Μπάμπης Ζαφειράτος: Βίκτορ Χάρα (28.9.1932 - 16.9.1973), Μια σάμπα για τον Τσε (14.6.1928 - 9.10.1967) - VIDEO

Κάποιοι ανθρώποι πεθαίνουν
για να ’ρθουν ξανά ζωντανοί.
Κι αν έχεις καμιά αμφιβολία
Ας πα’ να ρωτήσεις τον Τσε.

(Αταουάλπα Γιουπάνκι, 1975)



Μάθαμε να σ’ αγαπάμε
απ’ του μύθου την εξέδρα
της γενναίας ψυχής σου ο ήλιος
του θανάτου στήνει ενέδρα.
Ας πα’ να ρωτήσεις τον Τσε.

(Κάρλος Πουέμπλα, 1965)

 

Ερνέστο Γκεβάρα δε λα Σέρνα, γνωστός και ως «Τσε» (Che Guevara – Ernesto Guevara de la Serna). Γεννήθηκε της 14 Ιουνίου 1928 στο Ροσάριο της Αργεντινής. Δολοφονήθηκε από τη CIA, της 9 Οκτωβρίου 1967, στη Λα Ιγέρα της Βολιβίας.

Zamba del Che, 1969

 

Letra y Música: Rubén Ortiz - Interpretación: Víctor Jara

Μετάφραση στα μέτρα της μελωδίας

Μπάμπης Ζαφειράτος – Μποτίλια Στον Άνεμο

Μια σάμπα για τον Τσε (Zamba)

(1969)

Μουσική στίχοι: Ρουβέν Ορτίς
Τραγούδι: Βίκτορ Χάρα

ΤΡΑΓΟΥΔΑΩ αυτή τη σάμπα
με το ελεύθερό μου μπόνγκο,
σκότωσαν τον Κομαντάντε
τον αντάρτη Τσε Γκεβάρα.

Σε βουνά, πάμπες και σέλβες
πατρίδα ή θάνατο είχε μοίρα
Σε βουνά, πάμπες και σέλβες
γη ή θάνατο είχε μοίρα.

Το δικαίωμα στη ζωή μας
πάντα το καταπατάνε
στη Λατινο-Αμερική μας
μέρα νύχτα μας χτυπάνε.
Ο στρατός μάς κυβερνάει,
τους λαούς υποδουλώνει,
στρατηγοί, γοριλανθρώποι,
χουντικοί και δολοφόνοι.

Τον αγρότη έχουν τσακίσει,
τον εργάτη στα ορυχεία,
πόση πίκρα ετούτη η μοίρα
πείνα, θλίψη, δυστυχία.

Άνοιξε ο Μπολίβαρ δρόμο
και τον πήρε ο Τσε πιστός:
Να λυτρώσει το λαό μας
απ’ το άγριο καθεστώς.

Έδωσε στην Κούβα δόξα
κι είναι ελεύθερη από βία.
Στη θυσιασμένη ζωή του
θρήνο πιάνει η Βολιβία.

Άγιε Ερνέστο της Ιγέρας
όλοι οι αγρότες σε καλούνε,
σε βουνά, πάμπες και σέλβες
γη ή θάνατο θα βρούνε.


Μετάφραση συνάδουσα με τη μελωδία: Μπάμπης Ζαφειράτος, 5 Οκτωβρίου 2019

Μια σάμπα για τον Τσε

 

Victor Jara, 28.9.1932 - 16.9.1973 (Πηγή φωτό: imdb)

 

Η Σάμπα για τον Τσε γράφτηκε (μουσική και στίχοι) το Νοέμβριο του 1967 από τον Αργεντινό Rubén Ortiz (γεν. 1948). Πρωτοπαίχτηκε στο Αμφιθέατρο της Ιατρικής Σχολής του UNAM (Universidad Nacional Autónoma de México ─ Εθνικό Αυτόνομο Πανεπιστήμιο του Μεξικού), κατά τη διάρκεια μεγάλων διαδηλώσεων διαμαρτυρίας του φοιτητικού κινήματος του Μεξικού, που «σφραγίστηκαν» με τη σφαγή του Τλατελόλκο, της 2 Οκτωβρίου του 1968, δέκα μέρες πριν τη διοργάνωση της 19ης Ολυμπιάδας (12-27 Οκτ.), όταν το κράτος του Μεξικού θέλησε να περάσει το μήνυμα ότι οι Ολυμπιακοί Αγώνες θα διεξαχθούν έστω και αν χρειαστεί να χυθεί αίμα.

