Μποτίλια Στον Άνεμο

Για ναυαγούς που θέλουν να κολυμπήσουν. Το σημείωμα άλλοτε βιαστικό και ταραγμένο, άλλοτε φλύαρο ή λακωνικό, ακατάληπτο κι ερμητικό, κακογραμμένο κι αδέξιο, ευδιάκριτο ή ξεθωριασμένο. Μπουκαλάκια, φιαλίδια, φιάλες αερίου. Μποτίλιες, μποτίλιες, μποτίλιες... Με καθορισμένο, πάντοτε, στίγμα. Καλή στεριά, συνταξιδιώτες... Ή καλή θάλασσα.

Κυριακή 1 Μαΐου 2022

Μπάμπης Ζαφειράτος: Επίγραμμα (Ι) Για τον Άγιο Ρίτσο της Πρωτομαγιάς (1.5.1909 – 11.11.1990)

Γιάννης Ρίτσος
1 Μαΐου 1909, Μονεμβασιά – 11 Νοεμβρίου 1990, Αθήνα
Σχέδιο (4^ο από 4 του Ρίτσου), Μπάμπης Ζαφειράτος, 29.IV.2016 (Μολύβι, 29χ21 εκ.)

Κι αν από την Μονοβασιά πάει βήμα βήμα πλάι του ο χάρος
Κι ο γιος του Ερμή ο Αρπάλυκος δεν του ’μαθε την τέχνη των Αργείων
Δίχως δασκάλους θήτεψε στο ΒΕΤΟ των Ανώνυμων Αγίων
Μόνες περγαμηνές του η Μακρόνησος η Λέρος και η Γυάρος

Επίγραμμα

Για τον Άγιο Ρίτσο της Πρωτομαγιάς

(1 Μαΐου 1909, Μονεμβασιά – 11 Νοεμβρίου 1990, Αθήνα)

[Α]

Μ’ ένα Τρακτέρ τη γη οργώνοντας έσπειρε νέους ήχους
Στην έρημό μας ξεφυτρώσανε θεόρατες Πυραμίδες
Τα όνειρα γίνανε πουλιά και μανιφέστα οι ελπίδες
Βγήκανε οι δεκαπεντασύλλαβοι μέσα απ’ του Μαρξ τους στίχους
Κι ο Επιτάφιος του λαού σε μιαν Ελλάδα της οδύνης
Έφερε την Πρωτομαγιά στον ουρανό της Ρωμιοσύνης

[Β]

Μορφή αναγεννησιακή Homo Universalis
Ο Κορυφαίος του Χορού της ταξικής μας πάλης
Κι αν από την Μονοβασιά πάει βήμα βήμα πλάι του ο χάρος
Κι ο γιος του Ερμή ο Αρπάλυκος δεν του ’μαθε την τέχνη των Αργείων
Δίχως δασκάλους θήτεψε στο ΒΕΤΟ των Ανώνυμων Αγίων
Μόνες περγαμηνές του η Μακρόνησος η Λέρος και η Γυάρος

[Γ]

Στην Τέταρτη Διάσταση άγρυπνος μας βλέπει απ’ το Υπερώον
Της Ποίησης και ταυτόχρονα με την ερωτική σκιά του
Φεγγοβολάει στο κέντρο μιας Σκηνής Μαρτύρων και Ηρώων
Ανέγγιχτος από την κόψη του θανάτου

Μπάμπης Ζαφειράτος, 23 Απριλίου 2022

Ένα ακόμη επίγραμμα για τον Άγιο Γιάννη Ρίτσο

Γιάννης Ρίτσος (1.5.1909 - 11.11.1990): Άσπρες κηλίδες πάνω στο άσπρο (15 ποιήματα) — Μπάμπης Ζαφειράτος: Επίγραμμα (ΙΙ) Για τον Αϊ-Γιάννη της Πρωτομαγιάς

Γιάννης Ρίτσος

Την πρώτη και την τελευταία σου λέξη
την είπαν ο έρωτας και η επανάσταση.
Όλη σου τη σιωπή την είπε η ποίηση.

