Μπάμπης Ζαφειράτος: Κούβα, 1-8 Γενάρη 1959 - Εκείνοι που απ’ το λήθαργό τους βγήκαν − Ο Φιντέλ με το φακό του Μπαρτ Γκλιν (143 φωτό) − Τσε: Σάντα Κλάρα, Η κρίσιμη αναμέτρηση − El Vaquerito (Αφιέρωμα)

Ιανουάριος 1959. Οι Ελευθερωτές στη Σάντα Κλάρα

Δημοσίευση: Σάββατο, 31/12/2016, 21:34
Ανανέωση: Κυριακή, 1/1/2017, 12:19

*
Επιμέλεια - Λοιπά
Μπάμπης Ζαφειράτος - Μποτίλια Στον Άνεμο

*

Ο ΦΙΝΤΕΛ Κάστρο μ’ άλλους δεκαπέντε

κι η λευτεριά μαζί βγήκαν στην άμμο.

[…]

και τότε σιωπηλοί πήραν το δρόμο

του αγώνα, περπατώντας προς τ’ αστέρια.

ΚΑΤΑΚΟΠΟΙ μα φλογισμένοι μπαίνουν

για την τιμή και για το χρέος στη μάχη,

κι άλλα όπλα απ’ το αίμα τους δεν έχουν:

κινούν γυμνοί σαν νεογέννητα. Έτσι

γεννήθηκε κι η λευτεριά της Κούβας,

από μια χούφτα άντρες, απ’ την άμμο.

ΥΣΤΕΡΑ των γυμνών η περηφάνια

ντύθηκε με τη φορεσιά της σιέρας,

κι απ’ το ψωμί το ξένο χορτασμένη,

με το κρυφό αρματώθηκε μπαρούτι,

μ’ εκείνους που απ’ το λήθαργό τους βγήκαν

κι απ’ την ντροπή, απ’ του τάφου τους την τρύπα·

[…]

κι οι ελευθερωτές διαβαίνουν όπως

ο άνεμος, σαρώνουν τα λιβάδια,

τραντάζετ’ όλο το νησί κι η ορμή τους

πάνω απ’ τη θάλασσα προβάλλει σαν πλανήτης.

Πάμπλο Νερούδα, Το Έπος
Επικό Τραγούδι, 1960
Μτφρ. Μπάμπης Ζαφειράτος

(Μετάφρ. Μπ .Ζ. - Ολόκληρο το ποίημα)

Μπαρτ Γκλιν

1959. Μπαρτ Γκλιν (ΗΠΑ, 1925-2008) -Magnum Photos

Φωτοδοιπορικό με τον Φιντέλ

Γενάρης 1959: Σάντα Κλάρα - Αβάνα

(Πηγή Χάρτη)

Οι τελευταίες μέρες της τυραννίας

Σάντα Κλάρα, 29 Δεκέμβρη 1958 – Αβάνα, 8 Ιανουαρίου 1959

(Συνοπτικά)

4 Δεκέμβρη: Τα στρατεύματα με εντολή του Τσε Γκεβάρα και του Καμίλο Σιενφουέγος περνάνε στην επίθεση. Οι φάλαγγες των ανταρτών επιτίθεται στην κεντρική περιοχή του νησιού, προκειμένου να απομονωθούν τα κυβερνητικά στρατεύματα.

Η κατάρρευση της δικτατορίας του Μπατίστα είναι πλέον αναπόφευκτη. Στις 28 του μήνα η πολιτοφυλακή με κυβερνήτη τον Τσε ξεκίνησε την αποφασιστική επίθεση στην Σάντα Κλάρα, βασικό κέντρο του νησιού και το τελευταίο πριν την Αβάνα οχυρό. Στις 31, όταν ομάδα ανταρτών κατέλαβε το θωρακισμένο τραίνο που είχε στείλει η κυβέρνηση για να οχυρώσει την πόλη, ο Μπατίστα αποφάσισε να φύγει για Σάντο Ντομίνγκο με τον πρόεδρο Andrés Rivero Agüero, αφήνοντας την χώρα ουσιαστικά ακέφαλη, υπό την ευθύνη του Στρατηγού Εουλόχιο Καντίγιο (Eulogio Cantillo).

Μετά από μια συνάντηση που είχε ο Καντίγιο με τον Φιντέλ, προσπάθησε να οργανώσει στρατιωτική χούντα με το Σύνταγμα Στρατού Campo Columbia, υπό τον Δικαστή Ορλάντο Piedra. Μια δεύτερη κίνηση συγκροτείται με επικεφαλής τον συνταγματάρχη Ramon Barquin, ο οποίος είχε φυλακιστεί στο Νησί των Πεύκων για συνωμοσία. Η κίνηση αυτή απορρίφθηκε από τον Φιντέλ Κάστρο, ο οποίος καλεί σε γενική απεργία κάτω από το σύνθημα «Επανάσταση, ΝΑΙ, πραξικόπημα, ΟΧΙ», και διέταξε τους διοικητές του, τον Τσε Γκεβάρα και Καμίλο Σιενφουέγος, να προελάσουν στην Αβάνα, λαμβάνοντας θέσεις-κλειδιά στην πρωτεύουσα.

Τις πρώτες πρωινές ώρες της 1ης του Γενάρη του 1959, τα στρατεύματα του Β 'Εθνικού Μετώπου του Escambray, με επικεφαλής τον Ελόυ Γκουτιέρες Μενόγιο[*] μπαίνουν στην Αβάνα. Την επόμενη μέρα καταφθάνουν τα στρατεύματα του Κινήματος της 26ης Ιουλίου με επικεφαλής τον Καμίλο Σιενφουέγος και τον Τσε Γκεβάρα, όπου χωρίς την παραμικρή αντίσταση καταλαμβάνουν το στρατόπεδο Campo Columbia και το Φρούριο του San Carlos de la Cabaña, αντίστοιχα.

Την ίδια μέρα (1/1/1959), ο Φιντέλ μπαίνει θριαμβευτικά στο Santiago de Cuba, ανακηρύσσοντας τη πόλη προσωρινή πρωτεύουσα της Κούβας, και αναγορεύει τον δικαστή Manuel Urrutia Lleó πρόεδρο του έθνους. Οι ΗΠΑ αναγνωρίζουν την επαναστατική κυβέρνηση. Αλλά…

Από εκείνη τη στιγμή η δύναμη ήταν τελικά στα χέρια των επαναστατικών δυνάμεων.

Ιστορικά, η 1η Ιανουαρίου του 1959 λαμβάνεται ως η ημερομηνία του θριάμβου της Επανάστασης.

(Πηγές: EcuRed - es.wikipedia)

[*] Σημ. Μποτίλιας: Ελόυ Γκουτιέρες Μενόγιο [Eloy Gutierrez Menoyo, Μαδρίτη, 1934 - Αβάνα, 2012. Εξαιρουμένου του Τσε, ο δεύτερος μη Κουβανός Κομαντάντε (ο άλλος, αλήστου μνήμης επίσης, είναι ο γιάνκης Μόργκαν). Από τους πρώτους μήνες του 1959 διαφώνησε με τους στόχους της Επανάστασης, αυτομόλησε το 1961 και ηγήθηκε της τρομοκρατικής αντι-Κάστρικής οργάνωσης Alpha 66 Μαϊάμι, για την ανατροπή της νέας κυβέρνησης από τις Ηνωμένες Πολιτείες. Ηγήθηκε ένοπλης αποτυχημένης εισβολής στην Κούβα τον Δεκέμβριο του 1964, συνελήφθη, φυλακίστηκε, και του γαζώσανε τα ράμματα (αντί να του δώσουνε παράσημο του καθίκη). Απελευθερώθηκε το 1986. Δημιούργησε πολιτικό κίνημα Cambio Cubano, στο Μαϊάμι το 1992. Παρά ταύτα, το 2003 εγκαταστάθηκε μόνιμα στην Κούβα, μέχρι το θάνατό του, τον Οκτώβριο του 2012 (77 ετών), από επιπλοκές της υγείας του εξ αιτίας ανευρύσματος.

