Μποτίλια Στον Άνεμο

Για ναυαγούς που θέλουν να κολυμπήσουν. Το σημείωμα άλλοτε βιαστικό και ταραγμένο, άλλοτε φλύαρο ή λακωνικό, ακατάληπτο κι ερμητικό, κακογραμμένο κι αδέξιο, ευδιάκριτο ή ξεθωριασμένο. Μπουκαλάκια, φιαλίδια, φιάλες αερίου. Μποτίλιες, μποτίλιες, μποτίλιες... Με καθορισμένο, πάντοτε, στίγμα. Καλή στεριά, συνταξιδιώτες... Ή καλή θάλασσα.

Παρασκευή 12 Ιουλίου 2024

Πάμπλο Νερούδα (12.7.1904 – 23.9.1973), 4 Σονέτα του Έρωτα | Ισπανικό κείμενο - Μετάφραση - Σημειώσεις: Μπάμπης Ζαφειράτος - Μποτίλια Στον Άνεμο

Επέτειος γέννησης του Poeta General

Πάμπλο Νερούδα

(Pablo Neruda – Ricardo Eliécer Neftalí Reyes Basoalto)
Χιλή. 12 Ιουλίου 1904, Παράλ – 23 Σεπτεμβρίου 1973, Σαντιάγο
Σχέδιο (1ο από 2 του Νερούδα), Μπάμπης Ζαφειράτος, 23.XII.2015 (Μελάνι, 29 χ 21 εκ.)

4 Σονέτα του Έρωτα

Από τη συλλογή Cien Sonetos de Amor, 1959

Μετάφραση – Σημειώσεις
Μπάμπης Ζαφειράτος – Μποτίλια Στον Άνεμο

Πρώτη δημοσίευση - παρουσίαση, για το BookSitting, 12/7/2024

Φωτό: Ο Πάμπλο Νερούδα και η Ματίλντε Ουρούτια στο Κάπρι. © Archivo Fundación Pablo Neruda. (Πηγή: https://www.nytimes.com)

Σχέδιο (2ο από 2 του Νερούδα), Μπάμπης Ζαφειράτος, 23.IX.2016 (Μολύβι σε χαρτί, 29 χ 21 εκ.)

Πρωί

III

ΣΚΛΗΡΕ ΕΡΩΤΑ ΜΟΥ εσύ, βιολέτα, με τ’ αγκάθινο στεφάνι,
μέσα στις λόχμες που φουντώνουνε τα πάθη,
λόγχη στη θλίψη και άνθος στην οργή, πώς ήρθες
κι από ποια μονοπάτια κουμαντάρεις την ψυχή μου;

Γιατί γκρεμίζεις ξάφνου την αβάσταχτη φωτιά σου,
στα παγωμένα φύλλα, στο δικό μου μονοπάτι;
Ποιος σου ’μαθε τα βήματα που σ’ έφεραν κοντά μου;
Ποια πέτρα, ποιο άνθος, ποιος καπνός σού δείξανε πού μένω;

Η αλήθεια είναι πως τρόμαξε η φρικαλέα νύχτα,
με το κρασί της η αυγή γέμισε όλες τις κούπες
κι ο ήλιος στ’ απέραντο γλαυκό εδραίωσε τη μορφή του,

καθώς ο άκαρδος έρωτας μ’ είχε περικυκλώσει
ώσπου μ’ αγκάθια και σπαθιά άρχισε να με σφάζει,
μες στην καρδιά μου ανοίγοντας πύρινο μονοπάτι.

Μετάφραση: Μπάμπης Ζαφειράτος, Ιούλ.–Αύγ. 2021

III

ÁSPERO AMOR, VIOLETA, coronada de espinas,
matorral entre tantas pasiones erizado,
lanza de los dolores, corola de la cólera,
por qué caminos y cómo te dirigiste a mi alma?

Por qué precipitaste tu fuego doloroso,
de pronto, entre las hojas frías de mi camino?
Quién te enseñó los pasos que hasta mí te llevaron?
Qué flor, qué piedra, qué humo mostraron mi morada?

Lo cierto es que tembló la noche pavorosa,
el alba llenó todas las copas con su vino
y el sol estableció su presencia celeste,

mientras que el cruel amor me cercaba sin tregua
hasta que lacerándome con espadas y espinas
abrió en mi corazón un camino quemante.

