Γιατί τώρα; Μια εκτίμηση της "περίεργης" κλιμάκωσης της εκ των άνω ταξικής πάλης

 

Ερώτημα: Γιατί τώρα;

Σίγουρα πολλοί από εμάς αναρωτιούνται για ποιόν λόγο καλλιεργείται - απ' ό,τι φαίνεται συνειδητά και οργανωμένα - τις τελευταίες εβδομάδες ένα ορισμένο κλίμα στην χώρα, που περιλαμβάνει φασιστικές επιθέσεις και δολοφονίες, σενάρια αποσταθεροποίησης και κατάργησης της "συνταγματικής νομιμότητας" και άλλα διάφορα. Η απορία απορρέει από την κοινή εκτίμηση των περισσοτέρων εξ αυτών που δραστηριοποιούνται με τον οποιοδήποτε τρόπο στο εργατικό και κομμουνιστικό κίνημα με κάποιες σοβαρές αξιώσεις, ότι το κίνημα σήμερα βρίσκεται σε μάλλον δεινή και γενικά παθητική θέση. Η εργατική βάση δεν φαίνεται να είναι σε θέση - για πολλούς λόγους - να ανταποκριθεί στο κάλεσμα των ταξικών συνδικάτων για ρήξη.
 

Είναι επομένως απόλυτα εύλογη η απορία για ποιόν λόγο, αφού φαίνεται να έχουν βάλει μεγάλη μερίδα των εργαζομένων στο χέρι -είτε οδηγώντας την στην εξαθλίωση είτε στην ήττα μέσω του εργοδοτικού και κυβερνητικού συνδικαλισμού- και να μην φοβούνται να συμβεί κάτι άμεσα, δημιουργούν αυτήν την αρκετά "τεχνητή" ένταση -τεχνητή στον βαθμό που δεν συμβαδίζει με μιαν άμεση απειλή για την αστική εξουσία. 

Έχουμε ήδη μιλήσει για τον ρόλο του Εφοπλιστικού κεφαλαίου και την σημασία των ελληνικών λιμανιών -με προεξάρχοντα τον Πειραιά- για τα συμφέροντα του. Λαμβάνοντας υπ'όψιν τον κίνδυνο να φανούμε κουραστικοί -ή και εμμονικοί- θα προσπαθήσουμε να δείξουμε ότι το συγκεκριμένο πεδίο σύγκρουσης -σύγκρουση κατά πρώτης μεταξύ κεφαλαίου και εργατών και δευτερευόντως και μεταξύ καπιταλιστών, μια σύγκρουση, η οποία βέβαια λαμβάνει μια ορισμένη μορφή, την οποία θα αγγίξουμε παρακάτω- καταλαμβάνει μιαν προνομιακή θέση στον σχεδιασμό της εγχώριας αστικής τάξης και επιδέχεται να εξηγεί την νευρικότητα που φαίνεται να διακατέχει τα αστικά επιτελεία.   

Θα επικεντρώθουμε λιγότερο στην παρουσίαση και ανάλυση συγκεκριμένων στοιχείων (αυτά πιστέψτε με βρίσκονται και ίσως με άλλη ευκαιρία να προσπαθήσουμε να τα συγκεντρώσουμε). Αυτό που μας ενδιαφέρει είναι να προσπαθήσουμε να προσεγγίσουμε το ζήτημα στην ολότητά του προκειμένου να κατανοήσουμε τους συσχετισμούς που αυτήν την στιγμή έχουν διαμορφωθεί και συνεχίζουν να διαμορφώνονται.

Μονοπωλιακός-Ιμπεριαλιστικός καπιταλισμός και "ανισόμετρη ανάπτυξη" των παραγωγικών κλάδων

