Μποτίλια Στον Άνεμο

Για ναυαγούς που θέλουν να κολυμπήσουν. Το σημείωμα άλλοτε βιαστικό και ταραγμένο, άλλοτε φλύαρο ή λακωνικό, ακατάληπτο κι ερμητικό, κακογραμμένο κι αδέξιο, ευδιάκριτο ή ξεθωριασμένο. Μπουκαλάκια, φιαλίδια, φιάλες αερίου. Μποτίλιες, μποτίλιες, μποτίλιες... Με καθορισμένο, πάντοτε, στίγμα. Καλή στεριά, συνταξιδιώτες... Ή καλή θάλασσα.

Κυριακή 1 Νοεμβρίου 2020

Μπάμπης Ζαφειράτος: Χουάν Χέλμαν - Κάρλος Πουέμπλα, Ένα ποίημα και ένα τραγούδι για τον Ράφτη με του περιστεριού το πρόσωπο

Καμίλο Σιενφουέγος. Φωτό:Perfecto Romero (1936-). Πηγή: juventudrebelde.cu

Καμίλο Σιενφουέγος (Cienfuegos: εκατό φωτιές / πυρκαγιές). Γεννήθηκε στην Αβάνα, 6 Φεβρουαρίου 1932 - Χάθηκε στη θάλασσα, 28 Οκτωβρίου 1959.

Ο Κομαντάντε του Λαού, ο Ήρωας του Γιαγουαχάι δεν είχε προλάβει να κλείσει τα 28 του χρόνια.

*

Xουάν Χέλμαν – Κάρλος Πουέμπλα

O Ράφτης με του περιστεριού το πρόσωπο – Σε τραγουδάω Καμίλο

Μετάφραση – Σημειώσεις – Επιμέλεια Φωτό και Βίντεο
Μπάμπης Ζαφειράτος / Μποτίλια Στον Άνεμο

Πρώτη δημοσίευση Κατιούσα, 6/2/2019

(Με προσθήκες από Μποτίλια, 6/2/2017)

*

Ο Καμίλο δεν λογάριαζε τον κίνδυνο, έπαιζε μαζί του, τον προκαλούσε, τον έλκυε και τον χειριζόταν. Για την αντάρτικη νοοτροπία του δεν μπορούσε ένα σύννεφο ν’ αλλάξει πορεία σε μια χαραγμένη γραμμή.
Ερνέστο Τσε Γκεβάρα, Ο Ανταρτοπόλεμος

*

Απρίλιος 1959. Ο Camilo και ο Raúl κατά την επιθεώρηση των στρατιωτών που χτίσζουν ένα σχολείο για τα ορφανά του πολέμου στη Las Mercedes, στη Σιέρα Μαέστρα. Αυτό το σχολείο μετά τη φυσική εξαφάνιση του Camilo πήρε το όνομα του αντάρτη.
Φωτό: Perfecto Romero (1936-). Πηγή: juventudrebelde.cu

*

Ο Καμίλο είναι μια μορφή μυθική, ως και στο ασυνήθιστο όνομά του, το γεμάτο δύναμη και ποίηση ταυτόχρονα. Αν ήταν να επινοήσουμε ένα όνομα για έναν θρυλικό χαρακτήρα, θα μπορούσαμε να του δώσουμε το όνομα του Camilo Cienfuegos.

Βίλμα Εσπίν

*

Χουάν Χέλμαν. 3 Μαΐ. 1930, Μπουένος Άιρες, Αργεντινή - 14 Ιαν. 2014, Πόλη του Μεξικού, Μεξικό. Φωτό: Ραφαέλ ντελ Ρίο, 27 Νοε. 2011. Πηγή: juangelman.net

Καμίλο Σιενφουέγος

Juan Gelman

άγρυπνος ζωντανός μες στις ριπές της θάλασσας περνάει ο καμίλο
μες στα κοράλλια και στα τέρατα με τη γενειάδα του
και σε μαζώξεις αλλόκοτων πλασμάτων
μιλάει για την Κούβα ο κομαντάντε

