Στέφανος Σαράφης: Η Γέννηση και το Μέλλον του ΕΛΑΣ ‒ Γιάννης Ρίτσος: Η απόφασή σου σπιθοβόλαγε σα γαλάζιο αστέρι στα μάτια της Ελλάδας

Σαν ατσάλινο τείχος
Στέφανος Σαράφης: Τρίκαλα 1890-Αθήνα 31 Μαΐου 1957 
Σκίτσο, Μπάμπης Ζαφειράτος, 1.VI.2015 (Μολύβι, 29 χ 21 εκ.) 

 

ΓΙΑΝΝΗΣ ΡΙΤΣΟΣ

ΣΤΟΝ ΣΤΡΑΤΗΓΟ ΣΑΡΑΦΗ

Στρατηγέ,

με το σεμνό παράστημα

με τα λαϊκά μάτια της φιλίας,

Στρατηγέ μας, ανθρώπινε κι απλέ,

όπως όλα μεγάλα,

ανοίγοντας με το μεγάλο γέλιο σου

την ελπίδα μας και τη βεβαιότητα,

Στρατηγέ του στρατού της Αντίστασης,

που μοιράστηκες το ψωμί και το κουράγιο σου

με την κυνηγημένη Δημοκρατία

πάνω ψηλά στα κατσάβραχα της δόξας,

Στρατηγέ μας, που σ’ εξόρισαν στα Μακρονήσια

χωρίς ποτέ να μπορέσουν να εξορίσουν

την τόλμη και την καλοσύνη απ’ την καρδιά σου,

Στρατηγέ μας,

που η απόφασή σου σπιθοβόλαγε

σα γαλάζιο αστέρι στα μάτια της Ελλάδας,

Στρατηγέ μας,

σήμερα σ’ είδαμε πνιγμένον

ανάμεσα στα γαρίφαλα που κουβάλησαν

φτωχές γειτόνισσες από τις συνοικίες μας,

γερόντοι από τα πέρατα της ελληνικής ιστορίας,

παιδιά απ’ τα ματωμένα χωράφια της Αγάπης τους.

Ο λαός τώρα κρατάει

ανάμεσα στα δυο φύλλα της καρδίας του

τις «Αναμνήσεις» σου και τον «Έλάς» σου

μαζί με τον «Μακρυγιάννη»

όπως η μάνα κρατάει στα δυο της χέρια

τ’ άξιο παιδί της,

όπως κρατάει ο πεινασμένος

ένα καρβέλι,

όπως κρατάει πάντα ο κόσμος

την ελπίδα.

Στις τέσσερις γωνιές του φερέτρου σου,

τιμητική φρουρά, όρθιοι κι ασάλευτοι,

ο Ελληνικός Λαός, το Θάρρος,

η Τιμή κι η Ελευθερία.

Και πάνω σου,

σκυμμένη η μάνα σου η Δημοκρατία,

σκουπίζει τα μάτια της

μ’ ένα φύλλο απ’ τη δάφνη σου.

ΑΘΗΝΑ, 1.VI.57

«Η Αυγή», 2  Ιουνίου 1957, σ. 1.

ΓΙΑΝΝΗΣ ΡΙΤΣΟΣ

ΣΥΝΤΡΟΦΙΚΑ ΤΡΑΓΟΥΔΙΑ

Αφιέρωμα στα 40 χρόνια του ΕΑΜ

ΣΥΓΧΡΟΝΗ ΕΠΟΧΗ, 1988 (σελ. 112-113)

Μεταγραφή Μπ. Ζ.

Γιάννης Ρίτσος: 1 Μαΐου 1909, Μονεμβασιά - 11 Νοεμβρίου 1990, Αθήνα 
Σχέδιο, Μπάμπης Ζαφειράτος, 29.IV.2015 (Μολύβι, 29 χ 21 εκ.)

*

31 Μαΐου 1957
Ο στρατηγός του ΕΛΑΣ, στέλεχος του ΚΚΕ και βουλευτής της ΕΔΑ Στέφανος Σαράφης σκοτώνεται στη Λεωφόρο Αλίμου από αυτοκίνητο της αμερικανικής στρατιωτικής αποστολής, που οδηγούσε ο Αμερικανός σμηνίας Μάριο Μουζάλι.

 Ανδριάντας Στέφανου Σαράφη (Τρίκαλα 1890 – Αθήνα, 31 Μαΐου 1957)
  Θέση: Λεωφ. Ποσειδώνος ( Άλιμος )
Γλύπτης: Η. Ξανθόπουλος

2 Ιουνίου 1957 
Πραγματοποιείται η κηδεία του στρατηγού του ΕΛΑΣ Στέφανου Σαράφη με τη συμμετοχή χιλιάδων εργαζομένων. Η κυβέρνηση της ΕΡΕ του Κ. Καραμανλή απαγορεύει την απόδοση στρατιωτικών τιμών στο νεκρό.

*

ΣΑΡΑΦΗΣ ΣΤΕΦΑΝΟΣ: «Η ΓΕΝΝΗΣΗ ΚΑΙ ΤΟ ΜΕΛΛΟΝ ΤΟΥ ΕΛΑΣ»

[Άρθρο του Στέφανου Σαράφη που δημοσιεύθηκε στο περιοδικό «Νέα Ελλάδα», τχ. 1, Αθήνα 5 Νοεμβρίου 1944, σ. 2-3. Το σπάνιο αυτό περιοδικό εντοπίστηκε στα ΑΣΚΙ, αρχείο Σ. Γιαννακόπουλου (Π. Ανταίου), κουτί 7.]

