Θάνος Μικρούτσικος: Το ΚΚΕ είναι ο κόσμος μου - Ο Ρίτσος είναι δάσκαλός μου − Τρεις συναυλίες αφιερωμένες στα 100 χρόνια του ΚΚΕ

ΘΑΝΟΣ ΜΙΚΡΟΥΤΣΙΚΟΣ

«Μεγάλη συγκίνηση και τιμή...»

Συζήτηση του «Ριζοσπάστη» με τον μεγάλο συνθέτη με αφορμή τις τρεις συναυλίες που είναι αφιερωμένες στα 100 χρόνια του ΚΚΕ

Με αφορμή τις τρεις μεγάλες συναυλίες που αφιερώνει ο Θάνος Μικρούτσικος στο ΚΚΕ, ο «Ριζοσπάστης» είχε τη χαρά να βρεθεί από κοντά και να συζητήσει με τον συνθέτη. Ο λόγος του μεστός και χειμαρρώδης.

Μιλά για τα έργα του και τη σημασία της παρουσίασής τους με αφορμή τα 100 χρόνια του ΚΚΕ, ενώ ταυτόχρονα αναδεικνύει την ανάγκη και τη σημασία οι νεαροί καλλιτέχνες να διευρύνουν συνεχώς τις γνώσεις τους.

* * *

-- Τρεις συναυλίες αφιερωμένες στα 100 χρόνια του ΚΚΕ. Τι σημαίνει αυτό για εσάς;

-- Τι σημαίνει αυτό για εμένα; Μεγάλη συγκίνηση και τιμή. Το ΚΚΕ είναι μακράν το πιο ιστορικό κόμμα στην Ελλάδα. Είναι ένα κόμμα που αποδεδειγμένα υπερασπίζεται τα δίκαια του λαού, τα δίκαια όσων είναι καταπιεσμένοι, τα δίκια της εργατικής τάξης. Το έχει αποδείξει μέσα σε αυτά τα 100 χρόνια. Εγώ τελεσίδικα ανήκω εδώ. Το είχα πει και το Σεπτέμβρη σε μια δήλωσή μου στο Φεστιβάλ της ΚΝΕ. Αυτός είναι ο κόσμος μου.

Η συγκίνηση μεγαλώνει, όταν αυτές οι 3 συναυλίες έχουν να κάνουν και με δύο έργα μου, το «Σπουδή σε ποιήματα του Βλαδίμηρου Μαγιακόβσκη» σε μετάφραση του Ρίτσου και «Καντάτα για τη Μακρόνησο» σε ποίηση Γ. Ρίτσου. Δύο έργα που έχουν βάθος χρόνου, μιας και τα έγραψα πριν από 43 χρόνια, πριν κλείσω τα 28 μου χρόνια και εκδόθηκαν πριν από 42 χρόνια.

Το πρόγραμμα των συναυλιών 

Με ανακοίνωσή του, το Γραφείο Τύπου της ΚΕ του ΚΚΕ σημειώνει:

«Στο πλαίσιο του εορτασμού των 100 χρόνων του ΚΚΕ, που συμπληρώνονται το Νοέμβρη του 2018, ο μουσικοσυνθέτης Θάνος Μικρούτσικος θα αφιερώσει τρεις συναυλίες σε μεγάλες πόλεις της Ελλάδας, όπου θα παρουσιάσει εμβληματικά έργα του.

Οι συναυλίες αυτές, που διοργανώνονται από τις κατά τόπους Κομματικές Οργανώσεις, θα πραγματοποιηθούν:

• Στις 11 Μάρτη στην Αθήνα, στο Κλειστό Ολυμπιακό Γυμναστήριο Γαλατσίου (Λεωφόρος Βεΐκου, στο ύψος του Αλσους Βεΐκου).
• Στις 23 Μάρτη στην Πάτρα, στο Εθνικό Κλειστό Γυμναστήριο "Δημήτριος Τόφαλος".
• Την 1η Απρίλη, στη Θεσσαλονίκη, στο Παλαί Ντε Σπορ.

Στο Α' μέρος της συναυλίας θα παρουσιαστούν τα έργα "Σπουδή σε ποιήματα του Βλαδίμηρου Μαγιακόβσκη" και "Καντάτα για την Μακρόνησο", σε ποίηση Γιάννη Ρίτσου.

Στο Β' μέρος θα παρουσιαστούν επιλογές πολιτικών τραγουδιών από τη μουσική του πορεία.

