Μποτίλια Στον Άνεμο

Για ναυαγούς που θέλουν να κολυμπήσουν. Το σημείωμα άλλοτε βιαστικό και ταραγμένο, άλλοτε φλύαρο ή λακωνικό, ακατάληπτο κι ερμητικό, κακογραμμένο κι αδέξιο, ευδιάκριτο ή ξεθωριασμένο. Μπουκαλάκια, φιαλίδια, φιάλες αερίου. Μποτίλιες, μποτίλιες, μποτίλιες... Με καθορισμένο, πάντοτε, στίγμα. Καλή στεριά, συνταξιδιώτες... Ή καλή θάλασσα.

Τρίτη 24 Μαΐου 2022

Μπάμπης Ζαφειράτος: Μπομπ Ντύλαν (24.5.1941), Επιτάφιο Μπλουζ – Ένα μυθικό τραγούδι για τον μπουρδελοπόλεμο του μπαρμπα-Σαμ

Μπομπ Ντύλαν (Ρόμπερτ Άλλεν Ζίμμερμαν): 24 Μαΐου 1941, Μινεσότα, ΗΠΑ
Σχέδιο (3ο από 3 του Ντύλαν), Μπάμπης Ζαφειράτος, 13.XI.2016 (Μολύβι, 29χ21 εκ.)

Υστερικό θηλυκό στο μπουρδέλο ουρλιάζει
«Ποιος με γκάστρωσε πάλι!», οδύρεται κλαίει
Κι ένας γιατρός στο παραβάν του την μπάζει
«Συμβουλή μου, μακριά απ’ τ’ αγόρια!», της λέει

Ένα μεγάλο αντιπολεμικό τραγούδι από την ταραγμένη 10ετία του ’6ο, που ανήκει στις κορυφαίες στιγμές του κυρίου Ρόμπερτ Άλλεν Ζίμμερμαν, κατά κόσμον Μπομπ Ντύλαν, γραμμένο το 1965, χρονιά κορύφωσης του 20ετούς (1955-1975) Πολέμου στο Βιετνάμ, που τον διαδέχτηκε ο άλλος 20ετής Πόλεμος στο Αφγανιστάν (2001-2021), αλλά και ο 15ετής (και βάλε) Πόλεμος στο Ιράκ (2003-2017).

Ένα Επιτάφιο Μπλουζ, που παρά τις πυκνές αλληγορικές αναφορές του στη «μυθολογία» της εποχής παραμένει επίκαιρο, όσο τραγικά επίκαιρος μπορεί να είναι ο κάθε μπουρδελοπόλεμος, όπως αυτός ο καινούργιος, δι’ αντιπροσώπου, που τον προκάλεσαν οι ΗΠΑ-ΕΕ με το οπλισμένο ΝΑΤΟικό τους χέρι και τον εκτέλεσε η ομοίως καπιταλιστική Ρωσία.

Μπομπ Ντύλαν

(Ρόμπερτ Άλλεν Ζίμμερμαν, 24 Μαΐου 1941)

Επιτάφιο Μπλουζ

Πρώτη δημοσίευση: Μποτίλια Στον Άνεμο, 4/11/2016, με αφορμή την απονομή του Βραβείου Νόμπελ στον Ντύλαν. Αναδημοσιεύτηκε στην Κατιούσα στις 24/5/2022 ξανακοιταγμένο, με προσθήκες σημειώσεων, φωτογραφιών και βίντεο, χωρίς το Επίμετρο για τον Γούντυ Γκάθρι.

Μετάφραση – Σημειώσεις – Επίμετρο (I’m Not There, Ρίτσι Χέιβενς)

Μπάμπης Ζαφειράτος – Μποτίλια Στον Άνεμο

Bob Dylan – Tombstone Blues

Από ηχογράφηση στο Newport Folk Festival, Freebody Park, Newport, Rhode Island, 24 Ιουλίου 1965

Επιτάφιο Μπλουζ

(Από το LP Highway 61 Revisited, 30 Αυγούστου 1965)

Στο βίντεο ο Ντύλαν δεν τραγουδάει καθόλου το ρεφρέν.
Μετά τις Σημειώσεις ακολουθούν και οι πρωτότυποι στίχοι με μια ακόμη πολύ ωραία εκτελέση του Ρίτσι Χέιβενς, όπου οι λέξεις ηχούν καθαρά και η μετάφραση μπορεί να τραγουδηθεί με τη μελωδία.