Φιντέλ, Μενόγιο (με τα γυαλιά), Μόργκαν

(Μετά το φωτοδοιπορικό ακολουθεί το κείμενο του Τσε)

*

Σάντα Κλάρα

*

Σιενφουέγος

*

Ματάνσας

*
Στο δρόμο για την Αβάνα

*

Η είσοδος στην Αβάνα

*

Αβάνα, 8 Γενάρη 1959

*

Πανεπιστήμιο

*

Πρωτοχρονιά – Ο Μπατίστα έφυγε – Πολιτοφύλακες

*

Μιλάει ο Φιντέλ

*

Αβάνα Λίμπρε – Το Στρατηγείο της Επαναστατικής Κυβέρνησης

*

Habana Libre (πρώην Χίλτον)

Ελεύθερη Αβάνα. Με το ψηφιδωτό La Fruta Cubana (1957) της Amelia Peláez [Casal] (Γιαγουαχάι, 5 Ιαν. 1896 - Αβάνα, 8 Απρ. 1968). Τα φρούτα του νησιού, κοχύλια κι αχιβάδες ταυτόχρονα, τσαμπιά που κρέμονται από τα δέντρα-κύματα της Καραϊβικής, πάνω στην πρόσοψη του ιστορικού, εμβληματικού ξενοδοχείου Habana Libre. Γωνία 23^ης και L, στο κέντρο, απέναντι από το Πανεπιστήμιο της Αβάνας, δυο βήματα από τη μυθική Malecón (Φωτό: Μπ. Ζ. 24/7/2015).

Άνοιξε το 1958 ως Χίλτον. Η ανέγερσή του συνδέεται όχι μόνο με τα οικονομικά σκάνδαλα του Μπατίστα, αλλά και με δολοφονίες εργατών, που διαπράχθηκαν ουσιαστικά ως αντίποινα, για τη στήριξη την οποία πρόσφερε το Εργατικό Κίνημα προς το Κίνημα της 26 Ιουλίου του Φιντέλ, από την άφιξη του Granma, Δεκ του 1956, έως και την κορύφωση με την απεργία στήριξης των επαναστατών, στις 9 Απριλίου 1958 (βλέπε πιο κάτω στον Τσε). Το 1959, Ελεύθερη Αβάνα πλέον θα «φιλοξενήσει» το αρχηγείο της νέας Επαναστατικής Κυβέρνησης. Ένα ακριβό ξενοδοχείο για την αστική τάξη, όπου τώρα μπορούσε να μπει ελεύθερα ο λαός:

Κι ούτε μπρος σε γκισέ ξενοδοχείου

θα μου βάλουν τη φωνή πως δεν έχει δωμάτιο

ένα δωμάτιο μικρό, όχι καμιά σουίτα,

ένα δωματιάκι τόσο δα να ξαποστάσω λίγο

(Νικολάς Γκιγιέν, Έχω)

*

Αβάνα, Γενάρης 1959

*

Ο Μπαρτ Γκλιν του Φιντέλ, Αβάνα 2001

(Μπαρτ Γκλιν - Magnum Photos)

***

Οι τελευταίες μέρες της τυραννίας από την πένα του Τσε

Ερνέστο Γκεβάρα δε λα Σέρνα, γνωστός και ως «Τσε»
(Che Guevara - Ernesto Guevara de la Serna)
Γεννήθηκε στις 14 Ιουνίου 1928 στο Ροσάριο της Αργεντινής
Δολοφονήθηκε από τη CIA, στις 9 Οκτωβρίου 1967, στη Λα Ιγέρα της Βολιβίας
Σχέδιο (1^ο από 5 του Τσε), Μπάμπης Ζαφειράτος, 28.VI.2015 (Μελάνι, 29 χ 21 εκ.)

Επεισόδια από την Κουβανική Επανάσταση (1963)

Η γενική απεργία, 9 του Απρίλη 1958

Η «τελική επίθεση»

Η μάχη της Σάντα Κλάρα

[Απρίλης - Ιούλης - Η Απεργία]

Ολόκληρο το Κίνημα της πεδιάδας προετοίμαζε πυρετώδικα την πραγματοποίηση μιας γενικής επαναστατικής απεργίας. Συγκροτήθηκε κι ένας οργανισμός: Το Εθνικό Εργατικό Μέτωπο που διευθυνόταν από την «26η του Ιούλη» που ’πεσε από την αρχή θύμα της αρρώστιας του σεχταρισμού. Οι εργάτες έδειξαν κάποια ψυχρότητα γι’ αυτή τη νεότευκτη όργάνωση που ήταν βαμμένη ολοκληρωτικά με τα χρώματα της 26ης του Ιούλη και της οποίας οι αντικειμενικοί σκοποί ήταν υπερβολικά ριζοσπαστικοί για τις συνθήκες της στιγμής. Ό Φιντέλ Κάστρο, λίγες μέρες πριν από τις 9 του Απρίλη, είχε γράψει ένα καινούργιο μανιφέστο όπου εκστομίζονταν απειλές εναντίον όλων εκείνων που δε θα ’παιρναν το δρόμο της επανάστασης. Δεν άργησε να στείλει κι ένα άλλο μανιφέστο στους εργάτες καλώντας τους σ’ ενότητα, στους κόλπους του Εθνικού Μετώπου ή κι έξω απ’ αυτό, γιατί είχε καταλάβει καλά πώς μόνο το Μέτωπο θα ήταν ανίκανο να εξαπολύσει μιαν απεργία...

Τα στρατεύματά μας ρίχτηκαν σε συμπλοκές και ο Καμίλο Σιενφουέγος, λοχαγός της φάλαγγας 4 εκείνη την εποχή, κατέβηκε στις πεδιάδες του Οριέντε, από τη μεριά του Μπαγιάμο όπου δεν άργησε να σπείρει τη σύγχυση και το θάνατο στις εχθρικές γραμμές. Ωστόσο έφτασε η 9 του Απρίλη κι όλος ο αγώνας πήγε στα χαμένα: η Εθνική Διοίκηση του Κινήματος, κάνοντας ένα τεράστιο σφάλμα στις αρχές του μαζικού αγώνα, προσπάθησε να εξαπολύσει την απεργία χωρίς προηγουμένως να την αναγγείλει αιφνιδιαστικά με πυροβολισμούς. Όπως θα ’πρεπε να το περιμένει κανείς οι εργάτες αρνήθηκαν τη συμμετοχή τους κι ένας αριθμός θαρραλέων συντρόφων σκοτώθηκε για το τίποτα σ’ ολόκληρη τη χώρα. Η 9η του Απρίλη ήταν μια τρομερή αποτυχία που δεν κλόνισε ούτε για ένα δευτερόλεπτο τη σταθερότητα του καθεστώτος. Κάτι χειρότερο ακόμα: μετά από αυτή την τραγική ημερομηνία ή κυβέρνηση μπόρεσε να αποσύρει στρατεύματα και να τα εγκαταστήσει λίγο - λίγο στο Οριέντε φέρνοντας την καταστροφή μέχρι το εσωτερικό της Σιέρρα. Χρειάστηκε να ενισχύουμε διαρκώς την άμυνά μας και να διεισδύσουμε βαθύτερα στα δάση. Η κυβέρνηση από τη μεριά της αύξησε τον αριθμό των συνταγμάτων πού αντιπαράτασσε στις θέσεις μας μέχρι τη μέρα που ’φτασε να διαθέτει 10.000 άντρες επί τόπου. Τότε άρχισε και η επίθεση της 25ης του Μάη, στο χωριό Λας Μερσέντες που ήταν η πιο προχωρημένη θέση μας.