(Στο νοσοκομείο)

αυτός ο κύκνος ακριβώς ήταν το επιχείρημά σου
να συνεχίζεις να γράφεις μετά θάνατον.

(Δημόσιο πάρκο)

το τρίτο αστέρι είναι μολύβι του
να γράφει και να σβήνει
τα μυστικά του κόσμου.

(Αποταμίευση)

Χιλιάδες χιλιόμετρα περπάτησα
χωρίς ψωμί, χωρίς νερό, πάνω σε πέτρες κι αγκάθια
για να σας φέρω ψωμί και νερό και τριαντάφυλλα. Την ομορφιά
ποτές μου δεν την πρόδωσα.

(Επιλογικό)

Πάντα λοιπόν υπάρχει τρόπος κάτι να δώσουμε
κι ίσως να μείνουμε κι εμείς μ’ αυτό που δίνουμε. Κι ήθελα
αυτό να εννοήσω και να πω και να υπογράψω
σαν ένα γράμμα με ανοιχτή χρονολογία για όποιον παραλήπτη.

(Ο Φαροφύλακας)

Αναφορές – Υπερώον – Επίμετρο

Γιάννης Ρίτσος
1 Μαΐου 1909, Μονεμβασιά – 11 Νοεμβρίου 1990, Αθήνα
Φωτογραφία από την Επίσημη Ιστοσελίδα για τον Ποιητή της Ρωμιοσύνης. (yannisritsos.gr)

Ο χωρισμός αυτού του «επιγράμματος» υποδηλώνει και την αυτοτέλεια κάθε στροφής. Πώς να χωρέσεις, αλήθεια, έναν τεράστιο ποταμό σ’ ένα ποτήρι;

[Επίγραμμα Α]

Τρακτέρ (1934), Πυραμίδες (1935), Επιτάφιος (1936): Η πρώτη, η δεύτερη και η τρίτη ποιητική συλλογή του Γ.Ρ.

Οι δεκαπεντασύλλαβοι του Μαρξ: Στον Μαρξ τιτλοφορείται το δεύτερο από τα 5 ποιήματα του τρίτου μέρους της συλλογής Τρακτέρ (Τρακτέρ, Πορτραίτα, Μεγάλη ώρα).

Μαρξ, τ’ όνομά σου φλόγινο χαράζεται στο νέο
της Ιστορίας εξώφυλλο ‒πρόλογος φωτεινός.
Αστροπελέκι ακούγεσαι στο διάστημα γενναίο
που καίει ανθίζοντας το φως, δημιουργίας κρουνός.

[…]

Φωνάζουνε τα λόγια σου ρόδες, μοτέρ, τιμόνια
που λάδωσε των εργατών το δάκρυ κι ο ιδρώς·
γαλάζιες σπίθες που πετούν σφυριά πάνου στ’ αμόνια
τα γράφουν στο έρεβος κι ο νους διαβάζει τα ο αδρός.

[…]

➡️ Tα άλλα 4 ποίηματα: Στον Χριστό, ΕΣΣΔ, Γερμανία και Επίλογος, όπου στολίζει τους τυφλωμένους, τους μύωπες αστούς κριτικούς. Βλέπε τα δύο πρώτα ποιήματα από την Μποτίλια Στον Άνεμο: Καρλ Μαρξ, Η γρανιτένια δύναμη της αλήθειας (Γιάννης Ρίτσος) και Γιάννης Ρίτσος, Ένας πρωτομαγιάτικος Χριστός («τώρα φρουρό σε βάλανε μπρος στων πλουσίων τη μπάγκα»).

