*
Από την εκδήλωση του ΚΚΕ και της ΚΝΕ για την τεχνητή νοημοσύνη σε συνθήκες πολεμικής οικονομίας
*
Με το διάλογο δυναμώνουμε τις θέσεις της ΚΕ του ΚΚΕ για το 22ο Συνέδριο, έχοντας ως άξονα την αντιμονοπωλιακή, αντικαπιταλιστική και αντιιμπεριαλιστική πάλη. Χρειάζεται ωστόσο συνεχής επαγρύπνηση και συστηματική αποκάλυψη όλων των συστημικών πολιτικών εμπλοκής στα ιμπεριαλιστικά σχέδια, που οι πολιτικοί βραχίονες της αστικής δημοκρατίας προσπαθούν να τα εξωραΐσουν με τη μορφή είτε εναλλακτικών πολιτικών προσέγγισης, είτε μέτρων απατηλής ασφάλειας και κάλπικης σταθερότητας. Δηλαδή πολιτικών και μέτρων που στοχεύουν όχι μόνο στον εγκλωβισμό των εργατικών και λαϊκών τάξεων, αλλά και στην υπονόμευση της ταξικής συνείδησης. Και που, συνακόλουθα, επιχειρούν τον εκ προθέσεως εκμαυλισμό του λαϊκού κινήματος, όπως και την υποκατάσταση της ταξικής συνείδησης με αποϊδεολογικοποιημένες, απολίτικες και ανιστόρητες πρακτικές εξαπάτησης.
Μια από τις κύριες πρακτικές εξαπάτησης είναι η ιμπεριαλιστική εξαγγελία από την Ε.Ε. του προγράμματος μαμούθ “ReArm Europe” (Επανεξοπλίστε την Ευρώπη) ύψους 800 δισ. ευρώ, που συνοδεύτηκε από συντονισμένη καλλιέργεια εφησυχασμού και παραπλάνησης. Η Ε.Ε, εντάσσοντας το πρόγραμμα στους ιμπεριαλιστικούς σχεδιασμούς της, κατευθύνει την οικονομία προς τους ΝΑΤΟϊκούς στόχους, διοχετεύοντας —μαζί με το χρηματοδοτικό πρόγραμμα "SAFE"—ένα περίπου τρισεκατομμύριο ευρώ στις πολεμικές βιομηχανίες.
Ως αποτέλεσμα της όξυνσης των ενδοκαπιταλιστικών ανταγωνισμών κατά το πρώτο τέταρτο του 21ου αιώνα, τα ιμπεριαλιστικά στρατόπεδα εντείνουν τη συνολικότερη στροφή στην πολεμική οικονομία και την προπαρασκευή για το ενδεχόμενο γενικευμένης στρατιωτικής σύγκρουσης. Άλλωστε, τα ίδια τα στοιχεία της ΕΕ αποδεικνύουν τη στροφή στην πολεμική οικονομία. Για παράδειγμα, μέσα σε μια τριετία (2021-2024) οι συνολικές στρατιωτικές δαπάνες των κρατών- μελών της Ε.Ε αυξήθηκαν κατά 37%. Το 2024 άγγιξαν περίπου τα €343 δισεκατομμύρια, ενώ αναμένεται το 2025 να φτάσουν τα €381 δισεκατομμύρια το 2025, γεγονός που ισοδυναμεί με το 2,04% του ΑΕΠ της Ε.Ε.
Επιπρόσθετα, οι συνολικές στρατιωτικές δαπάνες των μελών του ΝΑΤΟ ήταν περίπου 1,506 τρισεκατομμύρια δολάρια ή περίπου το 55% των παγκόσμιων στρατιωτικών δαπανών, οι οποίες ανήλθαν το 2024 σε περίπου 2,7 τρισεκατομμύρια δολάρια. Ειδικότερα όμως τα 23 μέλη της Ε.Ε, που είναι και μέλη του ΝΑΤΟ, δαπανούν περίπου το 12% των συνολικών παγκόσμιων στρατιωτικών δαπανών.
Συνολικά, οι τρέχουσες στρατιωτικές δαπάνες της Ευρώπης είναι σχεδόν τετραπλάσιες από αυτές της Ρωσίας, την ώρα που 94 εκατομμύρια άνθρωποι στην ΕΕ ζουν σε συνθήκες φτώχειας ενώ γίνονται τεράστιες περικοπές στους κοινωνικούς τομείς (υγεία, εκπαίδευση, πολιτισμός, περιβάλλον κλπ). Και όπου το πλουσιότερο 10% των 36 κρατών της ηπείρου κατέχει το 67% του πλούτου, ενώ το φτωχότερο μισό των ενηλίκων μόνο το 1,2%.
Από τη σκοπιά του ιστορικού υλισμού, ο πόλεμος και η στρατιωτική τεχνολογία δεν συνιστούν παρεκκλίσεις από την λειτουργία του καπιταλιστικού τρόπου παραγωγής, αλλά δομικές του εκφάνσεις. Ο Μαρξ τόνισε ότι η καπιταλιστική παραγωγή προϋποθέτει την αέναη συσσώρευση και επέκταση του κεφαλαίου, γεγονός που οδηγεί αναπόφευκτα σε κρίσεις υπερσυσσώρευσης, καταστροφής και βίας.
Σήμερα, σε συνθήκες κεφαλαιοκρατικής κρίσης και ενδοϊμπεριαλιστικών ανταγωνισμών, η σκέψη του Μαρξ παραμένει σημαντικά διαχρονική για την ενίσχυση της ιδεολογικής και πολιτικής πάλης ενάντια στο καπιταλιστικό σύστημα και τους μηχανισμούς ή/και τα εργαλεία που αυτό επιβάλλει για τη διεύρυνση-επέκταση και ανάπτυξη της κερδοφορίας και, βέβαια, της ταξικής κυριαρχίας. Μέσα σε αυτό το πλαίσιο, η πολεμική οικονομία, η Τεχνητή Νοημοσύνη (ΤΝ), η στρατιωτικοποίηση του διαστήματος, της τεχνολογίας και της επιστήμης αποτελούν μηχανισμούς επιβίωσης του συστήματος, εργαλεία για την επέκταση της κερδοφορίας και της ταξικής κυριαρχίας.
Ο Μαρξ στο Κεφάλαιο υπογράμμιζε πως «η συσσώρευση του κεφαλαίου είναι η διεύρυνση του κεφαλαίου. Η λειτουργία του κεφαλαίου προϋποθέτει τη συνεχή επέκταση της κλίμακας παραγωγής» (Το Κεφάλαιο», Τόμος 1 (Κεφάλαιο 24: Η λεγόμενη πρωταρχική συσσώρευση —Marx, Das Kapital, Bd. I, MEW 23, σ. 619).