Η φτώχεια των εφοδίων μας ήταν κραυγαλέα: 200 ντουφέκια σε καλή κατάσταση ενάντια σε 10.000 όπλα όλων των τύπων, τί τεράστια διαφορά! Από την άλλη μεριά μπορέσαμε να διαπιστώσουμε, σ’ αυτή την περίπτωση, την αδιαφορία που έδειχνε στη μάχη ο μπατιστάνικος στρατός. Τα παιδιά μας πάλεψαν σαν λιοντάρια δύο μέρες, ένας ενάντια σε δέκα ή και δεκαπέντε. Ο εχθρός χρειάστηκε να ρίξει όλες του τις δυνάμεις –τανκς, όλμους, αεροπορία– για να τους αναγκάσει να εγκαταλείψουν το χωριό. Η μικρή ομάδα των δικών μας είχε διοικητή το λοχαγό Άνχελ Βερντέσια που θα σκοτωνόταν ένα μήνα αργότερα με το όπλο στο χέρι.

[Canta el sinsonte en el Turquino*]

Rene Burri (1933-2014) CUBA Havana 1963 Ernesto GUEVARA (Che)

Εκείνη την εποχή, ο Φιντέλ έλαβε ένα γράμμα από τον προδότη Εουλόχιο Καντίγιο που, πιστός στις μηχανορραφίες του δόλιου πολιτικάντη, έγραφε, σαν αρχηγός των εχθρικών επιχειρήσεων στον αντάρτη αρχηγό, αναγγέλλοντάς του πως η επίθεση θα συνεχιζόταν με κάθε τρόπο, αλλά πως θα ’σωζαν τον «Άνθρωπο» (τον Φιντέλ), περιμένοντας το τελικό αποτέλεσμα. Και πραγματικά, η επίθεση εξακολούθησε την πορεία της. Μέσα σε δυόμισι μήνες συνεχών αψιμαχιών, ο εχθρός είχε χάσει περισσότερους από χίλιους νεκρούς, τραυματίες, αιχμαλώτους και λιποτάκτες. Είχε εγκαταλείψει στα χέρια μας 600 όπλα, ανάμεσα στα όποια ένα τάνκ, 12 όλμους, 12 πολυβόλα με τρίποδα, κάμποσες εικοσάδες μυδράλια κι έναν εντυπωσιακό αριθμό αυτόματων, χώρια οι απίστευτες ποσότητες εξαρτύσεων κι εφοδίων κάθε είδους, συν 450 αιχμαλώτους που παραδώσαμε στον Ερυθρό Σταυρό στο τέλος της εκστρατείας.

Η περίφημη αυτή τελική επίθεση στη Σιέρρα Μαέστρα τσάκισε τα πλευρά του μπατιστάνικου στρατού που δεν είχε πει ωστόσο την τελευταία του λέξη. Ο αγώνας ξανάρχιζε. Βάλαμε μπροστά λοιπόν το τελικό στρατηγικό μας σχέδιο. Αποφασίστηκε να χτυπήσουμε σε τρία σημεία: στο Σαντιάγο της Κούβας που θα το περισφίγγαμε σ’ έναν ελαστικό κλοιό, στο Λας Βίλιας που θα πήγαινα εγώ και στο Πινάρ ντελ Ρίο, στην άλλη άκρη του νησιού που θα ’πρεπε να πάει ο Καμίλο Σιενφουέγος, Επί κεφαλής της φάλαγγας 2, που λεγόταν «Αντόνιο Μασέο». Ο Καμίλο δεν μπόρεσε να πραγματοποιήσει το δεύτερο μέρος του προγράμματός του γιατί οι επιτακτικές ανάγκες του πολέμου τον υποχρέωσαν να μείνει στο Λάς Βίλιας.

[Αύγουστος - Σεπτέμβρης - Με μόνα τα πόδια τους]

Rene Burri (1933-2014) CUBA Havana 1963 Ernesto GUEVARA (Che)

Αφού εξουδετερώσαμε τα στρατεύματα που έκαναν έφοδο στη Σιέρρα Μαέστρα, αποκαταστήσαμε το μέτωπο στα φυσικά του όρια, δυναμώσαμε τις μονάδες μας σ’ άντρες και ηθικό, αποφασίσαμε να βαδίσουμε εναντίον του Λας Βίλιας, στην κεντρική επαρχία. Από στρατηγική άποψη είχα αναλάβει τη δουλειά να κόβω συστηματικά όλες τις γραμμές επικοινωνίας ανάμεσα στις δυο άκρες του νησιού. Είχα πάρει διαταγή, εξάλλου, ν’ αποκαταστήσω επαφές μ’ όλες τις πολιτικές ομάδες που ήταν δυνατό να βρίσκονται στους ορεινούς όγκους της περιοχής. Είχα τέλος και εκτεταμένες δικαιοδοσίες για να διοικώ στρατιωτικά τον τομέα για τον όποιο ήμουν υπεύθυνος. Γι’ αυτό κι υπολογίζοντας να κάνω τη διαδρομή σε τέσσερις μέρες, σχεδιάζαμε να ξεκινήσουμε με καμιόνια στις 30 Αυγούστου του 1958, όταν ένα τυχαίο γεγονός ήρθε να μας χαλάσει τα σχέδια. Εκείνη τη νύχτα έφτασε μια ατμάκατος φέρνοντας στολές και βενζίνα που χρειαζόμαστε για τα φορτηγά που ήταν κιόλας έτοιμα γι’ αναχώρηση. Ταυτόχρονα όμως προσγειώθηκε σ’ ένα αεροδρόμιο κοντά στο δρόμο κι ένα αεροπλάνο φορτωμένο όπλα. Το αεροπλάνο επισημάνθηκε τη στιγμή της απογείωσής του παρά τη σκοτεινή νύχτα, και το αεροδρόμιο άρχισε να βομβαρδίζεται εντατικά από τις 10 η ώρα το βράδυ ως τις 5 το πρωί. Τότε ακριβώς βάλαμε φωτιά στο αεροπλάνο για να μη πέσει στα χέρια του εχθρού και για να μη συνεχιστεί ο βομβαρδισμός και την ημέρα με χειρότερες συνέπειες για μας. Τα εχθρικά στρατεύματα βάδισαν προς το αεροδρόμιο, έπιασαν την ατμάκατο καθώς και το φορτίο της βενζίνας. Ξαναβρισκόμασταν πάλι με μόνα τα πόδια μας.