Ρωμιοσύνη (Ι – VΙΙ): Γράφτηκε στην Αθήνα μεταξύ 1945-1947 και κυκλοφόρησε με εννέα ακόμη συνθέσεις του ποιητή, αρχικά το 1954, στον τόμο υπό τον γενικό τίτλο Αγρύπνια (ποιήματα γραμμένα μεταξύ 1941-1953) και σαν ανεξάρτητη συλλογή το 1966.

[Επίγραμμα Β]

Homo Universalis (Οικουμενικός Άνθρωπος): Ο ευρυμαθής, ο πολυμαθής. Αυτός που η γνώση του και η ικανότητά του εκτείνονται σε πολλούς τομείς.

Και πιστεύω ακράδαντα πως στην εποχή μας (και όχι μόνο) δεν υπάρχει άλλος που να συγκεντρώνει με τέτοια επάρκεια τα χαρακτηριστικά του Ανθρώπου της Αναγέννησης (Renaissance man).

Ας έχουμε κατά νου ότι ο Ρίτσος, εκτός από τεράστιος ποιητής και καταπληκτικός ζωγράφος –οι σπουδές του στο ανθρώπινο σώμα δείχνουν και τέλεια γνώση ανατομίας (δείτε σχέδιά του από την εξορία στην Κατιούσα)–, σκαλίζει κόκκκαλα και πέτρες, είναι δε και μουσικός, εξαίρετος πιανίστας, μεταφραστής, πεζογράφος, αλλά και ηθοποιός, σκηνοθέτης, χορευτής με θητεία, από το 1933 μέχρι το 1944, στο Εθνικό, στη Λυρική και σε επιθεωρήσεις.

Η Έρη Ρίτσου σε συνέντευξή της στις 11/12/2013 θα πει:

Υπήρξε άνθρωπος εργατικός –αυτό φαίνεται άλλωστε και από τον όγκο δουλειάς που άφησε πίσω του– επίμονος, ανεκτικός, με απίστευτο χιούμορ, αισιόδοξος, αχόρταγος για τη ζωή και για όσες χαρές, μικρές ή μεγάλες, αυτή προσέφερε. Ήταν άνθρωπος καλλιτέχνης σε όλα. […] Στο σπίτι βέβαια νοικοκυρά ήταν η μητέρα μου αλλά όσες φορές μαγείρευε ο ίδιος, έκανε εξαιρετικά φαγητά. Η εξορία τον είχε μάθει και πράγματα που δεν περιμένει κανείς να γνωρίζουν οι άντρες. Ήταν εκείνος -ας πούμε- που με έμαθε να ράβω.

Μονοβασιά: Έτσι την λέει ο Ρίτσος που της έχει αφιερώσει την ομότιτλη συλλογή του (Κέδρος, 1982), αποτελούμενη από 36 ποιήματα.

➡️ Δείτε αφιέρωμα της Μποτίλιας Στον Άνεμο, με αφορμή την επέτειο θανάτου του ποιητή, όπου μεταξύ άλλων περιλαμβάνονται 4 ποιήματα από την εν λόγω συλλογή: Μονοβασιά (το εναρκτήριο ποίημα), Γεωγραφικές καταβολές, Στοιχεία ταυτότητος, Φεύγοντας απ’ τη Μονοβασιά (το τελευταίο ποίημα), αλλά και τα ποιήματα Στο νοσοκομείο και Επιλογικό (μότο επάνω). Γιάννης Ρίτσος (1.V.1909 -11.XI.1990): Με την ελπίδα μιας στιγμής, μας χρέωσαν όλο το μέλλον – Ο ποιητής απαγγέλλει τη Σονάτα του σεληνόφωτος – Μονοβασιά – Μονόχορδα – Τρίστιχα – Τα αρνητικά της σιωπής – Το τελευταίο Καλοκαίρι – Πώς γράφω (Μικρό αφιέρωμα – 5 VIDEO)

Και στη συλλογή 3 χ 111 Τρίστιχα (1982), στο 99^ο ευρηματικό του τρίστιχο μιλάει γλυκά και τρυφερά, με θαυμασμό κι αγάπη, σ’ αυτή την κάθετη βραχοπολιτεία που τον γέννησε:

Κυρά Μονοβασιά μου, πέτρινο καράβι μου. Χιλιάδες
οι φλόκοι σου και τα πανιά σου. Κι όλο ασάλευτη μένεις
να με αρμενίζεις μες στην οικουμένη.