φωτιές ανάβει στα τρίσβαθα η φωνή του
συνάζει τους πνιγμένους φουκαράδες
τους τσακισμένους τους χαμένους μέσα στα συντρίμμια
ορμάει ο καμίλο στους στρατώνες του βασιλιά της θάλασσας χωρίς σταματημό
τον είχα δει εκεί στην αγορά του Κουάτρο Καμίνος λόγου χάρη
στο έμπα της πόλης με μια κιθάρα έφευγε
τράβαγε ο καμίλο για τη θάλασσα
ο ράφτης με του περιστεριού το πρόσωπο πέταξε δίχως κουβέντα να μου πει
κι από τη μαλεκόν μες στην Αβάνα είδαμε ένα βράδυ να ξεπηδάνε
από τη θάλασσα φώτα σαν τουφεκιές
ο ράφτης ο γλυκός ρετάλια ράβει της θλίψης και του έρωτα
τον στέλνει το καθήκον του μακριά
μια μέρα θα γυρίσει
και μονομιάς οι άνθρωποι θα σμίξουν με φιλιά μπροστά στο έρμο λείψανό μου

Γκοτάν (1962)
Πρώτη ελληνική μετάφραση: Μπάμπης Ζαφειράτος, 5 Φεβρουαρίου 2017
(Παρουσιάστηκε στην Μποτίλια Στον Άνεμο στις 6 Φεβ. 2017. Εδώ με μικρές αλλαγές).

24 Ιουλίου 1959. Καμίλο: Αντίπαλος με τον Φιντέλ, ούτε και σε αγώνα μπέιζμπολ!
Φωτό, Perfecto Romero (1936-). Πηγή: juventudrebelde.cu

Το καπέλο μου για τον μπερέ σου! (ή τούμπαλιν). Αχώριστοι. (Από το αρχείο του αδελφού του Τσε, Juan Martín Guevara. Φωτό:Perfecto Romero (1936-). Πηγή: juventudrebelde.cu

CAMILO CIENFUEGOS

Juan Gelman

despierto vivo entre las ráfagas del mar anda camilo
entre madréporas y monstruos con su barba
y asambleas de extrañas criaturas
habla de Cuba el comandante
su voz enciende fuegos en las profundidades
convoca a los ahogados pobrecitos
castigados perdidos en medio del naufragio
asalta los cuarteles del rey del mar camilo no termina
lo vi junto al mercado de los Cuatro Caminos por ejemplo
en la boca del pueblo al salir de una guitarra
camilo se fue al mar
el sastre el cara de paloma se me fue sin decirme nada
del malecón la Habana lo vimos una noche que
subían del mar luces como disparos
el sastre dulce cose los retazos del dolor y el amor
su tarea está lejos
un dia volverá
la gente se besará de pronto contra la soledad de mis huesos

Gotán, Edicione Horizonte, Buenos Aires 1962, σελ. 35

Canto A Camilo

Από τον Τροβαδούρο της Κουβανικής Επανάστασης

Κάρλος Πουέμπλα

Ciudad Escolar Libertad. Ο Καμίλο τη μέρα που έκοψε τη χαίτη του. Φωτό, Perfecto Romero. Πηγή: juventudrebelde.cu

Σε τραγουδάω Καμίλο

Κάρλος Πουέμπλα

Τραγούδι λέω κι αλήθεια
Δεν έχεις πεθάνει Καμίλο
Τραγούδι που ’σαι κοντά μας
Κι όχι γιατί έχεις πεθάνει

Γιατί ζεις μες στην ψυχή μας
Στου λαού μας τη λαχτάρα
Μέσα στων παιδιών το γέλιο
Και στης φοινικιάς τα φύλλα

Τραγούδι, που ’σαι κοντά μας, Καμίλο
Κι όχι γιατί έχεις πεθάνει

Γιατί ζεις, μας παραστέκεις,
Στο σκληρό και φίνο ατσάλι
Στη ματσέτα του αγρότη
Και στο όπλο του εργάτη

