11 έως 15 Δεκέμβρη 1944: Το αστικό κράτος των Βρετανών, των Χιτών και των Ταγμάτων Ασφαλείας

Έκθεση ξεθαμμένων πτωμάτων στην Καισαριανή.
Μία από τις πολλές (Περιστέρι, Κυψέλη, κλπ.), που κατασκευάστηκαν από το αστικό κράτος και τα πτώματα αποδόθηκαν σε «εγκλήματα» του ΚΚΕ-ΕΑΜ τον Δεκέμβρη. H συγκεκριμένη φωτογραφία πρωτοδημοσιεύτηκε το 1945 σε έκδοση του «Πανελληνίου συνδέσμου θυμάτων και πληγέντων εκ της ελασοκομμουνιστικής δράσεως» με τίτλο «Terrorism in Greece [τρομοκρατία στην Ελλάδα]: Aυτό είνε το ΚΚΕ-ΕΑΜ-ΕΛΑΣ στην Ελλάδα» (Φωτογράφος: Βούλα Παπαϊωάννου Πηγή: Φωτογραφικό Αρχείο Μουσείου Μπενάκη)
Βλέπε και:
Γυναίκες: Η πολύμορφη δράση τους από την Αντίσταση στο Δεκέμβρη του 1944

* * *

Δεκέμβρης 1944 (14)

* * *

11 – 15  Δεκέμβρη 1944

11 Δεκέμβρη 1944

Με νυχτερινή επίθεση τμήματα του 4^ου Συντάγματος του ΕΛΑΣ προωθήθηκαν μέχρι την Ομόνοια, η οποία είχε περιφραχθεί με συρματόπλεγμα και διέθετε καλά οργανωμένη άμυνα. Ο ΕΛΑΣ ανακατέλαβε ακόμη την περιοχή γύρω από τις στήλες του Ολυμπίου Διός, καθώς και το Πολυτεχνείο, ενώ κυριεύτηκαν το Δ’ Αστυνομικό Τμήμα και η Τροχαία. Ιδιαίτερα σημαντική υπήρξε η άλωση της Σχολής Ευελπίδων, όπου οι μάχες σώμα με σώμα, όροφο τον όροφο, υπήρξαν σφοδρότατες και διήρκεσαν πολύ ώρα. Οι βρετανικές επιθέσεις σε Βατραχονήσι-Παγκράτι και στο Νοσοκομείο «Σωτηρία» αποκρούστηκαν με επιτυχία, παρά την χρήση αρμάτων μάχης. Οι Βρετανοί κατάφεραν μόνο να ανακαταλάβουν την πτέρυγα του Νοσοκομείου Συγγρού που κατείχε ο ΕΛΑΣ και αυτό μόνο έπειτα από έναν ανελέητο βομβαρδισμό που μετέτρεψε το κτίριο σε ερείπια. Κινδυνεύοντας να θαφτεί κυριολεκτικά στα συντρίμμια, ο ΕΛΑΣ αναγκάστηκε να εκκενώσει το Νοσοκομείο.

Ομόνοια, μετά τη μάχη

Ο κανονιοβολισμός του Πειραιά από το βρετανικό στόλο συνεχίστηκε. Μόνο στο κέντρο υπήρξαν 150 τραυματίες. Βομβαρδίστηκε επίσης το Ζάννειο Νοσοκομείο.

Υπό την πίεση του ΕΛΑΣ, ο Σκόμπι άρχισε να εξετάζει σοβαρά το ενδεχόμενο αποχώρησης των βρετανικών δυνάμεων από την Αθήνα, ωσότου τουλάχιστον συγκεντρωθούν οι ενισχύσεις που απαιτούνταν για την επικράτηση τους επί του ΕΛΑΣ. Ο Σκόμπι παρουσίασε τα παραπάνω στο πολεμικό συμβούλιο που συνήλθε στις 11 Δεκεμβρίου με τη συμμετοχή και του Διοικητή της Ορεινής Ταξιαρχίας Συνταγματάρχη Θ. Τσακαλώτου, ο οποίος αντέδρασε έντονα και ειδοποίησε σχετικά τον Γ. Παπανδρέου. Έντονα όμως αντέδρασε και το Λονδίνο, που διέταξε τον Σκόμπι να κρατήσει πάση θυσία τις θέσεις του μέχρι να καταφθάσουν οι ενισχύσεις που ήταν ήδη καθ' οδόν.

