Ι.
Η ΠΕΡΙΠΕΤΕΙΑ του ΝΟΗΜΑΤΟΣ: Μολονότι ο Roland Barthes δεν αναφέρεται ρητά στον "Φίληβο" του Πλάτωνα, εντούτοις το έργο του για την απόλαυση του κειμένου, όπως και για το θάνατο του συγγραφέα έχει πλατωνικές ρίζες σε ό.τι αφορά στην αμφισβήτηση σταθερών νοημάτων αλλά και του ρόλου του συγγραφέα στην αποτύπωση της αλήθειας.
Ιδιαίτερα αν αναλογιστούμε πώς ο διάλογος του "Φίληβου" σχετίζεται με την απόλαυση (ηδονή) και τη γνώση. Ο Barthes δεν αναφέρει ούτε και παραπέμπει στον εν λόγω διάλογο, αν και στην "απόλαυση του κειμένου" εξετάζει την εμπειρία της ανάγνωσης ως γενεσιουργό πεδίο ευχαρίστησης και ηδονής.
Από την άλλη, στο δοκιμιακό του έργο «ο Θάνατος του Συγγραφέα» προσεγγίζει την ιδέα του Πλάτωνα περί του γραπτού κειμένου ως κάτι "νεκρό", αποκομμένο από την πραγματική πρόθεση του αρχικού ομιλητή.
Ειδικότερα ο Πλάτωνας στον «Φαίδρο» διερεύνησε την περίπλοκη και συχνά προβληματική φύση στις γραφής, Συνολικά, στις «Υποσημειώσεις στον Πλάτωνα» ο αναγνώστης κατανοεί την άμεση επιρροή του Πλάτωνα στο έργο του Barthes. Παραμένει ωστόσο η απορία για την απουσία -η ηχηρή σιωπή- του «Φίληβου» από το συνολικό του Γάλλου διανοητή.
ΙΙ.
Η ΠΕΡΙΠΕΤΕΙΑ του ΝΟΗΜΑΤΟΣ: Στην εποχή μας έχει πλέον εμπεδωθεί η κουλτούρα των “ομοιωμάτων” και, συνακόλουθα, αξιακοί κώδικες άμεσα συνδεδεμένοι με την ταχύτητα και το διαρκώς μεταβλητό.
Ειδικότερα με την κατίσχυση της τεχνητής νοημοσύνης, διανύουμε περίοδο επεκτατισμού των “ομοιωμάτων”, όπου η παραγωγή αντικαθίσταται από τους υπολογιστές, την επεξεργασία της πληροφορίας και την οργάνωση της καπιταλιστικής παραγωγής σύμφωνα με κώδικες και μοντέλα εξομοίωσης .
Ο Jean Baudrillard στο δοκίμιό του “Ομοιώματα και Προσομοίωση” (πρωτοδημοσιεύτηκε στα γαλλικά το 1981), παρουσιάζει μια συνολική θεωρία αντικατάστασης της πραγματικότητας από ομοιώματα και προσομοιώσεις σε βαθμό που -σύμφωνα με τον Γάλλο διανοητή- χάνεται συχνά η αίσθηση του πραγματικού λόγω της ύπαρξης του πλαστού.
Εν προκειμένω, η πεπονηρευμένα ανύπαρκτη αναφορά του Baudrillard στο “Συμποσίου” του Πλάτωνα προκαλεί αυθύπαρκτα, όσο κι εύλογα ερωτηματικά. Μολονότι συνολικά στο έργο του ο Baudrillard προσεγγίζει πλατωνικές έννοιες -όπως η αλληγορία του σπηλαίου- για να αντιπαραβάλει τις ιδέες του με αυτές του Πλάτωνα, εντούτοις το “Συμπόσιο” απουσιάζει από το δοκίμιό του “Ομοιώματα και Προσομοίωση”.
Το σημειώνω επειδή ακριβώς ο Baudrillard ομιλεί για την ύπαρξη του πλαστού ομοιώματος, ενώ αιώνες πρίν ο Πλάτωνας εμπλέκει στο διάλογο του “Συμποσίου” την Διοτίμα, ιέρεια από την αρχαία Μαντίνεια της Αρκαδίας, η διδαχή της οποίας αποτυπώνεται ως προλεγόμενο της θεωρίας των “ομοιωμάτων”:
“....τίκτειν οὐκ εἴδωλα ἀρετῆς, ἅτε οὐκ εἰδώλου ἐφαπτομένῳ, ἀλλὰ ἀληθῆ, ἅτε τοῦ ἀληθοῦς ἐφαπτομένῳ...” (να γεννήσει όχι πλαστά ομοιώματα αρετής, μια και δεν έρχεται σ᾽ επαφή με ομοιώματα, αλλά αυθεντικά δημιουργήματα, μια και έρχεται σ᾽ επαφή με την αληθινή αρετή-----212a απόδοση, Η. Σπυρόπουλος).
