Κώστας Γουλιάμος: Το διάστημα ως το νέο ιμπεριαλιστικό πεδίο μάχης

Κώστας Γουλιάμος

Το διάστημα ως το νέο ιμπεριαλιστικό πεδίο μάχης

Φωτό: ESA

Με στόχο την ηγεμονία του διαστήματος, ο ιμπεριαλισμός έχει εισέλθει σε ένα νέο επεκτατικό στάδιο που η προέλασή του απειλεί όλο τον κόσμο. Η στρατιωτικοποίηση και οπλοποίηση του διαστήματος είναι πλέον μια πραγματικότητα, που μπορεί να οδηγήσει ακόμα και σε πυρηνική έκρηξη.

Στο πρώτο τέταρτο του 21ου αιώνα οι λειτουργίες του αστικού κράτους πλέον προσαρμόζονται ολοένα και πιο στενά στις απαιτήσεις του μονοπωλιακού καπιταλισμού μ’ επίκεντρο τις πολιτικές του διαστήματος ως νέου επιχειρησιακού χώρου. Οι δε διεθνείς εξελίξεις σημαδεύονται από την όξυνση της πολιτικής προσαρτήσεων του διαστήματος. Γεγονός που παραπέμπει -τηρουμένων των αναλογιών- στην αποικιακή πολιτική των προσαρτήσεων επίγειων χώρων της δεκαετίας 1880 -1890. Με άλλα λόγια, αποτυπώνεται όλο και πιο επικίνδυνα η επανάληψη των γήινων «αποικιακών πρακτικών» στο διάστημα.

Ο Λένιν ανέλυσε την ουσία και τις νομοτέλειες του ιμπεριαλισμού στο έργο του πιστεύοντας, μεταξύ άλλων ότι «μπορεί και πρέπει να δοθεί διαφορετικός ορισμός του ιμπεριαλισμού, αν πάρουμε υπόψη (….) την ιστορική θέση του δοσμένου σταδίου του καπιταλισμού σε σχέση με τον καπιταλισμό γενικά» ¹.

Η λενινιστική θεωρία για τον ιμπεριαλισμό βοηθά να κατανοηθεί και ερμηνευτεί η στρατιωτικοποίηση και οπλοποίηση του διαστήματος. Συνολικά ο ιμπεριαλισμός στην εποχή μας συνδέεται με τη δυνατότητα ισχυρών αστικών κρατών ν`ασκούν έλεγχο ή/και κυριαρχία σε εξωγήινους πόρους και χώρους. Όπου ο ενδομονοπωλιακός ανταγωνισμός σε διαπλανητικό επίπεδο διαμορφώνει ένα σύνθετο και ιεραρχικό σύστημα ανισότιμης αλληλεξάρτησης, προνομίων κι εξαρτήσεων, με «θύμα» συνολικά την παγκόσμια εργατική τάξη. Σε αυτό ακριβώς το σύστημα προσαρτήσεων του διαστημικού χώρου με κατασκευές κλίμακας και παραγωγές τεχνητής φύσης, ο ιμπεριαλισμός εμφανίζεται ως βασική κινητήρια δύναμη.

Η δημιουργία της Διαστημικής Δύναμης (Space Force-USSF) των ΗΠΑ αποτελεί ηχηρή απόδειξη ότι το διάστημα μετατρέπεται σε πεδίο μάχης. Ο Πρόεδρος Τραμπ, που ίδρυσε το 2019 τη Διαστημική Δύναμη, είχε ορίσει το διάστημα ως «το νεότερο πεδίο μάχης στον κόσμο». Έκτοτε, η Διαστημική Δύναμη -στρατιωτικός κλάδος του Υπουργείου Άμυνας των ΗΠΑ- έχει την ευθύνη των στρατιωτικών επιχειρήσεων στο διάστημα με στόχο τη διασφάλιση της διαστημικής υπεροχής. Αποτελεί τον πολιτικο-στρατιωτικό «βραχίονα» του αμερικανικού και, συνακόλουθα, του ευρωατλαντικού ιμπεριαλισμού.

