Habeas Corpus I

Lenin Reloaded

Για τον Κ. Σακκά

Ο ιερέας τις περνούσε μουρμουρίζοντας, κρατώντας το πράγμα στα χέρια του. Σταματούσε μπροστά απ' την καθεμιά, έπαιρνε την όστια, την τίναζε από μια δυο στάλες (είναι σε νερό;) και την έβαζε ωραία-ωραία στο στόμα της. [...] Ο ιερέας έσκυβε για να της τη βάλει στο στόμα, μουρμουρίζοντας διαρκώς. Λατινικά. Ο επόμενος. Κλείσε τα μάτια κι άνοιξε το στόμα. Τι; Corpus. Καλή ιδέα, τα Λατινικά. Τούς ζαλίζουν πρώτα. Τερματική περίθαλψη για αυτούς που πεθαίνουν. Δεν φαίνονται να την μασάνε. Μόνο την καταπίνουν. [...]
Θα πρέπει να γίνονται είκοσι-τριάντα κηδείες τη μέρα. Μετά, το όρος Τζερόμ για τους Προτεστάντες. Κηδείες σε όλο τον κόσμο, παντού, κάθε λεπτό. Να τους φτυαρίζεις χάμω με το τσουβάλι, γρήγορα-γρήγορα. Χιλιάδες κάθε ώρα. Υπερβολικά πολλοί στον κόσμο [...]
Ο κύριος Μπλουμ θαύμασε τον ευημερεύοντα όγκο του επιστάτη. Όλοι θέλουν να τα έχουν καλά μαζί του. Καλός άνθρωπος, ο Τζον ο' Κόνελ, πραγματικά καλός άνθρωπος. Κλειδιά: όπως η διαφήμιση του Keyes. Δεν υπάρχει φόβος να ξεφύγει κανείς. Δεν δίνονται χαρτιά για έξοδο. Habeas corpus.
James Joyce, Οδυσσέας

Habeas: Υποτακτική επιθυμίας: "[Επιθυμώ] να έχεις".

Corpus: Το σώμα. Και το σώμα του κειμένου επίσης, ή το σύνολο των κειμένων, το έργο: "Corpus Platonicum", "Corpus Reformatorum." Αλλά επίσης, το πτώμα: "Corpus delicti", το σώμα του εγκλήματος.

Το σώμα/το πτώμα: "Corpus Christi". Η θεία κοινωνία μετατρέπει, ανάμεσα σε άλλα, το πτώμα του εσταυρωμένου Χριστού σε οργανικό κομμάτι του ζωντανού σώματος του πιστού. Γιατί; Για να λυτρώσει τον άνθρωπο, του οποίου το σώμα, αφημένο στη μοίρα του απλού σώματος, θα ήταν πάντα ήδη ένα επερχόμενο πτώμα, ένα πτώμα-που-έρχεται. Το κερματισμένο, άσαρκο πτώμα το οποίο καταβροχθίζει το κοινωνών σώμα κάνει το σώμα αυτό, το σώμα ως μελλοντικό πτώμα, να ζει διαφορετικά απ' τη ζωή. "Πνεύμα" είναι το όνομα της διαφοράς της ζωής απ' τη ζωή, του corpus ως σώματος απ' το corpus ως πτώμα. Απροσπέλαστη, ανεξιχνίαστη διαφορά. Αλλά αυτή η διαφορά, στον Χριστιανισμό τουλάχιστον, εδραιώνεται πάνω στη βάση της άρσης ή της άρνησης της διαφοράς: Ναι, το πνεύμα υπάρχει στον βαθμό που το σώμα δεν είναι απλώς επερχόμενο πτώμα. Υπάρχει η υπόσχεση ότι το σώμα δεν καταβροχθίζεται ολόκληρο απ' το πτώμα που τελικά θα γίνουμε όλοι· μένει κάτι, υπάρχει ένα υπόλοιπο που λέγεται πνεύμα. Αλλά αυτή την υπόσχεση την φέρει το θείο πτώμα που ανασταίνεται, το πτώμα που ξαναγίνεται διαρκώς σώμα.

Το σώμα/το πτώμα/το κείμενο: Η θεολογία είναι αυτή που ρυθμίζει την απορητική διαλεκτική σώματος και πτώματος, που την μετατρέπει στο κρυφό κλειδί της σχέσης σώματος και πνεύματος. Το θεολογικό corpus είναι το σώμα κειμένων για το σώμα και το πτώμα, για την απειλή του πτώματος που κρύβεται πάντα μέσα στο σώμα, και για την υπόσχεση που δίνει ένα (ενικό, εξαιρετικό, κατ' εξαίρεσιν) πτώμα σε κάθε σώμα. 

Αλλά και ο νόμος είναι ένα σώμα κειμένων. Ο νόμος είναι κυρίως, πρωτίστως, κατ' αρχάς, κείμενο. Corpus Legalis.

