Μπάμπης Ζαφειράτος: Νικολάς Γκιγιέν - Άνεμοι και Κυκλώνες (2 ποιήματα)

ΚΥΚΛΩΝΑΣ

Κυκλώνας ράτσας,

νεοφερμένος στην Κούβα απ’ τις Μπαχάμες.

Αναθρεμμένος στις Βερμούδες,

αλλά έχει σόι στα Μπαρμπάντος.

Ήταν στο Πόρτο Ρίκο.

Ξερίζωσε το μεσιανό κατάρτι της Τζαμάικας.

Κόντεψε τη Γουαδελούπη να βιάσει.

Κατάφερε και βίασε τη Μαρτινίκα. 

Ηλικία: Δυο ημερών.

*

ΟΙ ΑΝΕΜΟΙ

Δεν το φαντάζεστε

τι χαλασμός χτες βράδυ από τούτους τους ανέμους.

Ξεπήδησαν,

σπίθες πετώντας απ’ τα μάτια τους,

με τη μακριά σκληρή, φαλλόμορφη ουρά τους.

Και δεν μπορούσε τίποτα να τους αλλάξει γνώμη

(ούτε οι προσευχές, ούτε τα παρακάλια)

για το καλύβι, το μοναχικό καΐκι,

το αγρόκτημα,

για όσα ακόμη υπάρχοντα

αφάνιζαν μες στην τυφλήν ορμή τους.

Ώσπου, σήμερα το πρωί τους έσυραν εδώ δεμένους χειροπόδαρα,

στα πράσα πιάστηκαν,

ξελογιασμένοι, ανάστατοι,

καθώς ύπουλα γυροφέρνανε

κοντά σ’ ένα λιβάδι από ντάλιες.

(Κάποιοι απ’ αυτούς, στ’ αριστερά,

κοιμούνται τώρα στα κουτιά τους).

Νικολάς Γκιγιέν, Ο Μεγάλος Ζωολογικός Κήπος (1968)

(Νέα Μτφρ.: Μπάμπης Ζαφειράτος, 2016)

*

Στο έργο του αυτό, ο Γκιλλιέν παρουσιάζεται ριζικά ανανεωμένος. Ένας συγκρατημένος λυρισμός, μια σοφή «αφέλεια» περιβάλλει την οξύτατη και αμείλικτη κοινωνική του σάτιρα που καυτηριάζει ξένα και οικεία κακά. Και κάθε τόσο η αστραψιά της ποίησής του φτιάχνει απ’ αυτό το «κατάμονο, μικρό, χάρτινο πουλί, που νυστάζει μέσα στο μικροσκοπικό κλουβί του», έναν αετό, έναν κυκλώνα ή ένα αλάθευτο όπλο. Μέσα στον «Μεγάλο Ζωολογικό Κήπο» του, ο ποιητής έχει εγκλωβίσει ανέμους, σύννεφα, ποτάμια, παλιές φυλές των Αντιλλών, το ηφαίστειο Ακονκάγκουα, μιαν έφηβο κιθάρα, γκάνγκστερς και τοκογλύφους, μια «μεταλλική μαστοφόρο σελήνη» καμωμένη από «σπούτνικς και σονέττα», τη δίψα, την πείνα, τη Μεγάλη Άρκτο, ζώα και ανθρώπους. Ο ποιητής δείχνει ποιος ονειρεύεται, ποιος αγρυπνάει, ποιος παραμονεύει. Και ειδοποιεί: «Προσοχή: Δαγκώνει».

Γιάννης Ρίτσος, 1966

*

Στο Μεγάλο Ζωολογικό Κήπο θα αναρωτηθούμε, τι ώθησε τον Nicolás Guillén να οικοδομήσει το ποιητικό του έργο με τα συγκεκριμένα θέματα; Απλά, είχαν πλήρως ενσωματωθεί στο νέο κοινωνικό πλαίσιο, αφ’ ότου η ιστορική αναγκαιότητα της Επανάστασης μπήκε στη ζωή του κουβανικού λαού. Τα κακώς κείμενα τα οποία καταγγέλλει ο Γκιγιέν ή ξεριζώνονται ή μένουν στη μέση του δρόμου. Μεγάλος αριθμός από τα «άγρια ζώα» αυτού του μπεστιάριου, που κάποτε έσπερναν τον τρόμο στην Κούβα, πιάστηκαν και δαμάστηκαν από την Επανάσταση διά παντός. Αυτή ήταν η μοίρα της Πείνας, της Δίψας, των Τοκογλύφων, της Αστυνομίας, των Γκάνγκστερ, του Λυντς της Αλαμπάμας, των Αμερικανικών Αετών, των Νταβατζήδων, της Καραϊβικής, και τόσων άλλων επικίνδυνων θηρίων, βγαλμένων από τα σπλάχνα της αποικιοκρατίας. Πολλά κοσμικά στοιχεία, γήινα, του φυτικού ή του θαλάσσιου βασιλείου, σχετιζόμενα ανέκαθεν στη Γκιγιενική μυθολογία με την ανθρώπινη τραγωδία, τιθασεύτηκαν από την ανθρωπιστική ορμή της Κουβανικής Επανάστασης.

[…]

Πράγματι, για πρώτη φορά στην ιστορία των ζωολογικών κήπων και των συμβολικών μπεστιαρίων του παγκόσμιου πολιτισμού, ένας εξαιρετικός ποιητής έχει καταληφθεί από την ορμή και τη μαγνητική δύναμη μιας μεγάλης κοινωνικής Επανάστασης, για να δαμάσει τα κυρίαρχα τέρατα που αποκτηνώνουν τη ζωή μας, και να τα κλειδώσει σε σιδερένια κλουβιά, όπου η παρουσία τους δεν ενέχει μεγαλύτερο κίνδυνο από όσον ένας παπαγάλος ή μια γάτα στο σπίτι μας.

Ως εκ τούτου, το έργο αυτό του Γκιγιέν σχετίζεται με τη γενική διαδικασία του εξανθρωπισμού μας, και την εξημέρωση των ζωωδών αντανακλαστικών μας, που φαίνεται να είναι, μπροστά την πυρηνική απειλή, η βαθύτερη ανάγκη του εικοστού αιώνα!

RENÉ DEPESTRE (Ρενέ Ντεπέστρ)

Αβάνα, 8 Σεπτεμβρίου 1966 (Μτφρ: Μπ. Ζ., 2016)

*

Νικολάς Γκιγιέν - Νικολάς Κριστόμπαλ Γκιγιέν Μπατίστα
Ο εθνικός ποιητής της Κούβας
(Nicolás Cristóbal Guillén Batista - Nicolás Guillén)
10 Ιουλίου 1902, Καμαγουέι - 16 Ιουλίου 1989, Αβάνα Σχέδιο(2^ο από 5 του Γκιγιέν), Μπάμπης Ζαφειράτος, 29.VIII.2015 (Μελάνι, 29 χ 21 εκ.)

*

Βλέπε και

Κούβα: Δαμάζοντας κυκλώνες ράτσας