Τις τελευταίες μέρες του Απριλίου 1941 οι Γερμανοί συμπλήρωσαν την κατάκτηση της Ελλάδος βγάζοντας από το αδιέξοδο τους συμμάχους των Ιταλούς, που μάταια επί έξη μήνες αγωνίζονταν "να τσακίσουν τα νεφρά των Ελλήνων". Ο ελληνικός λαός στο σύνολό του πάλεψε σκληρά τον άνισο αγώνα ενάντια σε δυο φασιστικές αυτοκρατορίες και πρόσφερε περισσότερα από όσα του ζητήθηκαν και σε αίμα και σε πάσης φύσεως συνεισφορές. Και δεν νικήθηκε!

Αν κατόρθωσαν οι εχθροί του να κάμψουν την αντίστασή του στο μέτωπο, τούτο δε μειώνει καθόλου την εποποιία των Αλβανικών και Μακεδονικών βουνών, που αναγνωρίστηκε στην παγκόσμια ελεύθερη συνείδηση. Όμως τα αποτελέσματα της πολεμικής αντίστασης θα ήταν ακόμη μεγαλύτερα και πιθανότατα ο πόλεμος στη Βαλκανική θα έπαιρνε άλλη τροπή, αν ο ηρωισμός και η αυτοθυσία του λαού και των πολεμιστών του ακολουθούσε μιαν αντίστοιχη πολιτική και στρατιωτική ηγεσία.

Δυστυχώς ένα καθεστώς δικτατορικό, η 4η Αυγούστου, όχι μόνο δεν επιστράτευσε όλες τις υλικές και ηθικές δυνάμεις της Χώρας, παρά τουναντίον έχοντας καταπνίξει κάθε ίχνος ελευθερίας, κρατώντας δέσμια και μακρυά από τον αγώνα τα ζωντανότερα πολιτικά και στρατιωτικά στελέχη, δεν μπορούσε παρά να δημιουργήσει τους χειρότερους όρους για την πολιτική διεύθυνση και τη στρατιωτική διεξαγωγή του πολέμου, αφού προηγούμενα δεν είχε φροντίσει να προπαρασκευάσει πολιτικά και στρατιωτικά τη Χώρα "προς πόλεμον".

Έτσι οι κατακτητές διευκολύνθηκαν στο έργο τους. Ανάξιοι στρατηγοί και ανώτερα στελέχη, άτομα ανίκανα και ηττοπαθή, συνθηκολόγησαν με τον κατακτητή και αφήκαν τους συμμάχους μας Άγγλους εκτεθειμένους και μόνους να διεξαγάγουν τον αγώνα για την αποχώρησή τους, ενώ απόλυτη υποχρέωση των Ελληνικών δυνάμεων ήταν να καλύψουν την αποχώρηση των συμμαχικών μονάδων όταν κάθε ελπίδα αντίστασης είχε χαθεί. Η Ελληνική αντίσταση κατέρρευσε, η Ελλάς υποδουλώθηκε και από τους διευθύνοντες τον αγώνα, άλλοι έφυγαν έξω από τα σύνορα της Ελλάδος, άλλοι έγιναν καθαρά όργανα των κατακτητών.

Δεν είναι η σημερινή στιγμή κατάλληλη για ν' αναφερθούμε περισσότερο με το θέμα αυτό και να καταλογίσομε τις ευθύνες, τόσο τις πολιτικές όσο και τις στρατιωτικές. Πάντως από τους τότε ιθύνοντες πολιτικούς και στρατιωτικούς, άσχετα προς τα σφάλματα στρατηγικής και τακτικής, έλειπε η πίστη στον αγώνα που είναι απαραίτητο στοιχείο για τη νίκη.

Με την υποδούλωση κατέρρευσε και το κράτος της 4ης Αυγούστου.
Ο Ελληνικός λαός βρέθηκε σε πρωτοφανείς συνθήκες ζωής. Κατασχέθηκαν όλα τα αποθέματα. Επεβλήθηκαν αφάνταστα βάρη για τη συντήρηση του στρατού κατοχής. Η δραχμή άρχισε να χάνει την αξία της με την εφαρμογή του πληθωρισμού. Οι βιομηχανίες ειργάζοντο για τον κατακτητή. Άρχισε στρατολογία εργατών για τη χρησιμοποίησή τους έξω από τη Χώρα. Εξέλιπε κάθε ίχνος ασφαλείας στις πόλεις και περισσότερο ακόμα στην ύπαιθρο. Η πώρωση των συνειδήσεων, η εμφάνιση των προδοτών, λεγεωναρίων, μαυραγοριτών και πάσης φύσεως εκμεταλλευτών, καταντήσανε τη ζωή του πληθυσμού μαρτυρική. Η πείνα που ακολούθησε ελλείψει τροφίμων και μεταφορικών και που οργανώθηκε από τον κατακτητή, είχε σαν αποτέλεσμα να πεθάνουν 300.000 και περισσότερα άτομα μονάχα στην Αθήνα, τον Πειραιά και τα προάστεια. Με τις μέθοδες αυτές, που στην εφαρμογή τους βοηθούσαν δυστυχώς και έλληνες προδότες, ο κατακτητής απέβλεπε να επιτύχει την εξαθλίωση, την διαφθορά, την εκπόρνευση των συνειδήσεων για να σπάσει κάθε ίχνος αντίστασης.