Στα δε Grundrisse έδειχνε ότι το κεφάλαιο έχει ως εσωτερική ορμή τη διαρκή επέκταση: «Το κεφάλαιο είναι από τη φύση του ατέρμονα κίνημα, χωρίς όρια... Η αξία, ως κεφάλαιο, δεν έχει άλλο σκοπό παρά τη δική της αυτοεπέκταση» (Notebook IV, MEW 42, σ. 321 κ.ε.).
Όταν επομένως η καπιταλιστική ανάπτυξη κι ‘επέκταση συναντά τα όριά της, ο πόλεμος λειτουργεί ως εκτονωτική βαλβίδα που ανακυκλώνει την κρίση. Μέσω της καταστροφής υλικών αξιών και της αναδιοργάνωσης των παραγωγικών δυνάμεων, δημιουργούνται νέες δυνατότητες επέκτασης, επένδυσης και εκμετάλλευσης.
Η σύγχρονη οικονομία του πολέμου βασίζεται σε αυτή τη “λογική”: η κρατική χρηματοδότηση εξοπλισμών, ερευνών και τεχνολογικών καινοτομιών λειτουργεί ως μηχανισμός απορρόφησης πλεονάζοντος κεφαλαίου.
Η Τεχνητή Νοημοσύνη (ΤΝ) εισάγει μια νέα διάσταση σε αυτή τη διαδικασία. Οι ρομποτικές μηχανές, τα δίκτυα επιτήρησης και οι αλγόριθμοι ανάλυσης δεδομένων αποτελούν εργαλεία αύξησης της στρατιωτικής αποτελεσματικότητας, αλλά και μέσα κοινωνικού ελέγχου.
Συνολικά, η Τεχνητή Νοημοσύνη (ΤΝ) γίνεται η καθοριστική τεχνολογία της εποχής μας. Ο κύκλος αγοράς της αναμένεται ν `αγγίξει τα 827 δισεκατομμύρια δολάρια μέχρι το 2030. Μια πρόσφατη έκθεση του ΟΗΕ για το Εμπόριο και την Ανάπτυξη (UNCTAD) προβλέπει ότι η παγκόσμια αγορά ΤΝ θα εκτοξευθεί από τα 189 δισεκατομμύρια δολάρια που ήταν το 2023, σε 4,8 τρισεκατομμύρια δολάρια το 2033 —δηλαδή 25πλάσια αύξηση σε μόλις μια δεκαετία.
Μια άλλη έκθεση (Grand View Research) αναφέρει ότι το μέγεθος της παγκόσμιας αγοράς ΤΝ στην στρατιωτική βιομηχανία εκτιμήθηκε σε 9,31 δισεκατομμύρια δολάρια ΗΠΑ το 2024, ενώ προβλέπεται να φτάσει τα 19,29 δισεκατομμύρια δολάρια ΗΠΑ μέχρι το 2030.
Παράλληλα, η αγορά τεχνητής νοημοσύνης για την αεροδιαστημική και τους εξοπλισμούς στο διάστημα προβλέπεται να ξεπεράσει τα 44 δισεκατομμύρια δολάρια ΗΠΑ έως το 2030, με σύνθετο ετήσιο ρυθμό ανάπτυξης (CAGR) περίπου 8,8%-9,8% από το 2024 έως το 2030.
Είναι φανερό πως ο μονοπωλιακός καπιταλισμός, με τη συγκέντρωση της παραγωγής και της τεχνολογικής γνώσης στα χέρια λίγων υπερεθνικών ομίλων, μετασχηματίζει την τεχνολογική εξέλιξη σε όργανο οικονομικής και στρατιωτικής κυριαρχίας.
Αναφερόμαστε στη στρατιωτικοποίηση της τεχνολογίας, δηλαδή σε μια διαδικασία, κατά την οποία η έρευνα, η καινοτομία και η βιομηχανική ανάπτυξη καθοδηγούνται από στρατηγικές ανάγκες του κεφαλαίου και των κρατικών μηχανισμών που το υπηρετούν. Η σύγχρονη τεχνολογική επανάσταση —από την τεχνητή νοημοσύνη και την κυβερνοασφάλεια έως τη ρομποτική και τη βιοτεχνολογία— ενσωματώνεται στη στρατηγική της οικονομίας του πολέμου, παράγοντας νέα μέσα επιτήρησης, καταστολής και στρατιωτικής επέμβασης.
Με άλλα λόγια τεχνολογία και έρευνα, είναι στρατευμένες στα σχέδια των ιμπεριαλιστών, καθιστώντας τον πόλεμο μορφή αναπαραγωγής του κεφαλαίου. Στο πλαίσιο αυτό, τα μονοπώλια της ψηφιακής οικονομίας (όπως οι κολοσσοί της πληροφορικής, της ενέργειας και των επικοινωνιών) λειτουργούν ως κρίσιμοι εταίροι των στρατιωτικών δομών του αστικού κράτους, εξασφαλίζοντας τεράστια κέρδη μέσω συμβολαίων με την πολεμική βιομηχανία και τα καθ`ύλη αρμόδια υπουργεία αλλά και το ΝΑΤΟ.
Συντρόφισσες και Σύντροφοι,
Το ΝΑΤΟ στη Σύνοδο Κορυφής της Μαδρίτης το 2022, υιοθέτησε ένα έγγραφο στρατηγικής, βάσει του οποίου στρατιωτικοποιεί την επιστήμη και, συνακόλουθα, την πολιτική της ευρωπαϊκής ηπείρου, σχεδιάζοντας παράλληλα κλιμάκωση του πολέμου σε διάφορες περιφέρειες ανά την υφήλιο. Προσηλωμένη ιδιαίτερα στον Ινδο-Ειρηνικό και στην Ανταρκτική -αλλά και στις συγκρούσεις σε Ουκρανία, Αφρική και Μέση Ανατολή- η ιμπεριαλιστική λυκοσυμμαχία υλοποιεί αφενός το, υπό την προεδρία της πρώην ΥΠΕΞ των ΗΠΑ Μαντλίν Ολμπράιτ, στρατηγικό σχεδιασμό του 2010 («NATO's Active Engagement, Modern Defence»), αφετέρου τις προτάσεις της έκθεσης «NATO 2030: United for a New Era», που κατατέθηκαν στη Σύνοδο Κορυφής του 2021.