Ερμηνεύουν: Ρίτα Αντωνοπούλου, Κώστας Θωμαΐδης, Μίλτος Πασχαλίδης.

Η είσοδος θα γίνεται μόνο με προσκλήσεις από τις κατά τόπους Κομματικές Οργανώσεις».

-- Με μεγάλη χαρά αναμένουμε την παρουσίαση της «Καντάτας για τη Μακρόνησο». Ένα έργο που έχει να παρουσιαστεί ολοκληρωμένο πάνω από 40 χρόνια...

-- Όντως, στην Ελλάδα η «Καντάτα» ολοκληρωμένη είχε παρουσιαστεί μόνο 2 φορές, την ίδια μέρα, στο Σπόρτινγκ το 1976. Το έργο είχε παρουσιαστεί ολοκληρωμένο και στο εξωτερικό, στην Όπερα του Βερολίνου της Γερμανικής Λαοκρατικής Δημοκρατίας, στο Κόντσερτ Χάους της Βιέννης και στην Όπερα της Γλασκόβης.

Τώρα το τολμώ χάρη στο ΚΚΕ. Συνεπώς η συγκίνηση είναι πολλαπλή. Νομίζω ότι παρότι είχα σκεφτεί να το κάνω αυτό το έργο εδώ και κάποια χρόνια, κάτι με φρενάριζε, σαν κάτι να μου έλειπε. Είμαι πραγματικά ευτυχής που η «Καντάτα» ανεβαίνει για τα 100 χρόνια του ΚΚΕ και με το ΚΚΕ δίπλα. Είναι η καλύτερη δυνατή συγκυρία.

Ενα έργο μελοποιημένης ποίησης έχει δύο υπογραφές. Αυτήν του συνθέτη και αυτήν του ποιητή, στιχουργού. Στην προκειμένη περίπτωση το έργο ανήκει, θα έλεγε κανείς, στον Γιάννη Ρίτσο και στον Θάνο Μικρούτσικο. 

Θεωρώ όμως ότι το έργο ανήκει και στο Κομμουνιστικό Κόμμα Ελλάδας, που εξέφρασε, και ειδικότερα εκείνη την εποχή, όλο τον κόσμο που βρέθηκε στα ξερονήσια. Είναι από τις ελάχιστες φορές που ένα έργο ανήκει και σε κάποιον ακόμα, εκτός των δύο δημιουργών.

Ναζίμ Χικμέτ
15 Ιανουαρίου 1902, Θεσαλονίκη - 3 Ιουνίου 1963, Μόσχα 

Θάνος Μικρούτσικος
13 Απριλίου 1947, Πάτρα
Μαρία Δημητριάδη
Αθήνα, 11 Απριλίου 1950 - 6 Ιανουαρίου 2009
Σχέδιο - Σύνθεση, Μπαμπης Ζαφειράτος, 10.V.2015 (Μελάνι, 29 χ 21 εκ.)

-- Πείτε μας λίγα λόγια για το πρόγραμμα των συναυλιών.

-- Ξεκινάμε με τη «Σπουδή σε ποιήματα του Βλαδίμηρου Μαγιακόβσκη» που θα τα ερμηνεύσει ο Κώστας Θωμαΐδης, σε μετάφραση Ρίτσου. Γιατί επιμένω στη μετάφραση... Έχει γραφτεί από μεγάλους κριτικούς ότι ο Ρίτσος και κανένα ποίημα να μην είχε γράψει, μόνο η μετάφρασή του στον Μαγιακόφσκι και στον Χικμέτ θα αρκούσε να τον κατατάξει κανείς σε ένα πολύ υψηλό επίπεδο της ελληνικής φιλολογίας.

Αν δει κανείς τη μετάφραση του Ρίτσου, θα διαπιστώσει ότι οι στίχοι έχουν διαφορετικό αριθμό συλλαβών. Μπορείς να δεις 13 συλλαβές και μετά 7... 

Γιατί το έκανε αυτό; Όπως μου είπε, προσπάθησε, σεβόμενος απολύτως την ουσία της ποίησης του Μαγιακόφσκι και μην αλλάζοντας ούτε τα τερτίπια του, να αποδώσει 100% πώς θα το έγραφε ο Μαγιακόφσκι, την εποχή που το μετέφρασε ο Ρίτσος, σε τούτη δω τη γλώσσα.

