Τηλεργασία: Οι αόρατες αλυσίδες της σύγχρονης δουλειάς-δουλείας

ΤΗΛΕΡΓΑΣΙΑ ΣΤΗΝ ΕΕ

«Σύνδεση» με τις πιο σύγχρονες μεθόδους εκμετάλλευσης

Διεργασίες προκαλούνται το τελευταίο διάστημα στους κόλπους των επιχειρηματικών ομίλων, τραπεζών και funds, εταιρειών διαχείρισης περιουσιακών στοιχείων, κ.ά. που δραστηριοποιούνται στην αγορά ακινήτων, από την τάση πτώσης των τιμών και της ζήτησης ακινήτων που χρησιμοποιούνται ως επαγγελματικοί χώροι και γραφεία επιχειρήσεων στα μεγάλα αστικά κέντρα καπιταλιστικών χωρών.

Αιτία η αύξηση της τηλεργασίας, λόγω της οποίας οι μεγάλες επιχειρήσεις προσανατολίζονται στην εγκατάλειψη γραφείων και εργασιακών χώρων.

Σύμφωνα με έρευνα στα μέλη του, από το Ελληνογερμανικό Εμπορικό και Βιομηχανικό Επιμελητήριο, τέσσερις στις δέκα εταιρείες τοποθετήθηκαν θετικά στο ενδεχόμενο αλλαγής του μοντέλου απασχόλησης για ένα μέρος του προσωπικού τους, με την προοπτική εφαρμογής της τηλεργασίας και μετά την πανδημία.

Ενώ σε διάφορες έρευνες καταγράφεται η επιφύλαξη των εργαζομένων λόγω των πολλαπλών αρνητικών συνεπειών.

• Η νέα καπιταλιστική κρίση, που επιταχύνθηκε από την πανδημία της Covid-19, έδωσε την ευκαιρία στην εργοδοσία, στις κυβερνήσεις και την ΕΕ να αυξήσουν δραστικά την τηλεργασία, που προωθείται εδώ και χρόνια σαν «νέα» μορφή μείωσης του κόστους για τους καπιταλιστές, αύξησης της εντατικοποίησης της εργασίας και επομένως αύξησης της κερδοφορίας τους.

Παλιός «πόθος» του κεφαλαίου...

Σύμφωνα με έρευνα του 2017, στην ΕΕ οι τηλεργαζόμενοι αποτελούσαν περίπου το 17% του συνόλου των μισθωτών, με τη Δανία στην πρώτη θέση με ποσοστό 37% και την Ελλάδα στην προτελευταία θέση με ποσοστό 9%.

Η τάση αυτή αναπτύχθηκε ταχύτατα στις ΗΠΑ, όπου, σύμφωνα με το «US Bureau of Labor Statistics», από το 2005 μέχρι το 2019 οι τηλεργαζόμενοι εκτοξεύθηκαν κατά 140%.

Η προετοιμασία για διεύρυνση της τηλεργασίας είχε ξεκινήσει αρκετά χρόνια πριν, με τη «Συμφωνία Πλαίσιο για την Τηλεργασία» του 2002, ανάμεσα στην εργατική αριστοκρατία της Συνομοσπονδίας Ευρωπαϊκών Συνδικάτων (ETUC - ΣΕΣ) και τις εργοδοτικές ενώσεις (UNICE, UEAPME, CEEP), η οποία, με βάση τις Συνθήκες της ΕΕ, απέκτησε ισχύ ευρωενωσιακής νομοθετικής ρύθμισης, ως συμφωνία των «κοινωνικών εταίρων».

• Τη συμφωνία αυτή έσπευσε να υιοθετήσει η εργοδοτική - κυβερνητική «κλίκα» της πλειοψηφίας της ΓΣΕΕ, μαζί με τον ΣΕΒ, ενσωματώνοντάς την στην ΕΓΣΣΕ του 2006 - 2007.

Μάλιστα, στο άρθρο 8 ορίζει ότι

«ο τηλεργαζόμενος εφαρμόζει τις ισχύουσες διατάξεις για την ασφάλεια στην εργασία», φέροντας δηλαδή ο ίδιος την ευθύνη για ατύχημα κατά την εργασία.

