Ο Χικμέτ και τα Δυο Παιδιά Της Γειτονιάς, Αδέσποτα Σκυλιά από την Ταϊβάν και Κολαστήριο του Μπέλα Ταρ (Αλκυονίς και Άστυ)

Aυτοί που αγγίζουν, εξευτελίζουν και αποκτούν, ή αγγίζουν, αποκτούν και εξευτελίζουν.
Μπέλα Ταρ (Το Άλογο του Τορίνου).



Κριτική: Τζία Γιοβάνη

 Δυο παιδιά της γειτονιάς

(Dvoe Iz Odnogo Kvartala)

των Ιλια Γκουρίν και Αζντάρ Ιμπραγκίμοφ

Παρθενική ταινία μεγάλου μήκους του Ουκρανού Ιλια Γκουρίν (1922 - 1994) και του Τουρκμένου, Αζντάρ Ιμπραγκίμοφ (1919 - 1993), σε εκπληκτικό σενάριο Ναζίμ Χικμέτ.

Σε κάποια περιοχή της Ανατολής, δυο φτωχά παιδιά, ο Αχμέτ και ο Νουρί, μεγάλωσαν μαζί, δούλεψαν μαζί σε εργοστάσιο, σπούδασαν μαζί γνωρίζοντας πολύ καλά την εκμετάλλευση. Νεαροί άνδρες πια, ψάχνουν να χτίσουν το μέλλον τους. Ο Νουρί μάλιστα, γερή πέννα, αρθρογραφεί με ψευδώνυμο σε όποιο έντυπο του δίνεται η ευκαιρία κι ας φιλοξενεί ημίγυμνες στο οπισθόφυλλο. Εναντίον της αδικίας και της εκμετάλλευσης από τους ξένους ιμπεριαλιστές και τις στρατιωτικές τους συμφωνίες αλλά και τους ντόπιους κεφαλαιοκράτες που πλουτίζουν απ' αυτές, θα αποφασίσουν να βγάλουν ένα πολιτικό περιοδικό, το «ΦΩΣ», που να χτυπά την κυρίαρχη πολιτική.

Τον Νουρί έχει ήδη πλευρίσει μια μεγάλη αστική εφημερίδα μέσω της κόρης του πλούσιου εκδότη και η επαγγελματική του αποκατάσταση, ως έγκριτου πλέον, μέλους του σωματείου δημοσιογράφου, διαγράφεται λαμπρή, αρκεί αυτός να το θελήσει. Στα επόμενα κεφάλαια βρισκόμαστε κοινωνοί μιας ομαλής «διαδικασίας εξαγοράς» του Νουρί από τους αστούς και της σταδιακής μετάλλαξης του δημοσιογράφου. Οι Αχμέτ και Νουρί, ως εκδότες του έντυπου «ΦΩΣ», φυλακίζονται για ενέργειες εχθρικές προς το κράτος. Ο λαός συσπειρώνεται κι αρχίζει να μαζεύει υπογραφές για την απελευθέρωσή τους απ' τη μια κι απ' την άλλη, η αστική εφημερίδα και το φιλελεύθερο κόμμα που αυτή υπηρετεί, ξεκινούν καμπάνια για γενική αμνηστία, να ξεγελάσουν με το προσωπείο της φιλολαϊκής δύναμης του συστήματος.

Με την αποφυλάκισή τους, οι δρόμοι των δύο φίλων, χωρίζουν οριστικά. Εξαίρετος ο συμβολισμός των αυτοκινήτων στη διχάλα του δρόμου. Καθένα παίρνει τη δική του κατεύθυνση. Ο Νουρί θα αλλάξει και επίσημα πεποιθήσεις. Στο περιοδικό «ΦΩΣ» θα μπει επιτροπή που θα καθορίζει την πολιτική γραμμή των άρθρων. «Οχι, εγώ δεν μπορώ να γράφω για την επιτροπή, αλλά γι' αυτό που βασανίζει εμένα - δηλώνει μεγαλόφωνα ο Νουρί - δεν υποκλίνομαι σε καμιά πειθαρχία που με εξευτελίζει». Θα επιστρέψει στην αστική εφημερίδα για να στηρίζει τώρα με την αρθρογραφία του τα οφέλη από την ιμπεριαλιστική συμφωνία στρατιωτικής βοήθειας... Ακόμα και η κόρη του εκδότη, ελκούμενη μέχρι πρότινος από την εξωτική γοητεία της αδιαλλαξίας στον Νουρί, ξεσπά υποτιμητικά «νόμιζα ότι είσαστε άνθρωπος από άλλο πλανήτη».