Στην κρίσιμη αυτή στιγμή, που ήτο πιθανόν να καταλήξει σε πλήρη εξαφάνιση κάθε ίχνους αντίστασης, οι παλαιοί ηγέτες, πολιτικοί και στρατιωτικοί, που ο λαός περίμενε να τον καθοδηγήσουν και να οργανώσουν μια εξόρμηση για νέους αγώνες λευθεριάς, δεν ανταποκρίθηκαν σ' αυτή την προσδοκία και σ' εκείνους που ζητούσαν τη συνδρομή τους για οργάνωση της εθνικής αντίστασης συνεβούλευσαν αναμονή.

Ο στρατηγός Στέφανος Σαράφης (αριστερά) και ο Αρης Βελουχιώτης

Ο λαός όμως μόνος του, όπως σχεδόν μόνος του διεξήγαγε τον πόλεμο, έτσι ανέλαβε να οργανώσει την αντίστασή του και να προπαρασκευάσει την απελευθέρωσή του. Την πρωτοβουλία την ανέλαβαν νέες δυνάμεις. Το Κομμουνιστικό Κόμμα της Ελλάδος πήρε την πρωτοβουλία, απευθύνθηκε σ' όλα τα κόμματα και σε διάφορες προσωπικότητες, πολιτικές και στρατιωτικές και πρότεινε τη συγκρότηση του Εθνικού Απελευθερωτικού Μετώπου. Στην πρόσκληση αυτή τα παλαιά κόμματα απήντησαν με άρνηση, θεωρώντας πρόωρη κάθε οργάνωση και δράση. Όμως στο λαό το προσκλητήριο για ένωση και αντίσταση βρήκε την πιο βαθειά απήχηση.

Το Σεπτέμβριο του 1941, με συμμετοχή μιας σειράς κομμάτων και οργανώσεων (Κομμουνιστικό, Ένωση Λαϊκής Δημοκρατίας, Σοσιαλιστικό Κόμμα, Κόμμα Σοσιαλιστικής Δημοκρατίας, Εργατο-σοσιαλιστικόν κόμμα της Ελλάδος, Αγροτικόν Κόμμα της Ελλάδος, Ομάς Δημοκράτης, Ελληνική Σοσιαλιστική Οργάνωση, Πανυπαλληλική Επιτροπή, Εργατικό Εθνικό Απελευθερωτικό Μέτωπο, Οργανώσεις Νεολαίας, Εθνική Αλληλεγγύη κ.λπ.) και προσωπικοτήτων, συγκροτήθηκε το Ε.Α.Μ. (Εθνικό Απελευθερωτικό Μέτωπο).

Η στιγμή αυτή είναι η αφετηρία νέας ιστορικής περιόδου για το έθνος μας. Αρχίζει άμεσα η οργάνωση των λαϊκών δυνάμεων στις πόλεις και την ύπαιθρο για την βελτίωση των όρων διαβίωσης του λαού, για τη φθορά των εχθρικών δυνάμεων, για την αντίδραση σε κάθε ενέργεια που βοηθούσε τον κατακτητή και γενικά για την οργάνωση της πολεμικής αντίστασης, που θα προπαρασκεύαζε το έθνος για την απελευθέρωσή του, αγωνιζόμενο στο πλευρό των συμμάχων. Μέσα στη γενική προσπάθεια για την οργάνωση της ελληνικής αντίστασης έγινεν αισθητή η ανάγκη του να συγκροτηθεί ειδικό όργανο ένοπλης πάλης του λαού. Ταυτόχρονα με τη γενική οργανωτική προσπάθεια που κατέληξε στη συγκρότηση του ΕΑΜ γίνονταν συνεννοήσεις ανάμεσα σε αξιωματικούς και σε πολεμιστές του μετώπου για τη συγκρότηση στρατιωτικής οργάνωσης, που θα ξαπόλυε τον πόλεμο ενάντια στους κατακτητές. Δεν ήταν πολυάριθμοι αυτοί οι αξιωματικοί στην αρχή. Όμως ήταν άνθρωποι αποφασισμένοι.

Το καλοκαίρι του 1941 είχε κιόλας συγκροτηθεί ο σκελετός της οργάνωσης. Με την υποστήριξη των πολιτικών οργανώσεων του λαού, η προσπάθεια αυτή των αξιωματικών κατέληξε το Δεκέμβριο του 1941 στη σύμπηξη του Ελληνικού - Λαϊκού - Απελευθερωτικού - Στρατού (ΕΛΑΣ), που έμελλε να χαράξει λαμπρές σελίδες δόξας. Το Φλεβάρη του 1942 δημοσιεύθηκε η πρώτη προκήρυξη του ΕΛΑΣ προς τους αξιωματικούς και το λαό και τους καλούσε στην ένοπλη αντίσταση για την λευθεριά. Από 'κει και πέρα είχαν δημιουργηθεί οι προϋποθέσεις για τον ανταρτοπόλεμο. Σήμερα που η Λευθεριά βαδίζει σταθερά από χώρα σε χώρα, οι συνθήκες που δημιουργήθηκαν στην Ελλάδα όπως και σ' όλες τις άλλες υπόδουλες χώρες κατέστησαν αναγκαία την καταδίωξη του κατακτητή και την εξακολούθηση του αγώνα στο πλευρό των Συμμάχων με άλλα μορφή.