Τ’ ανθρωπάκια τώρα κοιμούνται βαθιά
Κι οι πατέρες της πόλης προσπαθούν βιαστικά
Στου Πωλ Ριβίαρ^[1] το άλογο να ξαναδώσουν ζωή
Αλλά ήσυχη η πόλη μας κοιμάται κι αυτή

Και το φάντασμα της Μπελ Σταρ^[2] δίνει σπίθα κι ορμή
Στης ιερής Ιεζάβελ^[3] το θείο κορμί
Του Αντεροβγάλτη^[4] να πλέξει το πλούσιο μαλλί^[5]
Που πρόεδρος του Εμπορίου^[6] έχει χρηστεί

Στο εργοστάσιο η μάνα
Ξυπόλητη γυρνά
Ο πατέρας στους δρόμους
Να ψάχνει δουλειά
Πλανόδιος κι εγώ
Μ’ ένα μπλουζ νεκρικό ^[7]

Υστερικό θηλυκό^[8] στο μπουρδέλο ουρλιάζει
«Ποιος με γκάστρωσε πάλι!», οδύρεται κλαίει
Κι ένας γιατρός, στο παραβάν του την μπάζει,
«Συμβουλή μου, μακριά απ’ τ’ αγόρια!», της λέει

Κι ένας δόκτορας τώρα, ειδικός, με υφάκι
Κορδωμένος, την «παρθένα» ξανά εξετάζει
«Σταμάτα τις κλάψες, κατάπιε με νάζι
Δεν πεθαίνεις, δεν είναι φαρμάκι»

Στο εργοστάσιο η μάνα
Ξυπόλητη γυρνά
Ο πατέρας στους δρόμους
Να ψάχνει δουλειά
Πλανόδιος κι εγώ
Μ’ ένα μπλουζ νεκρικό

Σε κουβά ο «Βαφτιστής» βουτάει έναν κλέφτη^[9]
Κοιτάζει με δέος του κράτους τον Μεγάλο Ταγό^[10]
«Ω, Ήρωά μου –του λέει– πες μου, μη χάνω καιρό
Σε ποια τρύπα να ξεράσω κι εγώ;»

Μα ο Ταγός απαντάει, κυνηγώντας μια μύγα:
«Άξιος θανάτου αυτός που μυξοκλαίει σκυφτός».
Και προσθέτει με μια δαχτυλάρα τεντωμένη σαν ρίγα:
«Κιτρινίζει ο ήλιος, γιατί ’ναι δειλός»

Ο Βασιλιάς των Φιλισταίων τους στρατιώτες ξορκίζει
Με μασέλες γαϊδάρων^[11] στους τάφους, τους τάφους πληθαίνει
Τους σαλπιγκτές φυλακίζει, τους σκλάβους παχαίνει
Και στη ζούγκλα τούς ρίχνει

Ένας νέος Δαβίδ^[12] τις καλύβες κατακαίει με ναπάλμ^[13]
−Μαύρος σκλάβος^[14] πιστός ξοπίσω πηγαίνει−
Και μια συλλογή με «σκονάκια»^[15] μάς δείχνει
Νέους φίλους να φέρει στον καλό μπαρμπα-Σαμ^[16]

Η γεωμετρία της αθωότητας με σάρκα και οστά,
Του Γαλιλαίου τα βιβλία στα μούτρα πετά
Της Δαλιδάς, που αναίτια μονάχη ξεσπά,
Με δάκρυα στα μάτια από τα άγρια γέλια

Μακάρι, να δώσω χαρά στο αδέρφι τον Μπιλ^[17]
Στην κορφή ενός λόφου με αλυσίδες να τον δέσω γερά
Σε σκηνικό με κολόνες παραγωγής του Σέσιλ ντε Μιλ^[18]
Να πεθάν’ ευτυχής στης γης τη συντέλεια

Κι εκεί που η Μα Ρέινη^[19] κι ο Μπετόβεν κοιμούνταν μαζί
Τώρα ακούς εμβατήρια στη σημαία προσ’χή
Κι η Τράπεζα του Έθνους με κέρδη μάς πουλά την ψυχή
Τους νέους και τους γέρους να σώσει με δόσεις

Αν μπορούσα θα σου ’γραφα μια απλή μελωδία
Να μην τρελαθείς καλή μου κυρία
Να σου διώξει τη θλίψη, τον πόνο, τη βία
Από άχρηστες και άσκοπες γνώσεις

Μετάφραση: Μπάμπης Ζαφειράτος, 2 Νοεμβρίου 2016

Μπομπ Ντύλαν (Ρόμπερτ Άλλεν Ζίμμερμαν), 24 Μαΐου 1941, Μινεσότα, ΗΠΑ. Νόμπελ Λογοτεχνίας, 13 Οκτ. 2016.
Σχέδιο (1ο από 3 του Ντύλαν), Μπάμπης Ζαφειράτος, 13.X.2016 (Μολύβι, 29 χ 21 εκ.)