Habeas Corpus είναι μια εντολή που εγγράφηκε στο σώμα του νόμου. Από τον 13ο αιώνα, λένε μερικοί, ήδη από τον 12ο, λένε άλλοι.

Habeas Corpus είναι μια εντολή για το σώμα. Για την παρουσία του σώματος μπροστά στον νόμο. Η εντολή λέει: Να προσκομίσεις το σώμα. Το σώμα του φυλακισμένου. Το οποίο πρέπει να παρουσιαστεί μπροστά στον νόμο, ώστε ο νόμος να κρίνει αν το σώμα είναι φυλακισμένο δικαίως, σύμφωνα με τις επιταγές και τους κανόνες του δικαίου, ή αδίκως. Ο παραλήπτης της εντολής είναι ο δεσμοφύλακας, αυτός που έχει την εποπτεία του σώματος στα δεσμά. 

Habeas Corpus είναι το όνομα ενός δικαιώματος. Του δικαιώματος ενάντια στην παράνομη κράτηση. Ο φυλακισμένος πρέπει να βγαίνει από το σκοτάδι του κελιού, να αντικρίζει το φως του νόμου, να εμφανίζεται μπροστά σ' αυτό το φως. Δεν πρέπει να είναι ήδη πτώμα. Δεν πρέπει να έχει ήδη εκτελεστεί, φονευθεί, αφεθεί να πεθάνει από ασιτία. Αυτό είναι παράνομο πριν την δίκη. Αν ο δεσμοφύλακας δεν προσκομίσει σώμα και όχι πτώμα, τότε θα έχει ήδη διαπραχθεί μια ανεπίστρεπτη, ανήκεστος αδικία. Πρέπει να ακούσει την άηχη διαφορά ανάμεσα σε corpus και corpus, να μην θεωρήσει το πτώμα συνώνυμο του σώματος, αξεχώριστο απ' το πτώμα, ταυτόσημο με το πτώμα. Αυτό προστάζει το νομικό corpus.

Αυτό πρόσταζε το νομικό corpus. Habeas corpus ήταν το όνομα μιας νομικής παράδοσης. Μιας ευρωπαϊκής παράδοσης, ή δυτικής, ευρύτερα. Μιας παράδοσης για την οποία η Δύση ήταν περήφανη. Περήφανη που ήξερε τη διαφορά ανάμεσα σε πτώμα και σώμα, περήφανη που έδωσε στο σώμα σώμα, ουσία, σάρκα και οστά, δικαίωμα να εμφανίζεται, να μην είναι αφαίρεση, να μην είναι ήδη πτώμα· περήφανη για το γράμμα που δεν αποκτείνει αλλά ζωοποιεί, το γράμμα του corpus που προστατεύει το corpus ως σώμα απ' το να καταστεί corpus ως πτώμα. Αυτό δεν ήταν νεκρό γράμμα. Δεν ήταν γράμμα του θανάτου.

Το γράμμα έσβησε. Στη Δύση, όχι στη Δύση. Το γράμμα έδυσε. Στο Γκουαντάναμο, που είναι στη Δύση αλλά δεν είναι στη Δύση, είναι στην Κούβα, που είναι στην Δύση γεωγραφικά, αλλά όχι στην Δύση πολιτικά, αλλά που δεν είναι, νομικά ομιλώντας, στην Κούβα. Δεν ανήκει στην επικράτεια που λέγεται Κούβα. Ή στο Πακιστάν, που σίγουρα δεν είναι η Δύση. Αλλά έσβησε από την Δύση, με τα χέρια της Δύσης.

Ο εχθρός, που ήταν τρομοκράτης, φονεύθηκε, αυτό μάθαμε και ακούσαμε. Αλλά δεν είδαμε το σώμα του. Το πτώμα του. Την απόδειξη για το σώμα του, που είναι το πτώμα του. Έγινε ένα έγκλημα, αλλά το αληθινό έγκλημα, αυτό ξέρουμε και αυτό επαναλαμβάνουμε, το έκανε το πτώμα. Πριν δέκα χρόνια. Και το σώμα εκείνου του εγκλήματος; Ήταν ένα έγκλημα χωρίς σώμα. Τα σώματα εκείνου του εγκλήματος έγιναν αέρας και στάχτη και καπνός. Εξαερώθηκαν. Για αυτό, ούτε το πτώμα που έκανε το έγκλημα που δεν άφησε σώμα πίσω του θα εμφανιστεί. Μη οφθαλμός αντί μη οφθαλμού. Μη σώμα αντί μη σώματος. Το σώμα του τρομοκράτη, το πτώμα του τρομοκράτη, δεν πρέπει να αφήνει ίχνος. Και δεν υπάρχουν ίχνη στη θάλασσα. Η θάλασσα δεν κρατά ίχνη. Ακόμα και αν υπήρχε ένα σώμα ενικό, μοναδικό, κατ' εξαίρεσιν, που να περπάτησε πάνω στο νερό, ακόμα και αν έγινε αυτό το θαύμα, το να αφήσει ίχνη από τα πόδια του πάνω στο ίδιο αυτό νερό θα ήταν απίστευτο· ακόμα και ως θαύμα.