Η συμβολή της αντάρτικης δράσης της Ελλάδος στον όλο συμμαχικόν αγώνα είναι αναμφισβήτητη. Βέβαια εστοίχισε θυσίες υλικές και απώλεια πολλών πατριωτών, αλλ' αυτό ήταν απαραίτητο για να κατακτήσομε τη λευθεριά μας όχι σα δώρο των αγώνων των συμμάχων μας, αλλά με την ενεργό συμβολή μας. Δεν υπάρχει αμφιβολία ότι η Ελλάς προσέφερε το 1940-1941 στο αλβανικό και μακεδονικό μέτωπο εξαιρετικές υπηρεσίες που όλοι τις αναγνωρίζουν, αλλά δεν υπάρχει αμφιβολία επίσης πως ένας λαός που θέλει τη λευθεριά του πρέπει διαρκώς ν' αγωνίζεται για να την περιφρουρήσει δίχως να υπολογίζει τις θυσίες.

Ο ΕΛΑΣ, δημιούργημα του λαού, με τη βοήθεια αρκετών στρατιωτικών στελεχών, συντηρείται, εφοδιάζεται με κάθε τρόπο από το λαό με τον οποίο βρίσκεται σε στενότατη επαφή και για τον οποίο αγωνίζεται, είναι στρατός δημοκρατικός και δεν πολεμά παρά για την απελευθέρωση της πατρίδος του, πιστεύοντας πως άμα έρθει η πλέρια λευθεριά ο λαός μόνος του θα λύσει όλα τα ζητήματά του χωρίς την επιβολή ουδέ τη βία κανενός. Ο λαϊκός στρατός θέλει να γίνει εθνικός και να είναι μονάχα όργανο του λαού και της κυβέρνησης του λαού.

Με τη δράση του απήλλαξε την ύπαιθρο από τους λεγεωναρίους, τους ξένους προπαγανδιστές, προδότες, εκμεταλλευτές, όργανα του κατακτητού, απηλευθέρωσε ένα μεγάλο κομμάτι της ορεινής Ελλάδος και κατόρθωσε να ελέγχει ένα επίσης μεγάλο κομμάτι των πεδινών περιοχών, μ' έναν πληθυσμό ελληνικό με πάνω από 2 1/2 εκατομμύρια ψυχές, ενίσχυσε και ανεπτέρωσε το εθνικό φρόνημα, συνετέλεσε την βελτίωση του επιπέδου της ζωής του πληθυσμού, ανάγκασε τον κατακτητή να περιορισθεί στις πόλεις και σ' ορισμένα σοβαρά κέντρα, απέτρεψε την πολιτική επιστράτευση, εξασφάλισε την τάξη και την ασφάλεια από τις επιβουλές των υπόπτων οργανώσεων.

Ενισχυόμενος ακόμη περισσότερο από όλους τους Έλληνες και ιδιαίτερα τους αξιωματικούς, εφοδιαζόμενοι με το κατάλληλο υλικό, θ' αποτελέσει τον Εθνικό Στρατό όλων των ενωμένων Ελλήνων για να συμβάλει στην πλέρια απελευθέρωση της πατρίδος και των γειτονικών συμμαχικών χωρών και να εξασφαλίσει στον Ελληνικό λαό την ελευθερία να αποφασίσει πώς θέλει να διοικηθεί.

syriza-vyrona

Η δολοφονία του Στέφανου Σαράφη

Ορεινή Ευρυτανία, 1944. Ο στρατηγός Στέφανος Σαράφης (δεξιά) και ο Αλέξανδρος Σβώλος (στο κέντρο) αναχωρούν για τη Μέση Ανατολή. Αριστερά ο Πέτρος Ρούσος. (φωτ.: Σπύρος Μελετζής).

«Έβαλαν το Λαό να χορέψει το χορό του Ζαλόγγου και να πέφτει στο βάραθρο της δυστυχίας. Έβαλαν το νόμο της Ετεροδικίας να σε σφάζει ο ξένος και να σ' αφήνει σαν το σκυλί στ' αμπέλι. Μ' αυτή την πολιτική τους κατάντησαν το δοξασμένο Έθνος των Ελλήνων, το Έθνος των Αγωνιστών της Αλβανίας, των ηρώων της Εθνικής Αντιστάσεως, έθνος απόρων και ταπεινών φουκαράδων».

Στέφανος Σαράφης¹

Ο στρατηγός Στέφανος Σαράφης μετά το δολοφονικό χτύπημα

Ηταν Παρασκευή 31 Μαΐου του 1957, γύρω στις 1.40 μ.μ., όταν, στην παραλιακή λεωφόρο στον Αλιμο, μια βαριά πράσινη «Μπουίκ», με αριθμό ΞΑ 1941, τρέχοντας με ταχύτητα 120 χιλιομέτρων, έπεσε πάνω στον Γραμματέα του Γενικού Συμβουλίου και βουλευτή της ΕΔΑ στρατηγό Στ. Σαράφη και στη σύζυγό του Μάριον. Οδηγός του μοιραίου αυτοκινήτου ήταν ο Ιταλοαμερικανός υποσμηνίας Μάριο Μουζάλι, που εκείνο το διάστημα υπηρετούσε στην 22η Μοίρα Διαβιβάσεων της αμερικανικής αεροπορικής βάσης του Ελληνικού. Ο Μουζάλι κατάφερε να σταματήσει το αυτοκίνητο αρκετά μέτρα μακριά από το ατύχημα με το καπό εντελώς παραμορφωμένο από τη σύγκρουση. Τα θύματά του σφάδαζαν από τους πόνους.