➡️ Από Μποτίλια Στον Άνεμο: Γιάννης Ρίτσος: 13 Ερωτικά και 10 Τρίστιχα – Οι ρίζες μου: Ντοκιμαντέρ του Ροβήρου Mανθούλη (Video)

Πάει βήμα βήμα πλάι του ο χάρος: Είναι γνωστές οι… παρτίδες του Ρίτσου με τον θάνατο από τα 12 χρόνια του, όταν η μητέρα του και ο αδελφός του Μίμης πεθαίνουν από φυματίωση (1921)· ο ίδιος θα προσβληθεί στα 17 του (1926), αλλά και αργότερα (1937, χρονιά που η αδερφή του Λούλα έχει μπει στο Δαφνί)· το 1938 ο πατέρας του πεθαίνει στο ψυχιατρείο όπου είχε μπει το 1932. Μαζί δε με την χολέρα του αστικού κράτους και τα ανθυγιεινά νησάκια θα συναντιέται τακτικά με τον μεγάλο θεριστή…

ΒΕΤΟ: Β΄.Ε.Τ.Ο –Β’ Ειδικό Τάγμα Οπλιτών της Μακρονήσου, που από το καλοκαίρι του 1949 περιελάμβανε και το στρατόπεδο αναμόρφωσης πολιτικών εξόριστων: Ειδικό Σχολείο Αναμορφώσεως Ιδιωτών (Ε.Σ.Α.I.), από όπου ο Ρίτσος αποφοίτησε με άριστα.

Οι περγαμηνές του Ποιητή. Β’ Ειδικό Τάγμα Οπλιτών -Β.Ε.Τ.Ο. Ειδικό Σχολείο Αναμορφώσεως Ιδιωτών -Ε.Σ.Α.Ι. (Πηγή φωτό: yannisritsos.gr)

Ανώνυμοι Άγιοι: Αναφορά στον 9τομο κύκλο πεζών Εικονοστάσιο ανωνύμων αγίων. (Οι τίτλοι των 9 τόμων στο τέλος).

Ο γιος του Ερμή ο Αρπάλυκος δεν του ’μαθε την τέχνη των Αργείων / Δίχως δασκάλους / Μόνες περγαμηνές του η Μακρόνησος η Λέρος και η Γυάρος: Αναφορά στο καταπληκτικό του ποίημα Ο Ηρακλής κι εμείς, από τα αγαπημένα μου στο ποιητικό σώμα του Γιάννη Ρίτσου. Περιέχεται στη συλλογή Επαναλήψεις (1972, με δύο ακόμη συλλογές), που κυκλοφόρησε μέσα στη χούντα, την ίδια χρονιά με την αριστουργηματική Ελένη του· δυο ολοκαίνουργια βιβλία μετά την 5ετή αναγκαστική απουσία του ποητή.

