Μάκης Μαΐλης: Η «δήλωση μετανοίας» του Άρη και τα ψιλά γράμματα της εμπάθειας

Αξιόπιστοι και αναξιόπιστοι...

Του
Μάκη ΜΑΪΛΗ
Μέλος της ΚΕ και υπεύθυνος του Τμήματος Ιστορίας της ΚΕ του ΚΚΕ

Η δημοσίευση στον «Ριζοσπάστη του Σαββατοκύριακου» 7 - 8 Ιούλη βασικών σημείων από το κείμενο του Πάνου Τσαρού, σχετικά με τη «δήλωση μετανοίας» του Άρη Βελουχιώτη, κίνησε το ενδιαφέρον χιλιάδων αναγνωστών της εφημερίδας, που αντιλήφθηκαν ότι αυτή η προσωπική μαρτυρία έχει αξία ισοδύναμη με ντοκουμέντο.

Βεβαίως υπήρξε και κακοπροαίρετη αντίδραση, αναμενόμενη φυσικά. Το κακοπροαίρετο δεν βρίσκεται στο δικαίωμα καθενός να διαφωνεί, αλλά στην έλλειψη σεβασμού σε έναν παλαίμαχο κομμουνιστή ο οποίος δεν βρίσκεται στη ζωή για να υπερασπίσει ο ίδιος τη γραπτή μαρτυρία του, που υπερφίαλα χαρακτηρίζεται αναξιόπιστη.

Για την υπεράσπιση της αξιοπιστίας του Πάνου Τσαρού γράφεται αυτό το σημείωμα και για κανέναν άλλο λόγο. Γιατί τα όσα έγραψε ο Π. Τσαρός όχι μόνο δεν είναι αναξιόπιστα, αλλά μια σειρά από αυτά επιβεβαιώνονται και από άλλα ντοκουμέντα. Ας δούμε τα ζητήματα συγκεκριμένα.

1. Ο Π. Τσαρός έγραψε ότι ο Τυρίμος παρουσιαζόταν με το ψευδώνυμο «Γεωργιάδης» και ότι αυτό δήλωσε σαν όνομά του στον διοικητή της πολιτοφυλακής Γιώργο Βρεττάκο που τον συνέλαβε, έχοντάς τον αναγνωρίσει. Το ότι ο Τυρίμος χρησιμοποιούσε το ψευδώνυμο «Γεωργιάδης» το αναφέρει και η Κρατική Ασφάλεια σε έγγραφό της: «Μιχαήλ TIRIMOS ψευδ. Στάθης GEORGIADES» (Αρχείο ΚΚΕ - Έγγραφο 590472). Επίσης, στον φάκελο του Τυρίμου που διατηρούσε η Κρατική Ασφάλεια, το όνομα του Τυρίμου αναγράφεται ως εξής: «ΤΙΡΙΜΟΣ Μιχαήλ ή ΓΕΩΡΓΙΑΔΗΣ Στάθης» (Αρχείο ΚΚΕ - Έγγραφο 590472).

Προφανώς ο Τσαρός δεν είχε υπόψη του αυτά τα ντοκουμέντα, ούτε εξάλλου του χρειάζονταν, για να γνωρίζει το ψευδώνυμο του Τυρίμου. Είχε υπόψη του μόνο τα γεγονότα και αυτά έγραψε.

2. Ο Π. Τσαρός περιγράφει με λεπτομέρειες τη σύλληψη του Τυρίμου στη Χαλκίδα. Τη σύλληψή του στη Χαλκίδα και όχι γενικά στην Εύβοια ή αλλού, όπως γράφουν μια σειρά ιστοριογράφοι. Τη σύλληψή του στη Χαλκίδα αναφέρει και έγγραφο της Κρατικής Ασφάλειας Αθηνών, με χρονολογία 28 Ιούλη 1950, υπογεγραμμένο από τον τότε διευθυντή της, Ε. Καραμπέτσο. Το έγγραφο ενημέρωνε τη Διεύθυνση Αλλοδαπών ότι ο Τυρίμος: «...φοβούμενος σύλληψίν του εκ μέρους των Κομμουνιστών μετέβη εις Χαλκίδα, όπου ετύγχανε άγνωστος» (Αρχείο ΚΚΕ - Εγγραφο 590472).

Ο Π. Τσαρός, επιπλέον, μας πληροφορεί στο κείμενό του ότι η σύλληψη έγινε στο ξενοδοχείο «Παλίρροια». Αυτή η μαρτυρία αποτελεί και τη μοναδική γραπτή και ακριβή πληροφορία που έχει δημοσιοποιηθεί.

3. Στο έγγραφο της Ασφάλειας ο Τυρίμος αναφέρεται «ως εις εκ των καλλιτέρων πρακτόρων της Ελληνικής Αστυνομίας διά τας κομμουνιστικάς υποθέσεις (...) όστις ηχμαλωτίσθη υπό του ΕΛΑΣ εις Θήβας».