Σε λίγα λεπτά στον τόπο του δυστυχήματος θα μαζευτούν πολίτες. Κάποιοι από αυτούς θα μεταφέρουν με ιδιωτικό αυτοκίνητο τους δύο τραυματίες σε νοσοκομεία της λεωφόρου Συγγρού. Περίπου μια ώρα μετά το ατύχημα, στις 2.40 με 2.45 μ.μ. ο Στ. Σαράφης θα αφήσει την τελευταία του πνοή στην κλινική «Κυανούς Σταυρός», όπου μεταφέρθηκε σε κατάσταση αφασίας. Ο τιμημένος αρχηγός του ΕΛΑΣ, ο κομμουνιστής λαϊκός ηγέτης, έφυγε από τη ζωή σε ηλικία 66 ετών. Η σύζυγός του, που απέφυγε το μοιραίο, μεταφέρθηκε βαριά τραυματισμένη στο Γενικό Κρατικό². Ας δούμε όμως πώς η ίδια - ύστερα από αρκετά χρόνια - διηγείται τις συνθήκες του τραγικού γεγονότος.

«Λίγο παραπάνω απ' την αγορά Αλίμου, προς την κατεύθυνση της Αθήνας, πήγαμε να διασχίσουμε την παραλιακή λεωφόρο, όταν φτάνοντας στα όρια της νησίδας ασφαλείας, έγινε το κακό. Φάνηκαν ξαφνικά δύο αυτοκίνητα: ένα μικρό, μάλλον μαύρο, που προχωρούσε κανονικά κοντά στο πεζοδρόμιο, κι έπειτα μια κούρσα χρώματος μπλε - πράσινου, που έτρεχε με ιλιγγιώδη ταχύτητα για να το προσπεράσει. Αυτή η δεύτερη κούρσα μας χτύπησε. Με το χτύπημα έχασα τις αισθήσεις μου και δε θυμάμαι τίποτε άλλο. Ο Στέφανος, χτυπημένος βαριά, ξεψύχησε στο νοσοκομείο του "Κυανού Σταυρού", στη Λεωφόρο Συγγρού. Εμένα με μετέφεραν στην Αθήνα με σπασμένο το ένα πόδι»³.

Η είδηση συγκλονίζει - Αντιδράσεις λαού και των κομμάτων

«Γεγονός σοβαρό και ιδιαίτερα συγκλονιστικό για την Αριστερά το 1957 ήταν ο θανάσιμος τραυματισμός του πρώην αρχηγού του ΕΛΑΣ στρατηγού Σαράφη», γράφει ο Σπ. Λιναρδάτος⁴. Για «κεραυνό» που χτύπησε όχι μόνο την οικογένεια Σαράφη, αλλά και την Ελλάδα θα κάνει λόγο ο Απ. Στρογγύλης⁵. Χωρίς αμφιβολία έτσι είχαν τα πράγματα.

Η είδηση του θανάτου του στρατηγού έγινε πολύ γρήγορα γνωστή. Οι εφημερίδες έβγαλαν έκτακτα παραρτήματα και σε λίγες ώρες πλήθος πολιτών συνέρεε στα γραφεία της εφημερίδας της ΕΔΑ «ΑΥΓΗ», στην οδό Ομήρου, για να μάθει περισσότερες λεπτομέρειες. Σε κάθε γωνιά της Αθήνας ο χαμός του στρατηγού ήταν το κύριο θέμα συζήτησης, ενώ η γνώμη που κυριαρχούσε ήταν πως επρόκειτο για δολοφονία. «Τον φάγανε!!!» ήταν η φράση που κυριαρχούσε από στόμα σε στόμα. Το λαϊκό ένστικτο είχε αποφανθεί με τα δικά του αλάνθαστα κριτήρια.

Η Ελληνική Βουλή πληροφορήθηκε για το θάνατο του Στ. Σαράφη, κατά τη συνεδρίαση της Επιτροπής Εξουσιοδοτήσεων, από τον κοινοβουλευτικό εκπρόσωπο της ΕΔΑ Ηλία Ηλιού. Η Κοινοβουλευτική Επιτροπή της ΕΔΑ - είπε ο Η. Ηλιού - «εις ένδειξιν τιμής και σεβασμού προς την μνήμην του εκλιπόντος... θα αποσυρθή της σημερινής συνεδριάσεως της επιτροπής». Και πρόσθεσε: «Ευχόμεθα το τραγικόν αυτό συμβάν να δώση την ευκαιρίαν εις την ελληνικήν κυβέρνησιν και την εθνικήν αντιπροσωπείαν να ρυθμίση επιτέλους και να αποσεισθή από τη χώρα μας το αίσχος της ετεροδικίας». Τη θλίψη τους για την απώλεια του Στ. Σαράφη εξέφρασαν και οι εκπρόσωποι των υπολοίπων κομμάτων.