Στη συγκεκριμένη σύνοδο, η χρήση της φράσης «Southern Flank» συνδέεται τόσο με την τεχνητή νοημοσύνη και κβαντική τεχνολογία, όσο και με τον ρόλο του ΝΑΤΟ ως υπερεθνικής οντότητας.
Διόλου τυχαίο πως λίγο μετά τη σύνοδο, ο τότε ΥΠΕΞ των ΗΠΑ, Άντονι Μπλίνκεν, άρχισε να χρησιμοποιεί τους πολύ επικίνδυνους για τη σημασία τους όρους “ΝΑΤΟικό έδαφος” και “ΝΑΤΟικά σύνορα”.
Από εκεί εκκινούν και οι απαράδεκτες δηλώσεις του πρωθυπουργού Κ. Μητσοτάκη, ο οποίος, σε μια προσπάθεια να παρουσιάσει ως εγγυητές της ασφάλειας και σταθερότητας των ελληνικών συνόρων το ΝΑΤΟ, χαρακτήρισε (01/2023) ΝΑΤΟϊκά τα νησιά του Αιγαίου. Ταυτόχρονα, αποκάλεσε την εθνική κυριαρχία «σχετική έννοια», προαναγγέλλοντας υποχωρήσεις στο όνομα της αστικής διαπραγμάτευσης. Να σημειωθεί ότι ΝΔ - ΣΥΡΙΖΑ – ΠΑΣΟΚ και λοιποί συστημικοί, από κοινού στηρίζουν επίμονα τον στόχο της εν λόγω “ΝΑΤΟϊκής συνοχής” και της εμπλοκής στους σχεδιασμούς με λιγότερα ή περισσότερα «ανταλλάγματα» για την αστική τάξη.
Σε κάθε περίπτωση, η νέα στρατηγική του ΝΑΤΟ έχει πλέον θέσει ως ύψιστη προτεραιότητα την ηγεμονία του ευρωατλαντισμού επί του κυβερνοχώρου, ενσωματώνοντας ολιστικά στους ιμπεριαλιστικούς στόχους τις τεχνολογίες αιχμής: Την τεχνητή νοημοσύνη και την κβαντική τεχνολογία.
Ήδη στο συνέδριο «Quantum Conference» της Κοπεγχάγης το 2023, ο τότε γενικός γραμματέας του ΝΑΤΟ, Γενς Στόλτενμπεργκ, μίλησε για υιοθέτηση νέων τεχνολογιών μέσα από συνεργασίες δημόσιου, ιδιωτικού και ακαδημαϊκού τομέα.
Σε αυτό το πλαίσιο, πάνω από 40 αμερικανικά και ευρωπαϊκά πανεπιστήμια, ερευνητικά ιδρύματα, ινστιτούτα και διεπιστημονικές ομάδες συμμετέχουν στα πεδία τεχνητής νοημοσύνης, κβαντικής τεχνολογίας και βιοτεχνολογίας μέσω ΝΑΤΟϊκών εργαστηρίων, οργανισμών και προγραμμάτων, όπως το “Πρόγραμμα Επιστήμη για την Ειρήνη και την Ασφάλεια” (SPS).
Πρόδηλα, το ΝΑΤΟ λειτουργεί ως μηχανισμός στρατιωτικής και τεχνολογικής συσσώρευσης, καθώς κατευθύνει κεφάλαια και τεχνολογία προς συγκεκριμένες βιομηχανίες, κυρίως ισχυρούς ομίλους της πολεμικής βιομηχανίας (Lockheed Martin, MBDA, BAE, Thales). Επιπλέον, οι στρατιωτικές του πρωτοβουλίες (λογουχάρη, η ESSI — European Sky Shield Initiative) δεν είναι απλώς “αμυντικές” αλλά υπηρετούν την ενίσχυση της συγκέντρωσης κεφαλαίου σε ολιγοπωλιακούς φορείς στρατιωτικής τεχνολογίας. Μέσω λοιπόν του ΝΑΤΟ, η τεχνολογία και τα οπλικά συστήματα “διεθνοποιούνται”, δημιουργώντας ένα παγκόσμιο δίκτυο παραγωγής και συντήρησης στρατιωτικού εξοπλισμού που αυξάνει τα κέρδη των μεγάλων βιομηχανιών. Η στρατιωτική συνεργασία και οι κοινές προμήθειες καθιστούν τα κράτη όργανα υπεράσπισης των συμφερόντων της κυρίαρχης τάξης. Ταυτόχρονα, η χρηματοδότηση από κράτη και ΝΑΤΟ επιστημονικών ερευνητικών κέντρων (π.χ., DARPA, ESA) και μεγάλου αριθμού πανεπιστημίων -στα οποία συγκαταλέγονται και ελληνικά- οδηγεί σε μετατροπή της επιστήμης σε εργαλείο παραγωγής στρατιωτικής ισχύος.
Αυτή η σχέση δημιουργεί ένα “διπλό κέρδος” για το κεφάλαιο: Η επιστήμη παράγει τεχνολογικές καινοτομίες (π.χ., ραντάρ, πύραυλοι, αεροδιαστημικά συστήματα) που αυξάνουν την στρατιωτική υπεροχή. Από την άλλη, η ίδια η επιστημονική γνώση γίνεται εμπορικά εκμεταλλεύσιμη για ιδιωτικές εταιρείες, αυξάνοντας τη συσσώρευση κεφαλαίου.
Σε αυτό το πλαίσιο, η στρατιωτικοποίηση της επιστήμης σηματοδοτεί την έντονη σύνδεση τεχνολογίας και κεφαλαίου. Όπου η επιστήμη κάθε άλλο παρά ουδέτερη είναι, αφού κατευθύνεται προς στρατηγικούς και εμπορικούς σκοπούς του κεφαλαίου και των κρατών που το εκπροσωπούν.
Με πυρήνα λοιπόν τα συμφέροντα της αστικής τάξης και τα επικίνδυνα ευρωατλαντικά σχέδια -που έχουν για «κορόνα» τους τόσο η κυβέρνηση της ΝΔ, όσο ο ΣΥΡΙΖΑ και τ`άλλα αστικά κόμματα-, και με άξονα ψευδεπίγραφες ή/και προσχηματικές δράσεις ασφάλειας, το οικοδόμημα της πολεμικής οικονομίας υψώνεται επικίνδυνα την ώρα που κατεδαφίζονται προκλητικά οι δαπάνες για Υγεία, Παιδεία, Πολιτισμό και Πρόνοια. Πρόσφατα, ο Άντριους Κουμπίλιους, επίτροπος της ΕΕ για την “Άμυνα και το Διάστημα”, χαρακτήρισε μoνόδρομο τη διανομή των αδιάθετων κονδυλίων του Ταμείου Ανάκαμψης υπέρ της ενίσχυσης της “άμυνας” της ΕΕ. Το βέβαιο είναι πως ο πόλεμος μετασχηματίζεται σε μόνιμη οικονομική συνθήκη για τον ιμπεριαλισμό, εξού και η στρατιωτικοποίηση διαποτίζει κάθε σφαίρα της παραγωγής και του βιόκοσμου.