Γιατί βλέπω τη θωριά σου
Σαν σε μελετά ο λαός μας
Γιατί ζεις μες στον αγώνα
Κι έτσι ζει κι τη λευτεριά μας

Τραγούδι, που ’σαι κοντά μας, Καμίλο
Κι όχι γιατί έχεις πεθάνει

Γιατί είσαι πάντα στρατιώτης
Άγρυπνος για την πατρίδα
Γιατί ζεις μες στα σχολειά μας
Μες στη γη μας και στο αλέτρι

Το μελένιο πρόσωπό σου
Ζει στο μακρινό τ’ αστέρι
Ζει στη νέα αγροτιά μας
Στ’ όραμα είναι του Φιντέλ

Τραγούδι, που ’σαι κοντά μας, Καμίλο
Κι όχι γιατί έχεις πεθάνει

Ζωντανό θα ’ναι στη μάχη
Το αντάρτικό σου μπράτσο
Αν στον πατρικό μας δρόμο
Πάει κάτι να στραβώσει

Kι ύστερα όμορφα κι ωραία
Σαν και τότε καλή ώρα
Τον Φιντέλ θα ξανακούσεις
Να ρωτά: Καλά πάω, Καμίλο;

Μετάφραση: Μπάμπης Ζαφειράτος, 6 Φεβρουαρίου 2016
Πρώτη δημοσίευση: Μποτίλια Στον Άνεμο, 6 Φεβ. 2017
(Ξανακοιταγμένο, με μικρές επεμβάσεις, 6 Φεβ. 2019).

Ο Πουέμπλα σε πάρκο του Μανσανίγιο. (Πηγή: trekearth.com)

Κάρλος Μανουέλ Πουέμπλα (Carlos Manuel Puebla, Κούβα. 11 Σεπ. 1917 Μανσανίγιο – 12 Ιουλ. 1989, Αβάνα). Κιθαρίστας, συνθέτης και τραγουδιστής. Από την αρχή της δεκαετίας του 1950 αντιτάχθηκε στη δικτατορία Μπατίστα τραγουδώντας τις δύσκολες συνθήκες διαβίωσης του λαού του με τραγούδια όπως Σχέδιο για Ματσέτα (Plan de machete), Αυτός είναι ο λαός μου (Este es mi pueblo), Αχ, φτωχή μου Κούβα (¡Ay, Pobre Mi Cuba!).

Canto A Camilo

Carlos Puebla

Te canto, porque no es cierto
Que te hayas muerto, Camilo.
Te canto, porque estás vivo
Y no porque te hayas muerto

Porque estás vivo en el alma
Del pueblo de tu cariño
En la risa de los niños
Y en el verde de las palmas

Te canto, porque estás vivo, Camilo
Y no porque te hayas muerto (bis)

Porque vives, justiciero,
En el hierro bravo y fino
Del machete campesino,
Y del fusil del obrero

Porque vive tu presencia
En el pueblo que te estudia,
Porque estás vivo en la lucha
Y vivo en la independencia

Te canto, porque estás vivo, Camilo
Y no porque te hayas muerto (bis)

Porque estás vivo soldado
Por la patria siempre en vela
Porque estás vivo en la escuela,
En la tierra y el arado

Vivo tu rostro de miel
en la estrella solitaria
Vivo en la reforma agraria
Y en en el sueño de Fidel

Te canto, porque estás vivo, Camilo
Y no porque te hayas muerto (bis)

Vivo estará en la pelea
Tu brazo de guerrillero
Si por el patrio sendero
Asoma una mala idea

Y después noble y tranquilo
Como en el momento aquél
Oirás de nuevo a Fidel
Preguntar ¿voy bien, Camilo?

