Ευρωπαϊκή Δασική Πολιτική και ο ορισμός του δάσους: Πυλώνας οι «ιδιοκτήτες» και «διαχειριστές» δασών — «Οικοσυστημικές υπηρεσίες» βασιζόμενες στην αγορά

ΕΥΡΩΠΑΪΚΗ ΔΑΣΙΚΗ ΣΤΡΑΤΗΓΙΚΗ

ΑΠΟΚΑΛΥΠΤΙΚΟ: Πυλώνας οι «ιδιοκτήτες» και «διαχειριστές» δασών

(Πηγή φωτό: Eurokinissi)

Όλη η χώρα έχει αφεθεί στο έλεος των πυρκαγιών που καταστρέφουν δάση, δασικές εκτάσεις, απειλούν πόλεις και κωμοπόλεις, στρατιωτικοί χώροι εκρήγνυνται μαζί με τα πυρομαχικά και βέβαια ο κίνδυνος ενός Βιομηχανικού Ατυχήματος Μεγάλης Έκτασης είναι ορατός.

Η κυβέρνηση με αφορμή τις μεγάλες καταστροφές «άνοιξε» τη συζήτηση για τη «Διαχείριση Δασών». Ο υπουργός Περιβάλλοντος και Ενέργειας, Θ. Σκυλακάκης, ανέλαβε να φέρει στο τραπέζι το θέμα της εμπλοκής του ιδιωτικού τομέα στα δάση της χώρας. Και δήλωσε ανάμεσα σε άλλα:

«Πρέπει ο ιδιωτικός τομέας να γίνει μέρος της πολιτικής μας. Είναι ανάγκη να εμπλακεί ώστε να βγει η καύσιμη ύλη από τα δάση και να αξιοποιηθεί από την αγορά». Πρόσθεσε πως «είναι κρίσιμης σημασίας η παροχή οικονομικών κινήτρων για τον καθαρισμό των δασών μας, η εξειδίκευση των οποίων βρίσκεται σε διαδικασία κατάρτισης». Και στη συνέχεια μπήκε στο ψητό, λέγοντας πως «το φθινόπωρο θα παρουσιαστεί επίσημα το νέο δασικό πλαίσιο μέσω του οποίου θα δοθεί έμφαση στην πρόληψη,με εύρεση πόρων που θα δίνουν κίνητρα, προκειμένου να αξιοποιείται η καύσιμη ύλη και να μετατρέπεται σε βιοκαύσιμα για αγροτικούς και άλλους σκοπούς».

Κι όμως είναι η «Ευρωπαϊκή Στρατηγική» έως το 2030

Δεν είναι η πρώτη φορά που γίνεται μια τέτοια συζήτηση. Τα τελευταία χρόνια, μετά από κάθε μεγάλη καταστροφή, οι κυβερνήσεις μιλούν για «κλιματική κρίση», χαρακτηρίζουν «ανέφικτο να αντιμετωπιστούν οι πυρκαγιές» και κάνουν λόγο για «ακραία φαινόμενα και πρωτόγνωρες διαστάσεις». Για να έρθει στη συνέχεια το παρασύνθημα, που είναι «η ανάγκη να αλλάξουμε τον τρόπο διαχείρισης των δασών».

Κι επειδή εδώ είναι το ζουμί, ας δούμε τι προβλέπει η περιβόητη «Ευρωπαϊκή Δασική Στρατηγική της ΕΕ έως το 2030» που παρουσιάστηκε τον Ιούλιο του 2021. Αυτή η στρατηγική είναι μέρος της «Ευρωπαϊκής Πράσινης Συμφωνίας» της ΕΕ και βεβαίως χρηματοδοτείται από το Ταμείο Ανάκαμψης.

Το σχέδιο έχει καταστρωθεί: «Κλιματικός νόμος», πρόγραμμα πολιτικής προστασίας «Αιγίς» με χρηματοδοτήσεις στο κεφάλαιο από το νέο υπερμνημόνιο του Ταμείου Ανάκαμψης και το νέο ΕΣΠΑ.

Συνοπτικά πρόκειται για έναν επικίνδυνο «οδηγό» δεκαετούς σχεδιασμένης εκμετάλλευσης των δασών από τους επιχειρηματικούς ομίλους, από την ΕΕ ...των 16 εκατ. ιδιοκτητών ιδιωτικών δασών και του 60% των «μη δημόσιων» δασών...