Έτσι άρχισε η πορεία, στις 31 Αυγούστου, χωρίς καμιόνια και άλογα. Ελπίζαμε ωστόσο να ξαναβρούμε οχήματα αφού θα διασχίζαμε το δρόμο από το Μανσανίγιο μέχρι το Μπαγιάμο. Πραγματικά τα βρήκαμε, άλλα την 1η του Σεπτέμβρη ένας τρομερός κυκλώνας χτύπησε την περιοχή αχρηστεύοντας όλες τις γραμμές επικοινωνίας εκτός από την Καρετέρα Σεντράλ, μοναδική ασφαλτοστρωμένη αρτηρία αυτής της περιοχής της Κούβας. Έπρεπε λοιπόν να εγκαταλείψουμε την ιδέα της μεταφοράς με καμιόνια... Από κείνη τη στιγμή δεν μπορούσαμε να προχωρήσουμε παρά με άλογο ή με τα πόδια. Περπατούσαμε, βαριά φορτωμένοι με εφόδια, ένα μπαζούκας με 40 οβίδες και με όλα τα απαραίτητα για μια μεγάλη πορεία και το γρήγορο στήσιμο ενός στρατοπέδου.

[Σεπτέμβρης - Έξοδος από την κόλαση]

Rene Burri (1933-2014) CUBA Havana 1963 Ernesto GUEVARA (Che)

Ήρθαν δύσκολες μέρες στο φιλικό, ωστόσο, έδαφος του Οριέντε. Χρειάστηκε να διασχίσουμε ποτάμια πλημμυρισμένα, ρυάκια κι αυλάκια που είχαν μεταβληθεί σε ποτάμια, να παλεύουμε αδιάκοπα για να μη μουσκέψουν τα εφόδια, τα όπλα, οι οβίδες, να ψάχνουμε για άλογα και ν’ αφήνουμε τα κουρασμένα, ν’ αποφεύγουμε τις κατοικημένες περιοχές όσο απομακρυνόμασταν από την επαρχία του Οριέντε. Προχωρούσαμε επίπονα στο πλημμυρισμένο έδαφος, υποφέροντας από τις επιθέσεις από σμήνη κουνουπιών που ’καναν ανυπόφορες τις ώρες της ανάπαυσης. Τρώγαμε λίγο και άσχημα, πίναμε νερό από ρυάκια που σούρνονταν μέσα στα έλη ή ακόμα και νερό από τα ίδια τα έλη. Σερνόμασταν αξιοθρήνητα ολόκληρες τρομερές μέρες. Μια βδομάδα μετά την αναχώρησή μας, όταν περνούσαμε το Χαμπάμπο, στα όρια του Καμαγκουέυ και του Οριέντε, είμασταν φοβερά εξουθενωμένοι. έξω απ’ αυτό, η ομάδα μας υπόφερε από έλλειψη παπουτσιών και πολλοί σύντροφοι προχωρούσαν ξυπόλητοι στα λασποτόπια τού Νότιου Καμαγκουέυ.

Τη νύχτα της 9ης του Σεπτέμβρη, μπαίνοντας στο μέρος που λέγεται «Ομοσπονδία», η μπροστοφυλακή μας έπεσε σε εχθρική ενέδρα και δυο θαρραλέοι σύντροφοι βρήκαν το θάνατο. Αλλά το χειρότερο ήταν που επισημανθήκαμε από τις εχθρικές δυνάμεις που απ’ αυτή τη στιγμή μάς ενοχλούσαν διαρκώς και δεν μας άφηναν ούτε λεπτό ησυχία. Μετά από μια σύντομη μάχη, η μικρή φρουρά που βρισκόταν εκεί υποχώρησε με απώλειες από μέρους μας τέσσερις αιχμαλώτους. Χρειάστηκε να διπλασιάσουμε την επαγρύπνηση πολύ περισσότερο τώρα που η αεροπορία ήξερε πάνω - κάτω το δρομολόγιό μας.

Μια - δυο μέρες αργότερα φτάσαμε στο μέρος πού λέγεται «Μεγάλος Βάλτος» ταυτόχρονα με τον Καμιλό και τη φάλαγγά του –σε καλύτερη κατάσταση από μας. Το μέρος είναι αξιομνημόνευτο: ήταν κυριολεκτικά πνιγμένο στα κουνούπια σε σημείο πού χωρίς κουνουπιέρα –και πολύ απέχαμε από το να ’χουμε όλοι– ήταν αδύνατο να βρούμε ένα λεπτό ανάπαυσης.

Ακολούθησαν μέρες εξαντλητικής πορείας μες’ από έρημες εκτάσεις όπου δεν υπάρχει παρά νερό και λάσπη. Πεινασμένοι, διψασμένοι, ανίκανοι να περπατήσουμε άλλο, με πόδια μολύβι, προχωρούσαμε κουβαλώντας τα όπλα μας που βάραιναν τρομερά. Τελικά πήραμε τα καλύτερα άλογα πού μάς άφησε ο Καμίλο για να πάρει καμιόνια αλλά σε λίγο αναγκαστήκαμε να τα εγκαταλείψουμε γύρω στο κεντρικό εργοστάσιο ζάχαρης «Μακαρένιο». Οι οδηγοί που ’πρεπε να μας στείλουν δεν έφταναν κι έτσι ριχτήκαμε στην περιπέτεια. Η μπροστοφυλακή μας πέφτει σ’ ένα εχθρικό πόστο που λέγεται οι «Τέσσερις Σύντροφοι» κι εκεί γίνεται η αρχή μιας εξαντλητικής μάχης. Ξημέρωσε. Καταφέραμε, όχι χωρίς κόπο, να συγκεντρώσουμε το μεγαλύτερο μέρος της μονάδας μας στο πιο αδιαπέραστο σημείο τού δάσους σ’ εκείνο το μέρος, αλλά ο εχθρός προχωρούσε παράπλευρα και χρειάστηκε να αγωνιστούμε πολύ για να δώσουμε την ευκαιρία στους καθυστερημένους να περάσουν από μια σιδηροδρομική γραμμή προς το λόγγο. Τότε ακριβώς μας επισήμανε η αεροπορία. Τα Β26, C47, μεγάλα αναγνωριστικά C3, άλλα μικρά αεροπλάνα άρχισαν να ξερνούν φωτιά σε μια περίμετρο 200 μέτρων, ίσως και λιγότερο. Μετά απ’ αυτόν τον κατακλυσμό, φύγανε. Χάσαμε έναν άντρα από τις βόμβες. Μεταφέραμε και κάμποσους τραυματίες, ανάμεσα στους οποίους ήταν κι ο ταγματάρχης Σίλβα που ’λαβε μέρος σ’ όλη την υπόλοιπη εκστρατεία με κάταγμα στον ώμο.

Την άλλη μέρα τα πράματα πήγαιναν καλύτερα, γιατί έφτασαν μερικοί από τους αργοπορημένους και μπορέσαμε να συγκεντρώσουμε ολόκληρη τη μονάδα έξω από δέκα άντρες που μπήκαν στη φάλαγγα του Καμίλο κι έφτασαν μαζί του μέχρι το Βόρειο Μέτωπο της επαρχίας του Λας Βίλιας, στο Γιαγουαχάυ.