Η επίσημη ανακοίνωση του θανάτου του στρατηγού έγινε το απόγευμα της ίδιας ημέρας από Διοικούσα Επιτροπή της ΕΔΑ:

«Ο τιμημένος αρχηγός του ΕΛΑΣ, ο συνεπής και γενναίος αγωνιστής του λαού - έλεγε η σχετική ανακοίνωση - εφονεύθη από αμερικανικό αυτοκίνητο (...). Ο Στέφανος Σαράφης εξέφραζε είτε σαν στρατιώτης είτε σαν ηγέτης την ψυχή του έθνους (...). Οι συνθήκες του θανάτου του ξαναφέρνουν στην πιο οδυνηρή επικαιρότητα το απαράδεκτον πλέον καθεστώς της ετεροδικίας (...). Το εθνικό αίσθημα αξιώνει την άμεση κατάργηση του ατιμωτικού αυτού καθεστώτος»⁶.

Ανακοίνωση για το τραγικό γεγονός εξέδωσε και η ΚΕ του ΚΚΕ, όπου χαρακτηρίζει «εθνική απώλεια» το χαμό του Στ. Σαράφη. Στην ανακοίνωση μεταξύ άλλων τονίζεται: «Η απώλεια του στρατηγού Σαράφη προκάλεσε την οργή και αγανάκτηση του λαού, των πατριωτικών κομμάτων και οργανώσεων, κάθε Ελληνα πατριώτη ενάντια στο καθεστώς της εθνικής υποδούλωσης, της ετεροδικίας, των εθνικών εξευτελισμών, ενάντια στην εγκατάσταση ατομικών βάσεων στη χώρα μας. Η απώλεια του άξιου γιου της πατρίδας μας στρατηγού Σαράφη θα δυναμώσει πιο πολύ στην καρδιά κάθε πατριώτη τη διάθεση και θέληση για παλλαϊκή πάλη, για απαλλαγή της πατρίδας μας από τα αμερικάνικα δεσμά, για να μπει η χώρα μας στο δρόμο της λεύτερης εθνικής ζωής, της προκοπής και της ειρήνης»⁷.

Τέλος με ανακοίνωση το ΚΣ της Νεολαίας της ΕΔΑ υπογράμμιζε⁸:

«Ο τιμημένος στρατηγός Σαράφης ήταν και θα μείνει αιώνιο σύμβολο και παράδειγμα για την ελληνική νεολαία. Δε θα ξεχάσουμε ποτέ ούτε τον ηρωικό αρχηγό της Εθνικής Αντίστασης, ούτε τον συνεπή αγωνιστή της Δημοκρατίας, ούτε τον καρτερικό δεσμώτη του Μακρονησιού».

Ο στρατηγός του ΕΛΑΣ Στέφανος Σαράφης, πρώτος από δεξιά, αμέσως μετά την απελευθέρωση, 1944

Ατύχημα ή πολιτική δολοφονία;

«Δεν επρόκειτο για ατύχημα, αλλά μάλλον για πολιτική δολοφονία που προκάλεσε η CIA», γράφει η Μάριον Σαράφη για το θάνατο του συζύγου της. Και προσθέτει: «Στην αρχή δε θέλησα να δεχτώ πως δεν ήταν ατύχημα. Ηθελα να αντιμετωπίσω το γεγονός στη φρικτότερη μορφή για μένα, ότι δηλαδή ο Στέφανος πέθανε άδικα. Το να θεωρώ ότι τον σκότωσαν, ότι χάθηκε για τις ιδέες του και τη δράση του θα μου φαινόταν σαν μια "εύκολη λύση"... Αυτή η σκέψη κράτησε περίπου δύο μήνες... Ισως αν είχα αποδεχτεί αμέσως τη θεωρία της δολοφονίας, να είχε διευκολυνθεί η έρευνα»⁹.

Βεβαίως, η ιστορία του στρατηγού, οι πατριωτικοί και πολιτικοί του αγώνες για τα δίκαια του λαού, η ηγετική πολιτική του δράση από τις γραμμές της ΕΔΑ, καθώς και οι συνθήκες του μετεμφυλιοπολεμικού καθεστώτος στην Ελλάδα υπογράμμιζαν με κατηγορηματικό τρόπο ότι ο Στ. Σαράφης είχε πολλούς εχθρούς που θα ήθελαν να τον δουν να εγκαταλείπει τον μάταιο τούτο κόσμο. Και δεν ήταν λίγοι εκείνοι που δοθείσης ευκαιρίας θα φρόντιζαν για μια τέτοια εξέλιξη. Πέρα όμως απ' αυτό, οι ίδιες οι συνθήκες κάτω από τις οποίες βρήκε το θάνατο ο Στ. Σαράφης ήταν περίεργες, πράγμα που έκανε πολλούς, ακόμη και τις αστυνομικές αρχές, να μιλούν για «ανεξήγητο γεγονός»¹⁰. Συγκεκριμένα:

 Ο Στρατηγός του ΕΛΑΣ Στέφανος Σαράφης στο βουνό με τον γραμματέα της Επιτροπής Περιοχής Ηπείρου του ΚΚΕ Π. Καρακίτση