• Στη συνέχεια, συμπεριλήφθηκε στον μνημονιακό νόμο 3846/2010, όπου εισήχθη και η έννοια της «τηλε-ετοιμότητας» του εργαζόμενου, ανοίγοντας το δρόμο στους σχεδιασμούς της ΕΕ και των διαδοχικών ελληνικών κυβερνήσεων για απλήρωτο - «ανενεργό» χρόνο εργασίας.

...που σπεύδουν να προωθήσουν ΕΕ και κυβερνήσεις

 

Η χρονική στιγμή ωστόσο που έδωσε τις αναγκαίες προϋποθέσεις και προσχήματα σε μονοπώλια, ΕΕ και αστικές κυβερνήσεις για τη γενίκευση της τηλεργασίας, ήταν η έλευση της πανδημίας της Covid-19.

Το 2020 η τηλεργασία εν μέσω κορονοϊού εκτοξεύθηκε στην ΕΕ, σύμφωνα με έρευνα του Απρίλη του 2020, στο 40%. Στις πρώτες θέσεις βρίσκονταν με

• 59% η Φινλανδία

• 53,9% η Ολλανδία

• 46,7% η Δανία

• 43,4% η Ιρλανδία

• 41,8% η Σουηδία

• 41,5% η Αυστρία και

• 40,8% η Ιταλία.

• Στην Ελλάδα το ποσοστό ήταν 26%, πολύ μεγαλύτερο από πριν.

• Στις ΗΠΑ, εν μέσω πανδημίας, το ποσοστό εργαζομένων που δουλεύουν από το σπίτι έφτασε το 42% του εργατικού δυναμικού.

• Στην Ιαπωνία, μεγάλα μονοπώλια, από αυτοκινητοβιομηχανίες έως γίγαντες τεχνολογίας πληροφοριών, προσλαμβάνουν εργαζόμενους που δουλεύουν σε άλλες επιχειρήσεις, για «δεύτερη δουλειά» με «ευέλικτη» τηλεργασία από το σπίτι.

Σε αγγελία της τον Ιούλη, η «Yahoo Japan Corp», για παράδειγμα, ζητούσε 110 εργαζόμενους για τηλεργασία με συμβόλαια 2 - 3 μηνών και μηνιαίο μισθό περίπου 50.000 γιεν (479 δολάρια).

• Στην Ελλάδα, η υγειονομική κρίση αποτέλεσε για την κυβέρνηση της ΝΔ ευκαιρία για να ικανοποιήσει μία ακόμη αξίωση του κεφαλαίου.

Ήδη από το 2019 ο ΣΕΒ απαιτούσε «βελτιώσεις στο ισχύον νομοθετικό πλαίσιο με σκοπό την ενίσχυση του θεσμού της τηλεργασίας», υπογραμμίζοντας ότι προσδοκά «αύξηση της παραγωγικότητας μέχρι και 50%... μείωση των λειτουργικών εξόδων, αλλά και μείωση εκτάκτων απουσιών».

• Με την ΠΝΠ της 11ης Μάρτη 2020 η εφαρμογή της τηλεργασίας έγινε υποχρεωτική και όχι οικειοθελής όπως πριν.

—Δεν απαιτείται δηλαδή η συμφωνία του εργαζόμενου, αλλά ο εργοδότης μπορεί μονομερώς να την επιβάλει.

—Με νέα ΠΝΠ παρατάθηκε η υποχρεωτική τηλεργασία κατά 50% στον ιδιωτικό τομέα μέχρι τις 31/1/2021.

Η τηλεργασία ήρθε για να μείνει

Με αυτήν την πρόσθετη αντεργατική μορφή της, σαν «διευθυντικό δικαίωμα του εργοδότη» που ο εργαζόμενος είναι υποχρεωμένος να δεχτεί, επιχειρεί η κυβέρνηση να την προσθέσει στο αντεργατικό νομοσχέδιο - έκτρωμα που ετοιμάζεται να φέρει προς ψήφιση.

Στις 11/5/2020 ο πρωθυπουργός σε τηλεδιάσκεψη για την Υγεία και την Ασφάλεια δήλωσε:

«Έχουμε πει ότι θέλουμε να κρατήσουμε - όπου γίνεται - το κεκτημένο της τηλεργασίας, διότι αποδείξαμε αυτούς τους μήνες ότι υπάρχουν και άλλοι τρόποι με τους οποίους μπορούμε να εργαζόμαστε και να είμαστε παραγωγικοί».