Μεσημέρι

XXXVII

Ω, ΑΓΑΠΗ, Ω αστραπή τρελή και πορφυρή απειλή μου,
έρχεσαι ανεβαίνοντας απ’ τη δροσάτη σκάλα
στο κάστρο που με καταχνιά ο χρόνος το ’χει στέψει,
σε τοίχους που ξεθώριασαν καρδιάς αμπαρωμένης.

Κανείς δεν θα το μάθαινε πως μόνο όλη η γλύκα
ήταν που κρύσταλλα όρθωσε γερά σαν πολιτείες
το αίμα έσκαβε σήραγγες γεμάτες δυστυχία
κι η βασιλεία του δε θα γκρέμιζε ποτέ της το χειμώνα.

Γι’ αυτό, έρωτά μου, η σάρκα σου, το στόμα σου, το φως σου,
οι λύπες σου ήταν προίκα της ζωής, ήτανε δώρα,
τα ιερά τα δώρα της βροχής μα και της φύσης

που παίρνει και μεστώνει ενός σπυριού το μέγα βάρος,
την κρυφή τρικυμία του κρασιού μες στα κελάρια,
την πυρκαγιά των δημητριακών μέσα στο χώμα.

Μετάφραση: Μπάμπης Ζαφειράτος, Σεπ. 2021

Πορφυρή απειλή: Ισπ. amenaza purpúrea. Εχινάκεια η στενόφυλλη ή Πορφυρή εχινάκεια: Εντυπωσιακό φυτό με μωβ-πορφυρά (Purpúrea = πορφύρα· κοκκινωπό-μοβ) φύλλα και ακανθώδη (εχίνο) κεντρικό δίσκο. Αναφορά στην κοκκινομάλλα και σγουρομάλλα Ματίλντε.

Για το σπάνιο χρώμα των μαλλιών της αγαπημένης βλ. από τον σύνδεσμο της 23 Σεπ. 2022, κάτω, και το Σονέτο LXXVI για το πορτρέτο της, φιλοτεχνημένο από τον Διέγο Ριβέρα:

ΜΕ ΥΠΟΜΟΝΗ ΓΑΪΔΟΥΡΙΝΗ ο Διέγο ο Ριβέρα
στα χρώματά του έψαχνε το σμαραγδί του δάσους,
το βερμιγιόν, το απρόσμενο, το αιμάτινο λουλούδι,
σύναζε στο πορτρέτο σου το φως όλου του κόσμου.

XXXVII

OH AMOR, OH rayo loco y amenaza purpúrea,
me visitas y subes por tu fresca escalera
el castillo que el tiempo coronó de neblinas,
las pálidas paredes del corazón cerrado.

Nadie sabrá que sólo fue la delicadeza
construyendo cristales duros como ciudades
y que la sangre abría túneles desdichados
sin que su monarquía derribara el invierno.

Por eso, amor, tu boca, tu piel, tu luz, tus penas,
fueron el patrimonio de la vida, los dones
sagrados de la lluvia, de la naturaleza

que recibe y levanta la gravidez del grano,
la tempestad secreta del vino en las bodegas,
la llamarada del cereal en el suelo.

Απόγευμα

ΓΥΑΛΙΑ ΣΥΝΤΡΙΜΜΙΑ, ΑΓΡΙΑΓΚΑΘΑ και θρήνος και αρρώστιες
μέρα και νύχτα πολιορκούν της ευτυχίας το μέλι·
τα οχυρά ανίσχυρα, τα τείχη, τα ταξίδια:
η δυστυχία διαπερνάει τα ειρηνικά όνειρά μας,

οι πίκρες πάνε κι έρχονται, φέρνουν τα πάνω κάτω
και δεν υπάρχει άνθρωπος που να μην το ’χει νιώσει
και δεν υπάρχει επέτειος και στέγη μα και φράχτης:
να πάρουμε στα σοβαρά το δεδομένο ετούτο.

Κι ούτε στον έρωτα κλειστά τα μάτια που φελάνε,
κι απ’ τις σαπρές πληγές μακριά τ’ απόκρυφα κλινάρια,
ή απ’ όποιον τη σημαία του κερδίζει βήμα βήμα.

