥΔΙΑ ΓΙΑ ΤΟΝ ΛΕΝΙΝ (1934).

Την προβολή θα συνοδεύει ζωντανή μουσική από δυο εξαιρετικούς μουσικούς: τον συνθέτη πολυοργανίστα Τηλέμαχο Μούσα (Θέρεμιν-Κιθάρα-Μουσικό πριόνι) και τον συνθέτη μπασίστα Αλέξανδρο Τράμπα (Κοντραμπάσο).

Τα ξαναλέμε...

Άλλωστε, με τον Βελισσάριο Κοσσυβάκη δεν ξεμπλέκει κανείς εύκολα.

Μπάμπης Ζαφειράτος, 20/1/2017

*

ΑΛΚΥΟΝΙΣ newstarart cinema,

ΙΟΥΛΙΑΝΟΥ 42-46, ΠΛΑΤΕΙΑ ΒΙΚΤΩΡΙΑΣ (ΜΕΤΡΟ Βικτώρια) Εισιτήριο.: €10.00, Φοιτητικό / Ανέργων €5.00,

Πληροφορίες κρατήσεις στα τηλέφωνα 2108220008--2108220023

Parking διαθέσιμο κάτω από τον κινηματογράφο.

*

Δυο λόγια για τους μουσικούς… της ταινίας

OPERA CHAOTIQUE

ΕΝΑ ΕΚΚΕΝΤΡΙΚΟ ΝΤΟΥΕΤΟ

Γιώργος Τζιουβάρας (Tenorman): Φωνή, Αφήγηση, Πιάνο
Χρήστος Κουτσογιάννης (Voodoo Drummer): Ντραμς

Με αναπάντεχα ανατρεπτικό χιούμορ, άκρως σουρεαλιστική φαντασία και εκρηκτικές μουσικές αλχημείες, οι Opera Chaotique έχουν καταφέρει μέσα σε λιγότερο από πέντε χρόνια να χαρτογραφηθούν ως ένα απολύτως μοναδικό φαινόμενο του μουσικού στερεώματος. Το ιδιαίτερο αυτό δίδυμο, που καταπατά επιδεικτικά τις διαχωριστικές γραμμές ανάμεσα στην όπερα, τη τζαζ, το καμπαρέ και την Ποπ, δημιουργήθηκε το 2011, από τον Tenorman φωνή/αφήγηση και πιάνο και τον Voodoo Drummer στα ντραμς, και ξεχώρισε αμέσως για το ιδιαίτερο μουσικό στίγμα, τη μοναδική αισθητική και την σαρωτική σκηνική παρουσία του.

Κάθε συναυλία των Opera Chaotique είναι μια ανεπανάληπτη μουσική εμπειρία, ένα σουρεαλιστικό ταξίδι.

ΣΟΥΡΕΑΛΙΣΤΙΚΕΣ ΙΣΤΟΡΙΕΣ
Στις ζωντανές τους εμφανίσεις οι Opera Chaotique εκτός από τις δικές τους συνθέσεις κουβαλάνε και όλη τους την τρέλα: Άριες που κορυφώνονται με punk ουρλιαχτά, τζαζ μελωδίες που πάλλονται στο ρυθμό αφρικανικών κρουστών, τρυφερά παραμύθια που μεταμορφώνονται σε σκοτεινούς εφιάλτες... Θεατρικοί αυτοσχεδιασμοί, μελοποιήσεις ποιημάτων, πρωτότυπες συνθέσεις και τρελά πειραγμένες διασκευές... Ο Μαρκήσιος ντε Σαντ να κουβεντιάζει με τον Charles Bukowski, ενώ το Φάντασμα της Όπερας ταξιδεύει στη Νέα Ορλεάνη... Κάθε συναυλία των Opera Chaotique είναι μια ανεπανάληπτη μουσική εμπειρία, ένα σουρεαλιστικό ταξίδι σε τόπους κι εποχές, όπου όλα είναι πιθανά και συγκλίνουν σε μια απολαυστικά χαοτική παράσταση.

ΕΜΦΑΝΙΣΕΙΣ ΣΤΗΝ ΕΛΛΑΔΑ ΚΑΙ ΣΤΟ ΕΞΩΤΕΡΙΚΟ
Οι Opera Chaotique έχουν γυρίσει όλη την Ελλάδα, έχουν παίξει σε σημαντικά hotspots όπως το Faust, Sani Festival, Badminton, το Half Note Jazz Club, ο Μύλος, το Rockwave Festival και έχουν συνεργαστεί με σημαντικούς καλλιτέχνες (Δ. Σαββόπουλος, Λ. Μαχαιρίτσας κ.α.)