O Ράφτης με του περιστεριού το πρόσωπο

Καμίλο Σιενφουέγος, 6.2.1932 – 28.10.1959. Φωτό: Perfecto Romero (1936-). Πηγή: Cubadebate

Ο Καμίλο Σιενφουέγος Γορριαράν (Camilo Cienfuegos Gorriarán, 6 Φεβρουαρίου 1932 – 28 Οκτωβρίου 1959), γιος αναρχικών γονιών, γεννήθηκε στην Αβάνα. Ο πατέρας του ήταν ράφτης.

Το 1949, 17 ετών, τελειώνοντας το σχολείο, γράφτηκε στη Σχολή Καλών Τεχνών του Σαν Αλεχάντρο. Παρακολούθησε το πρώτο εξάμηνο, εργαζόμενος ταυτόχρονα σαν μαθητευόμενος ράφτης, αλλά οικονομικά προβλήματα τον ανάγκασαν να εγκαταλείψει τις σπουδές του.

Έγινε το 82^ο (τελευταίο μέλος) της ομάδας των ανταρτών που υπό την ηγεσία του Φιντέλ Κάστρο σαλπάρησαν τη νύχτα της 25ης Νοεμβρίου του 1956 από το λιμάνι του Τούξπαν στο Μεξικό με το θρυλικό πλοιάριο «Γκράνμα» και αποβιβάστηκαν στις ακτές της Κούβας το ξημέρωμα της 2 Δεκεμβρίου, για να ξεκινήσει η τελική φάση της Κουβανικής Επανάστασης.

Από τις εμβληματικές μορφές του Αγώνα, μαζί με τον Φιδέλ Κάστρο, τον Τσε Γκεβάρα, τον Ραούλ Κάστρο και τον Χουάν Αλμέιδα. Ήταν γνωστός σαν Ο κομαντάντε του λαού και Ο Ήρωας του Γιαγουαχάι.

Τα αίτια του θανάτου του είναι άγνωστα, καθώς στις 28 Οκτωβρίου 1959, το ελαφρύ αεροπλάνο στο οποίο επέβαινε χάθηκε πάνω από τον ωκεανό και η σορός του δεν βρέθηκε ποτέ. Ο Καμίλο o Εκατοφωτιές (cien fuegos) ήταν τότε 27 χρονών.

Σημειώσεις

Χουάν Χέλμαν (Juan Gelman) Αργεντινή, Μπουένος Άιρες, 3 Μαΐου 1930 – Πόλη του Μεξικού, Μεξικό, 14 Ιανουαρίου, 2014 Σχέδιο, Μπάμπης Ζαφειράτος, 6.Χ.2017 (Μολύβι, 29 χ 21 εκ. από φωτό του 2013)

Gotán = Tango (Τάνγο): Λέξη της αργκό με ανασυλλαβισμό (όπως συμβαίνει και στη γλώσσα μας), κυρίως από τις περιοχές μέσα και γύρω από τη Λεκάνη του Ρίο ντε λα Πλάτα της Αργεντινής και της Ουρουγουάης. Εξού και το γνωστό, πολύ καλό, αργεντίνικο μουσικό σύνολο Gotan Project (Γκόταν Πρότζεκτ).

Ο Χουάν Χέλμαν από την Μποτίλια Στον Άνεμο

Vas bien Fidel. Πας καλά Φιντέλ (Πλατεία της Επανάστασης. Φωτό: Μπάμπης Ζαφειράτος, 6.VII.2015)

Καλά πάω, Καμίλο; (¿Voy bien, Camilo?) – Πας καλά Φιντέλ −Vas bien Fidel: Όταν, στις 8 Γενάρη του 1959, ο Φιντέλ δήλωσε την πρόθεσή του να μετατραπεί σε σχολείο (Ciudad Escolar Libertad) το στρατόπεδο Κολούμπια (έργο του Μπατίστα), ρώτησε τον Καμίλο: Κaλά πάω, Καμίλο; Κι εκείνος απάντησε: Πας καλά Φιντέλ.