Το τραγούδι παρουσιάστηκε και ηχογραφήθηκε από τον Βίκτορ Χάρα στη Χιλή 1969, στο LP: Victor Jara, Pongo en tus manos abiertas... (Βάζω στα ανοιχτά σου χέρια...), με συνθέσεις δικές του και άλλων.

Zamba (σάμπα): Αργεντίνικος παραδοσιακός, αργός και μεγαλοπρεπής χορός, με τη συνοδεία (συνήθως) του αργεντίνικου τυμπάνου Bombo legüero (Μπόνγκο Λεγουέρο). Δεν πρέπει να συγχέεται με την ομόηχή της Samba, εντελώς διαφορετική μουσικά, ρυθμικά, ιδιοσυγκρασιακά, στα βήματά της και στα κοστούμια των ζευγαριών, που περιστρέφονται ο ένας γύρω από τον άλλον, κουνώντας κομψά άσπρα μαντήλια.

Η Zamba εμφανίστηκε στη Λίμα, όταν το Περού απόχτησε την ανεξαρτησία του από τον Αργεντινό Στρατηγό Χοσέ δε Σαν Μαρτίν.

Η λέξη αναφέρεται σε όρο των αυτοχθόνων mestizos, δηλαδή μιγάδες από ζευγάρι Ίνδιων και μαύρων.

Οι συνθέσεις της Zamba αφιερώνονται σε εορταστικές εκδηλώσεις ανθρώπων ή ιστορικών γεγονότων της Αργεντινής ή για να εκθειάσουν την ομορφιά μιας περιοχής ή των γυναικών της.

 

Βίκτορ Χάρα

 

Βάζω στα ανοιχτά σου χέρια. (Πηγή φωτό: https://perrerac.org/chile/victor-jara)

 

Víctor Lidio Jara Martínez. Ποιητής, μουσικός, τραγουδιστής, τραγουδοποιός, καθηγητής πανεπιστημίου και σκηνοθέτης του χιλιανού θεάτρου, ακτιβιστής, μέλος του ΚΚ Χιλής. Γεννήθηκε στη Χιλή, Σαν Ιγνάσιο, 28 Σεπ. 1932. Δολοφονήθηκε, αφού βασανίστηκε άγρια, μέσα στο στάδιο του Σαντιάγο ─από το Στάδιο Victor Jara─, στις 16 Σεπ. 1973, εφτά μέρες μετά τη δικτατορία του Πινοτσέτ, στις 11 Σεπ., λίγο πριν κλείσει τα 41 του χρόνια.

Το σώμα του βρέθηκε στις 19 του Νοέμβρη κοντά στο νεκροταφείο της Σάντα Όλγα, περιοχής του Σαντιάγο, με 44 θλαστικά τραύματα από σφαίρες.

Η δικαστική έρευνα, μετά από 36 χρόνια, το 2009, έδειξε ότι βασανίστηκε επί ώρες, τα χέρια του ήταν σπασμένα (για να μην μπορεί να ξαναπαίξει ποτέ κιθάρα, όπως του είπαν) με βαθιές πληγές και καμένα με τσιγάρο, η γλώσσα του κομμένη, το κρανίο του διαλυμένο σχεδόν από τα χτυπήματα και από τη χαριστική βολή που δέχτηκε κρόταφο.

Ο Χάρα ήταν ένας από τους περίπου 5.000 ανθρώπους που συνελήφθησαν αμέσως μετά το πραξικόπημα και μεταφέρθηκαν στο στάδιο του Σαντιάγο.

 Πορεία καλλιτεχνών με τον Βίκτορ Χάρα (άκρη δεξιά) στην Λεωφόρο Αλαμέδα (Λεωφόρος Λιμπερταδόρ Στρατηγού Μπερνάρντο Ο' Χίγκινς)), στο Σαντιάγο της Χιλής. Φωτογραφία: Marcelo Montecino. (Πηγή φωτό: Flickr Hive Mind)

 

Μετά από 45 χρόνια, στις 4 Ιουλίου 2018, η χιλιανή δικαιοσύνη καταδίκασε οκτώ πρώην στρατιωτικούς σε 15 χρόνια και μία ημέρα ως ηθικούς αυτουργούς της δολοφονίας του Victor Jara και του Littré Quiroga, δκηγόρου, Γενικού Διευθυντή της Υπηρεσίας Φυλακών και μέλος του Κομμουνιστικού Κόμματος της Χιλής. Επιπλέον, ως δράστες του εγκλήματος απλής απαγωγής και των δύο θυμάτων, καταδικάστηκαν σε ποινή φυλάκισης 3 ετών.