Πολύ γρήγορα κατάφεραν να διασχίσουν τα στενά μουσικά σύνορα της χώρας τους και να εμφανιστούν σε 12 μεγάλες Ευρωπαϊκές πόλεις, και σε 2 στην Ασία. Το πρόγραμμα των συναυλιών τους έχει πλέον σταθερές εμφανίσεις σε ιστορικά θέατρα, club και φεστιβάλ, όπως το White Trash και Lido του Βερολίνου, το Theaterhaus της Στουτγκάρδης, το Harlem Jazz Club της Βαρκελώνης, το Backstage Club της Αγίας Πετρούπολης και το Secret Garden Party της Μ. Βρετανίας, αλλά και περιοδείες σε Ιταλία και Πορτογαλία.

Το 2013 οι Opera Chaotique συμμετείχαν στις περιοδείες των Nouvelle Vague και των Tiger Lillies.

ΤΥΠΟΣ
Το πρωτότυπο κι αυθεντικό μουσικό τους στίγμα δεν έχει περάσει απαρατήρητο από τον Διεθνή Τύπο που έχει μεταξύ άλλων γράψει:
“Μια απόλυτα μοναδική, ουσιαστική και άρτια μουσική εμπειρία” (Where y'at Magazine, Νέα Ορλεάνη).
“Τζαζ, όπερα, εναλλακτικό ροκ, Αφρικανική μουσική και καμπαρέ συγκρούονται σε αυτήν την εκκεντρική παράσταση” (Time Out London, Μ.Βρετανία).
“Μια εντελώς νέα εμπειρία στην τζαζ και την όπερα” (Exberliner Mag, Γερμανία).
"Με υπερηφάνεια σας παρουσιάζουμε κάτι πραγματικά αυθεντικό!" (BCN MES, Βαρκελώνη).

ΔΙΣΚΟΓΡΑΦΙΑ
Το δισκογραφικό ντεμπούτο των Opera Chaotique έγινε το 2012 με το άλμπουμ “Death of the Phantom of the Opera”, που απέσπασε πολύ καλές κριτικές σε Ελλάδα και εξωτερικό: “Ένα από τα σημαντικότερα τραγούδια τη εποχής μας” έγραψε το γερμανικό Gothic Magazine για το “Love Song”, ένα από τα τραγούδια που ξεχώρισαν αμέσως από την πρώτη τους αυτή δισκογραφική δουλειά (τα περιοδικα Orkus και Jazz & Τζαζ το συμπεριέλαβαν στα CD τους), στην οποία συμμετείχε ο Bob Brozman και ο Bleine Reininger των Tuxedomoon.

Από το 2014 κυκλοφορεί το album με τίτλο “BUKOWSKI: Poems of a Dirty Old Man”. Το άλμπουμ αποτελείται από μελοποιημένα ποιήματα του Charles Bukowski και έχει τη μουσική συμβολή του θρύλου των μπλουζ Louisiana Red και του εκκεντρικού frontman των Tiger Lillies, Martyn Jacques.

Φέτος ήδη ηχογραφούν το νέο τους album : Muses of the Damned Artists με τη συμμετοχή του θρυλικού σαξοφωνίστα Alex Foster και άλλων σπουδαίων μουσικών.

ΘΑ ΤΟΥΣ ΒΡΕΙΤΕ & ΘΑ ΤΟΥΣ ΔΕΙΤΕ: operachaotique@gmail.com, www.operachaotique.com, www.facebook.com/operachaotique, www.youtube.com/operachaotique

*

Ο Άνθρωπος με την κινηματογραφική μηχανή

του Τζίγκα Βέρτοφ

Σοβιετική Ένωση – 1929 – 68 – Ασπρόμαυρη – Βωβή

(από το δελτίο τύπου της New Star)

«Ένα απ’ τα αξεπέραστα αριστουργήματα του Σοβιετικού κινηματογράφου»
«Μία απ’ τις πιο όμορφες και πρωτοπόρες ταινίες που γυρίστηκαν ποτέ»
«Ένα μάθημα για τη δύναμη της κινηματογράφησης»
«Ο οπερατέρ ως ντοκιμαντερίστας, μάγος και κασκαντέρ»