Το μοιραίο αυτοκίνητο χτύπησε τον Στ. Σαράφη και τη σύζυγό του όταν διέσχιζαν την παραλιακή λεωφόρο, στον Αλιμο, πηγαίνοντας στη θάλασσα. Τα θύματα όμως δε χτυπήθηκαν στη μέση του δρόμου, αλλά όταν είχαν, σχεδόν, φτάσει στη διαχωριστική νησίδα που χωρίζει τα δύο ρεύματα κυκλοφορίας. Το αυτοκίνητο μάλιστα που προκάλεσε το μοιραίο, σύμφωνα με τους αυτόπτες μάρτυρες, κινήθηκε κατά τέτοιο τρόπο λες και επιδίωκε να χτυπήσει τα θύματα του. Πέραν της υπερβολικής ταχύτητας του αυτοκινήτου, ο οδηγός του, υποσμηνίας Μάριο Μουζάλι, όταν είδε το ζεύγος Σαράφη δεν επιχείρησε - ενώ μπορούσε - να κινηθεί προς τα δεξιά ή προς το μέσο της οδού, για να αποφευχθεί η τραγική κατάληξη. Ο ιατροδικαστής Καψάσκης, που έκανε επιτόπια αυτοψία στον τόπο του συμβάντος, ακούστηκε να λέει ότι το όλο συμβάν του έμοιαζε «σαν εκ προμελέτης»¹¹. 

Οι αστυνομικές αρχές που εξέτασαν τα δεδομένα, κατηγορηματικά υποστήριξαν πως ο Μουζάλι ήταν αδύνατο να μην είδε εγκαίρως τα θύματά του, αφού πρόβλημα ορατότητας δεν υπήρχε. Επίσης, ο Μουζάλι δεν κράτησε καν την αρχική πορεία του αυτοκινήτου. Κινούμενος από την αρχή στο αριστερό μέρος της λεωφόρου παρέκκλινε το όχημα ακόμη αριστερότερα, με κατεύθυνση τη διαχωριστική νησίδα, την οποία και έξυσε ο αριστερός τροχός, γεγονός που σημαίνει πως κι αν ακόμη τα θύματα είχαν προλάβει να ανέβουν στο κράσπεδο, ήταν πολύ πιθανό να χτυπηθούν ιδιαίτερα αν βρίσκονταν στην άκρη.

Επιπλέον από την αυτοψία που έγινε στο δρόμο, διαπιστώθηκε πως ο Μουζάλι επιχείρησε να φρενάρει (ελαφρά) σε απόσταση 45 μέτρων από το σημείο που βρίσκονταν ο στρατηγός και η σύζυγός του, στη συνέχεια ξαναανέπτυξε ταχύτητα και ξαναεπιχείρησε δεύτερο φρενάρισμα (ισχυρότερο αυτή τη φορά), όταν βρέθηκε σε απόσταση αναπνοής από τα θύματά του, αφού ήδη είχε παρεκκλίνει της πορείας του κινούμενος όσο αριστερότερα γινόταν. Τέλος, πρέπει να σημειώσουμε ότι δίπλα στο μοιραίο πράσινο αυτοκίνητο, στο δεξιό μέρος του δρόμου - όπως σημειώνει και στη μαρτυρία της η Μάριον Σαράφη - εκινήτο ένα ακόμη αμερικανικό αυτοκίνητο μαύρου χρώματος, το οποίο μετά το τραγικό συμβάν έσπευσε να εξαφανιστεί. Και δεν εξαφανίστηκε μόνο αυτό. Εξαφανίστηκαν επίσης και οι συνεπιβάτες του Μουζάλι. Για δύο κάνουν λόγο οι αυτόπτες μάρτυρες, ενώ ο ίδιος ο δολοφόνος κατέθεσε πως είχε στο αυτοκίνητο ένα μόνο συνάδελφό του.

Αν τώρα σ' αυτά τα στοιχεία προσθέσουμε και το γεγονός ότι ο Σαράφης παρακολουθούνταν από Αμερικανούς, δε χωράει αμφιβολία πως δολοφονήθηκε εν ψυχρώ και τη δολοφονία του σχεδίασαν και εκτέλεσαν οι Αμερικανοί και οι σχετικές με τέτοιες δουλιές υπηρεσίες τους. 

Το άγαλμα του Στέφανου Σαράφη στη Λεωφόρο Βουλιαγμένης

Στο πάνθεο των ηρώων

Η σορός του Στ. Σαράφη εκτέθηκε σε λαϊκό προσκύνημα στο μικρό ναό του Αγίου Ελευθερίου πλάι στη Μητρόπολη και στις 3 Ιουνίου του 1957 έγινε η κηδεία. Τον τιμημένο νεκρό συνόδεψαν στην τελευταία του κατοικία χιλιάδες λαού, αρχηγοί κομμάτων, βουλευτές απ' όλα τα κόμματα, εκπρόσωποι οργανώσεων της Εθνικής Αντίστασης (ΕΑΜ και ΕΔΕΣ), εκπρόσωποι κοινωνικών οργανώσεων, άνθρωποι των Γραμμάτων και των Τεχνών και πλήθος άλλων. Εκπρόσωπος από την κυβέρνηση της ΕΡΕ του Κ. Καραμανλή δεν παρουσιάστηκε, γεγονός που η «ΑΥΓΗ» της επόμενης μέρας σχολίαζε με πολύ δεικτικό τρόπο: «Από το ξόδι το εθνικό - έγραψε¹² - έλειψαν μόνο η υποτέλεια και η κυβέρνησίς της». Στην εν λόγω κυβέρνηση πρέπει να χρεωθεί και η μικροψυχία ότι κρατώντας σαφή πολιτική θέση απέναντι στο νεκρό στρατηγό και σ' ό,τι αυτός εξέφραζε, απαγόρευσε να του αποδοθούν στρατιωτικές τιμές!!!