Διαστημική Δύναμη και ΝΑΤΟ συνεργάζονται ενεργά. Το ΝΑΤΟ με τη σειρά του αναγνωρίζει το διάστημα ως επιχειρησιακό πεδίο. Το «Κέντρο Διαστημικών Επιχειρήσεων» του έχει θεσπίσει στρατιωτικές δράσεις, ενώ το 2026 αναμένεται η δημοσίευση του «διαστημικού δόγματος» του ΝΑΤΟ. Συν τοις άλλοις, προχωρά στην οικοδόμηση του «διαστημικού IQ» μεταξύ των κρατών-μελών, όπως και σε πολεμικά παίγνια διαστημικών επιχειρήσεων. Μέσω συμπράξεων με ισχυρούς ομίλους της πολεμικής οικονομίας, χρησιμοποιεί τεχνολογίες αιχμής αλλά και σχολές κι` εργαστήρια πανεπιστημίων προκειμένου να διασφαλιστεί η επιχειρησιακή επέκταση του ιμπεριαλισμού στο διάστημα.

Από την άλλη, η Διαστημική Δύναμη των ΗΠΑ ξεκίνησε το «Πρόγραμμα Συνεργασίας Πανεπιστημίων» (UPP), με συμμετοχή 15 κορυφαίων αμερικανικών πανεπιστημίων². Το πρόγραμμα σχετίζεται με την αποστολή της Διαστημικής Δύναμης να υλοποιεί ιμπεριαλιστικούς σχεδιασμούς των ΗΠΑ και των συμμάχων τους στο διάστημα. Για παράδειγμα, το Ινστιτούτο SERC της Σχολής Μηχανικών Viterbi του University of Southern California, αναπτύσσει διαστημικές τεχνικές και πρακτικές για το πρόγραμμα Rendezvous and Proximity Operations (RPO). Στρατός και υπηρεσία πληροφοριών με το πρόγραμμα RPO υλοποιούν μιλιταριστικούς σχεδιασμούς και βιομηχανικά συμφέροντα στο διάστημα. Επιπλέον, η «Διοίκηση Διαστημικών Συστημάτων» της Διαστημικής Δύναμης συμπράττει με την πολεμική βιομηχανία Northrop Grumman.

Παρά τις ποινικές κλητεύσεις από το Υπουργείο Δικαιοσύνης των ΗΠΑ, η Northrop Grumman έχει κεντρικό ρόλο στο σχεδιαζόμενο πυραυλικό σύστημα «Golden Dome for America» του Πενταγώνου.

Παράλληλα, η «Διοίκηση Διαστημικών Συστημάτων» επέλεξε την Palantir -όμιλο που επιχορηγείται από CIA και υπηρεσίες πληροφοριών των ΗΠΑ- ως αποκλειστικό προμηθευτή του λογισμικού της Starlab Space: κοινοπραξίας που περιλαμβάνει τις πολυεθνικές Voyager, Airbus, Mitsubishi Corporation και MDA Space.

Η τεχνογνωσία της Palantir στην Τεχνητή Νοημοσύνη (AI) για πολεμικά όπλα, επιστρατεύεται στην Ουκρανία και Γάζα. Μαζί με την Voyager Technologies, παράγει προηγμένα συστήματα αισθητήρων για τους στρατιωτικούς δορυφόρους των ΗΠΑ, ενώ συνεργάζεται με πανεπιστήμια (University of Oxford, University of Colorado κ.ά.), για ανάπτυξη στρατιωτικών, βιομηχανικών και οπλικών συστημάτων για τα μέτωπα μάχης του διαστήματος.

Πρόσφατα, ο Διοικητής της Διαστημικής Διοίκησης, στρατηγός Stephen Whiting, υπογράμμισε ότι το διάστημα αποτελεί νέο μέτωπο μάχης, θεωρώντας αναγκαία την οπλοποίηση του έτσι ώστε να επιτευχθεί η αμερικανική υπεροχή³. Στο δρόμο της στρατιωτικοποίησης στοιχίζονται τα προγράμματα SpaceX του SLV Falcon, DARPA Blackjack ή το Project Maven τεχνητής νοημοσύνης του Πενταγώνου. Και βέβαια η μακροχρόνια ειδική σχέση μεταξύ ΗΠΑ και Ηνωμένου Βασιλείου, που αξιολογούν το διάστημα ως πεδίο διεξαγωγής πολεμικών επιχειρήσεων.