Η «Facebook» (που το προσωπικό της απασχολήθηκε εξ αποστάσεως σε ποσοστό 95% στη διάρκεια της πανδημίας) ανακοίνωσε ότι προβλέπει στην επόμενη 10ετία τηλεργασία τουλάχιστον για το 50% των εργαζομένων της.

• Οι αποδοχές κάθε τηλεργαζόμενου θα καθορίζονται με βάση και το κόστος ζωής της περιοχής στην οποία κατοικεί.

• Σε παράταση της τηλεργασίας προσανατολίζονται και άλλοι όμιλοι, όπως η «Google», η «Amazon» και η ιδιοκτήτρια εταιρεία του «Twitter».

Η μεγάλη πλειοψηφία των επιχειρήσεων στις ΗΠΑ αναμένεται να διατηρήσουν τουλάχιστον εν μέρει την τηλεργασία, σύμφωνα με έρευνα της Εθνικής Ενωσης για την Οικονομία των Επιχειρήσεων που αναφέρει:

«Δύο στους τρεις ερωτηθέντες απάντησαν ότι (...) η εμπειρία της επιχείρησής τους από την πανδημία Covid-19 θα τους οδηγήσει στο μέλλον σε πιο ευέλικτες μορφές προσλήψεων και εργασίας».

Σχεδόν μία στις τρεις θέσεις εργασίας στη Γερμανία θα μπορούσε να είναι εξ αποστάσεως, αναφέρει ρεπορτάζ της εφημερίδας «Welt», ενώ σύμφωνα με έρευνα του Ινστιτούτου Βιομηχανικής Μηχανικής Fraunhofer, το 42% των γερμανικών εταιρειών δηλώνει ότι θέλει να συνεχίσει την τηλεργασία για τους υπαλλήλους του και μετά τον κορονοϊό.

• Προβλέψεις κάνουν λόγο για μείωση θέσεων εργασίας σε κεντρικά γραφεία κατά 20% - 30% τα επόμενα χρόνια.

• Σύμφωνα με τους υπολογισμούς, είναι πιθανόν τα επόμενα 5 - 7 χρόνια να μετακινήσουν τη δουλειά τους στο σπίτι 3 - 5 εκατομμύρια υπάλληλοι.

Το «δικαίωμα στην αποσύνδεση» άλλοθι της εκμετάλλευσης

Τα αστικά κόμματα στην ΕΕ και τα κράτη - μέλη της, φιλελεύθεροι, σοσιαλδημοκράτες και οπορτουνιστικές δυνάμεις, από κοντά ο εργοδοτικός - κυβερνητικός συνδικαλισμός (ETUC, ΓΣΕΕ) στηρίζουν και προωθούν την τηλεργασία, προτείνοντας ρυθμίσεις - κοροϊδία που δήθεν θα αντιμετωπίσουν τις «αρνητικές συνέπειες».

Ιδιαίτερο ρόλο σε αυτήν την κατεύθυνση έχουν αναλάβει δυνάμεις όπως αυτές του ΣΥΡΙΖΑ και της GUE, με έκθεση - οδηγό που προωθείται για ψήφιση στο Ευρωκοινοβούλιο και ζητάει από την Ευρωπαϊκή Επιτροπή να παρουσιάσει Οδηγία για το «δικαίωμα αποσύνδεσης».

Το τι έρχεται να καλύψει η εν λόγω Οδηγία, αποκαλύπτεται από το πρώτο άρθρο της έκθεσης, όπου τονίζεται ότι

«δεν υπάρχει συγκεκριμένη ενωσιακή νομοθεσία σχετικά με το δικαίωμα των εργαζομένων να αποσυνδέονται από ψηφιακά εργαλεία, συμπεριλαμβανομένων των τεχνολογιών της πληροφορίας και των επικοινωνιών (ΤΠΕ)».

• Τέτοια συστήματα, όπως δείχνει η εμπειρία, δεν καταμετρούν μόνο το χρόνο εργασίας αλλά και την παραγωγικότητα, τη συγκέντρωση, την προσοχή, την ένταση, αλλά και την ίδια την προσωπική ζωή του εργαζόμενου, με χρήση αισθητήρων, μετρήσεων των «κλικ» του πληκτρολογίου κ.ά.