Ο ΗΡΑΚΛΗΣ ΚΙ ΕΜΕΙΣ

Μεγάλος και τρανός, σου λένε, τέκνο του Θεού, κι ένα σωρό δασκάλοι
         από πάνω: –
Ο γέρο-Λίνος, γιος του Απόλλωνα, ναν του μαθαίνει γράμματα·
         Εύρυτος
την τέχνη του τοξότη· ο Εύμολπος, γιος του Φιλάμμωνα,
τραγούδι και λύρα· και, το πιο σπουδαίο απ’ όλα, ο γιος του Ερμή,
         ο Αρπάλυκος,
που τα παχιά, τα τρομερά του φρύδια πιάναν το μισό του κούτελο,
του ’μαθε για καλά την τέχνη των Αργείων: –την τρικλοποδιά·–
         με τούτην
κερδίζονται τα πιο πολλά, στην πυγμαχία, στην πάλη, και στα
         Γράμματα ακόμα.
Όμως εμείς, τέκνα θνητών, δίχως δασκάλους, με δικιά μας μόνο
         θέληση,
μ’ επιμονή κι επιλογή και βάσανα, γίναμε αυτό που γίναμε. Καθόλου
δε νιώθουμε πιο κάτου, μήτε χαμηλώνουμε τα μάτια. Μόνες
περγαμηνές μας: τρεις λέξεις: Μακρόνησος, Γυάρος και Λέρος.
         Κι αν αδέξιοι
μια μέρα σας φανούν οι στίχοι μας, θυμηθείτε μονάχα πως γραφτήκαν
κάτω απ’ τη μύτη των φρουρών, και με τη λόγχη πάντα στο πλευρό μας.
Κι ούτε χρειάζονται δικαιολογίες –πάρτε τους γυμνούς, έτσι όπως είναι–
πιότερα ο Θουκυδίδης ο στεγνός θα σας πει απ’ τον περίτεχνο τον
         Ξενοφώντα.

23. III.68

(Πέτρες Επαναλήψεις Κιγκλίδωμα, 1972)

➡️ Ο Ηρακλής και 11 ακόμη ποιήματα από τις 3 συλλογές στην Μποτίλια Στον Άνεμο. Ο Άγιος Ρίτσος της Πρωτομαγιάς: Από τον κάθε στίχο του ρέει ένα ποτάμι (12 ποιήματα)

[Επίγραμμα Γ]

Τέταρτη Διάσταση (1956-1972). Κυκλοφόρησε το 1972 και αποτελεί τον ΣΤ΄ τόμο των ποιημάτων του Ρίτσου, που περιλαμβάνει τα μοναδικά ―χωρίς προηγούμενο στη διεθνή λογοτεχνική γραμματεία― θεατρικής έμπνευσης έργα του, 17 ανεξάρτητες συλλογές (ποιητικοί μονόλογοι) ―κάποιες ανέκδοτες μέχρι τότε― από τις κορυφαίες δημιουργίες της Ριτσικής ποίησης, αλλά και τις μετρημένες στα δάχτυλα στιγμές του παγκόσμιου ποιητικού στερεώματος. Στοιχεία για τις 17 συλλογές βλέπε στο τέλος.

Υπερώον: Η πρώτη και ιδιαίτερα σημαντική μεταθανάτια συλλογή του Ρίτσου, κυκλοφόρησε στις 11 Νοέμβρη του 2013, 23^η επέτειο του θανάτου του, και παίρνει τον τίτλο της από το ποίημα Στο Υπερώον.

«Μία απ’ τις πολλές, σχεδόν πενήντα, που άφησε πίσω, μετά το θάνατό του, ολοκληρωμένες, έτοιμες για έκδοση. Ορισμένες από αυτές εκδόθηκαν αμέσως μετά στον τόμο Αργά, πολύ αργά μέσα στη νύχτα [1991]» γράφει η Έρη Ρίτσου σε σημείωμά της στο τέλος του βιβλίου.

Και όπως μας πληροφορεί η επιμελήτρια της έκδοσης:

Η ποιητική συλλογή Υπερώον γράφτηκε στην Αθήνα, απ’ την 1 του Μάρτη ως τις 21 του ίδιου μήνα. Η Β΄ γραφή των ποιημάτων έγινε πάλι στην Αθήνα, απ’ τις 6-29 του Απρίλη και στον Κάλαμο απ’ τις 30 του Απρίλη ως την 1 του Μάη 1985.