Στα πλαίσια του μονοπωλιακού-ιμπεριαλιστικού καπιταλισμού η παραγωγή μιας χώρας παρουσιάζει συγκεκριμένα χαρακτηριστικά. Εμείς θέλουμε να επικεντρωθούμε στην "ανισόμετρη ανάπτυξη" που υπάρχει όχι μόνο μεταξύ καπιταλιστικών χωρών ούτε γεωγραφικά εντός μιας καπιταλιστικής χώρα, αλλά μεταξύ παραγωγικών κλάδων στα πλαίσια μιας οικονομίας. Σύμφωνα με αυτό, μέσα στα πλαίσια μιας καπιταλιστικής οικονομίας στο μονοπωλιακό της στάδιο, είναι συγκεκριμένες οι παραγωγικές δραστηριότητες που παρουσιάζουν ικανοποιητικό ποσοστό κέρδους για το κεφάλαιο, καθώς και κάποιες με ένα ιδιαίτερο στρατηγικό ενδιαφέρον γι' αυτές, ώστε να επιθυμεί να τις εκμεταλλευθεί. Αντιθέτως άλλοι παραγωγικοί κλάδοι -απαραίτητοι συνήθως για την αξιοπρεπή διαβίωση της εργατικής τάξης και του λαού- παρουσιάζουν λιγότερο ενδιαφέρον -ιδιαίτερα σε εποχές που η υπερσυσσώρευση κεφαλαίου κάνει επισφαλή την τοποθέτησή του- λόγω μειωμένης δυνατότητας κερδοφορίες. 

Στην Ελλάδα αυτήν την στιγμή λαμβάνει χώρα λόγω κρίσης μια εκτεταμένη καταστροφή κεφαλαίων και παραγωγικών δυνάμεων. Αυτό φυσικά είναι μια "φυσική" εξέλιξη στα πλαίσια μιας κρίσης υπερσυσσώρευσης και υπερπαραγωγής. Η σημασία της όμως έγκειται εκτός των άλλων στον "εξορθολογισμό" της παραγωγής από την σκοπιά της κερδοφορίας των μονοπωλίων, δηλαδή στην τοποθέτηση του κεφαλαίου στις παραγωγικές δραστηριότητες που λόγω συγκεκριμένων συνθηκών στην καπιταλιστική αγορά ή συγκεκριμένων γεωγραφικών ιδιαιτεροτήτων μιας χώρας αποδίδουν και υψηλότερα ποσοστά κέρδους και ισχυροποιούν μια μερίδα της αστικής τάξης έναντι άλλων -εγχώριων ή διεθνών. 

Από εκεί και πέρα, λόγω του μονοπωλιακού χαρακτήρα του καπιταλισμού, φυσικά και το μεγάλο κεφάλαιο επιχειρεί -και κατορθώνει με ευκολία- να βάλει στο χέρι το σύνολο σχεδόν της παραγωγής είτε με άμεσο είτε με έμμεσο τρόπο. Εδώ να σημειωθεί ότι ο βασικός τρόπος προς επίτευξη αυτού του στόχου είναι μέσω του τραπεζικού και χρηματιστικού κεφαλαίου εν γένει. 

Ελλάδα: Μονοπώλια και θαλάσσιες μεταφορές

Τι συμβαίνει λοιπόν στην Ελλάδα; Στην περίπτωση της Ελλάδας μπορούμε μα αρκετή σιγουριά να διαπιστώσουμε ότι οι πραγματικά παραγωγικοί για το κεφάλαιο τομείς είναι -λόγω ιστορικών και γεωγραφικών δεδομένων- συγκεκριμένοι και ιδιαίτερα συγκεντρωμένοι. Μιλάμε ουσιαστικά για τον τουρισμό, την αγροτική παραγωγή, την εκμετάλλευση ορυκτού πλούτου και την μεταφορά εμπορευμάτων (με το βάρος να πέφτει στις θαλάσσιες μεταφορές, αλλά και την μετ' αγωγών μεταφορά ενεργειακών πόρων). Αυτό δεν σημαίνει βέβαια ότι άλλοι τομείς όπως ο τραπεζικός ή αυτός της βιομηχανικής παραγωγής δεν έχουν την στρατηγική τους σημασία. Αντιθέτως είναι απόλυτα απαραίτητοι όροι της αστικής κυριαρχίας και της πραγμάτωσης του κέρδους, αλλά ουσιαστικά και αυτοί, προκειμένου να αποδειχθούν επικερδείς πρέπει να οργανωθούν γύρω από τις παραπάνω παραγωγικές δραστηριότητες. Φυσικά δεν απομονώνουμε κανένα στοιχείο, καθώς  παραγωγικές δυνάμεις μιας χώρας σχηματίζουν μια ολότητα, η οποία ελέγχεται άμεσα ή έμμεσα από τα εγχώρια και διεθνή μονοπώλια. 