Highway 61 Revisited

30 Αυγούστου 1965. Έκτο άλμπουμ

Πολλοί κριτικοί πιστεύουν ότι αυτό το άλμπουμ είναι από τις καλύτερες δουλειές που έκανε ποτέ ο Ντύλαν. Ο ίδιος, τελειώνοντας την ηχογράφηση, θα πει: «Δεν υπάρχει περίπτωση να καταφέρω να κάνω καλύτερο δίσκο από αυτόν». (Το Λεύκωμα του Bob Dylan. Μεταίχμιο, 2005. Μτφρ. Χίλντα Παπαδημητρίου, Νίκη Προδρομίδου. σελ. 46).

Πρώτη όψη

1. Like a Rolling Stone 6:13
2. Tombstone Blues 6:00
3. It Takes a Lot to Laugh, It Takes a Train to Cry 4:09
4. From a Buick 6 3:19
5. Ballad of a Thin Man 5:58

Δεύτερη όψη

1. Queen Jane Approximately 5:31
2. Highway 61 Revisited 3:30
3. Just Like Tom Thumb’s Blues 5:32
4. Desolation Row 11:21

Συντελεστές

Μπομπ Ντύλαν (Bob Dylan): φωνητικά, κιθάρα, φυσαρμόνικα, πιάνο, σφυρίχτρα
Μάικ Μπλούμφιλντ (Mike Bloomfield): Ηλεκτρική κιθάρα
Τσάρλυ Μακόι (Charlie McCoy): Κιθάρα
Πωλ Γκρίφιν (Paul Griffin), Αλ Κούπερ (Al Kooper): Πιάνο, όργανο
Φρανκ Οουενς (Frank Owens): Πιάνο
Χάρβευ Μπρουκς (Harvey Brooks), Ρας Σαβάκους (Russ Savakus), Τζόε Μάκο (Joe Macho, Jr.): Μπάσο
Μπόμπυ Γκρεγκ (Bobby Gregg), Σαμ Λέυ (Sam Lay): Τύμπανα

Tombstone Blues- Bob Dylan

From the show Tom Ayres / Le Strange Bob Dylan ’66. Performance at Planet Gemini, Monterey, CA.

Σημειώσεις Α.

Ο Μπουρδελοπόλεμος του μπαρμπα-Σαμ

Ντέηβιντ Λεβίν (David Levine, 1926-2009), Δεκ. 1967: Ο πρόεδρος Λύντον Τζόνσον και ο υπουργός Εξωτερικών Ντην Ρασκ σε ρόλους Μπόνυ και Κλάιντ. (Πηγή: https://chrisbeetles.com)

Η Απελευθερωμένη Μεταφορά

Μεγάλη κρίση για τον Χριστιανισμό στην Αμερική που οι στρατιωτικοί ήρωες βρίσκονταν στη μια μεριά κι οι ανώνυμοι άγιοι στην άλλη! Ας ηχήσει η σάλπιγγα. Ο θάνατος της Αμερικής καλπάζει μέσα στην ομίχλη και στην καπνιά. Η Αμερική –η χώρα που γεννήθηκε ένας νέος τύπος ανθρώπου από την ιδέα ότι ο Θεός κατοικούασε μέσα στον κάθε άνθρωπο όχι μονάχα σαν ευσπλαχνία αλλά και σαν δύναμη κι έτσι η χώρα ανήκε στον λαό. Γιατί η θέληση του λαού –αν το κλειδί είχε μάθει την τέχνη να γυρίζει στις κλειδαριές της ζωής του– ήτανε τότε η θέληση του Θεού. Μεγάλη κι επικίνδυνη ιδέα! Αν οι κλειδαριές δεν δουλεύανε, τότε η θέληση του λαού ήτανε η θέληση του Διαβόλου. Ποιος μπορούσε να ξέρει το πού βρίσκονταν; Οι ψεύτες ελέγχανε τις κλειδαριές.