Σε μια εποχή πολιτικού και πολιτισμικού υβριδισμού, κατά την οποία γίνονται πιο δυσδιάκριτα τα όρια μεταξύ του πραγματικού και της απομίμησής του (αντιγράφου), μια ερμηνευτική προσέγγιση που ν’ αναδεικνύει το σύστημα “διασποράς” των ιδεών, ήτοι την περιπέτεια του νοήματος, είναι αναγκαία.
Η ραγδαία εξέλιξη της τεχνητής νοημοσύνης, σε αντίθεση με προηγούμενες τεχνολογίες, προκαλεί την επανεξέταση των στοχασμών του Walter Benjamin σχετικά με τη μηχανική αναπαραγωγή, της έννοιας της différance του Jacques Derrida και της έννοιας των simulacra του Jean Baudrillard, λαμβάνοντας ωστόσο υπόψη πρωθύστερες εννοιολογήσεις και θεωρίες πέρα από κέντρα και μητροπόλεις του πολιτισμικού ηγεμονισμού.
Άλλωστε η σκέψη, οι ιδέες και οι πεποιθήσεις ως υλικός πολιτισμός είναι ιστορικοποιημένες: με άλλα λόγια, δεν γίνονται ούτε και παράγονται σε ιστορικό και κοινωνικό κενό.
Εταιρία Λογοτεχνών Θεσσαλονίκης Ένωση Μεσσήνιων Συγγραφέων Εταιρεία Συγγραφέων - Hellenic Authors Society Τεύκρος Ανθίας Πολιτιστικός Όμιλος Θεατρικός Όμιλος Λυκείου Μεσσήνης
*
Η Απαξίωση της Ανάγνωσης
Ένα κρίσιμο ζήτημα: η απαξίωση της ανάγνωσης. Πρόκειται για φαινόμενο που οφείλεται σε μια αντικειμενική αλληλουχία κοινωνικών, τεχνολογικών και πολιτισμικών παραγόντων. Με την κατίσχυση της ψηφιακής κουλτούρας και των μέσων κοινωνικής δικτύωσης, οι άνθρωποι εστιάζουν κυρίως στο οπτικό και γρήγορο περιεχόμενο, γεγονός που μειώνει την παρατεταμένη συγκέντρωση και το στοχασμό. Πραγματικά, η συνεχής εναλλαγή ερεθισμάτων και η υπερπληροφόρηση καθιστούν δύσκολη τη συγκέντρωση. Ταυτόχρονα, οι σύγχρονοι ρυθμοί ζωής, τα εξαντλητικά ωράρια εργασίας (όπως το 13ωρο) και οι πολύωρες μετακινήσεις αφήνουν ελάχιστο ελεύθερο χρόνο για ανάγνωση. Συν τοις άλλοις, το εκπαιδευτικό σύστημα συχνά προσεγγίζει τη λογοτεχνία, τη λογοτεχνία για παράδειγμα, εξεταστικά και όχι βιωματικά, με αποτέλεσμα οι μαθητές να συνδέουν την ανάγνωση με υποχρέωση, όχι απόλαυση. Η ελλιπής καλλιέργεια φιλαναγνωσίας εντός κι' εκτός σχολείου είναι εκκεντρικά χαρακτηριστική. Το πρόβλημα εντείνεται όταν δεν έχουν πρόσβαση σε βιβλία, οι ευάλωτες τάξεις.
Συνολικά, στο σημερινό καπιταλιστικό σύστημα υπάρχει αλλαγή προτύπων και αξιών. Λογουχάρη, στην εποχή μας βιώνουμε την έμφαση στην ταχύτητα και την εικόνα.
Η απαξίωση της ανάγνωσης δεν σημαίνει ότι το βιβλίο «πεθαίνει», αλλά ότι αλλάζει ο τρόπος πρόσληψης της γνώσης και της αισθητικής.
Μολαταύτα, η αποστασιοποίηση από την ανάγνωση οδηγεί στη φτωχοποίηση της σκέψης και της πνευματικότητας, στην απομείωση της φαντασίας και στην επιφανειακή κατανόηση της πραγματικότητας. Για τούτο και η τεχνολογία πρέπει να λειτουργεί ως σύμμαχος, όχι ως εμπόδιο στην ανάγνωση.