Είναι, λοιπόν, πρωτοφανής ο τρόπος που απέδωσε τον Μαγιακόφσκι. Η ποίηση του Μαγιακόφσκι είναι σαν ένα βέλος που σκίζει τον χρόνο. Τόση δύναμη έχουν οι στίχοι του. Έπρεπε, λοιπόν, εγώ, ακολουθώντας το κείμενο, που είναι πολύ δύσκολο ρυθμικά, να το κάνω να ρέει στον ακροατή σαν ποτάμι.

Από την παράσταση το 1976 στο Σπόρτιγκ

Θα ακολουθήσει η «Καντάτα για τη Μακρόνησο», με βασική ερμηνεύτρια την Ρίτα Αντωνοπούλου. Ξέρεις, της πέφτει πολύ βαρύ φορτίο, γιατί η Μαρία Δημητριάδη, στην πρώτη εκτέλεση, είναι τόσο μοναδικά δραματική... Όμως, τα καταφέρνει πολύ καλά. Είναι σπουδαία τραγουδίστρια. Δευτερεύων τραγουδιστής θα είναι ο Κώστας Θωμαΐδης.

Πρόκειται για ένα έργο όπου εναλλάσσονται τα σύγχρονα - ατονικά μέρη με κάποιο τραγούδι. Αν πεις μόνο τα τραγούδια είναι σαν να χάνεις μια διάσταση του έργου.

Στις συναυλίες τα ατονικά μέρη θα έχουν 3 επίπεδα. Θα υπάρχει το ηχογραφημένο μέρος. Παράλληλα, θα προστεθεί ζωντανή μουσική και ευχαριστώ πολύ την ΚΝΕ που βοηθά καθοριστικά με προβολές εικόνων, ώστε να δημιουργείται ένα θεαματικό μέρος που θα καταλήγει στο τραγούδι.

Στο τελευταίο μέρος μπαίνει στο παιχνίδι και ο Μίλτος Πασχαλίδης, ο αγαπημένος μου τραγουδοποιός. Και οι τρεις θα ερμηνεύσουν, με προεξέχοντα όμως τον Μ. Πασχαλίδη, πολιτικά τραγούδια, από διάφορους κύκλους μου.

Από τις πρόβες στον Πέτρινο Χρόνο του Ρίτσου

Οι νέοι μουσικοί να διευρύνουν συνεχώς τις γνώσεις τους

-- Η μουσική σας διαδρομή μετρά κοντά 50 χρόνια. Ποιες είναι οι συμβουλές που δίνετε στους νέους μουσικούς;

-- Το πρώτο πράγμα που έχει να κάνει είναι να διευρύνει συνεχώς τις γνώσεις του. Το καλύτερο ταλέντο του κόσμου να έχεις, και είναι αποδεδειγμένο ιστορικά, χωρίς γνώσεις κάποια στιγμή δεν δίνει έργο.

Και μην πει κανείς, ναι αλλά ο Τσιτσάνης, ο Βαμβακάρης. Και ο Τσιτσάνης και ο Βαμβακάρης γνώση είχαν. Δεν μιλάω μόνο για τη γνώση του ωδείου. Όταν παίζεις το μπουζούκι δεξιοτεχνικά και ξεπερνάς τις δυνατότητές σου, αυτό είναι μια τρελή γνώση, που σου αρκεί για να γράφεις πράγματα. Η γνώση σου - η ωδειακή και η ακουστική και η γνώση που παίρνεις μόνος σου και τη διευρύνεις διαβάζοντας και η παιχτική - να διευρύνεται μέχρι το τέλος της ζωής σου.

Εγώ προσωπικά θεωρώ τον μεγαλύτερο πιανίστα του 20ού αιώνα τον Ρίχτερ. Τον άκουσα στη δεκαετία του '70 εδώ στην Ελλάδα. Είχε παίξει έναν Σούμαν τόσο δεξιοτεχνικά που είχα χάσει τα δάχτυλά του.

Δεν μπορούσα να καταλάβω πώς το δεξί και το αριστερό του χέρι πήγαιναν τόσο αυτόματα. Και αυτοί οι πιανίστες δουλεύουν τα χέρια τους 10 - 12 ώρες τη μέρα, ακόμα κι ενώ μιλάνε...

Από την παράσταση το 1976 στο Σπόρτιγκ

Εξι μήνες πριν πεθάνει είδα ένα βίντεο στο εξοχικό του στην ΕΣΣΔ και ο διάολος έπεσε να παίζει το ίδιο κομμάτι με αυτό που είχα ακούσει. Και το άκουσα στη μισή ταχύτητα. Με πολλές παύσεις ανάμεσα. Και δε θα ξεχάσω στη ζωή μου, αυτή τη μουσική που έβγαινε από τις παύσεις. Αυτό το βάθος των πραγμάτων. Είχε φτάσει στην αντίπερα όχθη και είχε περάσει στην αιωνιότητα.