Σύνοψη

Η ταινία του Βερτόφ παρουσιάζει τη ζωή στην πόλη της Οδησσού και άλλες πόλεις της Σοβιετικής Ένωσης. Από το χάραμα ως το σούρουπο, βλέπουμε τους πολίτες στη δουλειά και στη διασκέδαση. Η κάμερα εστιάζεται τόσο σε άψυχα πράγματα, όπως οι μηχανές και οι λειτουργίες τους, όσο και σε έμψυχα, όπως ζώα και άνθρωποι με τις δραστηριότητές τους. Στο βαθμό που μπορεί να γίνει λόγος για χαρακτήρες, αυτοί είναι ο καµεραµάν του τίτλου και η σύγχρονη Σοβιετική Ένωση που ανακαλύπτει και παρουσιάζει.

(Η ταινία θα επαναπροβληθεί)

2 Ιαν. 1896, Μπιάλιστοκ, Πολωνία
12 Φεβ. 1954, Μόσχα, Ρωσία

* * *

Βασίλης Ραφαηλίδης

ΤΖΙΓΚΑ ΒΕΡΤΟΦ:  Ο ΑΝΘΡΩΠΟΣ ΜΕ ΤΗΝ ΚΙΝΗΜΑΤΟΓΡΑΦΙΚΗ ΜΗΧΑΝΗ

Dziga Vertov: Chelovek S Kino-apparatom, 1929 (68')

Ο δεύτερος και εντελώς αντίθετος του Αϊζενστάιν πόλος του κλασσικού σοβιετικού κινηματογράφου, ο μεγάλος πρωτοπόρος του καθαρού κινηματογράφου Ντζίγκα Βερτόφ για πολύ καιρό έζησε στην σκιά του Αϊζενστάιν και κάθε αναφορά σ’ αυτόν έβαζε άστοχα και συχνά άκριτα ένα θέμα σύγκρισης ανάμεσα στους δύο.

Σήμερα ότι το πιο πρωτοποριακό υπάρχει στο σινεμά έχει τις ρίζες του σε τούτον τον μανιακό της κινούμενης εικόνας και δεν υπάρχει σχεδόν κανένα εύρημα των μοντέρνων των ημερών μας που να μην το εφάρμοσε πρώτος. Τόσο που αναρωτιέται κανείς αν είναι δυνατόν να υπάρξει μετά τον Βερτόφ ένας πραγματικά και ουσιαστικά μοντέρνος κινηματογραφιστής. Το σινεμά βεριτέ (Cinéma vérité) και το σινεμά ντιρέκτ (Direct Cinema), η αισθητική του Ζαν Βιγκό, του Ζαν Ρους, και του Εμίλ ντ’ Αντόνιο χρωστούν πάρα πολλά (αν όχι τα πάντα) στον «κινηματογράφο-μάτι» του Βερτόφ και την περιβόητη «κινο-πράβντα» (Κινοπράβντα σημαίνει στην κυριολεξία κινηματογράφος- αλήθεια και ο όρος ξαναχρησιμοποιήθηκε από τους Έντγκαρ Μορέν και Ζαν Ρους γύρω στα 1960 με έννοια παρόμοια μ’ εκείνη του Βερτόφ).

Κατά τον Βερτόφ που ήταν κι ένας θαυμάσιος θεωρητικός, ο κινηματογράφος δεν έχει ανάγκη απ’ τον μύθο για να υπάρξει. Δεν έχει ανάγκη ούτε καν απ’ τη σκηνοθεσία. Έτσι καταργεί με μια μονοκονδυλιά και τον σεναρίστα και τον σκηνοθέτη και προάγει στην πρώτη θέση τον φωτογράφο και τον μοντέρ. Τα υπόλοιπα τα κάνει μόνο του το «μηχανικό μάτι της κάμερας» αρκεί βέβαια να υπάρχει κάποιος να τη βάλει μπροστά.

Στον κινηματογράφο κατά τον Βερτόφ η μόνη πραγματική δημιουργική δουλειά είναι αυτή του μοντάζ (ο Ουέλς θα επαναλάβει τον ίδιο, αφορισμό) όπου ο κινηματογραφικός χρόνος και ο κινηματογραφικός χώρος βρίσκονται κυριολεκτικά στη χούφτα του δημιουργού.

