Μάγια Αγγέλου: Πέντε ποιήματα | Μετάφραση: Μπάμπης Ζαφειράτος - Μποτίλια Στον Άνεμο

Μάγια Αγγέλου ‒ Μάργκεριτ Άννι Τζόνσον

Marguerite Annie Johnson

4 Απρ. 1928, Σαιντ Λούις, Μιζούρι

28 Μαΐ. 2014, Ουίνστον-Σάλεμ, Βόρεια Καρολίνα

 

 

Maya Angelou

5 Ποιήματα

 

Μετάφραση – Σημειώσεις

Μπάμπης Ζαφειράτος – Μποτίλια Στον Άνεμο

(21/8/2024)

 

 

Φωτό: Η Μάγια το 1970. Michael Ochs Archives / Getty Images
(Πηγή: https://www.kqed.org/arts/)

 

 

Μάγια Αγγέλου
Όταν Μου Έρχεσαι

 

 

             Όταν μου έρχεσαι ακάλεστος
Και μου γνέφεις να πάμε
             Σε πολυκαιρισμένα δωμάτια
Εκεί που φωλιάζουνε οι μνήμες.

 

             Και μου χαρίζεις, λες κι είμαι παιδί, μια σοφίτα,
Ένα ματσάκι ελάχιστες μέρες,
             Στολίδια κλεμμένων φιλιών,
Πούλιες δανεισμένων ερώτων,
             Κουτάκια με λόγια μυστικά φυλαγμένα,

 

                          ΚΛΑΙΩ.

 

 

Μετάφραση: Μπάμπης Ζαφειράτος, 24 Φεβρουαρίου 2024

 

Από τη συλλογή: Just Give Me a Cool Drink of Water ’fore I Diiie ‒ Part One: Where Love is a Scream of Anguish (1971)

 

 

Maya Angelou
When You Come to Me

 

 

             When you come to me, unbidden,
Beckoning me
             To long-ago rooms,
Where memories lie.

 

             Offering me, as to a child, an attic,
Gatherings of days too few,
             Baubles of stolen kisses,
Trinkets of borrowed loves,
             Trunks of secret words,

 

                          I CRY.

 

 

Μάγια Αγγέλου
Η Ενοχή Μου

 

 

Η ενοχή μου είναι «σκλαβιάς αλυσίδες», βαριά
κροταλίζουνε μέσα στα χρόνια μπροστά μου.
Ο αδερφός που πουλήθηκε κι η αδερφή μου φευγάτη,
μια πίκρα πηχτή σαν κερί που φράζει τ’ αυτιά μου.
Η ενοχή μου μουσική και κυλάει με τα δάκρυά μου.

 

Το έγκλημά μου είναι «ήρωες, νεκροί και χαμένοι»,
ο Βέσεϋ, ο Τέρνερ, ο Γκάμπριελ νεκροί, σκοτωμένοι.
Νεκροί ο Μάρτιν Κινγκ, ο Μάρκους, ο Μάλκολμ.
Με μια πάλη σκληρή σε παράφορη αγάπη δοσμένοι.
Το έγκλημά μου: ζωντανή είμαι να το λέω θλιμμένη.

 

Το κρίμα μου είναι «στο δέντρο ψηλά κρεμασμένη»,
Η περηφάνια μου είναι πως ποτέ δεν φωνάζω.
Είμαι έτοιμη να πεθάνω σαν άνθρωπος.
Το πλήθος έτσι μπορώ να εντυπωσιάζω.
Το κρίμα μου είναι πως ποτέ δεν ουρλιάζω.

 

 

Μετάφραση: Μπάμπης Ζαφειράτος, 26 Φεβρουαρίου 2024

 

Just Give Me a Cool Drink of Water ’fore I Diiie ‒ Part Two: Just Before the World Ends (1971)

 

[Πρώτη δημοσίευση – παρουσίαση στα Ελληνικά με σημειώσεις, Μποτίλια Στον Άνεμο, 6/4/2024]

 

 

Maya Angelou
My Guilt

 

 

My guilt is “slavery’s chains,” too long
the clang of iron falls down the years.
This brother’s sold, this sister’s gone,
is bitter wax, lining my ears.