Μελαγχολία σ’ αυτή τη χώρα που εκφράζει τη θέλησή μας. Είναι η Αμερική, καλλονή κάποτε ενός ανυπέρβλητου μεγαλείου, καλλονή τώρα με δέρμα λεπρού. Είναι έγκυος –νόμιμα; Κανένας δεν ξέρει– κι αποχαυνώνεται σ’ ένα υπόγειο φυλακής που τους τοίχους του κανένας ποτέ δεν τους έχει δει.

Τώρα οι πρώτοι πόνοι της τρομερής της γέννας αρχίζουν –και θα συνεχιστούν. Δεν υπάρχει γιατρός να πει για πόσο. Το μόνο που είναι γνωστό είναι πως υπάρχει κάτι πολύ πιθανόν να γεννήσει αλλά τι; –τον πιο τρομαχτικό ολοκληρωτισμό που έχει ποτέ γνωρίσει ο κόσμος; Ή μπορεί αυτό το φτωχό, γιγάντιο, βασανισμένο αξιαγάπητο κορίτσι να γεννήσει έναν καινούργιο κόσμο, γενναίο και τρυφερό, γεμάτο τέχνη κι αγριάδα; Τρέξτε στις κλειδαριές. Ο θεός σφαδάζει στα δεσμά του. Τρέξτε στις κλειδαριές. Απαλλάξτε μας απ’ την κατάρα».

Είναι το τελευταίο (11^ο) κεφάλαιο ενός από τα καλύτερα βιβλία του Νόρμαν Μέηλερ (Norman Mailer, 31.1.1923 – 10.11.2007): ΟΙ ΣΤΡΑΤΙΕΣ ΤΗΣ ΝΥΧΤΑΣ, Η Ιστορία σαν μυθιστόρημα, το μυθιστόρημα σαν ιστορία (ΝΕΟΙ ΣΤΟΧΟΙ, 1971. Μετάφραση: Ηρώ Κανακάκη).

Πρόκειται για το χρονικό των τεσσάρων ιστορικών ημερών του Οκτώβρη του 1967, όταν χιλιάδες διαδηλωτές περπάτησαν στο Πεντάγωνο, καταγγέλλοντας τον Πόλεμο του Βιετνάμ, τον Μπουρδελοπόλεμο του μπαρμπα-Σαμ (Uncle Sam’s Whorehouse War), όπως τον αποκαλούσε ο Μέηλερ.

1965: Κορύφωση του πολέμου στο Βιετνάμ

(Πρόεδρος ΗΠΑ 1963-1969, ο Λύντον Τζόνσον)

Ντέηβιντ Λεβίν (David Levine, 1926-2009), 1966: Ο Τζόνσον, δείχνει την… ουλή του Βιετνάμ, όταν είχε φωτογραφηθεί μετά από εγχείρηση χολής. (Πηγή: https://hti.osu.edu)

― Οι ΗΠΑ άρχισαν να στέλνουν στο Βιετνάμ στρατεύματα, των οποίων ο αριθμός ξεπέρασε τις 500.000 άνδρες το 1965.

― Από το Φλεβάρη του 1965 ως το τέλος του Ιούνη του 1968 πέφτουν στο έδαφος της Λαϊκής Δημοκρατίας του Βιετνάμ 2.581.876 τόνοι βομβών, κατά τη διάρκεια 107.000 αεροπορικών επιθέσεων.

― 1.500.000 εκατομμύριο Βιετναμέζοι και 57.000 Αμερικανοί σκοτώνονται στον πιο μακροχρόνιο πόλεμο των ΗΠΑ.

― Από τον Φεβρουάριο του 1965 ως το τέλος του 1968, στέλνονται 1.600.000 στρατιώτες, πέφτουν στο έδαφος της Λαϊκής Δημοκρατίας του Βιετνάμ 2.581.876 τόνοι βομβών, κατά τη διάρκεια 107.000 αεροπορικών επιθέσεων.

― Απειλή για ρίψη ατομικών βομβών το 1968 και 1969.

(Πέτερ Βάις: Σημειώσεις για την πολιτιστική ζωή στο Βιετνάμ. Μετάφραση, Σταύρος Καμπουρίδης, Νέοι Στόχοι 1970).

Βλέπε από Μποτίλια: ΑΠΟΚΑΛΥΨΗ ΤΩΡΑ: Από τον Τζόζεφ Κόνραντ στον Χο Τσι Μινχ, Κεφάλαιο [4]. VIETNAM: Ο βρώμικος Πόλεμος 1955-1975

Σημειώσεις Β.