Αφού τα πάντα γίνονται στο μοντάζ, η ταινία δεν είναι παρά ένα «εργαστηριακό προϊόν» μια «ανθρώπινη κατασκευή» στην απόλυτη σημασία του όρου. (Ίδιες περίπου ήταν και οι απόψεις για την τέχνη των Ρώσων κονστρουκτιβιστών και φουτουριστών της δεκαετίας του 20).

Αφού τα πάντα στην τέχνη είναι δυνατό να είναι ανθρώπινες κατασκευές, η παραδοσιακή αντίληψη για την τέχνη-έμπνευση, την τέχνη-μαγεία, την τέχνη-δημιουργία, την τέχνη-ταλέντο πρέπει να διαγραφεί δια παντός απ’ τα εγχειρίδια της αισθητικής. Ο Βερτόφ αντικαθιστά τους παρεξηγημένους και παρεξηγήσιμους όρους «ταλέντο» και «έμπνευση» με τις απλές και «καθόλου μεταφυσικές έννοιες «δουλειά» και «σκέψη».

Το τι σημαίνει δουλειά και σκέψη θα το καταλάβετε βλέποντας τον Άνθρωπο με την κινηματογραφική μηχανή, τούτο το αξεπέραστο αριστούργημα του «εργαστηριακού κινηματογράφου», προϊόν της αρμονικής συνεργασίας μυαλού και χεριού.

Πρόκειται για μια ταινία που καταργεί όχι μόνο το σενάριο (δεν υπάρχει καν ούτε εκείνο το υποτυπώδες στόρι του Γκοντάρ) αλλά και κάθε λεκτική επεξήγηση (με διάτιτλους) και που αρνείται να προστρέξει στην επικουρία οποιουδήποτε μέσου που δεν είναι καθαρή εικόνα.

Ωστόσο, το «πιο βουβό από τα βουβά φιλμ» έχει μια ευγλωττία συναρπαστική. Τούτος ο καταρράκτης των εικόνων κάνει έναν παταγώδη «θόρυβο», καθώς κυλάει από το φακό μιας κάμερας που τη φωτογραφίζει μια άλλη κάμερα (αόρατη αυτή) επί το μεγαλειώδες έργο της.

Ο άνθρωπος με την κινηματογραφική μηχανή είναι ο πρωταγωνιστής θα λέγαμε της ταινίας. Κινηματογραφική αδεία (και με την εκ των υστέρων βοήθεια ενός «δαντελένιου» μοντάζ) χώνει τη μούρη του στα πιο πιθανά και απίθανα μέρη: από το σταυροδρόμι της γειτονιάς μέχρι το μαιευτήριο, από το νεκροταφείο μέχρι το ψιλικατζίδικο, από το εργοστάσιο μέχρι την πλαζ.

Πρόκειται για μια κάμερα που σαρώνει τη ζωή οριζόντια και κάθετα, που μαζεύει στο «σακί» τα πάντα σημαντικά και ασήμαντα ενώ το «ξεσκαρτάρισμα» γίνεται στο εργαστήριο του μοντάζ.

Έτσι, η ταινία γίνεται ένα μεγαλειώδες οπτικό (και μόνο οπτικό) ποίημα, που όμοιό του δεν ξανάγινε ποτέ και που δείχνει τα μέγιστα και ακρότατα όρια μιας λεπτόλογης έκφρασης, αποκλειστικά οπτικής. Η μουσική με εικόνες που ονειρευόταν η Ντιλάκ, εδώ γίνεται πραγματικότητα: η ταινία του πιο τολμηρού πειραματιστή της ιστορίας του κινηματογράφου δεν είναι παρά μια ηρωική συμφωνία φτιαγμένη με εικόνες αντί για ήχους. Μια συμφωνία ασύλληπτης ομορφιάς.

Μετά το θάνατο του (γύρω στα 1960) τον ανακήρυξαν «πάπα» του μοντέρνου σινεμά. Σήμερα κάθε καινοτομία μοιάζει σαν παραλλαγή πάνω σ’ ένα εύρημα του εκπληκτικού Βερτόφ.

Το Βήμα, 8-4-1975

Βασίλης Ραφαηλίδης
Λεξικό Ταινιών, Α’ Τόμος, εκδ. ΑΙΓΟΚΕΡΩΣ, σελ. 148-149

*

imdb
*

Το ΣΙΝΕΜΑ της Μποτίλιας