My guilt made music with the tears.

 

My crime is “heroes, dead and gone,”
dead Vesey, Turner, Gabriel,
dead Malcolm, Marcus, Martin King.
They fought too hard, they loved too well.

My crime is I’m alive to tell.

 

My sin is “hanging from a tree,”
I do not scream, it makes me proud.
I take to dying like a man.
I do it to impress the crowd.
My sin lies in not screaming loud.

 

 

Μάγια Αγγέλου

Έλα. Και γίνε εσύ το μωρό μου

 

 

Ο αυτοκινητόδρομος είναι γεμάτος μεγάλα αμάξια

που πάνε γρήγορα στο πουθενά

Κι ο κόσμος καπνίζει οτιδήποτε καίγεται

Κάποιων ανθρώπων η ζωή περιστρέφεται γύρω από ένα κοκτέιλ

Κι εσύ κάθεσαι κι αναρωτιέσαι

κατά πού πρέπει να πας.

Το βρήκα.

Έλα. Και γίνε εσύ το μωρό μου.

 

Λένε κάτι προφήτες πως αύριο είναι το τέλος του κόσμου

Κι άλλοι πως θα μας πάρει κάνα δυο βδομαδούλες

Στις φυλλάδες ανθίζουνε κάθε είδους φριχτά γεγονότα

Κι εσύ κάθεσαι κι αναρωτιέσαι

τι πρέπει να κάνεις.

Το βρήκα.

Έλα. Και γίνε εσύ το μωρό μου.

 

 

Oh Pray My Wings Are Gonna Fit Me Well ‒ Part One (1975)

Μετάφραση: Μπάμπης Ζαφειράτος, 24 Φεβ. 2024

 

 

Maya Angelou

Come. And Be My Baby

 

 

The highway is full of big cars

going nowhere fast

And folks is smoking anything that’ll burn

Some people wrap their lives around a cocktail glass

And you sit wondering

where you're going to turn.

I got it.

Come. And be my baby.

 

Some prophets say the world is gonna end tomorrow

But others say we've got a week or two

The paper is full of every kind of blooming horror

And you sit wondering

What you're gonna do.

I got it.

Come. And be my baby.

 

 

Μάγια Αγγέλου
Έπαρση

 

 

Δώσ’ μου το χέρι σου.

 

Άφησέ με
κι εγώ θα σε οδηγήσω και θα
σ’ ακολουθήσω
πιο πέρα κι απ’ το πάθος της ποίησης.

 

Ας μείνουνε οι άλλοι
στον κόσμο τους με
τα συγκινητικά λόγια
και με τον έρωτά τους για την απώλεια
του έρωτα.

 

Άφησέ με
Δώσ’ μου το χέρι σου.

 

 

Μετάφραση: Μπάμπης Ζαφειράτος, 26 Φεβρουαρίου 2024

Oh Pray My Wings Are Gonna Fit Me Well ‒ Part Two (1975)

 

 

Maya Angelou
A Conceit

 

 

Give me your hand

Make room for me
to lead and follow
you
beyond this rage of poetry.

 

Let others have
the privacy of
touching words
and love of loss
of love.

 

For me
Give me your hand.

 

 

Μάγια Αγγέλου

Πουλάκι στο κλουβί

 

 

Ένα ελεύθερο πουλάκι σαλτάρει

στου ανέμου τη ράχη

και πλέει κατάντη

ως να σβήσει το ρεύμα

και βουτάει τα φτερά του

στις χρυσές του ήλιου ακτίνες

και ατρόμητο θέλει

το γλαυκό όλο δικό του

 

Μα ένα άλλο πουλάκι

καθισμένο στην κούρνια

στο στενό του κλουβί

σπάνια μέσα απ’ το σύρμα

της τρελής φυλακής του θα δει⸱

με φτερά τσακισμένα

και με πόδια δεμένα

έχει μόνο τραγούδι να πει.