Τα πρόσωπα στο Επιτάφιο Μπλουζ

Μπομπ Ντύλαν (Ρόμπερτ Άλλεν Ζίμμερμαν): 24 Μαΐου 1941, Μινεσότα, ΗΠΑ
Σχέδιο (3ο από 3 του Ντύλαν), Μπάμπης Ζαφειράτος, 20.X.2016 (Μολύβι, 29χ21 εκ.)

[1] Πωλ Ριβίαρ (1734 – 1818): Ήρωας της Αμερικάνικής Επανάστασης (1765 – 1783). Ειδοποίησε την πολιτοφυλακή για την άφιξη των βρετανικών δυνάμεων.

[2] Μπελ Σταρ (Belle Star –Myra Maybelle Shirley Reed Starr, 1848-1889): Διαβόητη παράνομη του Φαρ Ουέστ, γνωστή και ως ο θηλυκός Τζέσε Τζαίημς.

[3] Ιεζάβελ: Στην αποκάλυψη του Ιωάννη είναι η γυναίκα αποστάτισσα της εκκλησίας. Διώκτρια του Ιουδαϊσμού και του Προφήτη Ηλία. Είχε πείσει τον σύζυγό της, τον Αχαάβ να δολοφονήσει τους προφήτες του Θεού.

Μετά τον θάνατο του συζύγου της Αχαάβ εκδιώχθηκε από τον σφετεριστή του θρόνου και καταληψία Ιεχού ή Ιηού ο οποίος διέταξε να την πετάξουν απ’ το παράθυρο. Κατόπιν ο Ιηού πέρασε πάνω απ’ το πτώμα της με την άμαξά του (Β’ Βασιλέων 9:30-37) και πέταξε τα κομμάτια της στα σκυλιά.

Το όνομά της είναι συνώνυμο της σεξουαλικής ασυδοσίας.

Ως εκ τούτου μια Ιεζάβελ και καλόγρια είναι… κορμιά ασύμβατα ή το άκρον άωτον της υποκρισίας.

Ντέηβιντ Λεβίν (David Levine, 1926-2009), 31.3.1966: Ο Κολοσσός της Τζόνσον Σίτυ – Το τοτέμ του πολέμου (1966): Χιου Χάμφρεϋ (αντιπρόεδρος, 1965-1969), Ντην Ράσκ (υπουργός Εξωτερικών, 1961-1969), Ρόμπερτ Μακναμάρα (υπουργός Άμυνας, 1961-1968), με το όρνιο στην κορφή. (Πηγή: https://shop.nybooks.com)

[4] (Τζακ) ο Αντεροβγάλτης: Ο περιβόητος κατά συρροήν δολοφόνος, τη θέση του οποίου παίρνει τώρα η αμερικανική κυβέρνηση.

[5] Να πλέξει το πλούσιο μαλλί: Κατά τη διάρκεια της Γαλλικής Επανάστασης ήταν σύνηθες να πλέκουν, παρακολουθώντας το θέαμα της γκιλοτίνας.

[6] Πρόεδρος του Εμπορίου: Πρόεδρος του Εμπορικού Επιμελητηρίου (At the head of the chamber of commerce).

[7] Οι στίχοι (και στις περισσότερες ζωντανές εκτελέσεις του Ντύλαν) είναι με fuse (ασφάλεια) – streets (δρόμοι) και προέρχονται από: http://bobdylan.com/songs (βλέπε και αγγλικούς στίχους κάτω). Ωστόσο οι περισσότεροι το τραγουδάνε με food και kitchen.

Από το «streets» και το μεταφραστικό «πλανόδιος».

Ο Ντύλαν βέβαια αλλάζει συχνά τις λέξεις και τους στίχους στα τραγούδια του.

Π.χ.: Daddy’s in the alley / He’s lookin’ for the fuse / I’m in the streets > Daddy’s in the hallway / Lookin’ hard for the fuse ή Lookin’ for the fuse.

Στο βίντεο κορυφής (Newport, July 1965) ο στίχος: At Delilah who sits worthlessly alone (Του Γαλιλαίου τα βιβλία στα μούτρα πετά / Της Δαλιδάς…) > At lazy Delilah’s laughing… κλπ.

Στο ίδιο βίντεο, όπως και στο ντοκυμαντέρ του Μάρτιν Σκορτσέζε: No Direction Home: Bob Dylan (2005), ο John the Baptist > John the blacksmith.