Το δήθεν «δικαίωμα στην αποσύνδεση» προϋποθέτει κι έρχεται να νομιμοποιήσει το «δικαίωμα» του εργοδότη σε ψηφιακά συστήματα - τελευταία λέξη της εργοδοτικής παρακολούθησης κι εκμετάλλευσης.

• Η ίδια η έκθεση το συναρτά με την εφαρμογή από τους εργοδότες «ενός συστήματος που να επιτρέπει τη μέτρηση ανά ημέρα εργασίας κάθε εργαζομένου».

• Μάλιστα, για τη διάρκεια της εργασίας η έκθεση παραπέμπει στην αντεργατική Οδηγία της ΕΕ 2003/88, που προβλέπει εργάσιμο χρόνο 13 ωρών τη μέρα και 72 ωρών τη βδομάδα.

Επίσης, επιστρατεύεται η γνωστή Οδηγία - γαλέρα περί «προβλεψιμότητας της εργασίας».

• Με αυτήν, η μόνη «υποχρέωση» που αναλαμβάνει ο εργοδότης είναι απλά να ενημερώνει εκ των προτέρων τον εργαζόμενό του για όλες τις αντεργατικές μεθόδους που θα κληθεί να αντιμετωπίσει!

Η πραγματικότητα της τηλεργασίας, όπου κυριαρχούν

• η εργοδοτική τρομοκρατία και αυθαιρεσία,

• οι απειλές και ο εκβιασμός της απόλυσης,

• μαζί με την έλλειψη οποιουδήποτε κρατικού ελέγχου,

αποδεικνύει ότι το «δικαίωμα αποσύνδεσης» είναι κενό από κάθε περιεχόμενο για τους εργαζόμενους.

• Αστικά κόμματα και συμβιβασμένες συνδικαλιστικές ηγεσίες έχουν τεράστιες ευθύνες γιατί προβάλλουν τα αίολα επιχειρήματα ότι μπορεί να υπάρξει τηλεργασία με «δικαιώματα» που να είναι προς όφελος των εργαζομένων.

—Δίνουν «άλλοθι» στην παγίωση και επέκταση της τηλεργασίας, κι όλων των πλέον σύγχρονων μεθόδων εργασιακής εκμετάλλευσης.

Κερδισμένοι...

Η τηλεργασία εντείνει ποιοτικά και ποσοτικά την εκμετάλλευση των εργαζομένων, μεγαλώνοντας τα κέρδη των ομίλων.

Δεν πρόκειται απλά για τη μείωση κόστους στα λειτουργικά έξοδα και τις υποδομές του εργοδότη (γραφεία, εγκαταστάσεις, εξοπλισμός, Ενέργεια κ.λπ.), αλλά για τη μετακύλισή του στις πλάτες των εργαζομένων (διαμόρφωση του σπιτιού τους σε χώρο εργασίας, με ό,τι αυτό συνεπάγεται).

• Είναι τέτοιο το θράσος των καπιταλιστών και των «παπαγάλων» τους, που οι οικονομολόγοι της Deutsche Bank πρότειναν στις κυβερνήσεις να επιβάλουν φόρο 5% σε κάθε τηλεργαζόμενο από το σπίτι, λόγω της εξοικονόμησης των εξόδων μεταφοράς, φαγητού και ρούχων που θα αγόραζε κανονικά για τη δουλειά του!

Ταυτόχρονα, η τηλεργασία επιτρέπει στην εργοδοσία να εκτοξεύει την παραγωγικότητα και εντατικοποίηση της εργασίας,

• με κατάργηση διαλειμμάτων,

• επέκταση ωραρίου και των εργάσιμων ημερών,

• κατάργηση πληρωμής υπερωριών,

• μείωση των απουσιών λόγω ασθένειας του εργαζόμενου ή τυχόν μικρών παιδιών του κ.λπ.

Σύμφωνα με έρευνα του Eurofound, τηλεργαζόμενοι έχουν διπλάσιες πιθανότητες να εργαστούν 48 ώρες ή περισσότερο από ό,τι οι άλλοι εργαζόμενοι και 6πλάσιες να εργάζονται στη διάρκεια του ελεύθερου χρόνου τους.

...και χαμένοι

Οι εργαζόμενοι από απόσταση παύουν να έχουν σταθερό ημερήσιο και εβδομαδιαίο χρόνο εργασίας.