Εμείς θέλουμε λοιπόν τώρα να επικεντρωθούμε στην σημασία των θαλάσσιων μεταφορών. Σε άλλη ευκαιρία θα προσπαθήσουμε να παρουσιάσουμε γιατί ακριβώς οι υπόλοιποι κλάδοι, παρά την μεγάλη σημασία τους, δεν βρίσκονται στην κορυφή της ατζέντας. Εν συντομία να παρατηρήσουμε ότι αυτούς τους κλάδους τους έχουν ήδη σε γενικές γραμμές στο χέρι. Η αντίσταση που συναντά το κεφάλαιο σε αυτές τις περιπτώσεις είναι μέχρι στιγμής τουλάχιστον ελάχιστη. Αυτός είναι όπως θα δούμε ο κυριότερος λόγος που το βάρος πέφτει στα λιμάνια. 

Όταν μιλάμε για θαλάσσιες μεταφορές, μιλάμε για πολλά πράγματα. Ουσιαστικά μιλάμε για ένα πράγμα, το οποίο όμως διακλαδώνεται σε πολύ μεγάλο βαθμό, με αποτέλεσμα να συνδέονται με τις μεταφορές πλείστες διαφορετικές παραγωγικές διαδικασίες. Από τους εργαζόμενους στα πλοία και στα λιμάνια μέχρι τα δίκτυα χερσαίας μεταφοράς (τα εμπορεύματα κάπου πρέπει να πάνε κιόλας), τις κατασκευές, την βιομηχανική παραγωγή ή επεξεργασία μετάλλων μπορούμε να μιλάμε για ένα σύνολο εργασιών που συντελούν στην κερδοφόρα λειτουργία των θαλάσσιων μεταφορών. Ο τομέας παρουσιάζει τέλος και ιδιαίτερο στρατηγικό ενδιαφέρον για την αστική τάξη, καθώς η μεταφορά εμπορευμάτων και πρώτων υλών είναι απαραίτητος όρος της πραγμάτωσης της υπεραξίας. Λόγω του διεθνούς του χαρακτήρα δημιουργούνται προϋποθέσεις ευνοϊκής θέσης μέσα στην ιμπεριαλιστική πυραμίδα, καθώς τα μεγάλα παραγωγικά-εξαγωγικά κράτη θέλουν πάση θυσία να φτάσει και το εμπόρευμα στον προορισμό του. Από εκεί και πέρα, όσο διεθνές και να είναι από την φύση του το εφοπλιστικό κεφάλαιο, δεν μπορεί να αγνοήσει κάποια γεωγραφικά δεδομένα ή κάποιες υποδομές ειδικά όταν υπάρχει προοπτική υπερκέρδους. Αυτό συμβαίνει σήμερα στην Ελλάδα. 

Ο ταξικός πόλεμος για τα λιμάνια ως η κατ'εξοχήν σύγκρουση

Μέσα σε αυτό τα πλαίσια ο ταξικός πόλεμος στα λιμάνια -και ιδιαίτερα στην ΝΕΖ του Περάματος- δεν αποτελεί κάποιο δευτερεύον μέτωπο για το κεφάλαιο. Αποτελεί -μέσα στις συγκεκριμένες συνθήκες που έχουν διαμορφωθεί- ΤΟ μέτωπο της αστικής τάξης ενάντια στην εργατική τάξη. Είναι χαρακτηριστικό της ταξικής πάλης, παρά τον οικουμενικό χαρακτήρα της, ότι ο γενικότερος ανταγωνισμός και η γενική σύγκρουση μπορούν να συμπυκνωθούν και να συγκεντρωθούν σε ένταση και βία σε μια συγκεκριμένη σύγκρουση, η οποία φαίνεται να είναι -και κατά κάποιο τρόπο είναι-  απλά ένα μέτωπο μεταξύ άλλων. Να κάνουμε μια πολύ σημαντική (θεωρητική και πρακτική) παρατήρηση σε αυτό το σημείο: δεν πρόκειται απλά για έναν "υπερπροσδιορισμό" μιας συγκεκριμένης σύγκρουσης σε συμβολικό επίπεδο, όπως προτείνουν διάφορα "μεταμαρξιστικά", ρεβιζιονιστικά θεωρητικά σχήματα (βλ. πχ. Laclau, Mouffe), αλλά για μια πρωτίστως υλική διαδικασία, που βασίζεται καθαρά σε διεργασίες και συσχετισμούς στην οικονομική βάση. Μια συγκεκριμένη σύγκρουση αποκτά αυτό το βάρος για λόγους που αφορούν την κερδοφορία του μονοπωλιακού κεφαλαίο σε έναν συγκεκριμένο κλάδο μια δεδομένη στιγμή. Από εκεί και πέρα η ισχύς της αντίρροπης δράσης της οργανωμένης εργατικής τάξης στον συγκεκριμένο κλάδο μπορεί να εκτινάξει την σύγκρουση και σε κεντρικό μοχλό πολιτικών εξελίξεων που επηρεάζουν την ολότητα της παραγωγής και της κοινωνικής ζωής. (Θα επιχειρήσουμε να διερευνήσουμε το θέμα αυτό πιο θεωρητικά και ολοκληρωμένα σε μέλλουσα ανάρτηση).