Επιβεβαιώνεται, λοιπόν, ο Π. Τσαρός και σε αυτό το σημείο. Η διαφορά βρίσκεται στο ότι είναι πιο ακριβής από τον ασφαλίτη, με την έννοια ότι ο ΕΛΑΣ μετέφερε τον Τυρίμο στη Θήβα, αφού τον είχε αιχμαλωτίσει προηγουμένως στη Χαλκίδα. Η ουσία πάντως παραμένει η ίδια.

4. Ο Τσαρός, μη γνωρίζοντας έως το 1946 λεπτομέρειες για τον Τυρίμο, πληροφορήθηκε από τον Διαμαντή ότι ο Τυρίμος και οι συνεργάτες του «προσπάθησαν να δέσουν τον Κλάρα με την "Προσωρινή Διοίκηση"» (το χαφιέδικο όργανο του Μανιαδάκη που παρουσιαζόταν ως Κεντρική Επιτροπή του ΚΚΕ). Πρόκειται για αναμφισβήτητο γεγονός, το οποίο επιβεβαιώνεται και από την έκθεση του Μιχαηλίδη προς το ΠΓ της ΚΕ του ΚΚΕ. Ο Μιχαηλίδης λοιπόν έγραψε ότι ο ίδιος και οι Άρης και Σκλάβαινας ανέλαβαν να «ενημερώνουν» στελέχη και μέλη του ΚΚΕ ότι τόσο η «Προσωρινή Διοίκηση» όσο και η Παλιά ΚΕ ήταν όργανα της Ασφάλειας! Βέβαια, στην πορεία ο Άρης υποψιάστηκε τον βρώμικο ρόλο του Μιχαηλίδη και της «Προσωρινής Διοίκησης» και ξέκοψε.

Ο Τσαρός λοιπόν είναι ακριβέστατος και σε αυτό το σημείο, όπως ακριβέστατα διηγήθηκε τα γεγονότα και ο Διαμαντής.

5. Τέλος, χρειάζεται να υπογραμμιστεί ότι ο Π. Τσαρός είναι εξαιρετικά προσεκτικός στις διατυπώσεις του. Όχι μόνο δεν έγραψε αβασάνιστα, αλλά και αναφέρει με ακρίβεια ακόμα και τις ώρες κατά τις οποίες συντελέστηκαν μια σειρά από τα περιστατικά που ο ίδιος έζησε και περιγράφει. Χαρακτηριστικά:

«Ήταν η ώρα δέκα το βράδυ όταν φθάσαμε στην Υποδιοίκηση της Πολιτοφυλακής [στη Θήβα] που Διοικητής της ήταν ο Νικήτας». «Στις έντεκα και μισή έφθασε με δύο τζιπάκια ο Άρης, με μερικούς μαυροσκούφηδες...». «...δεν έχω χρόνο στη διάθεσή μου, αύριο το πρωί στις 9 θα πρέπει να βρίσκομαι στα Τρίκαλα» είπε ο Άρης. «Η ανάκριση κράτησε μέχρι τις τρεις το πρωί...». «Ώρα 8 φύγαμε για τη Χαλκίδα».

Ωστόσο ο Π. Τσαρός είναι κατά τα άλλα... αναξιόπιστος! Είναι... αναξιόπιστος που γράφει «Είχα την τύχη να βρεθώ στη φρουρά με επικεφαλής τον Θανάση Γαβριώτη που συνοδέψαμε τον Τυρίμο μέχρι τη Θήβα». Είναι... αναξιόπιστος όταν γράφει ότι ο Άρης «ανέβηκε στο γραφείο που τον περιμένανε, αφού σταυροφιλήθηκε με τους παλαιούς του αντάρτες Διαμαντή, Γαβριώτη, Νικήτα, Αχιλλέα κ.ά., ρώτησε αμέσως πού τον έχετε τον προδότη Τυρίμο» και «αποτεινόμενος στον Θανάση και τον Αχιλλέα τούς λέγει, εσείς οι γραμματιζούμενοι να κρατήσετε τα πραχτικά της συζήτησης». Και δεν είναι μόνο αυτά.

Βέβαια, για όσους χαρακτηρίζονται από εμπάθεια απέναντι στο ΚΚΕ, όλα αυτά είναι ψιλά γράμματα.

Σχετικά με τη «δήλωση μετανοίας»

Τα σχετικά με τη «δήλωση μετανοίας» του Άρη Βελουχιώτη και τη χαφιέδικη δράση του Μιχάλη Τυρίμου αφορούν την περίοδο 1939 - 1944.

Η αρχή των γεγονότων βρίσκεται στο καλοκαίρι του 1939 και στη συνέχεια, δηλαδή από τις αρχές του 1940, οπότε συγκροτήθηκε η λεγόμενη «Προσωρινή Διοίκηση», υπό την καθοδήγηση του Κ. Μανιαδάκη, υφυπουργού Δημόσιας Ασφάλειας της δικτατορίας Μεταξά.