Η αυτοκρατορία λέει την αλήθεια. Το σώμα έγινε πτώμα. Την πιστεύουμε, αν και δεν μας δείχνει ούτε σώμα ούτε πτώμα. Την δικαιώνουμε, αν και ξέχασε την διαφορά ανάμεσα σε πτώμα και σώμα. Την δικαιολογούμε, γιατί το να δείχνεις το πτώμα, αυτό, αυτό είναι αποτρόπαιο. Αντιαισθητικό. Βάρβαρο. Η αυτοκρατορία δεν είναι βάρβαρη. Βάρβαρο είναι το πτώμα. Ήταν το πτώμα. Η αυτοκρατορία δεν είναι βάρβαρη, κάνει το αναγκαίο. Το αναγκαίο είναι να κάνει το σώμα πτώμα, και να εξαφανίζει το σώμα που είναι πτώμα. Χωρίς ίχνος. Κατ' εξαίρεσιν. Λόγω εξαιρετικών περιστάσεων. Που δεν υπάρχουν στο γράμμα. Το γράμμα δεν λέει ότι μπορείς να κάνεις το σώμα πτώμα χωρίς να το εμφανίσεις μπροστά στον νόμο. Το γράμμα δεν λέει ότι μπορείς να εξαφανίσεις το πτώμα, σαν να μην υπήρξε ποτέ σώμα, σαν να μην έζησε ποτέ σώμα. Αυτό δεν λέγεται στο corpus legalis. 

Αλλά υπάρχει ένα άλλο coprus legalis, που είναι ήδη corpus delicti, σώμα ενός εγκλήματος ταυτόχρονα θριαμβευτικού και ανομολόγητου, ανοιχτού και ντροπιασμένου, μνημειώδους και αισχρού. Υπάρχει ένας άλλος νόμος, με άλλα βιβλία. Υπόγεια. Άφατα. Με βασανισμένους, σπασμένους στους τροχούς, με ξεριζωμένη τη γλώσσα, ανασκολοπισμένους, εσταυρωμένους. 

Ο κατ' εξαίρεσιν άνθρωπος, ο Θεάνθρωπος, φονεύτηκε κατ' εξαίρεσιν, χωρίς να έχει καταδικαστεί πρώτα με όρους δικαίου. Αυτό μας λένε σήμερα οι θεολόγοι-νομικοί. Φονεύθηκε χωρίς δίκαιο, αυθαίρετα, με όρους λοταρίας: Τον Χριστόν ή τον Βαραβάν. Το πτώμα όμως, αυτό το πτώμα θα ήταν βλάσφημο, θα ήταν το άκρον άωτον της βλασφημίας, να συγκριθεί με το Corpus Christi, με το φονευμένο σώμα του Χριστού. Αυτό θα ήταν βλασφημία όχι μόνο για την θρησκεία, αλλά και για τον νόμο. Το πτώμα δεν ήταν καν Χριστιανός. Δεν ήταν εγγεγραμμένο στην οικονομία του σώματος και του πτώματος που εγγυάται το χριστιανικό σώμα/πτώμα. Δεν ήταν εγγεγραμμένο στην οικονομία του πνεύματος. 

Το πνεύμα δεν είναι με το πτώμα. Ως σώμα, το πτώμα δεν ήταν μάρτυρας, αλλά τρομοκράτης. Αυτό είναι βέβαιο, αν και όχι εντελώς πιστοποιημένα, σίγουρα όμως βέβαιο. Χωρίς αμφιβολία. Τόσον πέραν αμφιβολίας, που δεν χρειάζονται στοιχεία. Και είναι αργά για στοιχεία, για ένα corpus στοιχείων. Όπως είναι ήδη πάντα αργά στο Γκουαντάναμο. Το πνεύμα είναι με μας. Με τον νόμο πέρα από τον νόμο, με το κρυφό βιβλίο του νόμου, με τον ανομολόγητο, εκθρασυμένο, επιδειξιομανή και κρυψίνου νόμο που σκοτώνει, με τον ανεξιχνίαστο φόνο. Με το δικό μας δίκαιο. Με την Δύση. 

Non habeas corpus.

Αρχική δημοσίευση: Radical Desire, 8/5/2011
Έντυπη δημοσίευση: Το βιβλίο των μικρών συλλογισμών, Αθήνα, Astra, 2011, σελ. 73-78.