Το ίδιο το κείμενο της Κομισιόν ομολογεί κυνικά την ουσία.

Λέει:

«Η Στρατηγική επιδιώκει να αναπτύξει, μεταξύ άλλων, οικονομικά κίνητρα, ιδίως για ιδιώτες ιδιοκτήτες και διαχειριστές δασών, για την παροχή αυτών των οικοσυστημικών υπηρεσιών».

Μάλιστα, η ΕΕ παίρνει σοβαρά υπόψη της την εκτίμηση του Παγκόσμιου Οικονομικού Φόρουμ, με βάση την οποία έως το 2030 «η διατήρηση, αποκατάσταση και βιώσιμη διαχείριση των δασών θα μπορούσε να δημιουργήσει 190 δισ. ευρώ σε επιχειρηματικές ευκαιρίες». 

Προωθεί λοιπόν ένα σύστημα «αποκεντρωμένης δασικής διακυβέρνησης (...) που προάγει συνέργειες (...) χωρίς αποκλεισμούς για τα κράτη - μέλη, τους ιδιοκτήτες και διαχειριστές δασών, τη βιομηχανία, τους ακαδημαϊκούς και την κοινωνία των πολιτών (...) αποφεύγοντας παράλληλα τις επικαλυπτόμενες δομές».

Με λίγα λόγια, τον πρώτο λόγο για το κουμάντο στα δάση θα έχουν οι «ιδιοκτήτες δασών», οι επιχειρηματικοί όμιλοι της Ενέργειας, της υλοτομίας, του τουρισμού, μάνατζερς φορέων διαχείρισης κ.ά. Και ο ειδικός ρόλος «περιφρούρησης» («watchdogs», όπως αναφέρεται επί λέξει) της υλοποίησης αυτού του σχεδιασμού ανατίθεται στις ΜΚΟ, που είτε έχουν τις δικές τους εταιρείες, είτε διαπλέκονται με άλλες.

«Οικοσυστημικές υπηρεσίες» βασιζόμενες στην αγορά

Είναι χαρακτηριστικό ότι τον Ιούλιο του 2022, σε Έκθεση του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου για τη νέα δασική στρατηγική της ΕΕ για τη βιώσιμη διαχείριση των δασών, αναφέρεται:

«Οι ιδιοκτήτες και οι διαχειριστές δασών αποτελούν τους πυλώνες για την επίτευξη τόσο των παραγωγικών στόχων όσο και των στόχων προστασίας, συμπεριλαμβανομένων της αποκατάστασης, της δάσωσης και της αναδάσωσης

 Με τον σχεδιασμό της δασικής διαχείρισης σε κύκλους δεκαετιών, έχουν πραγματικό ίδιο συμφέρον για τη διατήρηση των δασικών πόρων.

Ωστόσο, η εργασία τους εξαρτάται από ένα επαρκές εισόδημα, το οποίο μέχρι σήμερα βασίζεται σχεδόν αποκλειστικά στην παραγωγή ξυλείας.

Θα χρειαστεί μια ευρύτερη προσέγγιση προκειμένου οι ιδιοκτήτες και οι διαχειριστές δασών να μπορέσουν να ανταποκριθούν στις διάφορες προσδοκίες. Αυτό απαιτεί να καταστούν προσβάσιμες δίκαιες ροές εσόδων για την παροχή άλλων οικοσυστημικών υπηρεσιών.

Ενώ διατίθενται δημόσιοι πόροι, μεταξύ άλλων σε ευρωπαϊκό επίπεδο (Ταμείο Ανάκαμψης) και ο τομέας λειτουργεί κατά κύριο λόγο ως βασιζόμενος στην αγορά και είναι άρρηκτα συνδεδεμένος με μια νοοτροπία ατομικής ευθύνης και επιχειρηματικής σκέψης. Ως εκ τούτου, πρέπει να αποφευχθεί η ενίσχυση της εξάρτησης από επιδοτήσεις. Οι βασιζόμενες στην αγορά ενισχύσεις για τα συστήματα οικοσυστημικών υπηρεσιών συνιστούν μια ελπιδοφόρα προσέγγιση και θα πρέπει να αποτελέσουν προτεραιότητα».

