«Εφ.ΣΥΡ.»: Η 12η ολόμέλεια και το ανθρώπινο πρόσωπο του καπιταλισμού

Οι επίγονοι. Ο οπορτουνισμός με το ανθρώπινο πρόσωπο

Ιστορικό πλαίσιο και σύγχρονα διδάγματα -12η Ολομέλεια της ΚΕ του ΚΚΕ (Φλεβάρης 1968)

Του

Κώστα Σκολαρίκου

Μέλος του Τμήματος Ιστορίας της ΚΕ του ΚΚΕ

Μια σύνοψη του ιστορικού υπόβαθρου και πλαισίου για όποιον επιθυμεί να αποφύγει στερεότυπες διαπιστώσεις και να καταλήξει σε χρήσιμα για το εργατικό-λαϊκό κίνημα συμπεράσματα.

Στη 12η Ευρεία Ολομέλεια της ΚΕ συντελέστηκε η οργανωτική διάσπαση του ΚΚΕ και στη συνέχεια δημιουργήθηκε το λεγόμενο “ΚΚΕ Εσωτερικού”. Ωστόσο, στις διάφορες πολιτικές εξιστορήσεις, στα επετειακά αφιερώματα κ. λπ. αμελώς φωτίζονται ή και συσκοτίζονται οι παράγοντες που οδήγησαν σε αυτήν, προς όφελος αφηγήσεων που επιχειρούν να την παρουσιάσουν ως διαμάχη “ανανεωτικών”-“δογματικών”, ακόμα και ως συνέπεια παθογενειών σύμφυτων με την “Αριστερά”.

Μια σύνοψη του ιστορικού υπόβαθρου και πλαισίου της 12ης Ολομέλειας είναι απαραίτητη για όποιον επιθυμεί να αποφύγει στερεότυπες διαπιστώσεις και να καταλήξει σε χρήσιμα για το εργατικό-λαϊκό κίνημα συμπεράσματα. Η 12η Ολομέλεια συνιστά αποτέλεσμα μιας πολυπαραγοντικής εξίσωσης, βασικότεροι συντελεστές της οποίας ήταν:

Η «Εφ.ΣΥΡ.» για τη διάσπαση. Όλη η «ανανεωτική αριστερά»: Θ. Αθανασίου, Θ. Γιαλκέτσης, Β. Δερμουτζίδης, Μ. Καβουριάρης, Π. Κλαυδιανός, Β. Κωτούλας, Α. Μανωλάκος, Τ. Μπενάς, Ε. Μπιτσάκης, Η. Νικολακόπουλος, Γ. Πετρόπουλος, Α. Ρήγος, Τ. Τρίκκας και ο Κώστας Σκολαρίκος (παλι καλά).

1. Η διαπάλη στο εσωτερικό του ΚΚΕ αναφορικά με την εξέλιξη της ταξικής πάλης την κρίσιμη δεκαετία του 1940, οπότε οι εργατικές-λαϊκές μάζες βγήκαν στο ιστορικό προσκήνιο, φτάνοντας να αμφισβητήσουν την υπόσταση της καπιταλιστικής εξουσίας. Η διαπάλη διεξαγόταν μετά το τέλος του αγώνα του ΔΣΕ (1949) σε πρωτόγνωρες συνθήκες στρατιωτικής ήττας, πολιτικής προσφυγιάς της πλειονότητας των μελών και στελεχών του ΚΚΕ και μακρόχρονης εξορίας-φυλάκισης ή παράνομης δράσης όσων παρέμειναν στην Ελλάδα. Συνδεόταν με την οργανωτική συγκρότηση και δράση του ΚΚΕ σε συνθήκες παρανομίας. Ταυτόχρονα, συνδεόταν με στρατηγικές επεξεργασίες του ΚΚΕ (Σχέδιο Προγράμματος 1953), οι οποίες, παρά τις αντιφάσεις τους, αποτελούσαν βήμα προς τα μπρος, αφού προσδιόριζαν την επερχόμενη επανάσταση ως σοσιαλιστική.

2. Η κατάσταση του διεθνούς κομμουνιστικού κινήματος, ως αναπόσπαστο μέρος του οποίου δρούσε το ΚΚΕ.

Α) Στο πλαίσιο της Κομμουνιστικής Διεθνούς (1919-1943), την περίοδο του Μεσοπολέμου, θεωρήθηκε απαραίτητο για τις περισσότερες χώρες το ενδιάμεσο στάδιο ανάμεσα στην καπιταλιστική και τη σοσιαλιστική εξουσία και σε αυτή την κατεύθυνση υιοθετήθηκε ο σχηματισμός αντιφατικών κυβερνήσεων συνεργασίας των κομμουνιστών με αστικές δυνάμεις.