Το «ΦΩΣ» τον αποκαλύπτει στο λαό, τον ξεσκεπάζει σαν προδότη: «Πέρασε στο λαιμό της μάνας του τη θηλιά». Ο Νουρί πλέον, πολιτικά, είναι καμένο χαρτί. Μ' αυτόν τελείωσαν. Τώρα πρέπει να εξουδετερωθεί η αυθεντική φωνή, ο Αχμέτ. Στις προβοκάτσιες, είναι ιστορικά γνωστό, οι αστοί είναι άσσοι. Με τα λεφτά, τους νόμους και τη Δικαιοσύνη τους πετυχαίνουν - όταν δεν υπάρχει οργάνωση και επαγρύπνηση. Το σενάριο του Χικμέτ διαχρονικό, τόσο επίκαιρο και σημερινό που ξαφνιάζει...

Η ταινία των Γκουρίν - Ιμπραγκίμοφ αποκαλύπτει ώριμες αφηγηματικές στρατηγικές και θαυμαστά «ξαφνιάσματα» σαν το απρόσμενο ιντερμέδιο «τύπου μιούζικαλ» στα μισά του φιλμ που κλείνει με νόημα το μάτι όταν πανηγυρικά, στο τέλος της σκηνής, αποκαλύπτεται ότι και δι' αυτού του τρόπου συγκεντρώνονται λεφτά για το περιοδικό. Ενας γοητευτικά αόρατος αφηγητής με voice off, ως σταθερός άξονας.

Εύπλαστη κινηματογραφική γλώσσα διάσπαρτη από μικρές, καθοριστικές λεπτομέρειες, χαρακτήρες που απευθύνονται μετωπικά στην κάμερα, μια συναρπαστική κάμερα που ρέει και κινείται χορευτικά σε ρυθμούς «λεγκάτο». Περίφημο το πλάνο από κάτω προς τα πάνω, του Νουρί με το νοικιασμένο φράκο. Σαν φουσκωμένος γάλος, τόσο εκτόπισμα αισθάνεται ότι του πρόσθεσε η αναγνώριση των αστών... Στην εισαγωγή που μετατρέπεται σε πλαίσιο της κυρίως μυθοπλασίας, η ταινία ξεδιπλώνει με τρόπο συναρπαστικό την τοιχογραφία των ανθρώπινων χαρακτήρων που θα συναντήσουμε κατά το ξετύλιγμα της ιστορίας. Μιας ιστορίας που τοποθετείται κάπου στο τέλος του 2ου Παγκόσμιου Πολέμου σε κάποια χώρα της Ανατολής, κοντά σε ένα χωριό με το σημαδιακό όνομα «Πύλη του παραδείσου»... (από σήμερα η ταινία προβάλλεται στην Αλκυονίδα).

Με τους: Βαντίμ Μεντβέντβεφ, Σέμιον Σοκολόφκσι, κ.ά.

Παραγωγή: Σοβιετική Ένωση (1957).

Αδέσποτα σκυλιά

(Jiao You / Stray Dogs)

του Τσάι Μίνγκ - Λιάνγκ

Πρόκειται μάλλον για την ύστατη ταινία του Τσάι, του «φάρου» της δεκαετίας του '90 του ταϊβανέζικου σινεμά. Ο 57χρονος σκηνοθέτης ήταν ήδη βαριά άρρωστος όταν συνέλαβε την ιδέα της ταινίας του, παρατηρώντας στην Ταϊπέι έναν άνθρωπο - πλακάτ.

Ταινία φιλόδοξη, λυρική, με πλαστικότητα μελαγχολική, κουβαλά μέσα της ατέλειωτη θλίψη για την αδικία στην αλληλουχία των επί δίωρο σταθερών πλάνων, αλλά φλερτάρει και με την ανία όταν στήνει στο προσκήνιο την επιβίωση μιας εξαθλιωμένης οικογένειας της σύγχρονης καπιταλιστικής μεγαλούπολης.

Η ταινία ή γοητεύει ή απελπίζει, δεν αφήνει πάντως κανέναν αδιάφορο. Κινηματογραφική πρόταση μοναδική με έντονο χαρακτήρα «δημιουργού» που όταν βουτά στο ρεαλισμό και βγαίνει από την ύπνωση, μεταμορφώνεται σε αποτύπωμα ιστορικό.

Πικρό, ατμοσφαιρικό παραμύθι για τη σύγχρονη φτώχεια, στα όρια του φορμαλισμού, βραβεύτηκε από την κριτική επιτροπή στο τελευταίο κινηματογραφικό φεστιβάλ της Βενετίας.