Μέσα σ’ όλες αυτές τις δυσκολίες η υποστήριξη των χωρικών δεν μας έλειψε ποτέ. Υπήρχε πάντα κάποιος για να μας χρησιμέψει σαν οδηγός ή για να μη μας αφήσει να πεθάνουμε της πείνας. Οπωσδήποτε την υποστήριξη αυτή δεν μας την πρόσφερε ομόφωνα όλος ο πληθυσμός του Οριέντε, ωστόσο όμως, υπήρχαν πάντοτε άνθρωποι πρόθυμοι να μας βοηθήσουν. Συνέβη κάποτε και να μας προδώσουν ενώ περνούσαμε από ένα τσιφλίκι. Δεν επρόκειτο για συμφωνημένη ενέργεια των χωρικών εναντίον μας, αλλά πρέπει να καταλάβουμε πώς οι συνθήκες της ζωής είχαν μεταβάλει αυτούς τους ανθρώπους σε σκλάβους. Τρομοκρατημένοι στη σκέψη πως μπορούσαν να χάσουν το καθημερινό τους ξεροκόμματο ειδοποιούσαν τ’ αφεντικό τους για το πέρασμά μας από την περιοχή κι αυτός πήγαινε στη στιγμή να ειδοποιήσει τις στρατιωτικές αρχές

Ένα απόγιομα, ακούσαμε από το μικρό ραδιόφωνό μας εκστρατείας, μια αναφορά του στρατηγού Φρανσίσκο Ταμπερνίγια Ντόλς που δινόταν μ’ όλη τη χαρακτηριστική του αλαζονεία. Ανάγγελλε την καταστροφή των ορδών του «Τσε» Γκουεβάρα, και παρουσίαζε έναν κατάλογο νεκρών, τραυματιών και σώων συντρόφων... Όλα αυτά προέρχονταν από χαρτιά που είχαν βρεθεί μέσα στους γυλιούς μας μετά την καταστροφική μας αναμέτρηση με τον εχθρό κάμποσες μέρες πιο πριν, ανακατεμένα με λαθεμένες πληροφορίες πού είχε μαζέψει το Γενικό 'Επιτελείο του Στρατού. Η είδηση του θανάτου μας προκάλεσε μια αντίδραση ευθυμίας στη μικρή μας ομάδα. Λίγο - λίγο, ωστόσο, οι άντρες μας άρχισαν να καταλαμβάνονται από απαισιοδοξία: η πείνα, η δίψα, η κούραση, η αίσθηση της αδυναμίας απέναντι στις εχθρικές δυνάμεις που μας περικύκλωναν όλο και πιο σφιχτά και προπαντός η τρομερή αρρώστια των ποδιών, γνωστή στους χωρικούς σαν «βραστό καλαμποκάλευρο» που έκανε μαρτύριο κάθε βήμα μας, είχαν μεταβάλει την ομάδα μας σε στρατό σκιών. Μέρα με τη μέρα, η φυσική κατάσταση της μονάδας μας χειροτέρευε και το φαΐ –μια μέρα ναι, μια μέρα όχι, την άλλη ίσως – δεν ήταν τέτοιο ώστε να καλυτερέψει τις συνθήκες. Τις χειρότερες μέρες τις περάσαμε περικυκλωμένοι στα περίχωρα της κεντρικής ζαχαροποιίας Μπαραγουά, μέσα στα έλη χωρίς σταγόνα πόσιμο νερό, κάτω από τα πυρά της αεροπορίας, χωρίς ούτε ένα άλογο να βοηθήσει τους πιο αδύνατους να περάσουν αυτό τον εχθρικό λασπότοπο, με τις αρβύλες εντελώς καταστραμμένες από το υφάλμυρο και βορβορώδικο νερό το γεμάτο φυτά που πλήγιαζαν τα γυμνά πόδια. Όταν σπάσαμε τον κλοιό για να φτάσουμε στήν περίφημη αρτηρία από το Χούκαρο στο Μορόν –μέρος ιστορικό, που υπήρξε το θέατρο αιματηρών μαχών ανάμεσα σε πατριώτες και Ισπανούς στη διάρκεια του πολέμου της Ανεξαρτησίας– βρισκόμασταν πραγματικά σ’ αξιοθρήνητη κατάσταση. Δεν είχαμε καν τον καιρό να πάρουμε μιαν ανάσα γιατί οι ραγδαίες βροχές (σκληρότητα του κλίματος μαζί κι επιθέσεις του εχθρού) μας υποχρέωναν να ξαναρχίσουμε την πορεία. Η μονάδα όσο πήγαινε κι αποθαρρυνόταν περισσότερο. Ωστόσο, στην πιο κρίσιμη στιγμή, όταν πια δεν μπορούσαμε να κάνουμε τους εξαντλημένους άντρες να προχωρήσουν παρά με βρισιές, παρακαλετά ή χαστούκια, ένα μακρινό όραμα έφτασε για να δώσει καινούρια πνοή στους αντάρτες: μια γαλάζια κηλίδα στα Δυτικά, η γαλάζια κηλίδα του ορεινοί όγκου του Λας Βίλιας που οι άντρες μας αντίκριζαν για πρώτη φορά. Από κείνη τη στιγμή οι στερήσεις φάνηκαν πολύ περισσότερο υποφερτές, κι όλα έμοιαζαν ευκολότερα. Γλυτώσαμε τον τελευταίο κλοιό διασχίζοντας κολυμπώντας τον Χούκαρο που χωρίζει τις επαρχίες του Καμαγκουέυ και του Λας Βίλιας· είχαμε την εντύπωση πως είχαμε ξεφύγει από την Κόλαση.

[Οκτώβρης - Το Δημοψήφισμα]

Rene Burri (1933-2014) CUBA Havana 1963 Ernesto GUEVARA (Che)

Δυο μέρες αργότερα βρισκόμασταν στην καρδιά της οροσειράς Τρινιδάδ - Σάνκτι Σπίριτους, προφυλαγμένοι, έτοιμοι να μπούμε στο καινούριο στάδιο του πολέμου. Ξεκουραστήκαμε δυο μέρες αργότερα, γιατί έπρεπε να συνεχίσουμε το δρόμο μας αμέσως και να Εμποδίσουμε τις εκλογές που θα γίνονταν στις 3 του Νοέμβρη. Είχαμε φτάσει στήν ορεινή ζώνη του Λας Βίλιας στις 16 του Οκτώβρη. Διαθέταμε ελάχιστο χρόνο για ένα τεράστιο έργο.

Με την άφιξή μας στη Σιέρρα του Εσκαμπράι. έπρεπε να σμπαραλιάσουμε τη στρατιωτική μηχανή της δικτατορίας και ιδιαίτερα τις επικοινωνίες της. Ο άμεσες στόχος μας ήταν να εμποδίσουμε τη διενέργεια των εκλογών. Δύσκολη δουλειά, εξ αίτιας του ελάχιστου χρόνου που διαθέταμε καθώς και των διαφωνιών μέσα στους κόλπους του επαναστατικού κινήματος, που κατάληγαν να στοιχίζουν πολύ ακριβά, ακόμα και σ’ ανθρώπινες ζωές.

Έπρεπε να χτυπήσουμε τα κοντινά χωριά για να εμποδίσουμε τις συγκεντρώσεις. Καταστρώσαμε ένα σχέδιο ταυτόχρονης επίθεσης στο Καμπαϊγουάν, στο Φομέντο και το Σάνκτι Σπίριτους, στις πλούσιες πεδιάδες του κέντρου του νησιού, ενώ παραδινόταν η μικρή φρουρά του Γκουινία ντε Μιράντα –στα βουνά– και στη συνέχεια χτυπούσαμε εκείνη του Μπανάο, χωρίς μεγάλα αποτελέσματα. Στη διάρκεια των ημερών πριν από τις 3 του Νοέμβρη αναπτύξαμε μια δραστηριότητα καταπληκτική: οι μονάδες μας ξεχύθηκαν προς όλες τις κατευθύνσεις, μειώνοντας κατά τρεις φορές τη συρροή στις κάλπες σ’ αυτά τα μέρη. Οι δυνάμεις του Καμίλο Σιενφουέγος, στα βόρεια της επαρχίας, παράλυσαν την εκλογική φάρσα. Όλα, από τη μεταφορά των στρατιωτών του Μπατίστα, μέχρι την εμπορική κίνηση, σταμάτησαν.