 

Το πουλί στο κλουβί λέει τραγούδι

με του τρόμου την τρίλια

για το άγνωστο «κάτι»

με λαχτάρα και ζήλεια

κι η γλυκιά μελωδία του φτάνει

ως τους λόφους, σε αμέτρητα μίλια

γιατί το πουλί στο κλουβί

τραγουδάει μιαν ελεύθερη αυγή.

 

Το ελεύθερο τώρα πουλί ένα άλλο αεράκι ποθεί

και ανέμους τρυφερούς αληγείς μες στα δέντρα θαρρείς

που στενάζουν και σκουλήκια παχιά σε χορτάρια αυγινά

κι ο ουρανός όλος λέει πως είναι δικός του.

 

Μα το πουλί στο κλουβί ζει στον τάφο του ονείρου

κι η σκιά του αλαλάζει, του εφιάλτη κραυγή, 

με φτερά τσακισμένα και με πόδια δεμένα

έχει μόνο τραγούδι να πει.

 

Το πουλί στο κλουβί λέει τραγούδι

με του τρόμου την τρίλια

για το άγνωστο «κάτι»

με λαχτάρα και ζήλεια

κι η γλυκιά μελωδία του φτάνει

ως τους λόφους, σε αμέτρητα μίλια

γιατί το πουλί στο κλουβί

τραγουδάει μιαν ελεύθερη αυγή.

 

 

Μετάφραση: Μπάμπης Ζαφειράτος, 25 Φεβρουαρίου 2024

Shaker, Why Don't You Sing? (1983)

 

[Πρώτη δημοσίευση, Μποτίλια Στον Άνεμο, 2/3/2024]

 

 

Caged Bird

 

A free bird leaps

on the back of the wind

and floats downstream

till the current ends

and dips his wing

in the orange sun rays

and dares to claim the sky.

 

But a bird that stalks

down his narrow cage

can seldom see through

his bars of rage

his wings are clipped

and his feet are tied

so he opens his throat to sing.

 

The caged bird sings

with a fearful trill

of things unknown

but longed for still

and his tune is heard

on the distant hill

for the caged bird

sings of freedom.

 

The free bird thinks of another breeze

and the trade winds soft through the sighing trees

and the fat worms waiting on a dawn bright lawn

and he names the sky his own

 

But a caged bird stands on the grave of dreams

his shadow shouts on a nightmare scream

his wings are clipped and his feet are tied

so he opens his throat to sing.

 

The caged bird sings

with a fearful trill

of things unknown

but longed for still

and his tune is heard

on the distant hill

for the caged bird

sings of freedom.

 

 

Shaker, Why Don’t You Sing? (1983)

Τα ποιήματα προέρχονται από το βιβλίο, Maya Angelou: The Complete Poetry (Virago Press, 2015, pp. 13, 45, 71, 78, 189-190 αντιστοίχως)

 

 

Η Μάγια Αγγέλου από την Μποτίλια Στον Άνεμο

 

 

Μια σημείωση και δυο λόγια για την ποιήτρια

 

 Φωτογραφία: Portrait photograph of Maya Angelou by Marlene Callahan Wallace from the 1978 first-edition dust jacket of And Still I Rise (Πηγή: https://commons.wikimedia.org)

 

Και Ανυψώνομαι - And Still I Rise: Διάσημο ποίημα της Αγγέλου, από την επίσης διάσημη ομώνυμη συλλογή, και για τον λόγο πως διαβάστηκε το 1994 από τον Νέλσον Μαντέλα κατά την τελετή ορκωμοσίας του.