Τι είναι «δάσος»;

Για να δημιουργηθεί αυτό το «φιλικό για τις επιχειρήσεις περιβάλλον», η ΕΕ στο κείμενό της ξεκόβει από νωρίς τι εννοεί ως «δάσος». 

Έτσι προβλέπει διαφορετικές ταχύτητες, ποσοστώσεις και κατηγοριοποιήσεις στο καθεστώς προστασίας τους, μεθοδεύοντας «κοινούς ευρωενωσιακούς ορισμούς» των δασών προκειμένου να χαρτογραφηθούν και να εφαρμοστεί το υποτιθέμενο «καθεστώς προστασίας» τους.

Στην ουσία, αυτά που στην Ελλάδα ονομάζουν - με βάση τους νόμους - «δασικές εκτάσεις», που αποτελούν το 30% της δασοκάλυψης της Ελλάδας και με βάση την επιστήμη της δασολογίας θεωρούνται μέρος ενός δασικού οικοσυστήματος, που μπορεί να εξελιχθεί ως υψηλό δάσος, τα πετάνε έξω από την προστασία και αυτό «πάει πακέτο» με την παραπέρα εμπορευματοποίηση των δασικών οικοσυστημάτων και την αλλαγή χρήσης τους.

Στην Ελλάδα «μη δημόσια δάση» αποτελούν περίπου το 35% των δασών της χώρας, ανήκοντας σε φυσικά ή νομικά πρόσωπα δημοσίου ή ιδιωτικού δικαίου. Ανεξαρτήτως όμως ιδιοκτησίας, πρωταρχικός στόχος της ΕΕ είναι να δοθεί μεγαλύτερη ώθηση στα επιχειρηματικά σχέδια, με ΣΔΙΤ, συμπράξεις.

Αυτό που κατά βάση τους απασχολεί, είναι είτε απευθείας, ως κάτοχος ιδιόκτητου δάσους, είτε ως επενδυτής σε κατά τα άλλα δημόσιο δάσος, να εξυπηρετείται η μέγιστη δυνατή κερδοφορία.

Το χρήμα από το Ταμείο Ανάκαμψης που διατίθεται για αναδασώσεις, θα προικίσει... πρόθυμους επιχειρηματικούς ομίλους - αναδόχους (κατά την κυβέρνηση) για να αναλάβουν αναδασώσεις, προκειμένου να έχουν επιχειρηματική πρόσβαση στο φιλέτο του δάσους που έχουν βάλει στο μάτι και να βγάλουν διπλά και τρίδιπλα. Αυτό που έγινε και το 2021 μετά τις φωτιές της Εύβοιας.

Άλλωστε, πλέον και διά νόμου τόσο στη χώρα μας όσο και σε όλη την ΕΕ αναδάσωση δεν σημαίνει και προστασία από την επιχειρηματική δράση, αλλά ακριβώς το αντίθετο.

Έχουν ετοιμάσει το έδαφος

Πάνω σε ποιο έδαφος όμως έρχονται να υλοποιηθούν αυτά τα σχέδια, αυτή η Στρατηγική της ΕΕ; Η πολιτική της ΝΔ, του ΣΥΡΙΖΑ και του ΠΑΣΟΚ, που εμπορευματοποιεί το περιβάλλον, τη γη και τα δάση.

Γι' αυτό άλλωστε τα τελευταία 40 χρόνια, καμία κυβέρνηση δεν κατάργησε οποιονδήποτε νόμο είχε ψηφίσει η προηγούμενη στους τομείς περιβάλλοντος, χρήσεων γης, δασών. Έπαιρνε η μια τη σκυτάλη από την άλλη και συνέχιζε τον καταστροφικό για τα λαϊκά στρώματα και το περιβάλλον δρόμο, αλλά κερδοφόρο για τους μονοπωλιακούς ομίλους.

Η ΝΔ, ο ΣΥΡΙΖΑ και το ΠΑΣΟΚ, όλα αυτά τα χρόνια:

• Εξειδικεύουν και εφαρμόζουν τις ευρωενωσιακές κατευθύνσεις που αντιμετωπίζουν το περιβάλλον, τα δάση ως πεδίο επιχειρηματικής δράσης.