Χρειάζεται επομένως αγώνας, ώστε η τεχνολογική πρόοδος να αξιοποιηθεί για την ολόπλευρη ανάπτυξη της προσωπικότητας, των πνευματικών και σωματικών ικανοτήτων των εργαζόμενων, αντί ν' αξιοποιείται για την επίθεση του κεφαλαίου στα δικαιώματά τους.
Εταιρία Λογοτεχνών Θεσσαλονίκης Ένωση Μεσσήνιων Συγγραφέων Εταιρεία Συγγραφέων - Hellenic Authors Society Όμιλος Λογοτεχνίας και Κριτικής
*
Περί Ποιητικής και Αγοραλογίας
Ας γίνει σαφές: οι ποιητές δεν κρίνονται με κριτήρια κανόνων αγοράς και αγοραλογίας (marketing). Δεν κρίνονται με αυτά και άλλα παρόμοια κριτήρια (δημοσίων σχέσεων ή πολιτιστικής γραφειοκρατίας), τα οποία δήθεν προσδιορίζουν την ιδιαίτερη θέση που έχουν (ως ποιητές) σε μια δεδομένη κοινωνία επιδεικτικής συμπεριφοράς και κτητικού ατομικισμού.
Κρίνονται για την ένταση κι' έκταση της ρηγμάτωσης που επιχειρούν ενάντια στον ηγεμονικό και, συνακόλουθα, συμβατικό λόγο, διανοίγοντας έτσι χειραφετικούς δρόμους ποιητικής αισθητικής και οντολογίας.
Χωρίς τη σύλληψη κι έκφραση της Ρήξης, χωρίς την αναζήτηση της απεραντοσύνης του Είναι και των τροπολογικών διαδρομών της γλώσσας και του ύφους, χωρίς τη διείσδυση στην κοινωνική εμπειρία και το κοινωνικό γίγνεσθαι, η ποιητική μετασχηματίζεται σε παθητική άσκηση. Ή, άλλως, σε μια αμήχανη, όσο και τραγελαφική επινόηση του ρόλου τους ή/και της φαντασίωσής τους ως ποιητών, συγγραφέων, καλλιτεχνών και...πάει λέγοντας.
Εταιρία Λογοτεχνών Θεσσαλονίκης Ένωση Μεσσήνιων Συγγραφέων Εταιρεία Συγγραφέων - Hellenic Authors Society Όμιλος Λογοτεχνίας και Κριτικής
*
Ηθελημένη Συσκότιση
Oρισμένοι ιστότοποι λογοτεχνίας υποτιμούν γι`άλλη μια χρονιά τη νοημοσύνη της. Από παντελή ή συνειδητή άγνοια, αναπαράγουν κίβδηλες ειδήσεις περί υποψηφίων για NOBEL * «ειδήσεις» που μεθοδικά μεν καλλιεργούνται από γραφεία στοιχημάτων, ωστόσο προετοιμάζονται από εταιρείες δημοσίων σχέσεων που εκπροσωπούν μεγάλους εκδοτικούς οίκους ή/και συγγραφείς.
Στο παρελθόν είχα γράψει ένα σχόλιο-άρθρο περιγράφοντας της διαδικασίες και τον τρόπο με τον οποίο ο εν λόγω μηχανισμός ατζέντηδων εμπορευματοποιεί το σύμπαν της λογοτεχνικής παραγωγής δημιουργώντας το εμπορικό σήμα (brand) συγγραφέα ή καλλιτέχνη και του έργου του. Της στο ποδόσφαιρο και τον αθλητισμό είναι έντονη η παρουσία των ατζέντηδων (εταιρειών δημοσίων σχέσεων και αγοραλογίας/marketing) και, βέβαια, των γραφείων στοιχημάτων, έτσι ακριβώς στην εποχή της το φαινόμενο εφαρμόζεται και στη λογοτεχνία, στα γράμματα και της τέχνες. Το δε τραγελαφικό είναι πως με βάση τα στοιχήματα δημιουργούνται κατασκευασμένες ειδήσεις ενώ συγγραφείς της φορές δίνουν ακόμα και συνεντεύξεις.
Τέλος πάντων, στόχος εταιρειών και γραφείων είναι η μεγαλύτερη δυνατή εκπροσώπηση των πελατών της (συγγραφέων και καλλιτεχνών ) μέσω εξασφάλισης ευνοϊκότερων συνθηκών δημοσιότητας, βραβείων, λογοτεχνικών εκδηλώσεων και πάει...λέγοντας!