Γιατί η ζωή σαν ποταμός ξεσπάει με στραπάτσα
και ματωμένη σήραγγα ανοίγει και μας βλέπουν
τα μάτια μιας γιγάντιας δυναστείας από πίκρες.

Μετάφραση: Μπάμπης Ζαφειράτος, Σεπ. 2021

ESPINAS, VIDRIOS ROTOS, enfermedades, llanto
asedian día y noche la miel de los felices
y no sirve la torre, ni el viaje, ni los muros:
la desdicha atraviesa la paz de los dormidos,

el dolor sube y baja y acerca sus cucharas
y no hay hombre sin este movimiento,
no hay natalicio, no hay techo ni cercado:
hay que tomar en cuenta este atributo.

Y en el amor no valen tampoco ojos cerrados,
profundos lechos lejos del pestilente herido,
o del que paso a paso conquista su bandera.

Porque la vida pega como cólera o río
y abre un túnel sangriento por donde nos vigilan
los ojos de una inmensa familia de dolores.

Νύχτα

LXXXVIII

Ο ΜΗΝΑΣ ΜΑΡΤΗΣ γύρισε με το κρυμμένο φως του,
ψάρια πελώρια, αμέτρητα στον ουρανό γλιστράνε,
σέρνεται ύπουλα στη γη νωχελικά η ομίχλη,
τα πράγματα μες στη σιωπή ένα ένα καταρρέουν.

Μα ευτυχώς στην κρίση αυτή, στο αδέσποτο το σύμπαν
όλες τις ζωές της θάλασσας και της φωτιάς ενώνεις,
τη γκρίζα μετακίνηση στο σκάφος του χειμώνα,
και τη μορφή που ο έρωτας άφησε στην κιθάρα.

Ω έρωτα, ρόδο ολόδροσο απ’ αφρούς κι από σειρήνες,
φωτιά που με χορούς σκαλιά άυλα σκαρφαλώνει
και σε αγρύπνιας σήραγγα το αίμα σπαρταράει

έτσι που εκεί στον ουρανό τα κύματα να σβήσουν
για να ξεχάσει η θάλασσα τους λέοντες και τα δώρα
κι ο κόσμος όλος να πιαστεί μέσα σε μαύρα δίχτυα.

Μετάφραση: Μπάμπης Ζαφειράτος, Σεπ. 2021

Μάρτης – κρυμμένο φως: Στο Νότιο Ημισφαίριο το φθινόπωρο μετατοπίζεται στον Μάρτη. Βλ. επίσης Σονέτο LXXIV από τον σύνδεσμο κάτω, 12 Ιουλ. 2022. Τον μήνα Γενάρη είναι η καρδιά του καλοκαιριού· ο Αύγουστος είναι τα τέλη του χειμώνα και οι αρχές της άνοιξης.

Ο έρωτας στην κιθάρα: Η Ματίλντε Ουρούτια (Τσιγιάν, 5 Μαΐ. 1912 – Σαντιάγο, 5 Ιαν. 1985), τρίτη σύζυγος του Νερούδα, ο μεγάλος του έρωτας και μούσα του, η… δημιουργός των 100 σονέτων είχε σπουδάσει στο Εθνικό Μουσικό Ωδείο, τραγούδαγε και έπαιζε κιθάρα.

LXXXVIII

EL MES DE Marzo vuelve con su luz escondida
y se deslizan peces inmensos por el cielo,
vago vapor terrestre progresa sigiloso,
una por una caen al silencio las cosas.

Por suerte en esta crisis de atmósfera errabunda
reuniste las vidas del mar con las del fuego,
el movimiento gris de la nave de invierno,
la forma que el amor imprimió a la guitarra.

Oh amor, rosa mojada por sirenas y espumas,
fuego que baila y sube la invisible escalera
y despierta en el túnel del insomnio a la sangre

para que se consuman las olas en el cielo,
olvide el mar sus bienes y leones
y caiga el mundo adentro de las redes oscuras.

Φωτό: Ο Πάμπλο Νερούδα και η Ματίλντε Ουρούτια στο ερωτικό τους καταφύγιο στην Ίσλα Νέγρα. Λεπτομέρειa φωτογραφίας που κοσμεί το εξώφυλλο του βιβλίου της Ματίλντε, Η ζωή μου με τον Πάμπλο Νερούδα, 1986