Μπάμπης Ζαφειράτος, Απρίλης 2022

Υπερώον

Ανέγγιχτος από την κόψη του θανάτου

(Δυο λόγια για τη συλλογή)

Ο Ρίτσος στη Μονοβασιά. Από την Επίσημη Ιστοσελίδα για τον Ποιητή της Ρωμιοσύνης. (yannisritsos.gr)

ΣΤΟ ΥΠΕΡΩΟΝ

Μετά την παράσταση
έμεινε κρυφά στο υπερώον
στα σκοτεινά.
Η αυλαία ολάνοιχτη.
Εργάτες της σκηνής,
φροντιστές, ηλεκτρολόγοι
ξεστήνουνε τα σκηνικά,
μετέφεραν στο υπόγειο
ένα μεγάλο γυάλινο φεγγάρι,
σβήσαν τα φώτα,
έφυγαν,
κλείδωσαν τις πόρτες.
Σειρά σου τώρα,
χωρίς φώτα,
χωρίς σκηνικά και θεατές,
να παίξεις εαυτόν.

Αθήνα, 4.ΙΙΙ.85

[…]
66 ποιήματα, μικρά, λιτά, ημερολογιακού χαρακτήρα (όπως περίπου κι οι Μαρτυρίες, 1963, 1966), γραμμένα μέσα σε ένα μήνα, αντλούν απ’ το «τίποτα» και γεμίζουν τις στέρνες μας, μη μείνουμε αδειανοί και διψασμένοι.

«Η ματιά του, ματιά ζωγράφου, στεκόταν σε πράγματα που οι υπόλοιποι ίσως δεν δίναμε σημασία. Φυσικά αγαπούσε τα χρώματα, τα λουλούδια, τις πεταλούδες, τα ηλιοβασιλέματα. Αγαπούσε πολύ όχι μόνο τους ανθρώπους, τους κοντινούς του, τους φίλους, τους δικούς του, τους συναγωνιστές του, τους ανθρώπους της δουλειάς, του μόχθου, αλλά και τα ζώα, ιδιαίτερα τις γάτες», θυμάται η Έρη Ρίτσου στην προαναφερθείσα συνέντευξη.

Και ναι, πρέπει να προσέξουμε αρκετά στο μισοσκόταδο του Υπερώου του με τους 4 καθρέφτες, τα 7 φεγγάρια, τα 9 ζεύγη παπουτσιών γεμάτα με λουλούδια, τα 33 χρώματα της ίριδας (τέχνη αναπόσπαστη η ζωγραφική της ποίησής του), τα 39 μικρά και μεγάλα ζώα.

Να τον προσέξουμε στο μισοσκόταδο. Αυτόν, θεατή, ηθοποιό και ταξιθέτη, καθώς προσπαθεί

να φέξει τη νύχτα μας μ’ ένα μοναδικό πορτοκάλι.

Και τότε θα συνομιλήσουμε με τα άσματά του: Μεγάλα πολύχρωμα πουλιά, που πυρπολούν την ερημιά μας και συνταράζουνε τη μίζερη αδράνεια της καθημερινότητάς μας.

Ο Ρίτσος συνεχίζει και μετά θάνατον να γράφει και τραγουδάει για εμάς. Και παρά την αίσθηση του ομότιτλου της συλλογής ποιήματος (Στο Υπερώον), που τον θέλει να είναι μόνος,

χωρίς φώτα
χωρίς σκηνικά και θεατές
να παίζει εαυτόν.

Ο ποιητής γνωρίζει καλά τους κανόνες της υποκριτικής. Και ξέρει πως ο ηθοποιός ποτέ δεν παίζει μόνο τον εαυτό του. Θα ήτανε πολύ κακός ηθοποιός. Πρέπει να είναι ο εαυτός του και ταυτόχρονα ο ρόλος του.

Ο ηθοποιός, επίσης, ποτέ δεν παίζει μόνο για τον εαυτό του. Παίζει και για το κοινό του. Πραγματικό ή φανταστικό.