Για τις παραλλαγές βλέπε επίσης από Μποτίλια το Knockin’ On Heaven’s Door, στο: Μπομπ Ντύλαν: Ο νομπελίστας κύριος Τάμπουριν μαν − Ένα σχέδιο, δυο τραγούδια μεταφρασμένα

Είναι χαρακτηριστικό ότι ο Ντύλαν έγραφε και διόρθωνε τραγούδια συνεχώς, ακόμα κι ενώ περίμενε στο στούντιο για να τα ηχογραφήσει. (Το Λεύκωμα του Bob Dylan. Μεταίχμιο, 2005. Μτφρ. Χίλντα Παπαδημητρίου, Νίκη Προδρομίδου. σελ. 40).

[8] Μπουρδέλο. Αγγλικά: Ρenny arcade = στοά, σκεπαστή αγορά· κατάστημα με ηλεκτρονικά· μαγαζί με φλιπεράκια (penny = πένα: το κέρμα που πέφτει στη σχισμή). Γενικά: Κτήριο ή αίθουσα σε κέντρο ψυχαγωγίας, λούνα παρκ ή και στριπτιτζάδικο, με διάφορα παιχνίδια και θεάματα που λειτουργούν με κέρματα· π.χ. φλιπεράκια, κουλοχέρηδες, μηχανήματα αυτόματης πώλησης, φωτογραφικοί θάλαμοι, peep shows κλπ.

Ο συνειρμός με τον οποίον οδηγήθηκα στο μπουρδέλο προέρχεται βέβαια από το εισαγωγικό στις Σημειώσεις απόσπασμα του Μέηλερ και από τα συμφραζόμενα των στίχων.

[9] «Βαφτιστής»: Ο Ιωάννης ο Βαφτιστής και το γνωστό βασανιστήριο του πνιγμού (Το μάθαμε από τις ιρακινές φυλακές του Αμπού Γκράιμπ, το 2003).

[10] Μεγάλος Ταγός (Commander-in-Chief): Ο Λύντον Τζόνσον.

Ντέηβιντ Λεβίν (David Levine, 1926-2009), 18.11.1971: Τζονσον, Κένεντυ, Νίξον. Μετά το σκάνδαλο των περίφημων Εγγράφων του Πενταγώνου, που αποκάλυπταν τις ενέργειες των κυβερνήσεων για κλιμάκωση του Πολέμου στο Βιετνάμ και είχαν κρατηθεί μυστικές (Πηγή: https://shop.nybooks.com)

[11] Μασέλες γαϊδάρων: Καὶ εὗρε [ο Σαμψών] σιαγόνα ὄνου ἐξερριμένη καὶ ἐξέτεινε τὴν χεῖρα αὐτοῦ καὶ ἔλαβεν αὐτὴν καὶ ἐπάταξεν ἐν αὐτῇ χιλίους ἄνδρας [των Φιλισταίων]. (Και βρήκε ένα νωπό σαγόνι γαϊδουριού, κι απλώνοντας το χέρι του, το πήρε, και φόνευσε μ’ αυτό 1.000 άνδρες). Κριτές κεφ.15.

Αλλά οι στρατιώτες του ήταν ήδη νεκροί. Όπως και οι στρατιώτες του μπαρμπα-Σαμ, που στέλνει κι άλλους, για να εκδικηθεί τους φτωχούς Φιλισταίους του Βιετνάμ.

[12] Νέος Δαβίδ –Gypsy Davey: Καίει με τα φλογοβόλα του τις καλύβες των Βιετναμέζων. Αναφορά στο τραγούδι του Γούντυ Γκάθρι, Gypsy Davy (1944), παραλλαγή ενός δημοτικού Σκωτσέζικου τραγουδιού, πολύ δημοφιλούς σε Βρετανία, Ιρλανδία και Βόρεια Αμερική, με παρόμοιο τίτλο: The Raggle Taggle Gypsy (Ο Τρελός Τσιγγάνος). Θέμα και στα δύο τραγούδια: Η πλούσια κυρία που απαρνιέται άντρα και πλούτη για να φύγει με τον Τσιγγάνο Ντέιβυ που της έκλεψε την καρδιά. Ο απατημένος σύζυγος βρίσκει την άπιστη και της ζητάει να τον ακολουθήσει, αλλά αυτή γιοκ. Σε κάποιες παραλλαγές ο απατημένος σκοτώνει τους τσιγγάνους και καίει τα τσαντίρια τους.

