Μποτίλια Στον Άνεμο

Για ναυαγούς που θέλουν να κολυμπήσουν. Το σημείωμα άλλοτε βιαστικό και ταραγμένο, άλλοτε φλύαρο ή λακωνικό, ακατάληπτο κι ερμητικό, κακογραμμένο κι αδέξιο, ευδιάκριτο ή ξεθωριασμένο. Μπουκαλάκια, φιαλίδια, φιάλες αερίου. Μποτίλιες, μποτίλιες, μποτίλιες... Με καθορισμένο, πάντοτε, στίγμα. Καλή στεριά, συνταξιδιώτες... Ή καλή θάλασσα.

Σάββατο 2 Ιουλίου 2022

Μπάμπης Ζαφειράτος: Πατρίς Λουμούμπα (2.7.1925-17.1.1961), Κλάψε, αγαπημένε μαύρε μου αδερφέ

Πατρίς Λουμούμπα – Patrice Émery Lumumba
(Βελγικό Κονγκό, νυν Λαϊκή Δημοκρατία του Κονγκό)
Γεννήθηκε στις 2 Ιουλίου 1925, στο Ανατολικό Κασάι
Δολοφονήθηκε από τη CIA στις 17 Ιανουαρίου 1961, στην Ελίζαμπετβιλ, Κατάνγκα
Σχέδιο, Μπάμπης Ζαφειράτος, 2.VII.2016 (Μολύβι, 29χ21 εκ.)

Εσύ κυνηγημένο αγρίμι, διωγμένος απ’ το σπίτι σου
Σακατεμένος από μάχες που βία ωμή τις γένναγε
Κι αιώνες βαρβαρότητας με βιαστές και μακελλάρηδες
Που σου έδιναν επιλογή: νεκρός ή σκλάβος.

Πατρίς Λουμούμπα

Ο Μαύρος Άγιος

(Patrice Émery Lumumba)

Όμορφος σαν την απόφαση της ελευθερίας
(Γιάννης Ρίτσος, Ο Μαύρος Άγιος)

Κονγκολέζος ηγέτης της ανεξαρτησίας, ο πρώτος δημοκρατικά εκλεγμένος πρωθυπουργός της Δημοκρατίας του Κονγκό

Σύμβολο του αφρικανικού αλυτρωτισμού

Γεννήθηκε στις 2 Ιουλίου 1925, στο Ανατολικό Κασάι του Κονγκό
Δολοφονήθηκε από τη CIA και τις μυστικές υπηρεσίες Αγγλίας και Βελγίου, στις 17 Ιανουαρίου 1961, στην Ελίζαμπετβιλ της Κατάνγκα

Weep, Beloved Black Brother

Μετάφραση

Μπάμπης Ζαφειράτος – Μποτίλια Στον Άνεμο

Πρώτη δημοσίευση, Κατιούσα, 2/7/2022

Πατρίς Λουμούμπα

Κλάψε, αγαπημένε μαύρε μου αδερφέ

Κλάψε, ω, μαύρε αγαπημένε μου αδερφέ,
Βαθιά θαμμένος στην αιώνια νύχτα των κτηνών.
Ω, εσύ, που η σκόνη του σιμούν και οι τυφώνες
Στους τέσσερεις ανέμους σε σκορπίσανε
Εσύ που με τα χέρια σου έχτισες ολόλαμπρους ναούς
Για να κοιμούνται οι βασιλιάδες δολοφόνοι σου τον ύπνο του δικαίου.

Εσύ στα βάθη εκεί της ζούγκλας εβρήκες καταφύγιο
Και σιωπηλά υπόκυψες σε αμέτρητους θανάτους
Ρακένδυτος, ψημένος απ’ τους πυρετούς
Ή να σε καρτεράνε της τίγρης τα σαγόνια
Ή μέσα στο ατελείωτο το σφιχταγκάλιασμα των βάλτων
Που στραγγαλίζουνε αργά και βασανιστικά όπως ο πύθωνας.

Κι ύστερα ήρθε η μέρα που έφερε μαζί της τον λευκό.
Κι αυτός πιο ύπουλος, γεμάτος έχθρα πιο πολύ κι απ’ όλους τους θανάτους
Και το χρυσάφι σου άρπαξε και σού ’δωσε χάντρες και καθρεφτάκια
Αυτός εβίασε κι εβρόμισε τις αδερφές και τις γυναίκες σου
Αυτός φαρμάκωσε με τα πιοτά τους γιους σου και τ’ αδέρφια σου
Και τα παιδιά σου στοίβαξε στων κάτεργων τ’ αμπάρια.