Ο Ρίτσος μάς καλεί να σταθούμε δίπλα του, μες στο δικό του, στο δικό μας Υπερώον. Και θα δούμε το

μεγάλο γυάλινο φεγγάρι –που λίγο πριν οι
εργάτες της σκηνής […] μετέφεραν στο υπόγειο–

να αναδύεται ξανά από τα έγκατα της γης, φωτίζοντας τα μέσα μας σκοτάδια.

Κι ο ποιητής, όπως τον μάθαμε στο διαρκές του πηγαινέλα: Από το λίγο στο πολύ. Από τον έρωτα στη φθορά. Από το προσωπικό στο κοινωνικό. Χωρίς το ένα να καταπιέζει το άλλο. Αλλά ούτε και το ένα να υπάρχει χωρίς το άλλο. Χωρίς παραχωρήσεις. Όπως πάντα.

Εδώ. Στο Δημόσιο Πάρκο της ζωής (του).

[Καθισμένος] Στο [ίδιο] παγκάκι με την Περσεφόνη,
ράβει, ξεράβει στίχους για τους εκτελεσμένους,
[κι ένα]
αστέρι είναι το μολύβι του
να γράφει και να σβήνει
τα μυστικά του κόσμου.

Ανέγγιχτος από την κόψη του θανάτου.

Μπάμπης Ζαφειράτος, Γενάρης 2014

[ΥΓ. Το παρόν επίμετρο είναι απόσπασμα από εκτενές δημοσίευμα της Μποτίλιας Στον Άνεμο, στις 4/5/2014, με αφορμή την επέτειο γέννησης του ποιητή μας και την κυκλοφορία του Υπερώου, όπου περιέχονται και τα ποιήματα Δημόσιο Πάρκο, Αποταμίευση, Αναδρομή (ράβει, ξεράβει…), αλλά και το φιλολογικό παραμάγαζο των αστών Καραντώνηδων: Γιάννης Ρίτσος: Στο Υπερώον της ποίησης, ανέγγιχτος από την κόψη του θανάτου – 25 ποιήματα. Και ένα κριτικό σημείωμα του Μπάμπη Ζαφειράτου, που έχει συμπεριληφθεί και στην Επίσημη Ιστοσελίδα για τον Ποιητή της Ρωμιοσύνης].

_______________

Άλλα επιγράμματα του Μπάμπη Ζαφειράτου στην Μποτίλια

Για τον Αθάνατο Αθανάσιο Ζαπάντη

Για τον ΟυρανοΜίκη

Για τον ΟυρανοΜίκη Θεοδωράκη (Β΄)

Για τον Λόρκα

Για τον Μάνο Δούκα

Για τον Θάνο Μικρούτσικο

Για τον Άνθρωπο Με Το Γαρύφαλλο

Για τον Ντιέγκολ Μαραντόνα

Για την εκδίκηση του Μαραντόνα

Όλα τα Επιγράμματα του Μπάμπη Ζαφειράτου

Επίμετρο

Τα μότο, το Εικονοστάσιο και η Τέταρτη Διάσταση

Γιάννης Ρίτσος. Από την Επίσημη Ιστοσελίδα για τον Ποιητή της Ρωμιοσύνης. (yannisritsos.gr)

Γιάννης Ρίτσος (τα μότο)

1. Στο νοσοκομείο και Επιλογικό: Από τη συλλογή Τα αρνητικά της σιωπής (1987) ―σύνδεσμος επάνω.

2. Δημόσιο πάρκο και Αποταμίευση: Από τη συλλογή Υπερώον (2013) ―σύνδεσμος επάνω.

3. Ο Φαροφύλακας: Θεατρικός μονόλογος, όπου ένας φαροφύλακας μιλάει σε κάποιον επισκέπτη (το σχετικό μότο είναι οι καταληκτικοί στίχοι του). Περιλαμβάνεται στα Ποιήματα, Δ΄ Τόμος. Μεγάλα αποσπάσματα του μονολόγου αποτελούν το πέμπτο κεφάλαιο του μυθιστορήματος Λιγοστεύουν οι ερωτήσεις, 8^ο του Εικονοστασίου.