Συντρόφισσες και Σύντροφοι,
Ο Λένιν, στο έργο του ανέλυσε τη συγχώνευση του βιομηχανικού και χρηματοπιστωτικού κεφαλαίου υπό την προστασία του κράτους. Το αποτέλεσμα ήταν η ανάδυση ενός μονοπωλιακού καπιταλισμού, όπου η στρατιωτική ισχύς λειτουργεί ως εγγύηση για την οικονομική κυριαρχία.
Σήμερα, το “στρατιωτικο-βιομηχανικό σύμπλεγμα” δεν περιορίζεται στις παραδοσιακές βιομηχανίες όπλων, αλλά επεκτείνεται στις επιχειρήσεις υψηλής τεχνολογίας και δεδομένων — από τη SpaceX, την DeepL, την Palantir έως τη Mistral και την Coreweave.
Ήδη γνωρίζουμε τα πρώτα επτά AI Factories που αντιπροσωπεύουν επένδυση 1,5 δισεκατομμυρίων ευρώ, και τα οποία συνδυάζουν εθνική και κοινοτική χρηματοδότηση μέσω του προγράμματος Horizon Europe ή Digital Europe για υποδομές τεχνητής νοημοσύνης.
Στα εν λόγω επτά επιλεγμένα εργοστάσια τεχνητής νοημοσύνης, που δημιουργούν κόμβους έρευνας και τεχνολογίας, συμμετέχουν 15 κράτη μέλη, επιχειρηματικοί όμιλοι, πανεπιστήμια -όπως του Linköping της Σουηδίας, το Πανεπιστήμιο της Στουτγάρδης-, και Κέντρα όπως το BSC AIF της Βαρκελώνης, στο οποίο έχει ενταχθεί και η Τουρκία. Το δε χρηματοδοτούμενο από την ΕΕ έργο Pharos έχει δημιουργήσει στην Ελλάδα Εργοστάσιο ΤΝ, το οποίο τροφοδοτείται από τον υπερ-υπολογιστή Daedalus.
Γενικά, τα ευρωπαϊκά εργοστάσια τεχνητής νοημοσύνης (AI Factories) συμμετέχουν στο εξοπλιστικό πρόγραμμα του διαστήματος, κυρίως μέσω συνεργασιών που επικεντρώνονται στην ανάπτυξη συστημάτων που βασίζονται στην τεχνητή νοημοσύνη για την επιτήρηση του διαστήματος και την ανάλυση δορυφορικών δεδομένων.
Η στρατιωτικοποίηση του διαστήματος αποτελεί πλέον το νέο πεδίο του ιμπεριαλιστικού ανταγωνισμού. Οι χώρες της ιμπεριαλιστικής αλυσίδας δεν συγκρούονται απλώς για γεωπολιτική επιρροή, αλλά και για τον έλεγχο των τεχνολογικών μέσων παραγωγής του 21ου αιώνα: των δορυφορικών δικτύων, της ΤΝ και των επικοινωνιακών υποδομών.
Επιβεβαιώνεται έτσι πλήρως η λενινιστική θέση περί συγχώνευσης κράτους και μονοπωλίων: οι κυβερνήσεις λειτουργούν ως θεσμικοί μηχανισμοί εξυπηρέτησης του κεφαλαίου, διοχετεύοντας δημόσιους πόρους σε ιδιωτικές εταιρείες με πρόσχημα την “εθνική ασφάλεια”. Όπως βέβαια επιβεβαιώνεται και η ανάλυση του Μαρξ για την πρωταρχική συσσώρευση, όπου η βίαιη απαλλοτρίωση γης και εργασίας αποτέλεσε τη θεμελίωση του καπιταλιστικού τρόπου παραγωγής.
Σήμερα, το διάστημα διαδραματίζει ανάλογο ρόλο ως νέα σφαίρα πρωταρχικής συσσώρευσης και ως σύγχρονο πεδίο απαλλοτρίωσης και εμπορευματοποίησης. Οι διαστημικοί πόροι, οι τροχιές και οι δορυφορικές συχνότητες αντιμετωπίζονται ως νέα πεδία ιδιωτικής εκμετάλλευσης, ενώ η ΤΝ καθιστά δυνατή την αυτοματοποίηση της επιτήρησης και της εξόρυξης. Πρόκειται σαφώς για μια νέα μορφή ιμπεριαλισμού, όπου η εξουσία δεν ασκείται μόνο εδαφικά, αλλά τεχνολογικά και διαστημικά. Στο πρώτο ήμισυ του 21ου αιώνα οι διεθνείς βεξελίξεις σημαδεύονται από την απάνθρωπη επιχείρηση του ιμπεριαλισμού να επιβάλει τη "νέα τάξη πραγμάτων" σε όλο τον κόσμο.
Ο Λένιν ανέλυσε την ουσία και τις νομοτέλειες του ιμπεριαλισμού στο έργο του πιστεύοντας, μεταξύ άλλων ότι “μπορεί και πρέπει να δοθεί διαφορετικός ορισμός του ιμπεριαλισμού, αν πάρουμε υπόψη (….) την ιστορική θέση του δοσμένου σταδίου του καπιταλισμού σε σχέση με τον καπιταλισμό Γενικά”. Η λενινιστική θεωρία για τον ιμπεριαλισμό βοηθά να κατανοηθεί και ερμηνευτεί η στρατιωτικοποίηση του διαστήματος.
Ειδικότερα, με τις νέες ψηφιακές και κβαντικές τεχνολογίες αιχμής, διευρύνεται η χωρική διάσταση της Φύσης. Συνολικά ο ιμπεριαλισμός στην εποχή μας συνδέεται με τη δυνατότητα ισχυρών αστικών κρατών ν`ασκούν έλεγχο ή/και κυριαρχία σε εξωγήινους πόρους και χώρους. Όπου ο ενδομονοπωλιακός ανταγωνισμός σε διαπλανητικό επίπεδο διαμορφώνει πλέον ένα σύνθετο και ιεραρχικό σύστημα ανισότιμης αλληλεξάρτησης και προνομίων με “θύμα” συνολικά την παγκόσμια εργατική τάξη.