Το συμπέρασμα είναι λοιπόν το ακόλουθο: Μπορεί το κίνημα ως σύνολο να βρίσκεται σε κατάσταση σχετικής αδυναμίας. Μπορεί η κινητικότητα στους δρόμους και στις απεργίες να είναι χαμηλή. Μπορεί να φαίνεται ότι θα μπορούσε η αστική τάξη έχοντας το πάνω χέρι (που στο κάτω κάτω πάντα έχει στον καπιταλιστικό τρόπο παραγωγής)  να χειριστεί την κατάσταση δημιουργώντας λιγότερες εντάσεις. Ωστόσο για το μονοπωλιακό κεφάλαιο υπάρχει κάτι που δεν μπορεί να το δεχθεί: ταξικά προσανατολισμένο οργανωμένο εργατικό κίνημα σε κεντρικούς σε νευραλγικούς για αυτό τομείς. Αυτό δεν σημαίνει σε καμιά περίπτωση ότι προσπαθούμε να εισάγουμε διακρίσεις μέσα στην εργατική τάξη. Η εργατική τάξη μόνο ως σύνολο, ως διακλαδικό και ενωμένο υποκείμενο μπορεί να ανατρέψει το σύστημα εκμετάλλευσης. Τον διαχωρισμό δεν τον κάνουμε όμως εμείς: μας επιβάλλεται από τον καπιταλιστικό τρόπο παραγωγής και τα μονοπώλια στα πλαίσια του καπιταλιστικού ανταγωνισμού, αλλά και από την ίδια την ταξική πάλη. Η λύση δεν είναι να αρνηθούμε την ύπαρξη του, γιατί όπως αναφέραμε δεν πρόκειται στην προκειμένη περίπτωση για ιδεολογική-συμβολική κατασκευή, αλλά απόλυτα πραγματική αύξηση της έντασης της ταξικής πάλης σε ένα συγκεκριμένο (ή και περισσότερα, αλλά συγκεκριμένα) σημείο. Οι εργάτες φυσικά και πρέπει να προτάσσουν την ενότητα και μάλιστα το διακύβευμα είναι ακόμα μεγαλύτερο όταν υπάρχει συγκεντροποίηση της σύγκρουσης.

Η στρατηγική των μονοπωλίων

Ας πούμε τα πράγματα με το όνομά τους: Οι εφοπλιστές και οι μεγαλοεργολάβοι κατανοούν πολύ καλά ένα πράγμα: όσο το ΠΑΜΕ και οργανωμένες ταξικές δυνάμεις -που δεν φοβούνται τίποτα, ούτε το ξύλο ούτε την ανεργία, που είναι αλληλέγγυοι και δέχονται και την αλληλεγγύη- υπάρχουν στο Πέραμα (και φυσικά σε οποιονδήποτε άλλη καθοριστική παραγωγική διαδικασία) δεν θα μπορούν να κάνουν την ΝΕΖ αυτό που θέλουνε. Και την θέλουνε και πολύ μάλιστα. Όχι για συμβολικούς λόγους, αλλά για να είναι σε θέση να εκμεταλλευτούν τις υλικές προϋποθέσεις που τους παρέχει αυτή η χώρα για να κερδοφορήσουν και να ενισχύσουν την θέση τους διεθνώς. 