Β) Στο 20ό Συνέδριο του ΚΚΣΕ (1956), που είχε πρωταγωνιστικό ρόλο στο διεθνές κομμουνιστικό κίνημα, υπερίσχυσε η τάση που εξέφραζε τις κοινωνικές δυνάμεις οι οποίες αντιδρούσαν στην επέκταση και εμβάθυνση των σοσιαλιστικών σχέσεων παραγωγής (κολχόζνικοι αγρότες, διευθυντικά στελέχη στην αγροτική παραγωγή και βιομηχανία κ.ά.). Επίσης, το συνέδριο γενίκευσε τη γραμμή της “ειρηνικής συνύπαρξης” ιμπεριαλισμού-σοσιαλισμού, που επέτρεψε την καλλιέργεια ουτοπικών αντιλήψεων για τη δυνατότητα μακρόχρονης συμβίωσής τους και συνδυάστηκε με την πρόταξη της θέσης περί της δυνατότητας “κοινοβουλευτικού περάσματος στο σοσιαλισμό”.

Γ) Η επιδίωξη “κοινοβουλευτικού περάσματος” σε συνδυασμό με τη στρατηγική των ενδιάμεσων κυβερνήσεων (αντιμονοπωλιακών κ.ά.) οδήγησε τα Κ.Κ. των καπιταλιστικών κρατών στη συνεργασία με τα σοσιαλδημοκρατικά κόμματα (και όχι μόνο), με σκοπό την κατάκτηση της κοινοβουλευτικής πλειοψηφίας και την υιοθέτηση μεταρρυθμίσεων που θεωρητικά θα επέτρεπαν τον ταξικό αναπροσανατολισμό αρχικά του αστικού κράτους και στη συνέχεια της καπιταλιστικής οικονομίας και κοινωνίας. Επρόκειτο για τις βάσεις του λεγόμενου “ευρωκομμουνιστικού” ρεύματος.

Υπό αυτές τις συνθήκες, η 6η Ολομέλεια (1956) αποφάσισε την καθαίρεση του Ν. Ζαχαριάδη από τη θέση του γενικού γραμματέα, ενώ η 7η Ολομέλεια (1957) τον διέγραψε από το ΚΚΕ. Σε ανάλογο κλίμα, η προγραμματική διακήρυξη της 7ης Ολομέλειας έθεσε ως στόχο την Εθνική Δημοκρατική Αλλαγή, με ένα κυβερνητικό πρόγραμμα σε συμμαχία με τμήματα της αστικής τάξης και με αστικά κόμματα.

Οι αποφάσεις επέδρασαν και στην οργανωτική ανασυγκρότηση του ΚΚΕ. Η Α’ Συνδιάσκεψη της ΕΔΑ (1956), που είχε συγκροτηθεί ως συνασπισμός κομμάτων, αποφάσισε τη μετατροπή της σε ενιαίο κόμμα, ενώ η 8η Ολομέλεια της ΚΕ του ΚΚΕ (1958) αποφάσισε την αυτοδιάλυση των παράνομων κομματικών οργανώσεων και τη διάχυση των μελών τους στην ΕΔΑ, στο όνομα της διευκόλυνσης της δράσης. Έτσι, εγκαταλείφθηκαν οι προσπάθειες για την ανασυγκρότηση των παράνομων κομματικών οργανώσεων και ακυρώθηκε η οργανωτική αυτοτέλεια του ΚΚΕ στα όρια μιας ρεφορμιστικής στρατηγικής.

Βουδαπέστη, Μάρτης 1968. Προπαρασκευαστική συνάντηση για τη διεθνή διάσκεψη των φιλοσοβιετικών Κ.Κ. του 1969. Τον Νοέμβρη του 1972 ο Κώστας Κολιγιάννης (πρώτος αριστερά) θα προτείνει στους Σοβιετικούς για διάδοχό του τον Γρηγόρη Φαράκο (τέταρτος από αριστερά).

Τα αρνητικά αποτελέσματα δεν άργησαν να φανούν. Έτσι, δυνάμεις της ηγεσίας του ΚΚΕ, που μέχρι πρότινος είχαν συμπαραταχθεί με στελέχη της φραξιονιστικής ομάδας Παρτσαλίδη-Ζωγράφου-Δημητρίου κ.ά., άρχισαν να συνειδητοποιούν το πρόβλημα από τη διάλυση του ΚΚΕ. Σε αυτή τη βάση, η 8η Ολομέλεια της ΚΕ του ΚΚΕ (1965) αποφάσισε τη λήψη πρωτοβουλιών για την de facto νομιμοποίηση του ΚΚΕ. Ωστόσο δε διασφαλίστηκε η εφαρμογή της, η οποία συναντούσε την αντίδραση στελεχών του κόμματος που υιοθετούσαν “ευρωκομμουνιστικές” θέσεις.

Η επιβολή της απριλιανής δικτατορίας άλλαξε τα δεδομένα, διότι:

1. Η απουσία κομματικών οργανώσεων διευκόλυνε τα κατασταλτικά χτυπήματα της δικτατορίας, ενώ δυσχέρανε την ανασυγκρότηση του εργατικού-λαϊκού κινήματος σε συνθήκες δικτατορίας.
2. Η απαγόρευση δράσης της ΕΔΑ αντικειμενικά ακύρωσε το κυριότερο επιχείρημα υπέρ της διάλυσης των παράνομων κομματικών οργανώσεων.