• Προωθούν και εμπλουτίζουν το νομικό πλαίσιο για το περιβάλλον, ακολουθώντας τις οδηγίες του μεγάλου κεφαλαίου, του ΣΕΒ, των τραπεζών, υποτάσσοντας ακόμα περισσότερο το περιβάλλον στις ανάγκες της καπιταλιστικής ανάπτυξης, στοχεύοντας στην εξασφάλιση και διεύρυνση των πεδίων κερδοφορίας στα υπερσυσσωρευμένα κεφάλαια.

• Υλοποιούν την ίδια καταστροφική δασική πολιτική, εξασφαλίζοντας ένα νομικό χωροταξικό και περιβαλλοντικό πλαίσιο που εντείνει την εμπορευματοποίηση της δασικής γης, διευρύνει τις επενδύσεις μέσα στα δάση, τις οποίες επιδοτούν πολύμορφα, μετατρέποντάς τα σε δάση ανεμογεννητριών, με «fast track» διαδικασίες.

• Οδηγούν σε αποχαρακτηρισμούς, σε αναγνωρίσεις ανύπαρκτων δικαιωμάτων κυριότητας, κυρίως γύρω από αστικά κέντρα, παραλιακές και νησιωτικές εκτάσεις. Έτσι, εκατοντάδες χιλιάδες στρέμματα δασικών εκτάσεων έχουν μετατραπεί σε οικισμούς, βίλες, τουριστικές επιχειρήσεις κ.λπ.

Χαρακτηριστικό παράδειγμα αποτελεί η εξελισσόμενη πώληση από μεσιτικά γραφεία του δάσους στην περιοχή - «φιλέτο» Κορακιά Κρανιδίου (απέναντι από τις Σπέτσες), ως ιδιωτικού ενώ θεωρείται δημόσιο, το οποίο δεν μπορεί να πωληθεί γιατί εκτός των άλλων κάηκε πριν λίγα χρόνια, έχει κηρυχθεί αναδασωτέο και όπως λέγεται, εμφανίζεται να ανήκει σε οικοδομικό συνεταιρισμό.

• Απαξιώνουν τη Δασική Υπηρεσία που έχει την ευθύνη της προστασίας και διαχείρισης των δασών.

• Υλοποιούν τους δασικούς χάρτες που αποτελούν κυρίαρχη κερδοφόρα επιδίωξη των μονοπωλιακών ομίλων, των τραπεζών, για να διαμορφωθεί «καθαρό τοπίο», που θα επιταχύνει τα εκμεταλλευτικά τους σχέδια.

• Διατηρούν τον διαχωρισμό της ενιαίας διαχείρισης και προστασίας των δασών από την αντιπυρική τους προστασία. Την αποτυχημένη διάσπαση της πρόληψης από την κατάσβεση των δασικών πυρκαγιών, που έγινε το 1998, με τη μεταφορά της δασοπυρόσβεσης στο Πυροσβεστικό Σώμα, επί κυβέρνησης ΠΑΣΟΚ, που συνεχίστηκε μέχρι σήμερα από όλες τις κυβερνήσεις, με τεράστιες καταστροφές.

• Διατηρούν την υποχρηματοδότηση των εμπλεκόμενων με τις δασικές πυρκαγιές υπηρεσιών (Δασική Υπηρεσία, Πυροσβεστική), τις τεράστιες ελλείψεις προσωπικού και μέσων. Για παράδειγμα, στη Δασική Υπηρεσία οι κενές θέσεις μόνιμου και ειδικευμένου επιστημονικού και λοιπού προσωπικού είναι κατά μέσο όρο 70%.

Η χρηματοδότηση κυμάνθηκε στα 26 εκατομμύρια ευρώ τον χρόνο, ποσό που αντιστοιχεί στο 0,5% του προϋπολογισμού. Διατηρούν την αναποτελεσματική οργάνωση των δασοπυροσβεστικών δυνάμεων με κύριο βάρος στα εναέρια μέσα, παρότι δεν αποτελούν το κύριο μέσο κατάσβεσης των πυρκαγιών.

• Είναι αντίθετοι με την ολοκληρωμένη και ενιαία διαχείριση και προστασία των δασικών οικοσυστημάτων που περιλαμβάνει τη σύγχρονη αντιπυρική προστασία, με κύριο βάρος στην πρόληψη και τη σε διαφορετική βάση οργάνωση των επίγειων δυνάμεων.

Κ. Πασ.

902 (αναδημοσίευση από τον «Ριζοσπάστη του Σαββατοκύριακου», 29-30/7/2023)