Το διάστημα, μετατρέπεται σε αγορά νέας μορφής — μια αγορά που θεμελιώνεται στη στρατιωτική ισχύ και στην τεχνολογική επιβολή.
Διόλου τυχαίο πως η επέκταση της στρατιωτικοποιημένης τεχνολογίας συνοδεύεται από έναν νέο αστικο-ιδεολογικό μανδύα, τον λεγόμενο “τεχνολογικό ουμανισμό”. Πρόκειται για το αστικό αφήγημα σύμφωνα με το οποίο η πρόοδος της ΤΝ και των διαστημικών τεχνολογιών υπηρετεί δήθεν το “κοινό καλό” και την “ανθρωπότητα στο σύνολό της”. Αυτή η αφήγηση λειτουργεί στρεβλωτικά, και πάντως ως ιδεολογική ομίχλη αφού αποκρύπτει τις ταξικές σχέσεις πίσω από την τεχνολογική καινοτομία.
Το δε μύθευμα περί “ουδέτερης” τεχνολογίας υποκαθιστά τη συζήτηση για το ποιος κατέχει τα μέσα παραγωγής της γνώσης και για ποιον σκοπό αξιοποιούνται.
Με άξονα τις Θέσεις της Κ.Ε του ΚΚΕ για το 22ο Συνέδριο, χρειάζεται να μελετήσουμε ακόμα πιο βαθιά την επέκταση του καπιταλισμού στον διαπλανητικό χώρο αφού μεταξύ άλλων εμπεδώνει μια διαστημική οικονομία (γνωστή ως NewSpace), που στηρίζεται στο σύμπλεγμα “πολεμική βιομηχανία - όμιλοι τεχνολογίας - πολεμική βιομηχανία - πανεπιστήμια”.
Η Morgan Stanley εκτιμά ότι η παγκόσμια διαστημική οικονομία/βιομηχανία μπορεί να δημιουργήσει έσοδα πέραν του 1 τρισεκατομμυρίου δολαρίων ΗΠΑ μέχρι το 2040. Η εν λόγω οικονομία, ως συστατικό στοιχείο της οικονομίας πολέμου, δεν αποτελεί παρέκκλιση ή προσωρινό φαινόμενο, αλλά δομικό χαρακτηριστικό του ιμπεριαλιστικού σταδίου στρατιωτικοποίησης του διαστήματος, της τεχνολογίας και της επιστήμης. Πέραν τούτου, εμπορευματοποίηση και στρατιωτικοποίηση του διαστήματος δημιουργούν μια νέα αντίληψη για τη σχέση του ανθρώπου με τη φύση, ανάλογη μ`εκείνη της βιομηχανικής εποχής.
Στο “Κεφάλαιο” ο Μαρξ χρησιμοποιεί επανειλημμένα την έννοια του “μεταβολισμού” (Stoffwechsel), εντοπίζοντας τη δεινή σχέση-θέση των εργατών στην αυγή του βιομηχανικού καπιταλισμού. Είναι προς τούτο αξιοσημείωτη η επισήμανση του Μαρξ: “Επενεργώντας με την κίνηση αυτή πάνω στη φύση που βρίσκεται έξω απ' αυτόν και αλλάζοντάς την, αλλάζει ταυτόχρονα και τη δική του φύση”.
Συνολικά το διάστημα, ως η “έξω” ζώνη επένδυσης κεφαλαίων, γίνεται μέτωπο ταξικής πάλης. Πραγματικά, η καπιταλιστική διαμόρφωση των τεχνολογιών διαστήματος έχει βαθύτερες συνέπειες τόσο για τη μισθωτή εργασία όσο και για τους διαπλανητικούς πόρους. Άλλωστε υπό την ηγεμονία του κεφαλαίου και σε ταξικά διαιρεμένες και εκμεταλλευτικές κοινωνίες, οι βιομηχανίες παραγωγής τεχνολογιών διαστήματος -όπως και η ίδια η τεχνολογία- δεν είναι κοινωνικά ουδέτερες και επωφελείς για το λαό.
Αν, επομένως, η Γη στα Grundrisse αποτυπώνεται από τον Μαρξ ως “εργαστήριο” και “αρχέγονη προϋπόθεση της παραγωγής” ή ως “πρωταρχική εργαλειοαποθήκη” (στο Κεφάλαιο), τότε καταλαβαίνουμε τι μπορεί να σημαίνουν στις σημερινές συνθήκες διαστημικής επέκτασης οι διαστημικοί πόροι. Αντιλαμβανόμαστε τι ακριβώς σηματοδοτούν οι τεχνολογίες και οι υποδομές που προκύπτουν από την αυξανόμενη εξάρτηση από τα διαστημικά “περιουσιακά” στοιχεία επικοινωνίας, πλοήγησης, έρευνας κι εξοπλισμών.
Σηματοδοτούν, δίχως άλλο, τη στροφή στην πολεμική οικονομία και, συνακόλουθα, νέες θυσίες από τους λαούς για τη θωράκιση της καπιταλιστικής κερδοφορίας, τσεκούρι στις κοινωνικές δαπάνες, όπως και νέας κοπής «πράσινα» χαράτσια και άλλα αντιδραστικά «προαπαιτούμενα» που καταγράφονται στο Πολυετές Δημοσιονομικό Πλαίσιο της ΕΕ 2028 - 2034. Και, βέβαια, αντικατοπτρίζονται στα 131 δισεκατομμύρια ευρώ που αφορούν το σκέλος “Άμυνας και Διαστήματος” στο πλαίσιο του Ταμείου Ανταγωνιστικότητας.
Πορεία πολέμου επομένως χαράσσει συστηματικά η Ε.Ε μέσα από τις πολυδαίδαλες και αλληλεξαρτώμενες σχέσεις της οικονομίας πολέμου.
Και αυτή η πορεία αποτυπώνεται τα τελευταία χρόνια πιο εντατικά σε νέα πεδία επένδυσης. Τέτοια είναι τα κρατικά επενδυτικά ταμεία (SWFs), που αποτελούν μια νέα κατηγορία θεσμικών επενδυτών με σημαντική επιρροή στην παγκόσμια χρηματοπιστωτική αγορά.