5ο τάγμα Σκώτων αλεξίπτωτων στη μάχη της Αθήνας

12 Δεκέμβρη 1944

Μετά την ολοκληρωτική κατάληψη της Σχολής Ευελπίδων ο ΕΛΑΣ κινείται κατά των βρετανικών εγκαταστάσεων στα «Παραπήγματα» (Μέγαρο Μουσικής), όπου έδρευε σημαντική στρατιωτική δύναμη, συνεπικουρούμενη από τανκς και πυροβολικό. Έπειτα από πολύωρη μάχη, που κράτησε έως τις πρωινές ώρες της επόμενης μέρας, ο ΕΛΑΣ επικράτησε, πιάνοντας 200 περίπου αιχμαλώτους και αρκετό οπλισμό. Στον Πειραιά, ο ΕΛΑΣ κατέλαβε αιφνιδιαστικά το κτίριο της βρετανικής αστυνομίας στην οδό Σωκράτους, ενώ οι Βρετανοί αναγκάστηκαν να εγκαταλείψουν τα γραφεία της Κομματικής Οργάνωσης Πειραιά (ΚΟΠ) του ΚΚΕ. Οι μάχες συνεχίστηκαν στο Φάληρο, ενώ στην Ελευσίνα ο ΕΛΑΣ ακινητοποίησε και αφόπλισε βρετανική στρατιωτική δύναμη.

Οι Βρετανοί συγκέντρωσαν στο Ελληνικό περίπου 1.000 αμάχους, τους οποίους και έκλεισαν στα συρματοπλέγματα. Οι αεροπορικοί βομβαρδισμοί κατά του άμαχου πληθυσμού εντάθηκαν και επεκτάθηκαν. Στο Χατζηκυριάκειο τα θύματα έφτασαν τους 250.

Την ίδια μέρα άρχισε η απόβαση από θάλασσα και αέρα της 4^ης Ινδικής και 46^ης Βρετανικής Μεραρχίας, που αποσπάστηκαν από το Ιταλικό μέτωπο. Ο «λαιμός» της Τερψιθέας στον Πειραιά αποκλείστηκε από ινδικά αποικιακά στρατεύματα και βρετανικά άρματα μάχης. Ταυτόχρονα αποφασίστηκε η μαζική «αξιοποίηση» των Ταγμάτων Ασφαλείας κατά του ΕΑΜ-ΕΛΑΣ. Η ανεπίσημη συνάντηση του Σκόμπι με τον εκπρόσωπο του ΕΑΜ Μ. Πορφυρογέννη δεν κατέληξε πουθενά, αφού ο βρετανός στρατηγός συνέχισε να αξιώνει το μονομερή αφοπλισμό του ΕΛΑΣ.

Στο μέτωπο της Ανατολικής Μακεδονίας, οι συγκρούσεις με τις δυνάμεις του Τσαούς Αντόν έληξαν με συντριπτική νίκη του ΕΛΑΣ.

Τα οδοφράγματα του λαού
Πηγή: eteriafotografizontas

13 Δεκέμβρη 1944

Ο ΕΛΑΣ κατέλαβε τα αεροδρόμια Τατοΐου και Ελευσίνας, ενώ συνέχισε να περισφίγγει τον κλοιό γύρω από το κέντρο της Αθήνας. Οι εμπροσθοφυλακές του είχαν διεισδύσει έως τις οδούς Σόλωνος και Σωκράτους, στην περιοχή της αγοράς και βρίσκονταν πλέον μόλις 1.000 μέτρα από ξενοδοχείο της «Μεγάλης Βρετανίας» και το Μέγαρο του Μετοχικού Ταμείου Στρατού, όπου ήταν εγκατεστημένα τα επιτελεία των εγχώριων αστικών και των βρετανικών δυνάμεων. Οι Βρετανοί αποσύρθηκαν από τη Σχολή Ασυρμάτου και τις Φυλακές Συγγρού. Οι δυνάμεις του ΕΛΑΣ στην Καισαριανή ενήργησαν αντεπίθεση προς τα Κουπόνια, σταθεροποιώντας το μέτωπο έως τα τέλη Δεκεμβρίου.

Στον Πειραιά, ο ΕΛΑΣ χτύπησε το Μέγαρο Σπυράκη και την Ηλεκτρική, όπου στρατωνίζονταν Βρετανοί και Χίτες, προξενώντας τους μεγάλες απώλειες. Στο μεταξύ, οι αφίξεις νέων ενισχύσεων του εχθρού συνεχίστηκαν όλη τη μέρα στην ακτογραμμή Καστέλας-Παλαιού Φαλήρου. Ο ΕΛΑΣ αναδιάταξε τις γραμμές του και το βράδυ της 13^ης προς 14^ης Δεκέμβρη επιχείρησε δυναμική επίθεση στη γραμμή Μοσχάτο-Φάληρο, η οποία στέφθηκε με μεγάλη επιτυχία.