Εικονοστάσιο ανωνύμων αγίων

1. Αρίοστος ο Προσεχτικός αφηγείται στιγμές του βίου του και του ύπνου του (1982)

2. Τι παράξενα πράματα (1983)

3. Με το σκούντημα του αγκώνα (1984)

4. Ίσως να ’ναι κι έτσι (1985)

5. Ο γέροντας με τους χαρταϊτούς (1985)

6. Όχι μονάχα για σένα (1985)

7. Σφραγισμένα μ’ ένα χαμόγελο (1986)

8. Λιγοστεύουν οι ερωτήσεις (1986)

9. Ο Αρίοστος αρνείται να γίνει άγιος (1986)

Τέταρτη Διάσταση (1956-1972). Οι συλλογές

Το παράθυρο (Πειραιάς, Απρίλης 1959· ανεξάρτητη συλλογή το1960)

Χειμερινή Διαύγεια (Σάμος, Γενάρης 1957· ανεξάρτητη συλλογή το 1957)

Χρονικό (Σάμος, Γενάρης 1957· ανεξάρτητη συλλογή το 1957)

Η σονάτα του σεληνόφωτος (Αθήναι, Ιούνιος 1956· ανεξάρτητη συλλογή το 1956)

Αγαμέμνων (Αθήνα, Σικυών, Ηραίον, Σάμος, Δεκέμβρης 1966 – Οχτώβρης 1970)

Ορέστης (Βουκουρέστι, Αθήνα, Σάμος, Μυκήνες, Ιούνιος 1962 – Ιούλιος 1966· ανεξάρτητη συλλογή το 1966)

Το νεκρό σπίτι (Αθήνα, Σεπτέμβρης 1959· ανεξάρτητη συλλογή το 1962).

Η επιστροφή της Ιφιγένειας (Σάμος, Αθήνα, Σάμος, Νοέμβριος 1971 – Αύγουστος 1972· ανεξάρτητη συλλογή το 1972)

Κάτω απ’ τον ίσκιο του βουνού (Μυκήνες, Μάης 1960· ανεξάρτητη συλλογή το 1962).

Χρυσόθεμις (Γυάρος, Λέρος, Σάμος, Μάης 1967 – Ιούλιος 1970· 2η έκδ. σε ανεξάρτητη συλλογή το 1972)

Περσεφόνη (Αθήνα, Ελευσίνα, Διμηνιό, Σάμος, Δεκέμβρης 1965 – Δεκέμβρης 1970).

Ισμήνη (Αθήνα, Σεπτέμβρης – Δεκέμβρης 1966, Σάμος, Δεκέμβρης 1971· 2η έκδ. σε ανεξάρτητη συλλογή το 1972).

Αίας (Λέρος, Σάμος, Αύγουστος 1967 – Ιανουάριος1969)

Φιλοκτήτης (Αθήνα, Σάμος, Μάης 1963 – Οχτώβρης 1965· ανεξάρτητη συλλογή το 1965)

Η Ελένη (Καρλόβασι, Σάμος, Μάιος – Αύγουστος 1970· ανεξάρτητη συλλογή το 1972)

Φαίδρα (Αθήνα, Καρλόβασι, Αθήνα, Απρίλιος 1974 – Ιούλης 1975. Περιλαμβάνεται για πρώτη φορά στην 6^η έκδοση της Τέταρτης Διάστασης το 1978, χρονιά κατά την οποία κυκλοφόρησε σε 2η έκδ. σαν ανεξάρτητη συλλογή)

Όταν έρχεται ο ξένος (Αθήνα, Φεβρουάριος 1958· ανεξάρτητη συλλογή το 1958)