Στην Ελλάδα και ανά των κόσμο εδρεύουν και λειτουργούν τέτοιες εταιρίες λογοτεχνικής εκπροσώπησης (Literary Agencies) -αναφέρω ενδεικτικά την Smith Publicity ή την Reedsy- της και αυτόνομοι ατζέντηδες, που λειτουργούν ως μεσάζοντες μεταξύ συγγραφέων-καλλιτεχνών-εκδοτικών οίκων-Μέσων Ενημέρωσης, στοχεύοντας να οδηγήσουν τον πελάτη της στην καταξίωση και την αναγνώριση.
Όσο για τα γραφεία στοιχημάτων....έ, αυτά ανθούν σε κάθε δρόμο, της ήταν πιο παλιά τα περίπτερα... όλη η ζωή της πια ένα στοίχημα! Το ζήτημα είναι πως όλη αυτή η κατάσταση, με τη συχνότητα και την ένταση που διεξάγεται, εμπεδώνει μια ηθελημένη συσκότιση, πυρήνας της οποίας είναι η μυθοπλασία που έχει σχεδιαστεί για ευρεία απήχηση με όρους επιδεικτικής κατανάλωσης.
Σπεύδω να σημειώσω πως ήδη από το 1905 ο εκδότης Henry Holt στο αμερικανικό περιοδικό “The Atlantic” με το άρθρο “The Commercialization of Literature” (Η Εμπορευματοποίηση της Λογοτεχνίας), απηχώντας την τάση του 18ου αιώνα περί εμπορίας της λογοτεχνίας και της συγγραφής, αναφερόταν της πρακτικές και της συνέπειες από την κατίσχυση του φαινομένου εμπορευματοποίησης κατά τον 20ο αιώνα.
Ωστόσο της έχουν υπόψη της οι όποιοι πρωτοσταντούντες και αναπαράγοντες ως “είδηση” τα των γραφείων στοιχημάτων δεδομένα περί των υποψηφίων για NOBEL, πως δεν κάνουν τίποτα περισσότερο από το να συνδράμουν -εκόντες άκοντες- στην εμπορευματική και, κυρίως, παρακμιακή φάση της σημερινής λογοτεχνικής γραφής. Μετατρέποντας αμφίβολης ποιότητας βιβλία σε (υπερ)παραγωγές και ευπώλητα, και ποιητές ή μυθιστοριογράφους εξίσου αμφίβολης ποιότητας σε διάττοντες αστέρες, ο συγκεκριμένος μηχανισμός εκκολάπτει ένα φαντασμαγορικό θέαμα συνώνυμο της ασημαντότητας. Εξού και σήμερα κυριαρχεί το είδος της μακάριας απάθειας, του λογοτεχνικού εκχυδαϊσμού και των λογής μεταλλάξεων.
Στην εποχή μας -εποχή διαρκούς επιδίωξης εντυπωσιασμού-, αναδεικνύεται ως κανόνας το ασήμαντο της ασημαντότητας μέσα από την οικονομία της προσοχής, των άγονων και τεχνητών κατασκευών. Έτσι ανοίγει ο δρόμος για την προώθηση της οργανωμένης σύγχυσης · της προωθημένης ασυναρτησίας!
Babis Zafeiratos Εταιρία Λογοτεχνών Θεσσαλονίκης Ένωση Μεσσήνιων Συγγραφέων Εταιρεία Συγγραφέων – Hellenic Authors Society Τεύκρος Ανθίας Πολιτιστικός Όμιλος Όμιλος Λογοτεχνίας και Κριτικής
*
Ο Κώστας Γουλιάμος είναι τακτικό μέλος της Ευρωπαϊκής Ακαδημίας Επιστημών και Τεχνών, πρώην πρύτανης Ευρωπαϊκού Πανεπιστημίου Κύπρου, ποιητής, συγγραφέας.
Ήταν υποψήφιος βουλευτής με το ΚΚΕ (Μάιος – Ιούνιος 2023).
Ιούλιος 2025: Distinguished Fellow (Διακεκριμένο Μέλος) του International Engineering and Technology Institute (IETI)
Οκτ. 2024 Βραβείο Φιλίας από τη Λαϊκή Δημοκρατία της Κίνας
Σεπ. 2023 Βραβείο “εξαιρετικής προσφοράς στη γενική εκπαίδευση”.
2021 Πανελλήνιο βραβείο ποίησης «Jean Moreas» στον Κώστα Γουλιάμο
*
Υποψήφιος ευρωβουλευτής με το ΚΚΕ στις εκλογές Ιουνίου 2024.
Ο Κώστας Γουλιάμος από την Μποτίλια Στον Άνεμο
________
*
*
*
*
* * *
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου
Σημείωση: Μόνο ένα μέλος αυτού του ιστολογίου μπορεί να αναρτήσει σχόλιο.