Και τότε αντηχήσανε ταμ ταμ τριγύρω στα χωριά
Κι απλώθηκε ο θρήνος κι ο οδυρμός
Που ’λεγε στους ανθρώπους πως το δουλεμπορικό
Τράβαγε γι’ άλλες μακρινές στεριές
Εκεί που το μπαμπάκι έχουνε Θεό και το δολάριο βασιλιά τους.
Κι εκεί καταδικάστηκες σ’ ατέλειωτη δουλειά, ζεμένος σαν τα ζώα,
Απ’ την αυγή σαν το σκυλί μέχρι το σούρουπο κάτω απ’ τον ανελέητο ήλιο.
Για να ξεχάσεις ότι είσαι άνθρωπος
Σε μάθανε να υμνολογείς και να δοξάζεις το θεό τους,
Κι όπως εσύ ανέβαινες με ωσαννά μονάχος στο σταυρό
Αυτοί την ευτυχία σού υπόσχονταν στη μετά θάνατο ζωή.

Την ώρα που η ανθρώπινη καρδιά σου εζήταγε μονάχα
Το δικαίωμα στη ζωή, ένα μικρό κομμάτι ευτυχίας.
Και μέσα στη φωτιά, εκείνο το αχνό, φανταστικό σου όνειρο
Ξεχείλισε, επήρανε φωνή τα μελαγχολικά τραγούδια σου
Τόσο βραχνή μα και βουβή σαν την αγκούσα σου.
Και ήτανε φορές που μέσα στις χαρές σου
Όταν στα δέντρα ανέβαινε ο χυμός
Χόρευες ξέφρενα μέσα στη νοτισμένη νύχτα
Και τότε όλο το μεγαλείο σου εφάνηκε στον κόσμο,
Οι επιθυμίες οι γλυκές ενός καινούργιου ήχου, μ’ αυτή την άγρια δύναμη,
Απ’ τις χορδές κι απ’ τον ορείχαλκο κι απ’ τα φλεγόμενα κρουστά.

Κι από κει μέσα δυνατή, ακαταμάχητη ξεχύθηκε
Η τζαζ, όπως της θύελλας ο άστατος χορός,
Κι έλεγε στους λευκούς με καθαρή φωνή
Πως τούτος δω ο κόσμος δεν είναι ολότελα δικός τους.
Κι έτσι έκανες τ’ αδέρφια της φυλής σου
Να σηκώσουνε τα μάτια τους, να δούνε καθαρά μπροστά
Το ευτυχισμένο μέλλον ελεύθερο γεμάτο υποσχέσεις.

Οι όχθες του μεγάλου ποταμού μ’ ελπίδες ανθισμένες
Είναι από ’δω και μπρος δικές σου.
Η γη μ’ όλα τα πλούτια της
Είναι από ’δω και μπρος δική σου.
Άσε του ήλιου την άγρια φωτιά στον άχρωμο ουρανό
Τον πόνο να σου κάψει
Φλεγόμενες οι αχτίνες του για πάντα θα στεγνώσουνε
Πλημμύρες από δάκρυα που χύσανε ο πατέρας και τα εγγόνια σου,
Που εβασανιστήκανε απάνθρωπα σ’ αυτούς τους τόπους του θανάτου.

Κι εδώ στη γη που απέραντα αγαπάς
Θα κάνεις το Κονγκό έθνος να γίνει ευτυχισμένο και ελεύθερο
Μες στην καρδιά της δυνατής, της μαύρης Αφρικής.

Μετάφραση: Μπάμπης Ζαφειράτος, 17 Ιαν. 2021
(Από αγγλικές μεταφράσεις των Thomas Schmidt και Lillian Lowenfels – Nan Apotheker)

Πατρίς Λουμούμπα

Bernard Safran, Patrice-Lumumba, 1960 (17″ x 24″ oil on masonite), 22 Αυγούστου 1960, για το ΤΙΜΕ. (Πηγή: Bernard Safran: Paintings)

Patrice Émery Lumumba, 2 Ιουλίου 1925 – 17 Ιανουαρίου 1961. Κονγκολέζος ηγέτης της ανεξαρτησίας και ο πρώτος δημοκρατικά εκλεγμένος πρωθυπουργός της Δημοκρατίας του Κονγκό (σημερινή Λαϊκή Δημοκρατία του Κονγκό). Ήταν παντρεμένος με την Πωλίν Οπάνγκα (1937 – 23 Δεκ. 2014) και είχαν πέντε παιδιά.