Ακόμη κι εκτός ωραρίου πρέπει να βρίσκονται σε κατάσταση τηλε-ετοιμότητας.

• Η διεκδίκηση πληρωμής υπερωριών γίνεται σχεδόν αδύνατη, αφού δεν μπορεί να «αποδειχτεί» ή θεωρείται «αδικαιολόγητη» από τους καπιταλιστές.

• Οι μισθοί ολοένα και θα συμπιέζονται στο πλαίσιο του ανταγωνισμού και σύμφωνα με την κατεύθυνση των καπιταλιστικών οργανισμών.

Η τηλεργασία χρησιμοποιείται από τις επιχειρήσεις

• για το «γκριζάρισμα» της σχέσης μισθωτής εργασίας, σαν ψεύτικη «αυτοαπασχόληση»,

• με καταστρατήγηση εργασιακών, μισθολογικών και ασφαλιστικών δικαιωμάτων, που διευκολύνεται από την έλλειψη ελέγχων από τις ήδη αποδεκατισμένες και απαξιωμένες Επιθεωρήσεις Εργασίας.

• Υπονομεύει ακόμη περισσότερο τις Συλλογικές Συμβάσεις Εργασίας, δημιουργώντας εξατομικευμένη σχέση εργαζόμενου - εργοδότη, μακριά από την παρέμβαση των εργατικών συνδικάτων.

Οδυνηρές είναι οι συνέπειες στην υγεία των εργαζομένων, σωματική και ψυχική.

Η παραπάνω μελέτη του Eurofound δείχνει ότι όσοι εργάζονται από το σπίτι υποφέρουν περισσότερο από νυχτερινές διαταραχές.

• Η τηλεργασία αποκόπτει τον εργαζόμενο από τον χώρο εργασίας, την άμεση επικοινωνία και συνεργασία με τους συναδέλφους του.
• Κρύβει τον ίδιο τον κοινωνικό χαρακτήρα της εργασίας,
• βάζει εμπόδια στην κοινωνική συμμετοχή και δράση του εργαζόμενου, στη συνδικαλιστική οργάνωση και διεκδίκηση.

• Παραβιάζει την ιδιωτική του ζωή με την εφαρμογή ποικίλων μορφών εργοδοτικής παρακολούθησης: Κάμερες, διάφορες εφαρμογές καταγραφής της εργασίας του, συσκέψεις εξ αποστάσεως κ.ά., ασκώντας μεγάλη ψυχική πίεση και παρέμβαση σε όλη τη σφαίρα της ιδιωτικής και οικογενειακής ζωής των εργαζομένων.

• Η τηλεργασία αποτελεί μια ακόμη απόδειξη για το πώς τα τεράστια επιτεύγματα της επιστήμης και της τεχνολογίας, από παράγοντας ευημερίας, μετατρέπονται στον καπιταλισμό σε δεσμά που αλυσοδένουν ακόμη πιο σφιχτά την εργατική τάξη στην καπιταλιστική εκμετάλλευση.

Το ταξικό εργατικό κίνημα μπορεί να δυναμώσει την πάλη για να μείνει στα χαρτιά η μονιμοποίηση της τηλεργασίας.

• Να διασφαλιστεί η επιστροφή όλων των εργαζομένων στους χώρους δουλειάς, με όλα τα απαραίτητα μέτρα για την προστασία της υγείας και της ασφάλειάς τους.

• Οι εργαζόμενοι μπορούν να εμποδίσουν τα αντεργατικά σχέδια, παλεύοντας ενάντια στον πραγματικό αντίπαλο: Το ίδιο το καπιταλιστικό σύστημα, το κεφάλαιο, τις κυβερνήσεις και τις ιμπεριαλιστικές συμμαχίες του.

Αποδεικνύεται στην πράξη ότι μόνο στο σοσιαλισμό η πρόοδος της επιστήμης και της τεχνολογίας μπορεί να απογειώσει τις παραγωγικές δυνατότητες, να μειώσει τον εργάσιμο χρόνο, τον ανθρώπινο κάματο, διευρύνοντας τα οφέλη για τον εργαζόμενο, απελευθερώνοντας χρόνο για συμμετοχή στον εργατικό έλεγχο.

Τ. Ε.

Ριζοσπάστης, 1-3/1/2021