Το γλυπτό στήθηκε στην πρόσοψη του Υπουργείου Πληροφορικής και Επικοινωνιών, στις 27 Οκτωβρίου του 2009, μισό αιώνα από το θάνατό του Καμίλο (28 Οκτώβρη 1959). Έργο του γλύπτη Ενρίκε Άβιλα (Αβάνα, 15 Δεκ. 1952), όπως και εκείνο του Τσε με τη φράση Hasta la Victoria siempre, στην πρόσοψη του Υπουργείου Εσωτερικών (στήθηκε στις 8 Οκτωβρίου του 1993), στην ιστορική Πλατεία της Επανάστασης Χοσέ Μαρτί (Plaza de la Revolution José Martí), στην Αβάνα. Αντίγραφα και τα δυο των διάσημων φωτογραφιών του Κόρντα (14 Σεπ. 1928 - 25 Μαΐ. 2001).

Enrique Ávila González: Camilo, Che, Almeida.

Ένα τρίτο (αποκαλυπτήρια στις 26 Ιουλίου 2013), του Χουάν Αλμέιδα, από τον Άβιλα κι αυτό, με τη φράση Aquí no se rinde nadie... (cojones) −Εδώ κανείς δεν παραδίνεται, αρχίδια! βρίσκεται σε μια όψη του Θεάτρου Ερέδια, στο Σαντιάγο δε Κούβα. Η φράση που αποδίδεται στον Καμίλο ειπώθηκε τελικά από τον από τον Αλμέιδα στις 5 Δεκεμβρίου 1956 (τρεις μέρες μετά την προσέγγιση του Granma στην κουβανική ακτή, όταν κατά τη μάχη στην Αλεγρία δε Πίο κάποιος από τους συντρόφους, όπως γράφει ο Τσε, Άκουσα κάποιον πεσμένο στα γόνατά του να λέει πως ήταν καλύτερα να παραδοθούμε (εδώ και αλλού).

Τα γλυπτά από την ιστοσελίδα του γλύπτη: enriqueavilacuba.com).

Για Ciudad Escolar Libertad βλέπε από Μποτίλια:
Πλάγια Χιρόν: Ζει μονάχα όποιος πεθαίνει / με την καταχνιά μπροστά του / και την ξαστεριά στο αίμα − Το Γόνιμο Αίμα του Απρίλη, από τον εθνικό ποιητή της Κούβας (2 ποιήματα)

Για Βίλμα Εσπίν:
Αλεχάντρο Κάστρο Εσπίν: Οδοιπορικό με την Αλκυονίδα και το STUDIO από τα μονοπάτια του Τσε στα χνάρια του Άρη και της Εθνικής Αντίστασης ‒ Επίμετρο: Βίλμα Εσπίν (4 VIDEO - 101 ΦΩΤΟ)
_______________________________

Άλλες μεταφράσεις του Μπ. Ζ. από Κατιούσα και από Μποτίλια Στον Άνεμο

Ο Καμίλο εν ώρα εργασίας. Φωτό: Perfecto Romero (1936-). Πηγή: trabajadores.cu

Ο Καμίλο, οι «Εκατό πυρκαγιές»

− Ολόκληρο το κείμενο-αφιέρωση στον Καμίλο από το βιβλίο του Τσε, Ανταρτοπόλεμος.

Η Τριλογία του Ποιητή της Επανάστασης Κάρλος Πουέμπλα:

− Και τους πρόφτασε ο Φιντέλ (Y en eso llego Fidel)

− Δεν έχεις πεθάνει Καμίλο (Canto A Camilo)

− Ως τη νίκη Κομαντάντε (Hasta siempre Comandante).
Η Τριλογία του σπουδαίου Αργεντινού ποιητή Χουάν Χέλμαν:

− Καμίλο, οι Εκατό Φωτιές (όπου και ένα σύντομο βιογραφικό του Καμίλο).

− Φιντέλ, το άλογο

− Τσε: Εξαίσιος με τα άλογα που τραγουδάνε.