Λοιπόν, η γνώση, παντού βέβαια, μιλώντας όμως τώρα για τη μουσική, είναι το Α και το Ω. Πάνω σε αυτήν τη γνώση θα πατήσει το όποιο ταλέντο, μακάρι το μεγάλο, για να εκφράσει αριστουργηματικά τον εαυτό του και την εποχή του.

-- Κρατάμε επομένως τη γνώση...

-- Γι' αυτό λέω και το υποστηρίζω ότι η τέχνη είναι μια μορφή εργασίας. Και ως εργασία εμπεριέχει και τη γνώση. Οι νεαροί καλλιτέχνες να διευρύνουν συνεχώς τις γνώσεις τους, με τρόπο δημιουργικό. Αυτό που τους παραδόθηκε να το σέβονται, να το μαθαίνουν, αλλά να παίρνουν και αμπάριζα, για να φτιάξουν το δικό τους τρόπο.

Βέβαια, τα πράγματα είναι πολύ δύσκολα. Βιώνουμε τη βαρβαρότητα του καπιταλισμού. Στο χώρο της τέχνης, ψάχνοντας να βρει τον τρόπο για να εμπεδώνει συνεχώς την κυριαρχία του, τον βρήκε μέσα από το Ιντερνετ και τα μέσα μαζικής ενημέρωσης, δημιουργώντας το τυποποιημένο προϊόν. Με αυτόν τον τρόπο μπαίνει φραγμός στη δημιουργία των νέων ανθρώπων.

Και εδώ να πω κάτι: Παρότι το ΚΚΕ είναι πολιτικό κόμμα κι όχι πολιτιστικός οργανισμός, θεωρώ ότι τα τελευταία χρόνια το ΚΚΕ θα έπρεπε να το θεωρούμε σαν ένα φορέα, που και στον τομέα του πολιτισμού κάνει πραγματικά μια εξαιρετική δουλειά. Δίνει ανάσα! Και πέρα από εμάς τους παλιότερους και τους αναγνωρισμένους να δώσει ουσιαστικό χώρο και στους νεότερους, ξέρω ότι το κάνει, αλλά να δώσει ακόμα περισσότερο χώρο.

***

«Με έκαιγε η ιστορία μας...»

Ξεχωριστή στιγμή των συναυλιών του Θάνου Μικρούτσικου για τα 100 χρόνια του ΚΚΕ σε Αθήνα, Θεσσαλονίκη και Πάτρα θα είναι και η παρουσίαση ολόκληρης της «Καντάτας για τη Μακρόνησο», που παρουσιάζεται για πρώτη φορά μετά το 1976.

-- Τι ήταν αυτό που σας ώθησε να μελοποιήσετε ποιήματα από τον «Πέτρινο Χρόνο» του Ρίτσου;

-- Προφανώς με έκαιγε η ιστορία μας! Το περιεχόμενο του δικού μας αγώνα. Θέλησα να εκφράσω με σύγχρονο τρόπο την καταπίεση των ανθρώπων στη Μακρόνησο, τον ηρωισμό που επέδειξαν, τη σκληράδα των βασανιστών.

Επομένως, έπεσε σαν ώριμο μήλο ο «Πέτρινος Χρόνος» του Ρίτσου, γνωρίζοντας βέβαια το μεγαλύτερο μέρος της ποίησής του και έχοντας ήδη μελοποιήσει Ρίτσο και σε επίπεδο πειραματικής μουσικής και σε επίπεδο τραγουδιών, που δεν είχαν εκδοθεί.

-- Διαβάζετε τα ποιήματα. Τα μελοποιείτε αυτόματα;

-- Στην «Καντάτα για τη Μακρόνησο» εναλλάσσονται τα σύγχρονα - ατονικά μέρη με τραγούδια. Βασικά το τραγούδι αποτελεί τη «λύση» του προηγούμενου μέρους. Υπήρχαν ορχήστρα εγχόρδων, πιάνο, κρουστά και 20 ηθοποιοί που λειτουργούσαν ως μια πολύ σύγχρονη χορωδία, χρησιμοποιώντας κραυγές, αφηγηματικά γρήγορα μέρη. Αν δεις την παρτιτούρα σε αυτά τα μέρη, είναι σαν μια όπερα ομιλίας...