Στο Οριέντε, μπορεί να πει κανείς πως δεν έγινε καθόλου ψηφοφορία. Στο Καμαγκουέι, το ποσοστό ήταν λίγο μεγαλύτερο, και στη δυτική ζώνη σημειωνόταν μαζική αποχή. Η αποχή έγινε αυθόρμητα στο Λας Βίλιας, γιατί δεν είχαμε αρκετό καιρό να οργανώσουμε ταυτόχρονα την παθητική αντίσταση των μαζών και τη δράση του αντάρτικου.

Ο πολλαπλασιασμός των επιθέσεων στις γραμμές επικοινωνίας έκανε την κατάσταση στο Λας Βίλιας πολύ κρίσιμη. Φτάνοντας, αλλάξαμε ριζικά το σύστημα του αγώνα μας στις πόλεις, αφού σε κάθε μετακίνηση μεταφέραμε τους καλύτερους αγωνιστές των πόλεων σε κέντρο εκπαίδευσης για να μάθουν την τακτική του σαμποτάζ που απόδωσε καρπούς στα περίχωρα.

[Νοέμβρης - Το τέλος πλησιάζει]

Στη διάρκεια των μηνών Νοέμβρη και Δεκέμβρη 1958, οι δρόμοι κλείσανε σιγά - σιγά. Ο λοχαγός Σίλβα μπλοκάρισε ολότελα το δρόμο από το Τρινιδάδ στο Σάνκτι Σπίριτους και η κεντρική αρτηρία έπαθε σοβαρή ζημιά όταν κόψαμε τη γέφυρα στο Τουινουκού, χωρίς ωστόσο να καταφέρουμε να την ανατινάξουμε. Ο κεντρικός σιδηρόδρομος κόπηκε σε πολλά σημεία. Η κυκλοφορία στο Νότο διακόπηκε από το 2ο Μέτωπο καί ή κυκλοφορία στο Βορρά από τις δυνάμεις του Καμίλο Σιενφουέγος. Έτσι το νησί βρέθηκε χωρισμένο σε δυο μέρη. Μονάχα η πιο ταραγμένη περιοχή, το Οριέντε, λάβαινε, από τον αέρα και τη θάλασσα, κυβερνητική βοήθεια που γινόταν, ωστόσο, όλο και πιο αβέβαιη. Τα συμπτώματα της αποσύνθεσης του εχθρού πολλαπλασιάζονταν.

[Δεκέμβρης - Η γέφυρα Φαλκόν]

Puente de Falcón, derribado por el Ejército Rebelde. Η γέφυρα του Φαλκόν (Πηγή)

Από τις 16 του Δεκέμβρη, η συστηματική ανατίναξη των γεφυριών και άλλων γραμμών επικοινωνίας είχαν βάλει τη δικτατορία σε μεγάλους μπελάδες. Πώς να υπερασπίσουν τα προχωρημένα φυλάκιά τους κι ακόμα εκείνα της κεντρικής αρτηρίας κάτω απ’ αυτές τις συνθήκες; Την αυγή της 16ης, ανατινάχτηκε η γέφυρα του Φαλκόν, πάνω στον κεντρικό δρόμο και οι συγκοινωνίες μεταξύ της Χαβάνας και των πόλεων στ’ Ανατολικά της Σάντα Κλάρα ουσιαστικά διακόπηκαν. Ακόμα οι δυνάμεις μας πολιόρκησαν και χτύπησαν μια σειρά χωριά –ανάμεσα στα οποία το Φομέντο ήταν το πιο μεσογειακό. Ο τοπικός αρχηγός αμύνθηκε αρκετά καλά για κάμποσες μέρες, αλλά παρά το σφυροκόπημα της αεροπορίας πάνω στον αντάρτικο στρατό μας, τα στρατεύματα της δικτατορίας, αποθαρρυμένα, δεν προχωρούσαν καθόλου για να βοηθήσουν τους συντρόφους τους. Διαπιστώνοντας τη ματαιότητα κάθε αντίστασης παραδόθηκαν και περισσότερα από 100 όπλα πέρασαν με το μέρος της Λευτεριάς.

Χωρίς ν’ αφήσουμε τον εχθρό να πάρει ανάσα, αποφασίσαμε να παραλύσουμε αμέσως την κεντρική αρτηρία και στις 21 τού Δεκέμβρη χτυπήσαμε ταυτόχρονα το Καμπαϊκάν και το Γκουάγιος. Σε λίγες ώρες το Γκουάγιος παραδινόταν και δυο μέρες αργότερα ακλούθησε το Σαμπαϊγκουάν και οι 90 στρατιώτες του. Στο Καμπαϊγουάν διαπιστώθηκε ολοφάνερα η ανικανότητα της δικτατορίας που δεν έστειλε καθόλου ενισχύσεις στους πολιορκημένους.

Ό Καμίλο Σιενφουέγος χτύπησε μια σειρά χωριά στα βόρεια του Λας Βίλιας, και περικύκλωσε το Γιαγκουαχάυ, το τελευταίο προπύργιο των στρατευμάτων της δικτατορίας, κάτω από τις διαταγές ενός λοχαγού κινέζικης καταγωγής που αντιστάθηκε έντεκα μέρες, ακινητοποιώντας τις επαναστατικές δυνάμεις του τομέα, ενώ οι δικοί μας είχαν κιόλας βάλει μπρος για την κεντρική αρτηρία, προς τη Σάντα Κλάρα, πρωτεύουσα της επαρχίας.

Μετά την πτώση του Καμπαϊγουάν επιτεθήκαμε στο Πλασέτας, που παραδόθηκε σε μια μέρα. Το Επαναστατικό Διευθυντήριο μας έδωσε σημαντική βοήθεια. Μετά την κατάληψη του Πλακέτας απελευθερώσαμε πολύ γρήγορα το Ρεμέδιος και το Καϊμπαριέν (σημαντικό λιμάνι) στη Βόρεια ακτή. Τα πράματα σκούραιναν για τη δικτατορία. Νικούσαμε συνέχεια στο 'Οριέντε, το Μέτωπο του Εσκαμπράι ανάγκαζε σε υποχώρηση τις μικρές φρουρές κι ό Καμίλο Σιενφουέγος είχε τον έλεγχο του Βορρά.

[29-30 Δεκέμβρη. Σάντα Κλάρα: Η κρίσιμη αναμέτρηση]

Το  θωρακισμένο τρένο (Πηγή)

Όταν ο εχθρός αποχώρησε από το Καμαχουανί, χωρίς την παραμικρή αντίσταση, ήμασταν πια έτοιμοι για την τελική επίθεση στήν πρωτεύουσα του Λας Βίλιας. (Η Σάντα Κλάρα είναι ο άξονας της κεντρικής πεδιάδας τού νησιού. Πόλη 160.000 κατοίκων, σιδηροδρομικό κέντρο, και σημαντικός κόμβος επικοινωνιών. Περιβάλλεται από γυμνούς λοφίσκους που τα στρατεύματα της δικτατορίας κατείχαν από πρώτα).

Την ώρα της επίθεσης είχαμε αυξήσει σημαντικά τον αριθμό των όπλων μας· είχαμε ακόμα και βαριά όπλα... αλλά χωρίς εφόδια. Είχαμε ένα μπαζούκα χωρίς οβίδες κι έπρεπε να πολεμήσουμε ενάντια σε μια δεκάδα τανκς. Αλλά ξέραμε πως το καλύτερο μέσο να τα αποκρούσουμε ήταν να μπούμε στις πυκνοκατοικημένες συνοικίες, όπου η αποτελεσματικότητα αυτών των μηχανών μειώνεται σημαντικά...