 

Όταν πέθανε ο Μαντέλα (18 Ιουλ. 1918 – 5 Δεκ. 2013) η Μάγια, μετά από παραγγελία του υπ. Εξωτερικών, έγραψε το His Day Is Done, που είναι και το τελευταίο της ποίημα, με την αφιέρωση:

 

Σε όλους τους πολίτες του κόσμου που όταν ο πρόεδρος Μαντέλα πέθανε χάσανε έναν φίλο

 

και με μότο τη ρήση του:

 

Η παιδεία είναι το πανίσχυρο όπλο που μπορείς να χρησιμοποιήσεις για να αλλάξεις τον κόσμο.

 

 

Μάγια Αγγέλου (Marguerite Annie Johnson, 4 Απρ. 1928 – 28 Μαΐ. 2014). Ποιήτρια, ιστορικός, συγγραφέας, ηθοποιός, θεατρική συγγραφέας, παραγωγός και σκηνοθέτης, ακτιβίστρια για τα πολιτικά δικαιώματα, φίλη του Μάλκολμ Χ και στενή συνεργάτιδα του Μάρτιν Λούθερ Κινγκ. Γεννήθηκε στο Σεντ Λούις και μεγάλωσε στις γκετοποιημένες αγροτικές περιοχές του Αρκάνσας. Το Αγγέλου το… κληρονόμησε από τον Ελληνοαμερικανό πρώτο της σύζυγο Αναστάσιο Αγγελόπουλο.

 

8χρονη βιάστηκε από τον φίλο της μητέρας της, ο οποίος μετά τη μαρτυρία της Μάγιας φυλακίστηκε για μια μέρα και τέσσερεις μέρες μετά δολοφονήθηκε. Η Μάγια, θεωρώντας πως ήταν υπεύθυνη για τον θάνατό του, περιέπεσε σε αλαλία για έξι χρόνια με καταφύγιό της την ποίηση…

 

Έδωσε διαλέξεις στις ΗΠΑ και στο εξωτερικό και διετέλεσε καθηγήτρια στο τμήμα Αμερικανικών Σπουδών στο Πανεπιστήμιο Γουέικ Φόρεστ του Σάλεμ, στη Βόρεια Καρολίνα από το 1981.

 

Από το 1969 έως το 2013 δημοσίευσε την 7τομη αυτοβιογραφία της, που έγινε μπεστ σέλερ, και πολλά άρθρα σε περιοδικά. Ήταν πολλές φορές υποψήφια για το βραβείο Πούλιτζερ και για το Εθνικό Βραβείο Βιβλίου. Εξέδωσε 5 ποιητικές συλλογές και κάποια μεμονωμένα ποιήματα.

 

Μετά από αίτημα του Προέδρου Κλίντον, το 1993, έγραψε και απήγγειλε στην ορκωμοσία του το ποίημα On the Pulse of Morning.

Ηχογράφησε δύο άλμπουμ με ποίηση και τραγούδια που έγραψε κατά τη διάρκεια της τραγουδιστικής της καριέρας σε νυχτερινά κέντρα.

Με πολλά βραβεία και διακρίσεις, το 2000 τιμήθηκε με το Εθνικό Μετάλλιο Τεχνών και το 2011 με το Μετάλλιο της Ελευθερίας από τον Πρόεδρο Ομπάμα.

 

Στα Ελληνικά κυκλοφορεί ο πρώτος τόμος της αυτοβιογραφίας της, μέχρι τα 17 της χρόνια (1944), Ξέρω γιατί κελαηδάει το πουλί στο κλουβί (I Know Why the Caged Bird Sings (1969), σε μετάφραση Ιωάννας Καρατζαφέρη (Πατάκης, 2019), όπου αναφέρεται και στην τραυματική εμπειρία του βιασμού της…

 

(Μπ. Ζ.  Ιούλ. 2024)

 

 

Η Μάγια Αγγέλου από την Μποτίλια Στον Άνεμο