Επομένως η σύνθεση δεν έγινε μονορούφι. Πρώτα έγινε μια πλήρης σύνθεση στην ορχήστρα εγχόρδων. Ακολούθως σε κάθε μέρος έγινε ένας πρώτος σχεδιασμός, τι στοιχεία θέλω να χρησιμοποιήσουν οι 20 αυτοί άνθρωποι. Π.χ. ψίθυρος, πολλαπλασιασμένος ψίθυρος.

Από τις πρόβες στον Πέτρινο Χρόνο του Ρίτσου

Μια φωνή γρήγορη, αφηγηματική, που προστίθενται ανά 5 - 10 δευτερόλεπτα νέες φωνές πάνω στην ήδη υπάρχουσα φωνή. Φωνή με ένα κείμενο, αντίστιξη με ένα άλλο κείμενο σε ένα άλλο σημείο. Αυτά όλα τοποθετήθηκαν. Η παρτιτούρα είναι σαν να είναι χωρισμένη σε δύο μέρη. Από τη μέση και πάνω φωνές πολλαπλές και από τη μέση και κάτω τα όργανα.

Είχαμε τη βάση γραμμένη, αλλά έπρεπε να δουλέψουμε πέραν των στοιχείων αυτών και πρακτικά όλα τα άλλα. Αυτό μας πήρε τρεις μήνες. 1,5 μήνα σπίτι μου με τις φωνές κάθε μέρα.

Και 1,5 μήνα στον Φιλοπρόοδο Όμιλο Υμηττού, που έπρεπε να προστεθεί και η κίνηση για την παράσταση. Εδώ να πω ότι έγινε με τη γενικότερη σκηνοθετική επιμέλεια του Γιώργου Μιχαηλίδη και την ειδικότερη επίβλεψη της Σοφίας Σπυράτου. Όλοι δούλεψαν με πολύ πάθος.

Και όταν τελειώνουμε αυτήν την επεξεργασία, μπαίνει το ζήτημα: Πώς θα ηχογραφηθεί, που ήταν μικρά τα στούντιο; Εμείς πάλι έπρεπε να ηχογραφήσουμε όλοι μαζί.

Και είχε τη φαεινή ιδέα ο Γιάννης Σμυρναίος να ηχογραφήσουμε στο «Polysound», που ευτυχώς ήταν σχετικά μεγάλο στούντιο. Έβαλε μικρόφωνα σε όλο το χώρο και έγινε η παράσταση, όπου ενεγράφετο, μετά βέβαια από την ορχήστρα εγχόρδων και τα πιάνα. Έτσι έγινε η ηχογράφηση.

Γιάννης Ρίτσος
1 Μαΐου 1909, Μονεμβασιά - 11 Νοεμβρίου 1990, Αθήνα
Σχέδιο (3^ο από 4 του Ρίτσου), Μπάμπης Ζαφειράτος, 10.ΧΙ.2015 (Μελάνι, 29 χ 21 εκ.)

-- Έχουμε μπει στο στούντιο... Ο ποιητής έχει ακούσει κάτι από το έργο; Έχει παρευρεθεί στις πρόβες;

-- Ο ποιητής δεν έχει ακούσει τίποτα. Μου είχε μεγάλη αδυναμία. Μπορώ να το πω τώρα. Κι εγώ έχω μεγαλώσει πια...

Είχε ακούσει βέβαια προηγουμένως έργα του που είχα μελοποιήσει, από το «Πέτρες - επαναλήψεις - κιγκλίδωμα». Του είχα εξηγήσει επίσης και κάποια πράγματα για το πώς σκέφτομαι να το μελοποιήσω. Φαντάζομαι ότι ένιωθε μέσα του κάποια αγωνία, αλλά ήταν ευτυχής που επιχειρούνταν μια τέτοια προσέγγιση.

Όταν τελείωσε η ηχογράφηση, πήγα στο σπίτι του Ρίτσου με μια μαγνητοταινία. Το ακούμε. Η απόλυτη συγκίνηση. Με αγκάλιασε, με φίλησε, «μπορούμε να το ξανακούσουμε;», μου λέει. Το ακούσαμε τρεις φορές εκείνο το απόγευμα. Και έφυγα αφήνοντάς του τη μαγνητοταινία. Εγώ ήμουν τόσο ενθουσιασμένος με αυτά που μου 'πε, που βγήκα έξω να το διασκεδάσω. Έπεσα να κοιμηθώ. Κατά τις 7.30 χτυπά το τηλέφωνο και ήταν ο Ρίτσος. Και μου λέει ότι σηκώθηκε τα ξημερώματα, έψησε καφέ, άκουσε το έργο πέντε φορές και περίμενε να φύγει η νύχτα για να μου τηλεφωνήσει.