Χωρίς αμφιβολία η απώλεια του Στ. Σαράφη υπήρξε τεράστια. Ποιος μπορεί όμως να την προσδιορίσει; Σε τέτοιες περιπτώσεις αρκείται κανείς να πει τι ήταν ο νεκρός με τη ζωή και με το θάνατό του. Ετσι, λίγα χρόνια αργότερα ένας άλλος τιμημένος στρατηγός του ΕΛΑΣ, ο Γεράσιμος Αυγερόπουλος θα γράψει¹³: «Η προσωπικότητα του στρατηγού Σαράφη γιομίζει μια ολόκληρη εποχή (...). Και τελικά με το αίμα του, που χύθηκε στην άσφαλτο, φώτισε και φωτίζει το δρόμο τον ανηφορικόν στην πάλη για την Ελευθερία, την Ανεξαρτησία, τη Δημοκρατία και την Κοινωνική Δικαιοσύνη. Πέρασε στην ιστορία του έθνους. Πέρασε στο Πάνθεο των Ηρώων του Λαού μας». Αυτός ήταν ο Στ. Σαράφης και με τη ζωή και με το θάνατό του. Αυτή ήταν η Ελλάδα του αγώνα και των υψηλών ιδανικών που αντιπροσώπευε. Ας κλείσουμε όμως αυτές τις γραμμές με δυο λόγια για την τύχη που είχαν ο δολοφόνος του και όσοι βρίσκονταν πίσω του.

Αμέσως μετά το τραγικό συμβάν ο υποσμηνίας Μάριο Μουζάλι παραδόθηκε στην αμερικανική βάση. Τόσο αυτόν, όσο και τους υπόλοιπους Αμερικανούς που εμπλέκονταν στην υπόθεση, οι υπηρεσίες των ΗΠΑ φρόντισαν να τους εξαφανίσουν από τη χώρα, με τις «πλάτες» φυσικά της κυβέρνησης Καραμανλή, που δεν προχώρησε σε καμία ουσιαστική έρευνα για να χυθεί άπλετο φως στην υπόθεση. Τον Ιανουάριο του 1958 ο Μουζάλι ήρθε ξανά στην Ελλάδα και δικάστηκε «για ανθρωποκτονία κ.λ.π. από βαριά αμέλεια» (!!!) σε 10 μήνες φυλακή και 20.000 δρχ. ψυχική οδύνη!!! Αυτό ήταν όλο. Περιττεύει βεβαίως να πούμε ότι ο «καταδικασθείς» δεν έκανε ούτε ώρα στη φυλακή. Θεωρήθηκε ότι είχε εκτίσει την ποινή του πριν από τη δίκη, αφού χαρακτηριζόταν προφυλακισμένος από τις αμερικανικές αρχές. Χρόνια αργότερα, όσοι έψαξαν τα ίχνη του, έφτασαν ως την οικογένειά του, αλλά δε βρήκαν ίχνος απ' αυτόν. Είναι γνωστή η συνήθεια της CIA να αλλάζει τις ταυτότητες και τους τόπους διαμονής σε όσους αναθέτει τέτοιες βρώμικες δουλειές.

1. Στ. Σαράφη: «Αρθρα και Λόγοι», εκδόσεις Επικαιρότητα, σελ. 68-69.

2. Σπ. Λιναρδάτου: «Από τον εμφύλιο στη χούντα», εκδόσεις Παπαζήση, τόμος Γ`, σελ. 235.

3. Μάριον Σαράφη: «Ο στρατηγός Σαράφης όπως τον γνώρισα», εκδόσεις Καστανιώτη, σελ. 136.

4. Σπ. Λιναρδάτος: «Πολιτικοί και Πολιτική», εκδόσεις Προσκήνιο, σελ. 177.

5. Απόστολος Στρογγύλης: «Τρεις μορφές της Αντίστασης: Σαράφης - Καραγιώργης - Καρτάλης», εκδόσεις Φιλίστωρ, σελ. 63.

6. «ΑΥΓΗ» 1/6/1957.

7. «Το ΚΚΕ - Επίσημα Κείμενα», εκδόσεις Σύγχρονη Εποχή, τόμος 8ος, σελ. 237-238.

8. «ΑΥΓΗ» 1/6/1957.

9. Μάριον Σαράφη, στο ίδιο, σελ. 136-137.

10. «ΑΥΓΗ» 1/6/1957.

11. Μ. Σαράφη, στο ίδιο, σελ. 137.

12. «ΑΥΓΗ» 4/6/1957.

13. Γεράσιμου Αυγερόπουλου: πρόλογος στην έκδοση του βιβλίου του Στ. Σαράφη για τον ΕΛΑΣ. Βλέπε, Στ. Σαράφη: «Ο ΕΛΑΣ», εκδόσεις Επικαιρότητα, σελ. 9-12.

Γιώργος ΠΕΤΡΟΠΟΥΛΟΣ

ΡΙΖΟΣΠΑΣΤΗΣ