Ενώ τα στρατεύματα του Διευθυντηρίου είχαν αναλάβει να πάρουν το στρατώνα Νο 31 της Αγροτικής Φρουράς, εμείς ετοιμαζόμασταν να περικυκλώσουμε όλα τα οχυρά σημεία της Σάντα Κλάρα. Παράλληλα συγκεντρώναμε τις προσπάθειές μας ενάντια στους υπερασπιστές ενός θωρακισμένου τραίνου στήν είσοδο τού δρόμου τού Καμαχουανί, θέση που υποστηριζόταν σταθερά από το στρατό.

Στις 29 του Δεκέμβρη άρχισε η μάχη. Το Πανεπιστήμιο είχε αρχικά χρησιμέψει σα βάση επιχειρήσεων. Στη συνέχεια εγκαταστήσαμε το Γενικό Επιτελείο μας πιο κοντά στο κέντρο της πόλης. Οι άντρες μας μάχονταν ενάντια σε τμήματα που υποστηρίζονταν από μονάδες θωρακισμένων και τα έτρεπαν σε φυγή, άλλα πολλοί ήταν αυτοί που πλήρωσαν με τη ζωή τους αυτά τα κατορθώματα. Νεκροί και τραυματίες άρχισαν να γεμίζουν τα νεκροταφεία και τα αυτοσχέδια νοσοκομεία.

Θυμάμαι ένα επεισόδιο πολύ χαρακτηριστικό της ψυχικής κατάστασης του στρατού μας στη διάρκεια αυτής της τελευταίας επίθεσης. Είχα επιπλήξει ένα στρατιώτη που κοιμόταν την ώρα της μάχης. Μου απάντησε πως τον είχαν αφοπλίσει γιατί του είχε ξεφύγει ένας πυροβολισμός. Του είπα, με το συνηθισμένο ξερό μου τρόπο: «Πήγαινε στήν πρώτη γραμμή με γυμνά χέρια και βρες εκεί όπλο... αν είσαι ικανός». Στη Σάντα Κλάρα ενώ είχα πάει στο στρατιωτικό νοσοκομείο να δώσω κουράγιο στους λαβωμένους, ένας ετοιμοθάνατος μ’ άγγιξε στο χέρι και μου είπε: «Θυμάσαι, ταγματάρχη; Μ’ έστειλες να βρω όπλο στο Ρεμέντιος... και το πήρα». Ήταν ο ίδιος αγωνιστής, που πέθανε λίγα λεπτά αργότερα. Μου φάνηκε ευτυχισμένος που είχε αποδείξει το θάρρος του. Τέτοιος είναι ο αντάρτικος στρατός μας.

[30 Δεκέμβρη: Ολοήμερη μάχη]

Το  εκτροχιασμένο τρένο (Πηγή)

Οι λόφοι τού Κάπιρο εξακολουθούσαν ν’ αντιστέκονται και η μάχη βάσταξε ολόκληρη τη μέρα –30 τού μηνός. Ταυτόχρονα πιάναμε διάφορα σημεία της πόλης. Ήδη είχαν κοπεί οι επικοινωνίες ανάμεσα στο κέντρο της Σάντα Κλάρα και το θωρακισμένο τραίνο. Οι αμυνόμενοι, βλέποντας πως είχαν περικυκλωθεί πάνω στους λόφους του Κάπιρο, προσπάθησαν να ξεφύγουν από τη σιδηροδρομική γραμμή κι έπεσαν μαζί με το πλούσιο φορτίο τους στη διακλάδωση που είχαμε φροντίσει ν’ ανατινάξουμε. Η μηχανή και πολλά βαγόνια Εκτροχιάστηκαν. Έγινε τότε μια πολύ ενδιαφέρουσα μάχη: οι άντρες του θωρακισμένου τραίνου διώχτηκαν με τα κοκτέιλ Μολότοφ. Παρά τη θαυμάσια προστασία τους, δεν ήταν διατεθειμένοι να πολεμήσουν παρά από απόσταση, από θέσεις ευνοϊκές κι εναντίον ενός εχθρού ουσιαστικά άοπλου, σε άψογο στυλ αποίκων εναντίον των Ινδιάνων του Αμερικάνικου Γουέστ. Βαλλόμενο από τους άντρες που από γειτονικές θέσεις και διπλανά βαγόνια έριχναν μπουκάλια μ’ αναμμένη βενζίνα, το τραίνο μεταβλήθηκε –χάρη στις λαμαρίνες της θωράκισης – σε πραγματικό φούρνο για τους στρατιώτες. Μέσα σε λίγες ώρες ολόκληρο το πλήρωμα παραδινόταν μαζί με τα 22 βαγόνια του, τα αντιαεροπορικά του κανόνια, τα πολυβόλα D.CA. και τις μυθικές ποσότητες των εφοδίων του (μυθικές για μας, βέβαια).

[«Ο Μικρός Γελαδάρης» και η «Ομάδα Αυτοκτονίας»]

Ρομπέρτο Ροντρίγκες - El Vaquerito
Λας Βίγιας,7 Ιουλ. 1935 - 30 Δεκ. 1958, Σάντα Κλάρα (Πηγή)

Καταφέραμε να καταλάβουμε τον κεντρικό ηλεκτρικό σταθμό κι ολόκληρο το Βορειοδυτικό τμήμα της πόλης. Αναγγείλαμε από το ραδιόφωνο πως η Σάντα Κλάρα βρισκόταν σχεδόν ολόκληρη στα χόρια της Επανάστασης. Στη διάρκεια αυτής της αναγγελίας που έκανα σαν ανώτερος διοικητής των Ενόπλων Δυνάμεων του Λας Βίλιας έκανα με θλίψη γνωστό στο λαό της Κούβας το θάνατο του λοχαγού Ρομπέρτο Ροντρίγκες, του «Μικρού Γελαδάρη» μικρού στο ανάστημα και στην ηλικία, αρχηγού της «Ομάδας Αυτοκτονίας» που είχε διακινδυνέψει τη ζωή του χίλιες φορές στον αγώνα για τη λευτεριά.

Το μνημείο του Βακερίτο στη Σάντα Κλάρα. (Πηγή)

Η «Ομάδα Αυτοκτονίας» ήταν ένα πρότυπο Επαναστατικής ευψυχίας που αποτελούνταν αποκλειστικά από δοκιμασμένους εθελοντές. Ωστόσο, κάθε φορά που σκοτωνόταν ένας άντρας –πράμα που συνέβαινε σε κάθε μάχη– μέχρι την υπόδειξη του νέου δόκιμου, εκείνοι που αποκλείονταν δεν μπορούσαν να κρύψουν τη θλίψη τους, ούτε να κρατήσουν τα δάκρυά τους. Πόσο παράξενο ήταν να βλέπει κανείς αυτούς τους ευγενικούς πολεμιστές με το ηλιοψημένο δέρμα ν’ αφήνουν να μιλάει ή νιότη τους χύνοντας δάκρυα απελπισίας γιατί δεν είχαν την τιμή να διαλεχτούν για την πρώτη θέση της μάχης και του θανάτου.