Αυτό λοιπόν το γνωρίζουν καλά και το λαμβάνουν ως δεδομένο, καθώς έχουν καταλάβει ότι τα κόλπα εκφυλισμού του εργατικού κινήματος δεν πιάνουν τόπο σε αυτήν την περίπτωση. Αυτό όμως δεν μπορούν σε καμιά περίπτωση -σε ΚΑΜΙΑ- να το δεχθούν. Με αυτόν τον τρόπο θα βάλτωνε μια σειρά άλλων επενδύσεων που εντάσσονται στον γενικότερο σχεδιασμό. Θα απαξιωνόταν η μέχρι τώρα στρατηγική του κεφαλαίου. Και επειδή η κρίση είναι παρούσα δεν υπάρχει και χρόνος, επειδή ο χρόνος λειτουργεί πάντα εις βάρος αυτού του κεφαλαιοκράτη που αργεί να επιστρέψει στην υπερκερδοφορία, καθώς δεν είναι ο μόνος παίκτης του παιχνιδιού. 

Η λύση είναι μόνο μια: η βία. Ήρθε η ώρα το κράτος και το παρακράτος (κατά βάση ένα και το αυτό) να αποδείξει την χρησιμότητά του για την αστική τάξη. Εδώ οι επιλογές είναι φυσικά πολλές και ποικίλουν σε ένταση και έκταση. Δεν θέλουμε να μπούμε σε σενάρια. Δεν έχουν νόημα στο πλαίσιο αυτής της ανάλυσης. Αποτελούν μάλλον μέρος της κομματικής δουλειάς προκειμένου να σχεδιαστεί η κατάλληλη στρατηγική και τακτική (και είμαστε σίγουροι ότι αυτή γίνεται). Αυτό που ενδιαφέρει εμάς είναι ότι οι τελευταίες εξελίξεις δεν αποτελούν σε καμιά περίπτωση δείγμα ανορθολογισμού είτε της πλουτοκρατίας είτε των πολιτικών κομμάτων είτε των φασιστικών συμμοριών. Είναι προϊόν ενός συγκεκριμένου σχεδιασμού, που δεν προκύπτει από κάποια "σατανική" προσωπικότητα ή ομάδα, αλλά από τις ίδιες τις αντιφάσεις του καπιταλιστικού τρόπου παραγωγής και πιο συγκεκριμένα του μονοπωλιακού-ιμπεριαλιστικού καπιταλισμού. Μπορούμε να πούμε με κάποια σιγουριά ότι δεδομένης της κατάστασης, το αστικό κράτος με το σύνολο των μηχανισμών του θα συνδράμει την αστική τάξη στην προσπάθεια ελέγχου και βίαιης καταστολής του εργατικού κινήματος, ακόμα και αν περιορίζεται σε συγκεκριμένους φαινομενικά περιορισμένους κλάδους της παραγωγής και πραγμάτωσης της υπεραξίας. 

Η ένταση λοιπόν που δημιουργείται δεν είναι μια παράλογη επίθεση ούτε αποτελεί απλό πολιτικό παιχνίδι μεταξύ ανταγωνιστικών πολιτικών ελίτ. Η απουσία ισχυρού κινήματος δεν είναι ανασταλτική, αλλά μάλλον ευνοϊκή για την ανάπτυξη τον πλέον αντιδραστικών πολιτικών του κεφαλαίου.

Otto Griebel (1895-1972)
The International (Η Διεθνής), 1928

Αν ισχύουν έστω και οι βασικές θέσεις του παραπάνω κειμένου, πρέπει να αναμένουμε ότι τα πράγματα θα κλιμακωθούν περαιτέρω. Αν όντως υπάρχει κάποια αλήθεια, στην διαπίστωση ότι υπάρχουν νευραλγικοί για το κεφάλαιο τομείς στους οποίους συναντά συνεπή και αγωνιστική αντίσταση, τότε το κεφάλαιο δεν έχει πολλές επιλογές από το να καταφύγει στις πιο αντιδραστικές μεθόδους που γνωρίζει.

Naphta

 
Υ.Γ. Δεσμεύομαι να επανέλθω στο ζήτημα, με το οποίο μόνο ακροθιγώς ασχολήθηκα και μάλιστα με τον χαρακτηριστικό μου βιαστικό, χαώδη και πρόχειρο τρόπο, που δεν αρμόζει στην σοβαρότητα του ζητήματος. Κάλλιο έτσι όμως, παρά ποτέ.

Πηγή: Λαϊκή Συμμαχία