Δημιουργήθηκαν στο δεύτερο ήμισυ του 20ου αιώνα, ωστόσο η ραγδαία ανάπτυξή τους από τα μέσα της πρώτης δεκαετίας του 21ου αιώνα βρίσκεται σε συνάρτηση με την οικονομία πολέμου και το καπιταλιστικό χρηματοοικονομικό σύστημα. Το σύνολο των περιουσιακών στοιχείων που διαχειρίζονταν τα παγκόσμια κρατικά επενδυτικά ταμεία (ΚΕΤ) εκτιμήθηκε από περίπου 500 δισεκατομμύρια δολάρια σε περιουσιακά στοιχεία τη δεκαετία του 1990 σε περίπου 13,7 τρισεκατομμύρια δολάρια σήμερα. Τα ΚΕΤ χρησιμοποιούνται με τρόπους που μπορεί να έχουν επιπτώσεις σε γεωπολιτικές συγκρούσεις και στην οικονομία πολέμου.
Επιπλέον, πολλά κρατικά επενδυτικά ταμεία (ΚΕΤ) χρηματοδοτούν τους τομείς της αεροδιαστημικής και των εξοπλισμών, είτε μέσω άμεσης κυβερνητικής στρατηγικής είτε μέσω έμμεσων επενδύσεων. Οι αστικές κυβερνήσεις χρησιμοποιούν όλο και περισσότερο τα ΚΕΤ για να επενδύσουν στην στρατιωτική καινοτομία είτε μεγάλων ομίλων πολεμικής βιομηχανίας όπως η Boeing, η BAE Systems και η Lockheed Martin, είτε εταιρειών τεχνολογίας που είναι κρίσιμες για την εφοδιαστική αλυσίδα της αεροδιαστημικής και των στρατιωτικών εξοπλισμών (όπως η Databricks, η Microsoft, η Apple και η NVIDIA).
Στην Ελλάδα το νέο Επενδυτικό Ταμείο (Growthfund) σχεδιάστηκε σε συνεργασία με την αμερικανική Black Rock, τον μεγαλύτερο όμιλο διαχείρισης περιουσιακών στοιχείων στον κόσμο, που η πολιτική της είναι σ `ευθυγράμμιση με την αύξηση των εξοπλιστικών δαπανών σε ολόκληρη την ΕΕ και την Ασία.
Παράλληλα, το ΝΑΤΟ αποφάσισε την ενεργοποίηση κεφαλαίων ύψους 1 δισ. δολαρίων μέσω ενός ειδικού venture capital fund, του “Ταμείου Καινοτομίας” (NIF). Το Ταμείο χρηματοδοτεί νεοφυείς επιχειρήσεις σε πεδία υψηλής τεχνολογίας και μηχανικής μ’ επίκεντρο την κβαντική τεχνολογία, τη νανοτεχνολογία, τη νευροεπιστήμη και την βιοτεχνολογία Συνολικά οι παγκόσμιες επενδύσεις στην αεροδιαστημική και τους στρατιωτικούς εξοπλισμούς διαστήματος, ανέρχονται σε εκατοντάδες δισεκατομμύρια δολάρια, με το συνολικό μέγεθος της αγοράς να εκτιμάται ότι θα ξεπεράσει το 1 τρισεκατομμύριο δολάρια μέχρι το 2029.
Μόνο οι ευρωπαϊκές επενδύσεις έφτασαν τα 106 δισεκατομμύρια ευρώ το 2024, ενώ προβλέπεται ν’ αγγίξουν τα 130 δισεκατομμύρια ευρώ στο τέλος του 2025.
Συντρόφισσες και Σύντροφοι,
Η πολεμική οικονομία αποτελεί έναν κρίσιμο τομέα καπιταλιστικής συσσώρευσης, όπου η παραγωγή στρατιωτικών αγαθών και η τεχνολογική καινοτομία συνδέονται άμεσα με τη συγκέντρωση κεφαλαίου. Η διαδικασία αυτή δεν μπορεί να θεωρηθεί παράπλευρη δραστηριότητα, αλλά κύρια μορφή αναπαραγωγής και επέκτασης κεφαλαίου μέσω στρατιωτικών συμβάσεων, κρατικών ενισχύσεων και διεθνών συμμαχιών.
Ισχυρές εταιρείες όπως η Lockheed Martin, η MBDA, η BAE Systems, η Thales, ακόμα και η ελληνική METLEN, αποτελούν χαρακτηριστικά παραδείγματα ολιγοπωλιακών φορέων που επωφελούνται από τις στρατιωτικές δαπάνες ΗΠΑ-ΕΕ-ΝΑΤΟ.
Η Lockheed Martin, για παράδειγμα, εξασφάλισε σύμβαση ύψους περίπου 24,3 δισεκατομμυρίων δολαρίων για την προμήθεια 296 μαχητικών αεροσκαφών F-35 Lightning II, ενώ επιπρόσθετα συμβόλαια συντήρησης και υποστήριξης φτάνουν τα 6,6 δισεκατομμύρια δολάρια. Η MBDA, σε συνεργασία με τη Raytheon Technologies, συμμετείχε στην πρωτοβουλία European Sky Shield Initiative (ESSI) με σύμβαση περίπου 5,6 δισεκατομμυρίων δολαρίων για αντιαεροπορικούς πυραύλους GEM-T, ενώ η Thales Group και η MBDA έχουν αναλάβει συμβάσεις για την αναβάθμιση συστοιχιών αντιαεροπορικών SAMP/T NG αξίας περίπου 600 εκατομμυρίων ευρώ. Στην Ελλάδα, η METLEN συνεργάζεται με την IVECO Defence Vehicles για την παραγωγή στρατιωτικών οχημάτων, ενώ η Naval Group συνεργάζεται με ελληνικές εταιρείες στο πλαίσιο του προγράμματος φρεγατών FDI.
Η οικονομία πολέμου και η στρατιωτικοποίηση του διαστήματος, της τεχνολογίας και της επιστήμης εκφράζουν την ιστορική τάση του καπιταλισμού προς τη διεύρυνση της εκμετάλλευσης σε νέες σφαίρες: φυσικές και τεχνολογικές. Η Τεχνητή Νοημοσύνη δεν είναι απλώς εργαλείο προόδου, αλλά μηχανισμός εντατικοποίησης της καπιταλιστικής κυριαρχίας. Οι μητροπόλεις του καπιταλισμού και ιμπεριαλισμού, συναντώνται σ’ έναν κοινό στρατηγικό στόχο: στην επέκταση του κεφαλαίου στο διάστημα. Η τεχνολογία πλέον καθίσταται “όργανο ταξικής εξουσίας”.