Τον αμερικανικό δρόμο ακολουθούν τα ευρωπαϊκά κράτη καθώς εμπλέκονται ολοένα και περισσότερο στη στρατιωτικοποίηση του διαστήματος. Η Γαλλία αναπτύσσει όπλα σε τροχιά μέσω «δορυφόρων περιπολίας». Η δε Γερμανία συμβάλλει επίσης στη στρατιωτικοποίηση του διαστήματος μέσω του συστήματος SAR-Lupe. Στο μεταξύ η ίδια η ΕΕ εντείνει την αεροδιαστημική βιομηχανία και τη στρατιωτική χρήση του διαστήματος με την πρωτοβουλία GOVSATCOM.

Σύμφωνα με το ισχύον Πολυετές Δημοσιονομικό Πλαίσιο (2021-2027), περίπου 2,1 δισεκατομμύρια ευρώ είναι διαθέσιμα ετησίως για το διαστημικό πρόγραμμα της ΕΕ. Υιοθετώντας πλήρως τις εκθέσεις Draghi και Letta, η ΕΕ έχει καταστήσει το διάστημα ως βασική προτεραιότητα μέσα από τον Διαστημικό Νόμο (Space Act) και τη στρατηγική της Κομισιόν για τη διαστημική οικονομία.

Η επέκταση του καπιταλισμού στον διαπλανητικό χώρο εμπεδώνει μια διαστημική οικονομία (γνωστή ως NewSpace), που στηρίζεται στο σύμπλεγμα «πολεμική βιομηχανία-κολοσσοί τεχνολογίας-πανεπιστήμια». Η Morgan Stanley⁴ εκτιμά ότι η παγκόσμια διαστημική οικονομία/βιομηχανία θα μπορούσε να δημιουργήσει έσοδα πέραν του 1 τρισεκατομμυρίου δολαρίων ΗΠΑ μέχρι το 2040. Σύμφωνα δε με το Ίδρυμα Διαστήματος, η παγκόσμια διαστημική οικονομία άγγιξε τα έσοδα των 570 δισεκατομμυρίων δολαρίων ΗΠΑ το 2023. Στο σύγχρονο καπιταλισμό, η διαστημική οικονομία έχει «δομηθεί» βάσει ιμπεριαλιστικών σχεδιασμών.

Πέραν τούτου, εμπορευματοποίηση και στρατιωτικοποίηση του διαστήματος δημιουργούν μια νέα αντίληψη για τη σχέση του ανθρώπου με τη φύση, ανάλογη μ’ εκείνη της βιομηχανικής εποχής.

Στο «Κεφάλαιο» ο Μαρξ χρησιμοποιεί επανειλημμένα την έννοια του «μεταβολισμού» (Stoffwechsel), εντοπίζοντας τη δεινή σχέση-θέση των εργατών στην αυγή του βιομηχανικού καπιταλισμού. Είναι προς τούτο αξιοσημείωτη η επισήμανση του Μαρξ: «Επενεργώντας με την κίνηση αυτή πάνω στη φύση που βρίσκεται έξω απ' αυτόν και αλλάζοντάς την, αλλάζει ταυτόχρονα και τη δική του φύση»⁵.

Συνολικά το διάστημα, ως η «έξω» ζώνη όπου μπορεί να επενδυθεί το πλεονάζον κεφάλαιο, γίνεται πεδίο ταξικής πάλης. Συνεπώς, η καπιταλιστική διαμόρφωση των τεχνολογιών διαστήματος έχει βαθύτερες συνέπειες τόσο για τη μισθωτή εργασία όσο και για τους διαπλανητικούς πόρους. Άλλωστε υπό την ηγεμονία του κεφαλαίου και σε ταξικά διαιρεμένες και εκμεταλλευτικές κοινωνίες, οι βιομηχανίες παραγωγής τεχνολογιών διαστήματος -όπως και η ίδια η τεχνολογία- δεν είναι κοινωνικά ουδέτερες και επωφελείς για το λαό. Συγχρόνως, θα πρέπει οπωσδήποτε να επιστήσουμε την προσοχή στο γεγονός πως εκπρόσωποι πανίσχυρων ομίλων προετοιμάζουν την ίδρυση μιας «Διεθνούς Αρχής Ανάπτυξης του Διαστήματος», που δεν θα διαφέρει σε λειτουργία από την Παγκόσμια Τράπεζα. Με άλλα λόγια, θα λειτουργεί ως μια διεθνή μονοπωλιακή ενώση και, συνάμα, διαστημική τράπεζα για επενδύσεις στα ιμπεριαλιστικά προγράμματα αποικισμού του διαστήματος.