Προτίμησα να αποδώσω: Νέος Δαβίδ, με αναφορά στο σημερινό Ισραήλ, μεγάλο σύμμαχο των ΗΠΑ, που κατακαίει τα τσαντίρια των φτωχών Παλαιστινίων (: Φιλισταίων).

[13] Ναπάλμ: Στο πρωτότυπο, blowtorch –αναμμένος δαυλός ή φλογοβόλο.

[14] Μαύρος σκλάβος (Slave Pedro): Σαφής υπαινιγμός για τους μαύρους που τροφοδοτούσαν τον μπουρδελοπόλεμο, εξού και παραλείπω το όνομα, το οποίο παραπέμπει σε εβραϊκό επίσης πρόσωπο.

[15] «Σκονάκια» (στο πρωτότυπο, collection of stamps –συλλογή γραμματοσήμων): Τα σκονάκια του LSD, υπό μορφή γραμματοσήμων. Λαμβάνονται συνήθως από το στόμα, χάπια, κάψουλες, κύβοι ζάχαρης, στυπόχαρτο ή χρησιμοποιούνται με ειδικά αυτοκόλλητα. Τα μοιράζανε με τη σέσουλα στους στρατιώτες για να αντέξουνε την κόλαση.

[16] Μπαρμπα-Σαμ: Uncle (σκέτο) στο πρωτότυπο.

Ντέηβιντ Λεβίν (David Levine, 1926-2009), 27.1.1972: Ο Νίξον, ο Τζόνσον και το Βιετνάμ. (Πηγή: https://shop.nybooks.com)

[17] Μπιλ: Αδελφός Μπιλ (Brother Bill, γεν. 1918): Χριστιανός ευαγγελιστής, πολεμοκάπηλος, μισογύνης, φανατικός πολέμιος του αντιπολεμικού κινήματος, υποστηρικτής των βομβαρδισμών –μέχρις αφανισμού– του Βόρειου Βιετνάμ. Στο ακροατήριό του συγκαταλέγονται πρόεδροι από τον Τρούμαν των δυο ατομικών βομβών, μέχρι και τον «ειρηνιστή» αδελφό Ομπάμα ή τον σημερινό διάδοχό του που κάνει πόλεμο δι’ αντιπροσώπου

[18] Σκηνικό με κολόνες παραγωγής του Σέσιλ ντε Μιλ: Σαμψών και Δαλιδά (1949) του Σέσιλ ντε Μιλ, με τον Βίκτορ Μάτσιουρ και τη Χέντυ Λαμάρ. Αλλά και Οι Δέκα Εντολές (1956), με Τσάρλτον Ήστον, Γιουλ Μπρύνερ, Αν Μπάξτερ, Υβόν ντε Κάρλο.

[19] Μα Ρέινη (Gertrude ’Ma’ Rainey, 1882 ή 1866 – 1939)· στο πρωτότυπο: Raney. Η πρώτη γυναίκα που τραγούδησε μπλουζ. Η Μάνα του Μπλουζ, όπως είναι γνωστή, παρέα με τον Μπετόβεν στον υπνόσακό τους μαζί (once unwrapped their bedroll). Αλλά τώρα το βασανισμένο αξιαγάπητο κορίτσι έχει ξεπέσει και από τους μεγάλους μουσικούς πέρασε στα πολεμικά εμβατήρια!

Bringing It All Back Home

Πέμπτο άλμπουμ, Μάρτιος 1965, έξι μήνες πριν το Highgay 61. Μεταξύ των τραγουδιών (Outlaw Blues· Mr. Tambourine Man· Gates of Eden· It’s All Over Now, Baby Blue…) και το καταπληκτικό It’s Alright, Ma (I’m Only Bleeding) – Καλά είμαι, Μάνα (Απλώς αιμορραγώ), μια από τις πολλές αναφορές στον μπουρδελοπόλεμο.

Bringing It All Back Home. Στη Φωτογραφία του εξώφύλλου αποτυπώνεται η ιδιαίτερη συμπάθεια του Ντύλαν για τον Τζόνσον: Στα αριστερά διακρίνεται το τεύχος του περιοδικού TIME (Ιαν. 1965), με τον Πρόεδρο… Κλάιντ «πρόσωπο της χρονιάς».

