Πλατφόρμα για τους αριστερούς διανοούμενους - Μπέρτολτ Μπρεχτ (III)

Ο Μπρεχτ γράφοντας ενάντια στο φασισμό, έγραφε ενάντια στην καπιταλιστική ιδιοκτησία στα μέσα παραγωγής, συνδέοντας την εξάλειψη του φασισμού με την κατάργηση της καπιταλιστικής ιδιοκτησίας.

[…]

2. […] Η εξέλιξη στη Γερμανία μας διδάσκει, ότι δεν είναι όλοι για όλους και ότι μονάχα ένα στρώμα ανθρώπων είναι πρόθυμο να υπερασπίσει τα συμφέροντα όλων και ακριβώς σ' αυτό έγκειται η διαφορά του από όλα τα άλλα κοινωνικά στρώματα.

Είναι το κοινωνικό στρώμα, που πρέπει να υπερασπιστεί τα συμφέροντα όλων επί ποινή αφανισμού του ή για να είμαστε πιο ακριβείς, επειδή το κοινωνικό σύστημα το καταδικάζει σε μόνιμη κατάπτωση, γιατί ακριβώς το δικό του βούλιαγμα παράγει την ευημερία των άλλων.

Αλλά για να μπορέσει αυτό το κοινωνικό στρώμα να γίνει υπερασπιστής των συμφερόντων όλων, πρέπει πρώτα να οργανωθεί και να γίνει ικανό γι' αυτή την αποστολή. Μιλάω για το κοινωνικό στρώμα που λέγεται προλεταριάτο.

[…]

3. […] Προτιμούμε να υποθέτουμε, ότι τόσο η βαρβαρότητα όσο και ο ανθρωπισμός, είναι πράγματα, που παράγονται και οργανώνονται από ανθρώπους.

Αν δεν ήταν έτσι, τότε η βαρβαρότητα θα μπορούσε να καταργηθεί με την εξόντωση (σωματικό αφανισμό) ολόκληρων τμημάτων λαού - και είναι σαφές, ότι μονάχα η κατάργηση της βαρβαρότητας κάνει δυνατό τον ανθρωπισμό: Το ιδανικό μιας νησίδας ανθρωπισμού, που θα εξακολουθεί να υφίσταται μέσα στη βαρβαρότητα είναι απέραντα επικίνδυνο.

Ο καθένας πάντοτε διαπίστωνε και διαπιστώνει, ιδιαίτερα καθαρά τώρα τελευταία, ότι η βαρβαρότητα δεν ανέχεται με κανέναν τρόπο τέτοιες νησίδες και έχει όλη τη δύναμη να τις καταστρέφει.

[…]

4. […] Για να μπορέσουμε να δράσουμε –και πρέπει να δράσουμε– είναι ανάγκη να δούμε αυτό το φαινόμενο σαν έργο ανθρώπων κι αυτό είναι ευκολότερο, αν χρησιμοποιήσει κανείς κοινωνικά κριτήρια. Μ' αυτά τα κριτήρια βλέπουμε ένα μικροαστικό στρώμα, που άρπαξε την κρατική εξουσία και επιδιώκει με τη βία την ενοποίηση των πάντων με τη μορφή ενός έθνους.

[…]

Η αντίληψη ότι είναι δυνατόν με τη βία να αλλοτριωθούν άλλοι άνθρωποι και ομάδες ανθρώπων, να γίνουν αντικείμενο εκμετάλλευσης και θύματα ενός καταλυτικού ανταγωνισμού, προέρχεται από το ιδιωτικό κύκλωμα αντιλήψεων της μικροαστικής τάξης. Ακριβώς σε μια τέτοια συμπεριφορά στηρίζεται, βέβαια, η οικονομία μας.