30 Ιουνίου 1960, το Κονγκό (Ζαΐρ) αποκτά την ανεξαρτησία του από το Βέλγιο. Το εθνικοαπελευθερωτικό κίνημα με ηγέτη τον Πατρίς Λουμούμπα κερδίζει τις πρώτες εκλογές και σχηματίζει κυβέρνηση.

Ωστόσο, οι φιλοσοβιετικές θέσεις της νέας κυβέρνησης δεν άρεσαν στους ιμπεριαλιστές, οι οποίοι στήριξαν τον πραξικοπηματία Μομπούτου, ανέτρεψαν τη δημοκρατικά εκλεγμένη κυβέρνηση και στη χώρα επιβλήθηκε δικτατορία.

Το Βέλγιο συνέχισε να στέλνει ενισχύσεις, και ο υποστηριζόμενος από τους Ευρωπαίους Μωυσής Τσόμπε, ηγέτης του κόμματος Κόνακατ και αντίπαλος του Λουμούμπα, κήρυξε στις 11 Ιουλίου την ανεξαρτησία της Κατάνγκα, της οποίας τα ορυχεία χαλκού εκμεταλλευόταν σχεδόν κατά αποκλειστικότητα η πανίσχυρη Βελγική Ένωση Ορυχείων.

Ο Λουμούμπα το φθινόπωρο συλλαμβάνεται και φυλακίζεται.

Ο Ο.Η.Ε. δεν ήταν καθόλου αμερόληπτος στην κρίση του Κονγκό κι έτσι οι συζητήσεις στους κόλπους του δεν οδήγησαν πουθενά. Αντίθετα, η στάση του γενικού γραμματέα Νταγκ Χάμαρσκελντ προκάλεσε την οργή των οπαδών του Λουμούμπα, οι οποίοι ζητούσαν την άμεση καθαίρεση του γ.γ. του Ο.Η.Ε.

Η παρουσία του, ακόμα και στη φυλακή, γίνεται ακόμη πιο ενοχλητική κι έτσι μεθοδεύεται η φυσική του εξόντωση.

Τον Ιανουάριο του 1961 τον απομακρύνουν από τη Λεοπολντβίλ και τον μεταφέρουν σε φυλακή της Κατάνγκα, όπου το καθεστώς του Μωυσή Τσόμπε μεταχειρίζεται κτηνωδώς κάθε αντίπαλό του.

Σε ελάχιστες εβδομάδες μετά τη μεταγωγή του εκεί, στις 17 Ιανουαρίου του 1961, ο Λουμούμπα, δολοφονείται μετά από φριχτά βασανιστήρια.

Κουβάλαγε την Αφρική μες στην καρδιά του (Λουμούμπα)
Σοβιετικό πόστερ, V.B. Koretsky, (Πηγή: https://www.buzzfeed.com)

Στις 10 Φεβρουαρίου ο ραδιοφωνικός σταθμός της Ελίζαμπετβιλ ανακοίνωσε ότι δήθεν ο Λουμούμπα δραπέτευσε από τη φυλακή του και στη συνέχεια σφαγιάστηκε από μέλη φυλής εχθρικής προς τη δική του. Η αναγγελία της δολοφονίας ξεσήκωσε παγκόσμια κατακραυγή κατά των Η.Π.Α., του Βελγίου και της Μεγάλης Βρετανίας.

Ο Λουμούμπα από τότε γίνεται και παραμένει το σύμβολο του αφρικανικού αλυτρωτισμού.

Τον Φεβρουάριο του 2002 η βελγική κυβέρνηση παραδέχθηκε ότι φέρει «αναμφισβήτητα μέρος της ευθύνης για τα γεγονότα που οδήγησαν στον θάνατο του Λουμούμπα».

Τον Ιούλιο του 2002 έγγραφα που δημοσιοποίησε η κυβέρνηση των ΗΠΑ αποκάλυψαν ότι η CIA έπαιξε ρόλο στη δολοφονία του Λουμούμπα, βοηθώντας τους αντιπάλους του με χρήματα και πολιτική υποστήριξη, και στην περίπτωση του Μομπούτου με όπλα και στρατιωτική εκπαίδευση. Αντίστοιχες κατηγορίες απευθύνθηκαν και στην Αγγλία (Μ16).