Επίμετρο

Ρίτσι Χέιβενς (Richie Havens)

Ο Ριτσι Χέιβενς (Richard Pierce Havens, 21.1.1941-22.4.2013), που άνοιξε το Γούντστοκ, με το περίφημο Freedom, διασκευή του Motherless child. Φωτό 1998. (Πηγή: independent.co.uk)

Tombstone Blues (1965)

Η καταπληκτική ερμηνεία του Ρίτσι Χέιβενς από το Soundtrack της ταινίας I’m Not There (2007)

The sweet pretty things are in bed now of course
The city fathers they’re trying to endorse
The reincarnation of Paul Revere’s horse
But the town has no need to be nervous

The ghost of Belle Starr she hands down her wits
To Jezebel the nun she violently knits
A bald wig for Jack the Ripper who sits
At the head of the chamber of commerce

Mama’s in the fact’ry
She ain’t got no shoes
Daddy’s in the alley
He’s lookin’ for the fuse [food]
I’m in the streets [kitchen]
With the tombstone blues

The hysterical bride in the penny arcade
Screaming she moans, “I’ve just been made”
Then sends out for the doctor who pulls down the shade
Says, “My advice is to not let the boys in”

Now the medicine man comes and he shuffles inside
He walks with a swagger and he says to the bride
“Stop all this weeping, swallow your pride
You will not die, it’s not poison”

Mama’s in the fact’ry
She ain’t got no shoes
Daddy’s in the alley
He’s lookin’ for the fuse [food]
I’m in the streets [kitchen]
With the tombstone blues

Well, John the Baptist after torturing a thief
Looks up at his hero the Commander-in-Chief
Saying, “Tell me great hero, but please make it brief
Is there a hole for me to get sick in?”

The Commander-in-Chief answers him while chasing a fly
Saying, “Death to all those who would whimper and cry”
And dropping a barbell he points to the sky
Saying, “The sun’s not yellow it’s chicken”

Mama’s in the fact’ry
She ain’t got no shoes
Daddy’s in the alley
He’s lookin’ for the fuse [food]
I’m in the streets [kitchen]
With the tombstone blues

The king of the Philistines his soldiers to save
Puts jawbones on their tombstones and flatters their graves
Puts the pied pipers in prison and fattens the slaves
Then sends them out to the jungle

Gypsy Davey with a blowtorch he burns out their camps
With his faithful slave Pedro behind him he tramps
With a fantastic collection of stamps
To win friends and influence his uncle

Mama’s in the fact’ry
She ain’t got no shoes
Daddy’s in the alley
He’s lookin’ for the fuse [food]
I’m in the streets [kitchen]
With the tombstone blues

The geometry of innocence flesh on the bone
Causes Galileo’s math book to get thrown
At Delilah who sits worthlessly alone
But the tears on her cheeks are from laughter

Now I wish I could give Brother Bill his great thrill
I would set him in chains at the top of the hill
Then send out for some pillars and Cecil B. DeMille
He could die happily ever after

Mama’s in the fact’ry
She ain’t got no shoes
Daddy’s in the alley
He’s lookin’ for the fuse [food]
I’m in the streets [kitchen]
With the tombstone blues

Where Ma Rainey and Beethoven once unwrapped their bedroll
Tuba players now rehearse around the flagpole
And the National Bank at a profit sells road maps for the soul
To the old folks home and the college

Now I wish I could write you a melody so plain
That could hold you dear lady from going insane
That could ease you and cool you and cease the pain
Of your useless and pointless knowledge

Mama’s in the fact’ry
She ain’t got no shoes
Daddy’s in the alley
He’s lookin’ for the fuse [food]
I’m in the streets [kitchen]
With the tombstone blues

I’m Not There (2007)

του Τοντ Χέινς

Έξι διαφορετικοί ηθοποιοί υποδύονται εφτά διαφορετικά πρόσωπα του Ντύλαν
Μπεν Γουίσοου (Άρθουρ): Ο Ποιητής (Ρεμπώ). Μάρκους Καρλ Φράνκλιν: Γούντυ Γκάθρι. Κρίστιαν Μπέιλ (Τζακ): Ο πρώτος Μπομπ Ντύλαν, ο λαϊκός τραγουδιστής. Χηθ Λέτζερ (Ρόμπυ): Ο ηθοποιός, ο ερωτικός ποιητής-τραγουδιστής-συνθέτης. Κρίστιαν Μπέιλ (Πάστορας Τζων), ο νέος χριστιανός. Ρίτσαρντ Γκιρ (Μπίλυ δε Κιντ), ο παράνομος. Κέιτ Μπλάνσετ (Τζουντ – αντρικός ρόλος), ο σταρ του ροκ’ν’ρολ.