Πηγή: eteriafotografizontas

14 Δεκέμβρη 1944

Ο ΕΛΑΣ καταλαμβάνει το εργοστάσιο Πουλοπούλου, ενώ περισφίγγει ακόμα περισσότερο τον κλοιό γύρω από τις βρετανικές δυνάμεις στο Γηροκομείο, την έπαυλη Θων και την περιοχή μέχρι την Σχολή Χωροφυλακής και τον Ερυθρό Σταυρό. Βρετανικές εφοδιοπομπές και άρματα μάχης χτυπήθηκαν επίσης στην οδό Πειραιώς και τη Λεωφόρο Συγγρού. Στο μέτωπο του Μακρυγιάννη ο ΕΛΑΣ πέρασε σε αμυντικές θέσεις.

Οι βρετανικοί βομβαρδισμοί από θάλασσα και αέρα συνεχίστηκαν με αμείωτη ένταση. Στη συνοικία των Αγίων Αναργύρων ρίχτηκαν και βραδυφλεγείς βόμβες, οι οποίες έκαιγαν όλη τη νύχτα. Ταυτόχρονα, οι Βρετανοί συνέχιζαν να αποβιβάζουν νέες ενισχύσεις, σε σημεία όπου δεν μπορούσαν να προσβληθούν από τον ΕΛΑΣ. Η κυκλοφορία απαγορεύτηκε πια καθ’ όλη τη διάρκεια της μέρας, πλην 12 με 2 το μεσημέρι.

Η ΚΕ του ΕΛΑΣ με προκήρυξή της προς τον «ηρωικό λαό της Αθήνας, του Πειραιά και των Περιχώρων» τόνισε: «Ο αγώνας μας είναι δίκαιος. Γιατί σύσσωμος ο Λαός είναι επί ποδός πολέμου…Έξω από το κέντρο της Αθήνας κυριαρχούμε παντού απόλυτα…Γεμίστε την Αθήνα και τον Πειραιά από οδοφράγματα. Εμπρός για τον αποφασιστικό Παλλαϊκό Πόλεμο».

Βρετανική περίπολος προσπερνά πτώματα κρατουμένων που είχαν προσπαθήσει
να δραπετεύσουν από τις φυλακές Αβέρωφ

15 Δεκέμβρη 1944

Ο λόχος Κοκκινιάς και ο 3ος λόχος Αθήνας του ΕΛΑΣ καταλαμβάνουν το κτίριο της Γενικής Ασφάλειας, ενώ ισχυρές βρετανικές επιθέσεις στο συνοικισμό Κουντουριώτη και το κέντρο του Πειραιά ανατράπηκαν με βαριές απώλειες για τον εχθρό. Ωστόσο, ο συσχετισμός δυνάμεων μεταβάλλονταν με ραγδαίους ρυθμούς σε βάρος του ΕΛΑΣ. Νέα βρετανικά στρατεύματα αποβιβάζονταν και προωθούνταν συνεχώς προς το κέντρο, ενώ οι απαραίτητες και πολυαναμενόμενες ενισχύσεις του ΕΛΑΣ παρέμεναν ενταγμένες στις επιχειρήσεις σε Ήπειρο και Μακεδονία κατά του Ζέρβα και του Τσαούς Αντών.

Ένα ακόμη εκθετήριο πτωμάτων

Ανταποκρινόμενη στην έκκληση του ΕΑΜ για συγκέντρωση τροφίμων υπέρ του δοκιμαζόμενου μαχόμενου λαού της Αθήνας και του Πειραιά, η Μακεδονία μάζεψε σε ελάχιστο χρονικό διάστημα και έστειλε 300.000 οκάδες στάρι, ενώ από τη Ρούμελη κατέφθασαν ήδη 1.200 οκάδες διαφόρων ειδών με προορισμό τα νοσοκομεία της πρωτεύουσας.

Την ίδια στιγμή, οι συνοικίες γύρω από την Καισαριανή συνέχισαν να υποδέχονται τους χιλιάδες κατοίκους της μαρτυρικής αυτής πόλης, που βομβαρδίζονταν ανελέητα από το βρετανικό πυροβολικό και την αεροπορία, προσφέροντάς τους απλόχερα στέγη και τη λιγοστή τροφή που τους ήταν διαθέσιμη. Άνθρωποι των τεχνών, της μουσικής και του θεάτρου επισκέπτονταν καθημερινά τα νοσοκομεία προσφέροντας ψυχαγωγία στους πληγωμένους.