Ένας ακόμη πρώην αξιωματικός Rolando Melo καταδικάστηκε με ποινή 5 χρόνια και μία μέρα για συγκάλυψη των ανθρωποκτονιών, και 61 ημέρες για συγκάλυψη απαγωγής.

Σύμφωνα με την χιλιανή εφημερίδα El Dinamo, στον πολιτικό τομέα, το κράτος της Χιλής καταδικάστηκε να καταβάλει αποζημίωση ύψους 1.370.000.000 δολαρίων στους συγγενείς των θυμάτων.

Το 2016 το πολιτικό δικαστήριο της Φλόριντα είχε βρει έναν ακόμη πρώην στρατιωτικό αξιωματούχο υπεύθυνο για το βασανισμό και τη δολοφονία του Χάρα, τον υπολοχαγό Pedro Barrientos, ο οποίος σύμφωνα με τους μάρτυρες, ανάμεσά τους και πολλοί πρώην στρατιωτικοί, ήταν ένας από τους αρχηγούς του σταδίου στο Σαντιάγο.

Ο Pedro Barrientos Núñez, Αμερικανός πολίτης πλέον από το 1990, που τελεί υπό την προστασία της αμερικανικής κυβέρνησης, δήλωσε: «Δεν είναι αλήθεια, ποτέ δεν ήμουν στο Στάδιο της Χιλής, δεν γνωρίζω το Στάδιο της Χιλής, ούτε ήξερα τι μέρος του λόγου ήταν αυτός ο τραγουδιστής Χάρα (...) Δεν πρέπει να βρίσκομαι αντιμέτωπος με τη δικαιοσύνη γιατί δεν έχω σκοτώσει κανέναν».

Στον Pedro Barrientos επιδικάστηκε να καταβάλει στην οικογένεια του Χάρα το ποσόν των 28 εκ. $. Η υπόθεση εναντίον του Barrientos κατατέθηκε από το αμερικανικό Κέντρο Δικαιοσύνης και Λογοδοσίας (ομάδα δικηγόρων για την υπεράσπιση των ανθρωπίνων δικαιωμάτων), για λογαριασμό της χήρας του Χάρα και των θυγατέρων του.

Η χιλιανή Δικαιοσύνη επιδιώκει την έκδοσή του από τις ΗΠΑ, αλλά μέχρι στιγμής χωρίς επιτυχία.

Κατά τη διάρκεια της διακυβέρνησης Πινοτσέτ (1973-1990), περίπου 3.500 άνθρωποι εκτελέστηκαν από κυβερνητικούς πράκτορες, 35.000 βασανίστηκαν, ενώ άγνωστος παραμένει ο αριθμός των εξαφανισμένων.

Μπ. Ζ. Οκτ. 2019

Απόσπασμα από το:

4+2 Τραγούδια για τον Άγιο Ερνέστο της Επανάστασης (4 Ποιήματα του Πουέμπλα - 1 των Ρουβέν Ορτίς & Βίκτορ Χάρα - 1 των Γιουπάνκι & Σέρο)

 

Ισπανικό κείμενο

 

Zamba del Che, 1969

Letra y Música: Rubén Ortiz
Interpretación: Víctor Jara

Zamba del Che, 1969

Letra y Música: Rubén Ortiz
Interpretación: Víctor Jara


Vengo cantando esta zamba
con redoble libertario,
mataron al guerrillero
comandante Che Guevara.

Selvas, pampas y montañas
patria o muerte su destino.
Selvas, pampas y montañas
patria o muerte su destino.

Que los derechos humanos
los violan en tantas partes,
en América Latina
domingo, lunes y martes.
 

Nos imponen militares
para sojuzgar los pueblos,
dictadores, asesinos,
gorilas y generales.

Explotan al campesino
al minero y al obrero,
cuanto dolor su destino,
hambre miseria y dolor.

Bolívar le dió el camino
y Guevara lo siguió:
liberar a nuestro pueblo
del dominio explotador.

A Cuba le dió la gloria
de la nación liberada.
Bolivia también le llora
su vida sacrificada.

San Ernesto de La Higuera
le llaman los campesinos,
selvas, pampas y montañas,
patria o muerte su destino.