Γενικά, το διάστημα αποτελεί το «νέο κόσμο» επί του οποίου εκδηλώνεται ο καπιταλιστικός έλεγχος για κυριαρχία και υπερσυσσώρευση. Αν, επομένως, η Γη στα Grundrisse αποτυπώνεται από τον Μαρξ ως «εργαστήριο» και «αρχέγονη προϋπόθεση της παραγωγής» ή ως «πρωταρχική εργαλειοαποθήκη» (στο Κεφάλαιο), τότε καταλαβαίνουμε τι μπορεί να σημαίνουν στις σημερινές συνθήκες διαστημικής επέκτασης οι διαστημικοί πόροι.

Αντιλαμβανόμαστε τι ακριβώς σηματοδοτούν οι τεχνολογίες και οι υποδομές που προκύπτουν από την αυξανόμενη εξάρτηση από τα διαστημικά «περιουσιακά» στοιχεία επικοινωνίας, πλοήγησης, έρευνας κι εξοπλισμών.

Το βέβαιο είναι πως η στρατηγική εξασθένισης του αντιπάλου ή/και υπόσκαψης της ηγεμονίας του, αποκτά χαρακτήρα ιμπεριαλιστικής σύγκρουσης με πεδίο επιχειρήσεων το διάστημα. Όπου οι λαοί θα κληθούν να πληρώσουν, για άλλη μια φορά, μ`αίμα τους ιμπεριαλιστικούς σχεδιασμούς για ηγεμονία, τόσο του εξωατμοσφαιρικού χώρου, όσο και του απώτερου διαστήματος (outer space).

ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ

1. Λένιν (1988): Άπαντα (Τόμος 27). Εκδόσεις Σύγχρονη Εποχή.
2. Skotte Steve (2021): Space Force Establishes University Partnership Program.DAU- August 18, 2021 https://www.dau.edu/blogs/space-force-establishes-university-partnership-program
3. Hadley Greg (2025): How to Win a War in Space: SPACECOM’s 5 Keys. April 8, 2025 https://www.airandspaceforces.com/war-in-space-spacecom-5-keys

4. Sheetz Michael (2018) : Morgan Stanley - Morgan Stanley says 2019 could ‘be the year for space,’ led by the likes of SpaceX and Blue Origin.
5. Μαρξ Κ. (2002): «Το Κεφάλαιο» ( τ. Ι, σελ. 190 ). Εκδόσεις “Σύγχρονη Εποχή”.

902

Κώστας Γουλιάμος fb

*

Ο Κώστας Γουλιάμος είναι τακτικό μέλος της Ευρωπαϊκής Ακαδημίας Επιστημών και Τεχνών, πρώην πρύτανης Ευρωπαϊκού Πανεπιστημίου Κύπρου, ποιητής, συγγραφέας.

Ήταν υποψήφιος βουλευτής με το ΚΚΕ (Μάιος – Ιούνιος 2023).

Ιούλιος 2025: Distinguished Fellow (Διακεκριμένο Μέλος) του International Engineering and Technology Institute (IETI)

Οκτ. 2024 Βραβείο Φιλίας από τη Λαϊκή Δημοκρατία της Κίνας

Σεπ. 2023 Βραβείο “εξαιρετικής προσφοράς στη γενική εκπαίδευση”.

2021 Πανελλήνιο βραβείο ποίησης «Jean Moreas» στον Κώστα Γουλιάμο

*

Υποψήφιος ευρωβουλευτής με το ΚΚΕ στις εκλογές Ιουνίου 2024.

Τον Δεκ. 2023 Το International Research Institute for Economics and Management (IRIEM) θέσπισε ετήσιο «Βραβείου Κ. Γουλιάμου για Διδακτορικό Ερευνητή»

Ο Κώστας Γουλιάμος από την Μποτίλια Στον Άνεμο

________