Ο Ρίτσος είναι δάσκαλός μου

Ειδικά για τη σχέση του με τον ποιητή Γιάννη Ρίτσο, ο Θ. Μικρούτσικος λέει:

«Τον Ρίτσο τον συνάντησα στη δικτατορία, όταν επέστρεψε από τις εξορίες. Δημιουργήσαμε μια σχέση από την αρχή εξαιρετική. Την ποίησή του άλλωστε τη λάτρευα και πριν τη δικτατορία.

Με την ευκαιρία να πω, ότι θεωρώ ότι είναι ο μεγαλύτερος Ελληνας ποιητής μαζί με τον Καβάφη. Δεν υποτιμώ άλλους, γιατί έχουμε σπουδαίους ποιητές στην Ελλάδα. Ξεχωρίζω όμως τον Ρίτσο, όχι γιατί τον αγαπώ πάρα πολύ. Ξέρεις, μερικές φορές αγαπάς κάποιον και είσαι υποκειμενικός. Εχω καταφέρει μετά από τόσα χρόνια να ασκηθώ και η αγάπη μου να μην επηρεάζει μια μίνιμουμ αντικειμενικότητα. Ψάχνοντας να βρω γιατί θεωρώ τον Ρίτσο τον μεγαλύτερο Έλληνα ποιητή, βρήκα το εξής.

Ό,τι έχει γράψει, ειδικά στην "Τέταρτη Διάσταση" - δηλαδή "Σονάτα του Σεληνόφωτος", "Ελένη", "Ορέστης" - είναι ποιήματα που δεν έχουν "συγγενείς". Δεν έρχονται από πουθενά. Αντε να πει κανείς ότι ίσως εκκινούν από τους αρχαίους τραγικούς ως φόρμα. Μέχρι εκεί όμως. Από εκεί και πέρα, δημιουργεί μια πρωτότυπη φόρμα, πολύ πιο πρωτότυπη από άλλους μεγάλους ποιητές, που διακρίνεις σε αυτούς επιρροές και συγγένειες... Το έργο του Ρίτσου είναι ένα πρωτότυπο, οικουμενικό σε φόρμα έργο, που δεν έχει προηγούμενο στην ελληνική λογοτεχνία.

Αν προσθέσω σε αυτό το φάσμα του έργου του, από τα πιο επικαιρικά - αν θέλεις - όπως τα λέει και ο ίδιος έργα του, μέχρι τα πιο ερωτικά, από τα πιο μικρά μέχρι τα πιο σύνθετα, τότε έχεις ένα έργο που πραγματικά κατέχει την πρώτη θέση στους Έλληνες ποιητές του 20ού αιώνα.

Όταν με ρωτάνε ποιος είναι ο δάσκαλός σου και περιμένουν να τους πω ανθρώπους από το χώρο της μουσικής, πρώτα βάζω τον Ρίτσο. Και τον βάζω όχι γιατί μου υπέδειξε έμμεσα, αλλά γιατί μου δίδαξε συγκεκριμένα κάποια πράγματα. Μου έλεγε λοιπόν:

"Θάνο, πρέπει να γράφεις για ό,τι σε καίει. Σε καίει ο αγώνας εναντίον της χούντας; Γράφε! Σε καίει ο έρωτάς σου για μια νεαρά; Γράφε! Ένα καλοκαίρι περπατάς μόνος σου σε μια όμορφη παραλία προς το βράδυ; Γράφε! Ομως πρόσεχε. Το θέμα δεν κάνει το έργο. Το έργο το κάνει ο τρόπος σου, η φόρμα σου. Και θα επιζήσεις της εποχής σου, αν η φόρμα σου περιέχει στοιχεία του μέλλοντος. Δεν θα ασεβήσεις σε αυτό που σου παραδόθηκε, θα το υποδεχτείς και θα το αποδεχτείς. Δεν θα το μιμηθείς. Θα φτιάξεις τον τρόπο σου με στοιχεία μελλοντικά"».

Οι φωτογραφίες είναι από το προσωπικό αρχείο του Θάνου Μικρούτσικου, που μας τις παραχώρησε.

Α. Πρ.

ΡΙΖΟΣΠΑΣΤΗΣ, 10-11/2/2018 και ΡΙΖΟΣΠΑΣΤΗΣ, 17-18/2/2018