[…]

6. Είτε πιστεύει κανείς, ότι ο καπιταλισμός θέλει να διατηρήσει την οικονομική του εξουσία παίρνοντας με το μέρος του την κινητοποιημένη μεσαία τάξη, είτε πιστεύει ότι με τον εθνικοσοσιαλισμό η μεσαία τάξη εγκαταστάθηκε σαν κράτος σε καπιταλιστική βάση και παρεμβλήθηκε ανάμεσα στις οικονομικά αντιμαχόμενες τάξεις, μια και μέσα σ' αυτό το σύστημα δεν μπόρεσε να λυθεί το αγροτικό ζήτημα (οι δυο υποθέσεις δεν αντιφάσκουν μεταξύ τους) –ο εθνικοσοσιαλισμός μπορεί να καταπολεμηθεί μονάχα με την καταπολέμηση του καπιταλιστικού οικονομικού συστήματος.

Σ' αυτόν τον αγώνα ενάντια στον εθνικοσοσιαλισμό, σύμμαχος μπορεί να είναι μονάχα η εργατική τάξη.

Είναι αδύνατο να θέλει κανείς να καταπολεμήσει το φασισμό διατηρώντας τον καπιταλισμό, δηλαδή να ανακαλέσει τον καπιταλισμό σε μια πιο αδύνατη θέση, που ήδη είναι δοσμένη εξαιτίας της αστάθειάς της.

Απέναντι στη μόνιμη πια κρίση του ο καπιταλισμός θα επιχειρήσει να επιβληθεί με την πιο ωμή και απροσχημάτιστη μορφή του και όχι με τη μορφή ενός υποχωρητικού φιλελευθερισμού κάτω από τους «εκβιασμούς» του προλεταριάτου του.

Σε πολύ μικρό χρονικό διάστημα ολόκληρη η αστική τάξη θα έχει διαπιστώσει, ότι ο φασισμός είναι η καλύτερη καπιταλιστική κρατική μορφή της εποχής μας, όπως ήταν ο φιλελευθερισμός η καλύτερη μορφή κρατικής εξουσίας στον καιρό του.

Το φασισμό μπορεί να τον καταπολεμήσει μονάχα όποιος αρνιέται την ατομική ιδιοκτησία στα μέσα παραγωγής και όλα όσα συνδέονται μ' αυτήν, επομένως όποιος είναι πρόθυμος να παλέψει μαζί μ' εκείνη την κοινωνική τάξη, που πολεμάει με όλες τις δυνάμεις της ενάντια στην ατομική ιδιοκτησία.

7. Με όλο του το δίκιο χαρακτηρίζει ο Χίτλερ σαν εχθρό της εθνικοσοσιαλιστικής ενοποιητικής προσπάθειας το μαρξισμό, εκείνη την άλλη προσπάθεια, που εξετάζει τα πράγματα πολύ βαθιά, για την ενοποίηση όλων.

Αλλά, φυσικά, η βάση της διχογνωμίας δε βρίσκεται σ' αυτή την καθεαυτή τη θεωρία για ενοποίηση, αλλά στην ουσία αυτής της θεωρίας: σ' ένα πολιτικο-οικονομικό σύστημα, που κάνει τις στερήσεις των πολλών ωφέλεια για τους λίγους.

Γιατί ο καπιταλισμός δεν συντηρείται παρά την ένδεια των πολλών, συντηρείται ακριβώς από αυτή την ένδεια. Μέσα σε συνθήκες γενικής ευημερίας δε θα είχαμε μια κάποια βελτίωσή του, αλλά τον ολοκληρωτικό αφανισμό του.

Ο πιο επικίνδυνος, ο μοναδικός πραγματικός εχθρός του φασισμού είναι ο κομμουνισμός, κι αυτό το ξέρει και ο ίδιος ο φασισμός.

• Δεν είναι σωστό να κάνουμε εκτιμήσεις, για το αν ο κομμουνισμός είναι αρκετά δυνατός για ν' αντιμετωπίσει το φασισμό.

• Δουλειά δική μας είναι να δυναμώσουμε τον κομμουνισμό.

Μετά το φασισμό, το μόνο που μπορεί να τον διαδεχτεί, είναι ο κομμουνισμός και τίποτα άλλο –και έχει και σ' αυτό δίκιο ο εθνικοσοσιαλισμός.

Η κουλτούρα ή θα πέσει στο πεδίο της μάχης ή θα υπάρξει μονάχα μαζί με τον κομμουνισμό.

«Μπέρτολτ Μπρεχτ: Για την τέχνη και την πολιτική» (Σύγχρονη Εποχή)