Παράλληλα, ο “ευρωκομμουνισμός” ωρίμασε ως αστικό πολιτικό ρεύμα. Τα “ευρωκομμουνιστικά” κόμματα αμφισβήτησαν την πρωτοπορία της εργατικής τάξης, απαρνήθηκαν το μαρξισμό-λενινισμό ως καθοδηγητική αρχή των αποφάσεών τους και τη δικτατορία του προλεταριάτου ως επιδιωκόμενη εξουσία, αποδέχτηκαν την καπιταλιστική δημοκρατία και εξουσία, συμφιλιώθηκαν με τις διεθνείς αξιώσεις της αστικής τους τάξης και τη συμετοχή της στους διεθνείς ιμπεριαλιστικούς οργανισμούς (ΕΟΚ, ΝΑΤΟ κ.λπ.), ενώ εναρμονίστηκαν και με την καπιταλιστική κριτική στις χώρες της σοσιαλιστικής οικοδόμησης. Ανάλογη ήταν η στάση όσων στελεχών του ΚΚΕ υιοθετούσαν τις “ευρωκομμουνιστικές” επεξεργασίες.

Σε αυτές τις συνθήκες, αποδείχτηκε πως το μεγαλύτερο μέρος των στελεχών του ΚΚΕ, παρά τις αδυναμίες του στη διαμόρφωση επανστατικής στρατηγικής, ποτέ δεν αποδέχτηκε υποχωρήσεις αρχών. Η 12η Ολομέλεια διαδραμάτισε θετικό ρόλο, διότι:

1. Εξασφάλισε την ιστορική συνέχεια του ΚΚΕ, την οργανωτική του αυτοτέλεια, παρά τις αντιφάσεις που συνέχισαν να υπάρχουν στη στρατηγική του ΚΚΕ.

2. Έφερε στην πρώτη γραμμή την υπεράσπιση των αρχών του μαρξισμού-λενινισμού και του προλεταριακού διεθνισμού.

3. Μέσω της ανασυγκρότησης των κομματικών οργανώσεων και τη συγκρότηση σε συνέχεια της ΚΝΕ ανακόπηκε η φθίνουσα οργανωτική πορεία του ΚΚΕ και πολλοί νέοι κομμουνιστές εντάχθηκαν στο ΚΚΕ και συνέβαλαν στην άνοδο του αντιστασιακού κινήματος ενάντια στη δικτατορία των συνταγματαρχών. Εξάλλου, με τις αποφάσεις της 12ης Ολομέλειας συμπαρατάχθηκε η μεγάλη πλειονότητα των πολιτικών κρατούμενων και των πολιτικών προσφύγων και σε μια πορεία η πλειονότητα των μελών και οπαδών της ΕΔΑ.

4. Καλλιέργησε κομμουνιστικά αντανακλαστικά απέναντι στον οπορτουνισμό και στο “ευρωκομμουνιστικό” ρεύμα. Αυτά μαζί με άλλους ιστορικούς και πολιτικούς παράγοντες συνέβαλαν στη διάσωση του χαρακτήρα του κόμματος και κατά τη διάρκεια της περιόδου 1989-1991, την εποχή της ανατροπής των σοσιαλιστικών καθεστώτων και της σχεδιασμένης προσπάθειας διάλυσης του ΚΚΕ από στελέχη του ίδιου, της ΕΑΡ και άλλων σοσιαλδημοκρατών.

Από την άλλη πλευρά, το λεγόμενο “ΚΚΕ Εσωτερικού” ακολούθησε τη γενική πορεία των “ευρωκομμουνιστικών” κομμάτων. Για ένα διάστημα καμουφλάρισε με κομμουνιστική φρασεολογία τις σοσιαλδημοκρατικές του θέσεις, ενώ σύντομα ολοκλήρωσε τη μετάλλαξή του και την ένταξή του στο αστικό πολιτικό σύστημα. Η υποστήριξη ενός “σοσιαλισμού με ανθρώπινο πρόσωπο” αποδείχτηκε το πρόσχημα για την ενσωμάτωση στο απάνθρωπο πλαίσιο του σύγχρονου καπιταλισμού.

Διόλου τυχαία, λοιπόν, οι του ΣΥΡΙΖΑ και άλλοι ιδεολογικοί απόγονοι του “ΚΚΕ Εσωτερικού” πρωτοστατούν σήμερα στα αντεργατικά-λαϊκά μέτρα, προσφέροντας χρήσιμες υπηρεσίες στην καπιταλιστική εξουσία και τους διεθνείς συμμάχους της. Είχαν προηγηθεί οι ομογάλακτοί τους σε κυβερνήσεις συνεργασίας χωρών ή κρατιδίων στην Ιταλία, τη Γαλλία, τη Δανία, τη Γερμανία κ.λπ. (βλ. κυβερνήσεις Πρόντι, Ντ’ Αλέμα, Μιτεράν, Ζοσπέν κ.ά.)

Από katiousa με προσθήκες της Μποτίλιας