Σ’ αυτό το πλαίσιο, η στρατιωτικοποίηση της έρευνας και της επιστήμης αποτελεί κεντρικό στοιχείο. Η χρηματοδότηση ερευνητικών κέντρων και πανεπιστημίων από κράτη και υπερεθνικούς φορείς (ΝΑΤΟ, ESA) και την πολεμική βιομηχανία, μετατρέπει την επιστήμη σε εργαλείο στρατιωτικής ισχύος και κεφαλαιακής αναπαραγωγής. Οι ερευνητές και οι επιστημονικές υποδομές γίνονται φορείς αναπαραγωγής κεφαλαίου, ενώ η ίδια η επιστήμη υποτάσσεται στις ανάγκες στρατιωτικής υπεροχής και οικονομικής συγκέντρωσης.
Στη νέα φάση της στρατιωτικοποίησης, τα επενδυτικά funds και τα hedge funds αποκτούν κεντρικό ρόλο. Επενδύουν σε εταιρείες υψηλής τεχνολογίας και στρατιωτικού προσανατολισμού, όπως η SpaceX, η Blue Origin, η Northrop Grumman και η Lockheed Martin, συμμετέχοντας ενεργά στη χρηματοδότηση προγραμμάτων στρατιωτικών και διαστημικών τεχνολογιών. Έργα που αφορούν προηγμένα συστήματα ραντάρ, πυραύλων, αεροδιαστημικής τεχνολογίας και logistics δεν είναι ουδέτερα: η γνώση που παράγεται χρησιμοποιείται για στρατηγικούς σκοπούς και εμπορική αξιοποίηση, δημιουργώντας έναν κύκλο συσσώρευσης για τα ολιγοπώλια.
Η στρατιωτικοποίηση του διαστήματος, που μέχρι πρόσφατα θεωρούνταν καθαρά κρατική υπόθεση, μετατρέπεται σε νέο πεδίο συσσώρευσης κεφαλαίου, με τα funds να εξασφαλίζουν μερίδιο κέρδους μέσω μετοχών, συμβάσεων και εμπορευματοποίησης τεχνολογίας υψηλής στρατηγικής αξίας.
Συνολικά, η σύγχρονη οικονομία πολέμου συνδυάζει την παραγωγή όπλων, την τεχνολογική καινοτομία και την κρατική/υπερεθνική παρέμβαση, δημιουργώντας ένα πολύπλοκο δίκτυο αναπαραγωγής κεφαλαίου. Οι διαδικασίες αυτές αποδεικνύουν ότι η στρατιωτική παραγωγή δεν είναι απλώς οικονομική δραστηριότητα, αλλά στρατηγικός μοχλός ενίσχυσης της κυριαρχίας του κεφαλαίου, όπου η επιστήμη, η έρευνα και η τεχνολογία ενσωματώνονται σε μια λογική συγκέντρωσης, συσσώρευσης και διεθνοποίησης της στρατιωτικής ισχύος και στο διάστημα. Γενικά, το διάστημα αποτελεί το “νέο κόσμο” επί του οποίου εκδηλώνεται ο καπιταλιστικός έλεγχος για κυριαρχία και υπερσυσσώρευση.
Μόνο τυχαίο δεν είναι το γεγονός πως πανίσχυροι όμιλοι προετοιμάζουν την ίδρυση μιας “Διεθνούς Αρχής Ανάπτυξης του Διαστήματος”, που δεν θα διαφέρει σε λειτουργία από την Παγκόσμια Τράπεζα. Με άλλα λόγια, θα λειτουργεί ως μια διεθνή μονοπωλιακή ένωση και, συνάμα, διαστημική τράπεζα για επενδύσεις στα ιμπεριαλιστικά προγράμματα αποικισμού του διαστήματος, γεγονός που οδηγεί αναπόφευκτα σε κρίσεις, καταστροφές και βία.
Συντρόφισσες και Σύντροφοι,
Το 1517 στο έργο Querela Pacis (1517), ο Έρασμος διατυπώνει τη θέση “bellum omnium corruptor morum” (ο μεγαλύτερος διαφθορέας των ηθών είναι ο πόλεμος). Ο Ολλανδός ουμανιστής δεν περιορίζεται σε μια ανθρωπιστική καταδίκη της βίας· αποκαλύπτει κυρίως τον τρόπο με τον οποίο ο πόλεμος διαβρώνει συνειδήσεις, διαστρέφοντας την κρίση τους μέσω της ρητορικής και της προπαγάνδας. Για τον Έρασμο, οι ηγεμόνες και οι θεολόγοι της εποχής του παρουσιάζουν τους πιο άδικους πολέμους ως ιερούς, καλύπτοντας την απληστία και τη φιλοδοξία με το προσωπείο του καθήκοντος και της τιμής.
Η Εράσμια οπτική συνδέεται άμεσα με την έννοια της αγοραλογίας πολέμου (marketing of war), δηλαδή της επικοινωνιακής στρατηγικής που επιδιώκει να παρουσιάσει τον πόλεμο ως αναγκαίο, ηρωική ή ηθικά δικαιολογημένη δράση. Στον 21ο αιώνα, η πολεμική προπαγάνδα δεν λειτουργεί μόνο μέσω της πολιτικής προπαγάνδας των αστικών-συστημικών κομμάτων, αλλά και μέσω εικόνων, συναισθηματικών αφηγημάτων και συστημικών ΜΜΕ που «πουλούν» τη σύγκρουση στο κοινό όπως κάθε άλλο προϊόν. Η πολεμική επικοινωνία χρησιμοποιεί τεχνικές branding, διαχείρισης κρίσεων και αφηγηματικής κατασκευής, μετατρέποντας τη βία σε θέαμα και τη στρατιωτικοποίηση της κοινωνίας ως στοιχείο εθνικής ταυτότητας.
Υπό αυτό το πρίσμα, η αγοραλογία πολέμου αποτελεί μια σύγχρονη μορφή της διαφθοράς που ο Έρασμος είχε ήδη εντοπίσει το 1517. Όπως η ρητορική των ηγεμόνων του 16ου αιώνα ωραιοποιούσε τον πόλεμο, έτσι και η σημερινή επικοινωνιακή βιομηχανία τον κανονικοποιεί εκ μέρους του αστικού συστήματος, καθιστώντας τον ως αποδεκτό, ακόμη και ως θελκτικό πεδίο. Τον προβάλλει όχι ως μια εγκληματική βαρβαρότητα του καπιταλιστικού συστήματος και ηθική του αποτυχία αλλά ως αναπόφευκτο μέσο για ειρήνη και ασφάλεια.