Επρόκειτο για ένα υποτιθέμενο καθοδηγητικό όργανο του ΚΚΕ, που αποτελούνταν από πρώην στελέχη του Κόμματος, τα οποία είχαν γίνει όργανα της Ασφάλειας (Μιχαηλίδης, Κουτσογιάννης, Μύτλας κ.ά.).

Ωστόσο, σε αυτό το κατασκεύασμα συμμετείχαν και αγνοί κομμουνιστές, που δεν είχαν αντιληφθεί το ρόλο των πρακτόρων και θεωρούσαν ότι οι εν λόγω παρέμεναν τίμια στελέχη του Κόμματος.

Η «Προσωρινή Διοίκηση» παρουσιαζόταν ως όργανο που ανέλαβε να «αποκαλύψει» στους κομμουνιστές και τις κομμουνίστριες τον «χαφιέδικο ρόλο» που έπαιζε η Κεντρική Επιτροπή (η λεγόμενη «Παλιά») του Κόμματος, την οποία αποτελούσαν λίγα μέλη, όσα είχαν απομείνει μετά από τις συλλήψεις δεκάδων στελεχών από την Ασφάλεια.

Βέβαια δεν χωράει συζήτηση ότι αυτά τα μέλη (Μήτσος Παπαγιάννης, Βαγγέλης Κτιστάκης, Σοφία Βιτσαρά, Χρήστος Κανάκης, Παναγιώτης Σαντής, Γιώργης Ελληνούδης) ήταν τίμιοι και αφοσιωμένοι μέχρι θανάτου κομμουνιστές.

Καθοδηγητικός νους αυτής της επιχείρησης, από τα παρασκήνια, ήταν ο Μιχάλης Τυρίμος, μέλος της ΚΕ του ΚΚΕ και πρώην βουλευτής του Παλλαϊκού Μετώπου στη Λέσβο.

Ο Τυρίμος ήταν φυλακισμένος στην Αίγινα και το Φλεβάρη του 1939 μεταφέρθηκε στις φυλακές της Κέρκυρας, μαζί με τους Θανάση Κλάρα (Άρη Βελουχιώτη), Στέφανο Μόσχο, Βασίλη Ασίκη, Μιχάλη Σινάκο και Μήτσο Παπαρήγα.

Στις φυλακές της Κέρκυρας βρίσκονταν ήδη οι Νίκος Ζαχαριάδης, Μήτσος Παρτσαλίδης, Βασίλης Νεφελούδης κ.ά. Εκεί, ο Άρης Βελουχιώτης υπέγραψε «δήλωση μετανοίας» και αποφυλακίστηκε.

Στη συνέχεια υπέγραψε δήλωση μετανοίας ο Μ. Τυρίμος, ο οποίος μεταφέρθηκε στις φυλακές Συγγρού και το Σεπτέμβρη του 1939 αποφυλακίστηκε, αφού στο μεταξύ είχε πραγματοποιήσει με τον Μανιαδάκη όλες τις απαραίτητες συνεννοήσεις και σχεδιασμούς διεμβολισμού του ΚΚΕ.

Στο κείμενό του ο Πάνος Τσαρός επικαλείται τον καπετάν Διαμαντή, ο οποίος «μας αφηγήθηκε, παρουσία του Πελοπίδα, του Βλαχάβα και του Θ. Γκουζέλου, όταν ανταμώσαμε στο σπίτι μας το Δεκέμβρη του 1946» ότι ο Άρης είχε υπογράψει «δήλωση μετανοίας» μετά από εντολή του Τυρίμου, ο οποίος είπε στον Άρη ότι μετέφερε εντολή του Ν. Ζαχαριάδη. Έγραψε ο Τσαρός ότι ο Διαμαντής τούς τόνισε:

«Μια τέτοιου είδους εντολή είναι και για τον Θανάση Κλάρα (Άρη) που ποτέ δεν είχε δοθεί, που αργότερα έγινε αντιληπτό από τον Κλάρα (...) εδώ το επιβεβαίωσε (σ.σ. ο Τυρίμος) στην ανάκριση που του έκανε ο Βελουχιώτης (...) γι' αυτό και η αγανάκτηση του Άρη ήταν δικαιολογημένη». Συνεχίζει ο Π. Τσαρός:

«Στην ηγεσία του ΚΚ αυτή η υπόθεση έγινε γνωστή από έκθεση που είχε κάνει ο Διαμαντής με τον Γαβριώτη (σ.σ. Θανάση Τσαρό) και δόθηκε στο ΠΓ και προσωπικά στον Ιωαννίδη».

ΡΙΖΟΣΠΑΣΤΗΣ, 14-15/7/2018