Η ταινία, που εκτιμάμε απευθύνεται κύρια σε μυημένους σινεφίλ, μοιάζει με τελετουργικό αποχαιρετισμού του σκηνοθέτη των «εκκρεμοτήτων», της «αστικής μοναξιάς» και της «σύγχρονης απόγνωσης». Μοιάζει - όπως διαβάσαμε κάπου - να «οργανώνει την κυκλοφορία ανάμεσα στον κόσμο των ζωντανών κι εκείνον των νεκρών, ανάμεσα στον φυσικό και τον διανοητικό χώρο, ανάμεσα στο όνειρο και την πραγματικότητα».

Αφαιρετική η μορφή, επιτήδευση σκηνογραφική, ελλειπτικό μοντάζ, ο λόγος σπάνιος, τα πλάνα ατέλειωτα και επανερχόμενο μοτίβο το νερό. Δάκρυα, βροχή, λίμνη... «Δεν με ενδιαφέρει πια η βασική αφήγηση», δηλώνει ο δημιουργός. Η πλοκή σβήνει σε όφελος της δημιουργικής διάστασης τόσο του χρόνου όσο των άλλων πρώτων υλών του σινεμά. «Αρνούμαι να κάνω τις παραχωρήσεις που απαιτεί το εμπορευματικό σινεμά και ονειρεύομαι καινούργιες μορφές διανομής».

Ακολουθούμε την περιπλάνηση σε μια αχανή πόλη, ενός σκληρά εργαζόμενου πατέρα - στο ρόλο ο ηθοποιός φετίχ του Τσάι, Λι Κανγκ-σενγκ - που αδυνατεί να ζήσει τα παιδιά του που κοιμούνται σε εγκαταλειμμένους χώρους... Κάποιο είδος ανθρώπινης αξιοπρέπειας επιμένει ακόμα, αυτή των καθημερινών ρουτινών.

Βούρτσισμα δοντιών, χτένισμα μαλλιών, αλλαγή ρούχων, πλύσιμο σε δημόσιες τουαλέτες. Στην εικόνα υπάρχει και μια μοναχική γυναίκα, μια εργαζόμενη σε σούπερ μάρκετ που συστηματικά ταΐζει τους αδέσποτους σκύλους. Μια μέρα οι δρόμοι τους διασταυρώνονται... (στο «Αστυ»).

Με τους: Λι Κανγκ - σενγκ, Γιανγκ Κουέι Μέι, κ.ά.

Παραγωγή: Γαλλία, Ταϊβάν (2013).

902 

Κολαστήριο

Damnation / Karhozat 

3,5 / 5

Σινεφίλ 1988 | Ασπρόμ. | Διάρκεια: 116'
Ουγγρική ταινία, σκηνοθεσία Μπέλα Ταρ με τους: Μίκλος Ζέκελι, Βάλι Κερέκες, Γκιόργκι Τσερχάλμι

Ένας μοναχικός μεσήλικας, ερωτευμένος με την τραγουδίστρια ενός μπαρ, πείθει τον άντρα της να αναλάβει τη μεταφορά ενός παράνομου φορτίου για να μείνει για λίγο μόνος μαζί της.

Συνοπτική κριτική 

Μακρά σε διάρκεια, αργόσυρτα τράβελινγκ που, σε σκληρό ασπρόμαυρο, διασχίζουν υπό τον ήχο μιας μελαγχολικής μουσικής έρημα κτίρια, ακατάστατα δωμάτια και λασπωμένα τοπία, περιγράφουν μια απέραντη κοινωνική μελαγχολία και μια υπαρξιακή απόγνωση. Μια αγγελοπουλική σιωπή της ιστορίας και ένα ταρκοφσκικό, εδώ χωρίς καμιά θέση για το θαύμα, εσωτερικό τοπίο. Στην πέμπτη του ταινία ο Μπέλα Ταρ έχει κατακτήσει πλέον το αφηγηματικό του στιλ και προετοιμάζει τα μεγαλόσχημα αριστουργήματά του ("Satantango", "Οι Αρμονίες του Βερκμάιστερ"). 

αθηνόραμα

Δείτε από Μποτίλια: 

• H κόλαση των απόκληρων και η ανία της αστικής τάξης: Κολαστήριο (αγγλικοί υπότιτλοι), Η Τέλεια Ομορφιά, Αίσθηση Αμαρτίας

*

Το ΣΙΝΕΜΑ της Μποτίλιας