Έτσι, η φράση του Έρασμου παραμένει διαχρονικά προφητική: ο πόλεμος, μεταμφιεσμένος μέσα από τα εργαλεία της επικοινωνίας και της αγοραλογίας (μάρκετινγκ), εξακολουθεί να είναι ο πιο επίμονος διαφθορέας των ανθρώπινων ηθών.
Από πολλές απόψεις ο Μαρξ και ο Λένιν συγκλίνουν με τον Έρασμο, μολονότι ανήκουν σε τελείως διαφορετικά ιστορικά και ιδεολογικά πεδία, σε τρία βασικά σημεία όσον αφορά στην κριτική τους στον πόλεμο.
Και οι τρεις πάντως θεωρούν τον πόλεμο όχι ως φυσικό φαινόμενο, αλλά ως ανθρώπινη κατασκευή που μπορεί (και πρέπει) να αποφευχθεί. Και για τους τρείς, ο πόλεμος υπηρετεί συμφέροντα ισχυρών: των μοναρχών (Έρασμος), της αστικής τάξης (Μαρξ), των ιμπεριαλιστικών κρατών (Λένιν). Ο πόλεμος - είτε ως ηθική ασθένεια (Έρασμος) είτε ως παράγωγο του καπιταλισμού και ιμπεριαλισμού (Μαρξ και Λένιν)-, διαλύει τις ανθρώπινες αξίες και τη συλλογικότητα. Αν πάντως ζούσε ο Έρασμος στον 20ο ή 21ο αιώνα, θ’ αναγνώριζε στον ιμπεριαλιστικό πόλεμο ακριβώς αυτό που ονόμασε “τον μεγαλύτερο διαφθορέα των ηθών”.
Η φράση αυτή δεν αποτελεί απλώς μια ανθρωπιστική διακήρυξη κατά της βίας, αλλά μια βαθιά ηθικοφιλοσοφική και πολιτική διάγνωση: ο πόλεμος δεν καταστρέφει μόνο σώματα και χώρες, αλλά υπονομεύει τα ίδια τα θεμέλια της ανθρώπινης ηθικότητας. Εξοικειώνει τον άνθρωπο με την ωμότητα, μετατρέποντας τη βία σε κοινωνικά αποδεκτό μέσο επίτευξης σκοπών. Ο “διαφθορέας των ηθών” δεν εκφράζεται πλέον μόνο με αιματοχυσία, αλλά με τη θεσμική και πολιτισμική κανονικοποίηση της πολεμικής στρατηγικής του ιμπεριαλισμού, που έχει ενσωματωθεί στους μηχανισμούς της παγκοσμιοποιημένης καπιταλιστικής οικονομίας.
Συνολικά, στην οικονομία πολέμου διαμορφώνεται ένα προκλητικά στρεβλό πλαίσιο όπου η ειρήνη μοιάζει λιγότερο συμφέρουσα, ενώ η βία αποκτά ιδιότητα εργαλείου οικονομικής ανάπτυξης, ασφάλειας και σταθερότητας. Αυτό το πλαίσιο σε συνθήκες όξυνσης του ιμπεριαλιστικού πολέμου, αλλοιώνει επικίνδυνα βασικές ουμανιστικές και κοινωνικές αξίες αφού η ανθρώπινη ζωή ή η ειρήνη, λογουχάρη, υποβαθμίζονται σε οικονομικούς δείκτες, η δε εξάρτηση από τη συστημική και συστηματική βία σε μέσο προόδου.
Συντρόφισσες και Σύντροφοι
Η απελευθέρωση της επιστήμης και της τεχνολογίας από τις καπιταλιστικές σχέσεις παραγωγής παραμένει βασική προϋπόθεση πολιτικής διαπάλης.
Στο πλαίσιο αυτό, οι Θέσεις της ΚΕ του ΚΚΕ για το 22ο Συνέδριο αποκτούν ειδικό βάρος για τη διαμόρφωση της αντικαπιταλιστικής- αντιμονοπωλιακής συμμαχίας. Διαμορφώνουν ταυτόχρονα ένα ισχυρό ρεύμα ιδεολογικής και πολιτικής διαπάλης αλλά και επαναστατικής κατεύθυνσης ως απάντηση στον αντικομμουνισμό, όπως και στις διάφορες ανορθολογικές και αντιεπιστημονικές θεωρίες των αστικών σχολών σκέψης που μεταμφιέζουν την οικονομία πολέμου, ενώ συγκαλύπτουν την επικίνδυνη κλιμάκωση των ενδοϊμπεριαλιστικών ανταγωνισμών και των πολεμικών συγκρούσεων.
Ενάντια στα νέα “υπερμνημόνια” πολεμικής προετοιμασίας και κρίσεων, ενάντια στην αστική στρατηγική της στρατιωτικοποίησης της εκπαίδευσης, του διαστήματος, της τεχνολογίας, της κοινωνίας και της οικονομίας, είναι ο ταξικός αγώνας, στον οποίο πρωταγωνιστεί το ΚΚΕ.
Με σημείο αναφοράς τις Θέσεις του κόμματος και το επαναστατικό του πρόγραμμα, δυναμώνουμε μεθοδικά τον καθημερινό αγώνα και τη δράση για να οργανωθεί η λαϊκή συμμαχία στο κάλεσμα της ιστορίας για τον σοσιαλισμό-κομμουνισμό.
*
Ο Κώστας Γουλιάμος είναι τακτικό μέλος της Ευρωπαϊκής Ακαδημίας Επιστημών και Τεχνών, πρώην πρύτανης Ευρωπαϊκού Πανεπιστημίου Κύπρου, ποιητής, συγγραφέας.
Ήταν υποψήφιος βουλευτής με το ΚΚΕ (Μάιος – Ιούνιος 2023).
Ιούλιος 2025: Distinguished Fellow (Διακεκριμένο Μέλος) του International Engineering and Technology Institute (IETI)
Οκτ. 2024 Βραβείο Φιλίας από τη Λαϊκή Δημοκρατία της Κίνας
Σεπ. 2023 Βραβείο “εξαιρετικής προσφοράς στη γενική εκπαίδευση”.
2021 Πανελλήνιο βραβείο ποίησης «Jean Moreas» στον Κώστα Γουλιάμο
*
Υποψήφιος ευρωβουλευτής με το ΚΚΕ στις εκλογές Ιουνίου 2024.
Ο Κώστας Γουλιάμος από την Μποτίλια Στον Άνεμο
________
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου
Σημείωση: Μόνο ένα μέλος αυτού του ιστολογίου μπορεί να αναρτήσει σχόλιο.