Στη συνέχεια έπεσε η Αστυνομική Διεύθυνση παραδίνοντάς μας τα τανκς που την υπεράσπιζαν. Ακολούθησε η γρήγορη παράδοση του στρατώνα No 31 στον ταγματάρχη Κουμπέλα, ενώ η φυλακή, το Δικαστικό Μέγαρο και το Κυβερνείο της επαρχίας παραδίνονταν σε μας, όπως και το «Γκράντ Οτέλ» όπου οι πολιορκημένοι συνέχιζαν να βάλλουν από τον δέκατο όροφο, σχεδόν ως το τέλος των εχθροπραξιών.

[1 Γενάρη 1959 - Los Libertadores de la Historia]

Τη στιγμή αυτή μονάχα ο στρατώνας «Λεόνσιο Βιντάλ», το γοερότερο φρούριο του κέντρου τού νησιού έμενε στα χέρια της δικτατορίας. Αλλά την 1η του Γενάρη τού 1959, τα σημάδια της ασφυξίας των υπερασπιστών του ήταν κιόλας φανερά. Το πρωί της 1ης τού Γενάρη στείλαμε το λοχαγό Νούνες Χιμένες με τον Ροντρίγκες ντε λα Βέγα να διαπραγματευτούν την παράδοση του στρατώνα. Τα νέα ήταν ασυνήθιστα και αντιφατικά: ο Μπατίστα μόλις το ’χε σκάσει προκαλώντας την κατάρρευση της Διοίκησης των Ενόπλων Δυνάμεων... Οι δυο αποσταλμένοι μας ήρθαν σ’ επαφή με τον Καντίγιο με ασύρματο και του ανακοίνωσαν την πρόταση παράδοσης, όμως εκείνος έκρινε πως δεν ήταν δυνατό να τη δεχτεί, γιατί αποτελούσε τελεσίγραφο και πως αυτός είχε αναλάβει τη διοίκηση του στρατού ακολουθώντας κατά γράμμα τις οδηγίες του Φιντέλ Κάστρο. Ήρθαμε αμέσως σ’ επαφή με τον Φιντέλ, και τον ενημερώσαμε δίνοντάς του τη γνώμη μας για την ύποπτη στάση τού Καντίγιο. Η πεποίθησή του ήταν κιόλας ατράνταχτη: είχε κι αυτός τη βεβαιότητα πως ο Καντίγιο ήταν προδότης. (Ο Καντίγιο, σ’ αυτές τις αποφασιστικές στιγμές, επέτρεψε σε όλους τους μεγάλους υπεύθυνους της Κυβέρνησης του Μπατίστα να διαφύγουν. Η στάση του γίνεται ακόμα πιο αξιοκατάκριτη αν σκεφτεί κανείς πως είχαμε έρθει σ’ επαφή μ’ έναν αξιωματικό και πως του ’χαμε δείξει εμπιστοσύνη με την αφελή σκέψη πως ένας στρατιωτικός κρατάει το λόγο του...).

Η συνέχεια είναι γνωστή σε όλους: η άρνηση του Φιντέλ Κάστρο να λάβει υπόψη τη γνώμη του. Η διαταγή του να βαδίσουμε προς τη Χαβάνα, η ανάληψη της διοίκησης του στρατού από τον στρατηγό Μπαρκίν που βγήκε από τις φυλακές του Νησιού των Πεύκων, η κατάληψη της στρατιωτικής πόλης της Κολούμπια [**] από τον Καμίλο Σιενφουέγος, του φρουρίου της Καμπάνια από τη δική μας όγδοη φάλαγγα και λίγες μέρες αργότερα, τέλος, η ανάδειξη του Φιντέλ Κάστρο σε Πρωθυπουργό της Προσωρινής Κυβέρνησης. Όλα αυτά αποτελούν μέρος της σημερινής πολιτικής ιστορίας της χώρας.

Τελευταίο κεφάλαιο (27) από το βιβλίο: Η Επανάσταση στην Κούβα (Άπαντα Τσε Γκουεβάρα, Τόμος 2), Μετάφραση, Φ. Κομνηνού, Επιμέλεια και θεώρηση ύλης, Σ. Σιδεράς (Εκδόσεις Καρανάση, 1981, σελ. 213-225)
Περισότερα για El Vaquerito και για το μνημείο του Tren Blindado βλέπε σε Τσε Γκεβάρα: Ένα ποίημα για τον Φιντέλ

(Ο Τσε από Ρενέ Μπουρί - Magnum Photos)

Σημειώσεις Μποτίλιας
[*] Το σινσόντε τραγουδάει στο Τουρκίνο: Νικολάς Γκιγιέν: Φιντέλ, καλημέρα! (3 ποιήματα)
[**] Ciudad (πόλη) Militar Columbia, Campamento de Columbia. Δεν πρόκειται φυσικά για πόλη, αλλά για το κύριο στρατιωτικό φρούριο στην Κούβα από την πρώτη παρέμβαση ΗΠΑ (1899) μέχρι τη μετατροπή του σε σχολείο τον Σεπτέμβριο του 1959.

Ταξινόμηση φωτό - Μεταγραφή κειμένου - Υπότιτλοι: Μπ. Ζ.

(Πηγή Χάρτη)

Επιμέλεια - Λοιπά
Μπάμπης Ζαφειράτος - Μποτίλια Στον Άνεμο

*

Πάβλο Νερούδα - Ρικάρδο Ελιέσερ Νεφταλί Ρέγιες Μπασοάλτο
(Pablo Neruda - Ricardo Eliécer Neftalí Reyes Basoalto)
Παράλ, Χιλή, 12 Ιουλίου 1904 - Σαντιάγο, Χιλή, 23 Σεπτεμβρίου 1973
Σχέδιο (2ο από 2 του Νερούδα), Μπάμπης Ζαφειράτος, 23.IX.2016 (Μολύβι, 29 χ 21 εκ.)

Από Επικό Τραγούδι βλέπε και τα:

Πάμπλο Νερούδα: Φιντέλ, Φιντέλ, οι λαοί σ’ ευγνωμονούνε - Ποίημα XIX (πρώτη ελληνική μετάφραση) − Video με τη φωνή του ποιητή

*

Ο Φιντέλ του Πάμπλο Νερούδα: Για να μπορούν τα γιασεμιά να λάμπουν - Ποίημα IV (πρώτη ελληνική μετάφραση) − Ένα Επικό Τραγούδι και η ιστορία του – Α΄μέρος (2 VIDEO-ντοκουμέντα και Φωτό)

Το Β΄ Μέρος του ιστορικού, στην επόμενη δημοσίευση

(Μεταφράζονται και άλλα ποιήματα της συλλογής)
* 
Επίσης:
Φιντέλ: Αυτός που τους σκλάβους ανύψωσε στην κορφή της μυρτιάς και της δάφνης
Το καταπληκτικό πορτραίτο του Φιντέλ από  τον Νικολάς Γκιγιέν και το τραγούδι του Κάρλος Πουέμπλα, Ως τη νίκη Κομαντάντε
*

Τα φρούρια του ιμπεριαλισμού δεν είναι απόρθητα: Μικρή ιστορική αναδρομή στη νικηφόρα Κουβανική Επανάσταση ‒ Με αφορμή τα 88α γενέθλια του Φιντέλ ‒ Επίμετρο: Εκλογικό σύστημα & Εκλογές - Ασφάλεια - Εκπαίδευση - Υγεία (88 ΦΩΤΟ)

*

Φιντέλ, Τσε, Γκιγιέν, Κούβα, Νερούντα, Ο Φιντέλ του Ντανιέλ Τσαβαρία

και

Όλα τα Πρόσωπα της Μποτίλιας

***